Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 marca 2016 r. przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej
w W., powodowie A. R. i W. R. wnieśli o ustalenie, że nie istnieje między powodami a pozwanym (...) Bank S.A. w W. stosunek zobowiązaniowy, mający swoją podstawę prawną w umowie kredytu hipotecznego
o nr (...) indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF) zawartej w dniu 23 maja 2007 r. oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnieśli, że zostali wprowadzeni w błąd przez zaniżenie całkowitego kosztu kredytu oraz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu, na skutek przeliczenia wszystkich wartości według kursu kupna waluty, a nie kursu sprzedaży, który był decydującym przy spłacie kredytu. /pozew k. 2-5/

Pozwany, w odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 2 maja 2016 r., wniósł
o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podnosząc że w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego łączącego strony, powodowie nie wykazali interesu prawnego, co do zaniżenia całkowitego kosztu kredytu i rzeczywistej stopy procentowej, zanegował, aby zostały one
w umowie zaniżone, a rzekomy błąd nie dotyczył treści czynności prawnej. /odpowiedź na pozew k. 55-60/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 maja 2007 r. powodowie zawarli z pozwanym, działającym wówczas pod (...) Bank S.A. w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF (franka szwajcarskiego), zgodnie z którą pozwany udzielił powodom kredytu
w kwocie 310.887,64 zł między innymi na pokrycie części ceny nabycia nieruchomości, części kosztów budowy domu mieszkalnego oraz na pokrycie zobowiązań powodów z innych tytułów. Zgodnie z § 1 ust. 2 umowy kredytu, spłata kredytu ma odbywać się w 360 równych ratach miesięcznych kapitałowo-odsetkowych, przy czym rata kapitałowo-odsetkowa udzielonego kredytu będzie wynosiła równowartość 726,95 CHF, którą należy przeliczyć według kursu sprzedaży waluty ustalonego na dzień spłaty. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosi 3,70% w skali roku. Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy pozwany określił na 207.642,00 zł, zaś rzeczywistą roczną stopę oprocentowania na 3,86%, przy czym ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu oraz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania. Postanowieniem umownym bank zawarł oświadczenie, iż kredytobiorcy oznajmiają, że są świadomi ryzyka kursowego związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, wynikającego ze zmiennego oprocentowania – w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko. Zgodnie
z § 12 ust. 1 i 2 umowy kredytu do czasu przedłożenia odpisu z KW ustalone oprocentowanie zostanie podwyższone o 1 punkt procentowy, a podwyższone oprocentowanie zostanie zniesione z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym bank otrzyma odpis KW. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu strony ustaliły między innymi hipotekę kaucyjną na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) oznaczonej nr KW: (...). /niesporne, kopia umowy kredytu hipotecznego k. 24-35/

W piśmie z grudnia 2015 r. powodowie uchylili się od skutków prawnych oświadczeń woli zawartych w umowie kredytu złożonych pod wpływem błędu na skutek podania zaniżonych wysokości całkowitego kosztu kredytu i rzeczywistej rocznej stopy procentowej. /kopia oświadczenia k. 40-41/

Powodowie przed zawarciem umowy z pozwanym, korzystność ofert oceniali na podstawie jednego kryterium - całkowitego kosztu kredytu. W 2015 r. powódka przeliczyła całkowity koszt kredytu za pomocą tzw. kalkulatora, który nie uwzględniał wszystkich parametrów potrzebnych do prawidłowego ustalenia tegoż wskaźnika. Osiągnięta wartość wskazywała, że podany przez pozwanego całkowity koszt kredytu w umowie jest niższy
o około 32.000 zł. /zeznania powódki A. R., k. 146 v., adnotacja 00:11:34, w zw. z k. 114 v., adnotacja 00:17:23/

Pozwany w odpowiedzi na powyższe pismo powodów, nie uznał oświadczenia
o uchyleniu się od skutków prawnych zawartej umowy. /pismo k. 42/

Pozwany działa obecnie pod firmą: (...) Bank Spółka Akcyjna w W.. /KRS pozwanego k. 1 – 23/

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o materiał dowodowy zebrany
w sprawie w postaci załączonych do akt dokumentów, których prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Ustalając stan faktyczny, Sąd wziął również pod uwagę zeznania złożone przez powódkę, które to zeznania w zakresie wyżej ustalonych faktów uznał za wiarygodne i mające oparcie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym. Zważywszy na zebrany w sprawie wystarczający materiał dowodowy oraz regułę ekonomiki procesowej, Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego
z zakresu rachunkowości.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, którego podstawą jest umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 23 maja 2007 roku, nie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powodowie dochodzili swojego żądania w drodze powództwa ustalającego, zatem sąd w pierwszej kolejności rozważał, czy wobec oparcia treści żądań pozwu na art. 189 k.p.c. , przewidującym, iż powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny, powodowie spełnili kluczowy wymóg stawiany przez ten przepis, jakim jest posiadanie interesu prawnego. Interes prawny stanowi bowiem przesłankę merytoryczną powództwa wytoczonego na podstawie powołanego przepisu, a zatem jego istnienie decyduje
o dopuszczalności badania prawdziwości twierdzeń pozwu co do tego, że wskazany w nim stosunek prawny lub prawo istnieje bądź nie istnieje. Innymi słowy – dopiero wykazanie interesu prawnego umożliwia sądowi zbadanie prawdziwości twierdzeń o istnieniu bądź nieistnieniu danego stosunku albo prawa. Nadto interes prawny musi być rozumiany w sposób obiektywny i dla jego istnienia nie ma znaczenia to, że strona powodowa odczuwa subiektywną potrzebę ochrony swych praw, bowiem niezbędne jest istnienie obiektywnej niepewności odnośnie do stanu prawnego lub prawa. Badając istnienie po stronie powodów interesu prawnego, należy mieć na uwadze to, czy powodowie mogliby osiągnąć zamierzony powództwem w niniejszej sprawie cel w innym postępowaniu, np. o spełnienie świadczenia. Istnienie tego interesu jest kwestionowane w tych sytuacjach, w których występuje równocześnie – obok – także inna forma ochrony praw powoda. Dlatego powszechne jest zapatrywanie, że możliwość wytoczenia powództwa o zasądzenie wyklucza po stronie powoda istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie naruszonego prawa lub stosunku prawnego (por. orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, OSPiKA 1966, z. 6–8, poz. 166; wyrok SN z dnia 18 grudnia 1968 r., I PR 290/68, Biul. SN 1969, nr 6, s. 106; uchwała SN z dnia 5 lipca 1995 r., I PZP 56/94, OSNAPiUS 1995, nr 24, poz. 299; a także wyrok SN z dnia 4 marca 2011 r., I CSK 351/10, LEX nr 785272; wyrok SN z dnia 20 maja 2011 r., II PK 295/10, LEX nr 898699; wyrok SN z dnia 5 września 2012 r., IV CSK 589/11, LEX nr 1232242). Nie ulegało dla sądu wątpliwości, że powodowie mogliby wytoczyć powództwo o świadczenie, dochodząc zwrotu określonej przez nich kwoty, w którym jedną z przesłanek rozstrzygnięcia byłoby ustalenie ważności czy nieważności przytoczonych przez nich postanowień przedmiotowych umów. W sprawie niniejszej sporna była zarówno zasada odpowiedzialności pozwanego banku, jak i wysokość dochodzonej należności, a powodowie nie wykazali, by wyrok w przedmiocie ustalenia istnienia lub nieistnienia zobowiązania miał mieć jakikolwiek inne znaczenie, niż jako przesłanka późniejszego rozstrzygnięcia w sprawie o zapłatę. Oznacza to, że powodowie nie mieli w niniejszej sprawie interesu prawnego, co samo w sobie przesądza o konieczność oddalenia ich powództwa.

Oprócz braku interesu prawnego, również inne okoliczności przemawiają za niezasadnością dochodzonego roszczenia.

Otóż zgodnie z przepisem art. 84 § 1 i 2 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, przy czym można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Art. 84 k.c. określa dwie pozytywne i niezbędne przesłanki błędu w znaczeniu prawnym: musi to być błąd co do treści czynności prawnej i musi być błędem istotnym.

Błąd odnosi się - nie wyłączając sfery motywacyjnej - do treści czynności prawnej, gdy jest z nią ściśle powiązany, to znaczy dotyczy któregokolwiek chociażby elementu składającego się na jej treść, a nie wyłącznie tych, które jej treścią nie są objęte. Wynika z tego, że błąd może dotyczyć nie tylko essentialia negotii, ale także innych okoliczności lub elementów należących do treści czynności prawnej.

Błąd jest istotny jest wówczas, gdy oceniając rzecz bezstronnie, każdy musi dojść do przekonania, że błądzący, gdyby nie był działał pod wpływem błędu, nie byłby zawarł umowy albo byłby ją zawarł inaczej. Przyjęcie jako miernika istotności rozsądnego postępowania każdej innej osoby w podobnych okolicznościach prowadzi do wniosku, że nie wystarcza subiektywne odczucie istotności błędu przez błądzącego, ale niezbędna jest jego obiektywizacja. Takie stanowisko reprezentuje judykatura (por. uzasadnienie uchwały SN z 31 sierpnia 1989 r., III PZP 37/89, OSNCP 1990, nr 9, poz. 108).

W rozpoznawanej sprawie z uwagi na wysokość kredytu umowa zawarta przez strony nie podlegała reżimowi ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. nr 100, poz. 1081 ze zm.), bank nie był prawnie obowiązany do podawania całkowitego kosztu kredytu w tej umowie, jednakże dobrowolnie, w zgodzie z ówcześnie obowiązującymi wytycznymi KNB, tj. Rekomendacją „S” z 2006 r., w § 1 ust. 7 umowy kredytowej całkowity koszt kredytu informacyjnie podano. Należy podkreślić, że nawet na gruncie w/w ustawy parametr ten nie jest traktowany jako element treści umowy. Powodowie natomiast wskazują, że zawierając przedmiotową umowę kredytu działali pod wpływem błędu co do zaniżonych wysokości całkowitego kosztu kredytu i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, a nie co do istotnych elementów umowy, którymi w przypadku umowy kredytu hipotecznego są: kwota udzielonego kredytu, termin jego spłaty, cel kredytowania, wysokość oprocentowania, ilość i wysokość rat oraz kurs, według którego dokonuje się przeliczenia. Tych okoliczności powodowie nie kwestionują: w szczególności potwierdzają wysokość udzielonego kredytu, wysokość jednorazowej raty spłaty, ilość rat i kurs, według jakiego raty spłat miały być przeliczane. Odnosząc się w tym miejscu do przesłanek błędu prawnie relewantnego podkreślić trzeba, że oceniając sprawę rozsądnie te właśnie okoliczności – niekwestionowane przez powodów – stanowią o całokształcie zasadniczych zobowiązań kredytobiorcy i wpływają na podjęcie przezeń decyzji o zaciągnięciu określonego zobowiązania (zawarciu określonej umowy). Nawet zatem, jeżeli całkowity koszt kredytu podany został w umowie błędnie, to błąd ten dotyczył jedynie postanowienia o charakterze informacyjnym, a nie istoty kredytu hipotecznego i może mieć jedynie co najwyżej cechy omyłki matematycznej. Zasadnicze zobowiązania stron zostały podane w umowie w sposób przez powodów niekwestionowany, powodowie znali wysokość raty kredytu sposób jej wyliczenia i ilość rat, wiedzieli zatem, jaką kwotę będą musieli spłacić, pomijając ryzyko kursowe, o którym powiadomieni zostali. Trudno w tej sytuacji zrozumieć, na czym polegać ma istotność ich błędu i dlaczego – oceniając sprawę rozsądnie i dysponując tymi samymi danymi – mieliby przedmiotowej umowy nie zawierać.

Nie można także zgodzić się z twierdzeniem powodów, iż do zaniżenia całkowitego kosztu kredytu doszło przy przeliczeniu wszystkich wartości według kursu kupna waluty odnosząc się jednoznacznie do ustalonego w umowie kapitału kredytu, gdyż przeczy temu samo pojęcie całkowitego kosztu kredytu oznaczające wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt, z wyjątkiem kosztów wynikających ze zmiany kursów walut. Ustalając wartość całkowitego kosztu kredytu dokonuje się obliczeń matematycznych opartych na wzorze zawartym w w/w ustawie i nie wskazane jest dokonywanie przeliczeń
z pominięciem jakichkolwiek parametrów. Powodowie zostali uprzedzeni, że ostateczna wartość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania. Wydaje się, że zaciągając zobowiązanie kredytowe powodowie winni z większą bacznością analizować warunki umowy a nie koncentrować się jedynie na kryterium wysokości całkowitego kosztu kredytu, który jest wartością orientacyjną i mogącą w okresie trwania umowy zmienić się. Nie ulega wątpliwości, że zgodnym celem stron tej umowy było doprowadzenie do sytuacji, w której pozwany wypłaci na określony cel umówioną sumę kredytową, która zostanie następnie spłacona w określonym w umowie sposób, przy zmiennej stopie oprocentowania i przy zastosowaniu przyjętych w umowie mechanizmów indeksacyjnych, wiadomych dla stron i niekwestionowanych przez powodów.

Z powyższych względów, należy uznać, że powodowie nie uchylili się skutecznie od skutków prawnych swoich oświadczeń woli, co czyni umowę kredytu zawartą z pozwanym za prawnie doniosłą, a powództwo podlegało oddaleniu.

Mimo tego, iż powodowie przegrali sprawę, sąd w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążenia ich na zasadzie słuszności obowiązkiem zwrotu na rzecz strony przeciwnej kosztów procesu, mając na uwadze charakter sprawy (związany ze skomplikowaną i niejednoznaczną w orzecznictwie problematyką kredytów walutowych).