Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku Ż. K. z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej z siedzibą we W. zatwierdził złożone przez Ż. K. oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po G. K. zmarłej dnia 10 listopada 2010 r.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka Wierzytelności (...)

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa, zaskarżając je w całości. Apelująca podniosła zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego dokonanej wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego polegającej na uznaniu, że wnioskodawczyni wiedzę o niespłaconym zobowiązaniu spadkodawczyni powzięła dopiero z pisma uczestnika z dnia 5 listopada 2013 r., gdy w rzeczywistości była skutecznie wzywana do zapłaty jako spadkobierczyni w lipcu 2012 r.

Apelująca postawiła również zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego, tj. art. 1019 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i 2 k.c. poprzez błędne uznanie, że Ż. K. nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku w przepisanym terminie z uwagi na usprawiedliwione pozostawanie w błędzie co do przedmiotu spadku z powodu przekonania, że długi spadkowe zostaną pokryte przez ubezpieczyciela oraz przez niewłaściwą interpretację art. 1019 k.c. w zw. z art. 84 § 1 k.c. i błędne przyjęcie, że wnioskodawczyni złożyła w przepisanym terminie oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po matce.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelująca wniosła o zmianę postanowienia i oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz apelującej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Dodatkowo, apelująca wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci pisma ubezpieczyciela z dnia 23 grudnia 2010 r. i 5 stycznia 2011 r. wraz z załącznikami oraz pisma wnioskodawczyni z dnia 23 lipca 2012 r. na okoliczności powołane w treści pisma, albowiem potrzeba powołania się na te dowody powstała dopiero po zapoznaniu się z uzasadnieniem postanowienia Sądu I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy wskazać na wewnętrzną sprzeczność uzasadnienia Sądu Rejonowego w odniesieniu do ustaleń dotyczących chwili powzięcia przez wnioskodawczynię wiadomości o zadłużeniu spadkodawczyni, a także jego fragmentaryczność, co czyni usprawiedliwionym zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c.

Nie sposób bowiem przyjąć, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, gdy wyprowadza z niego dwa odmienne wnioski co do tej samej kwestii. Wpierw bowiem ustala, że wnioskodawczyni wiedziała o istnieniu zadłużenia z tytułu umowy pożyczki, ale nie składała oświadczenia o odrzuceniu spadku ponieważ sądziła, że zadłużenie zostanie pokryte z ubezpieczenia na życie spadkodawczyni.

Z powyższego wynika, jak słusznie zauważa apelująca, że wnioskodawczyni miała świadomość niespłaconego zobowiązania spadkodawczyni w okresie sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (tj. od dnia 10 listopada 2010 r.).

Następnie, Sąd Rejonowy w dalszej części uzasadnienia przyjmuje, że ze złożonych przez stronę dokumentów wynika, że wnioskodawczyni dowiedziała się o tym, z jakiego tytułu pochodzi zobowiązanie (którego wysokość Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 73.370,63 zł) dopiero z pisma uczestnika z dnia 5 listopada 2013 r. Nie sposób przyjąć, stwierdza dalej Sąd Rejonowy, że wnioskodawczyni dowiedziała się o tym już w lipcu 2012 r., gdyż wezwanie do zapłaty wystawione w tym miesiącu zostało doręczone nie wnioskodawczyni ale jej ojcu.

W tym miejscu należy podkreślić brak w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego rozróżnienia dwóch zawartych przez spadkodawczynię pożyczek, co ma o tyle istotne znaczenie, że pismo z dnia 5 listopada 2013 r. mające zdaniem Sądu Rejonowego być podstawą powzięcia przez wnioskodawczynię wiadomości o zadłużeniu spadkodawczyni dotyczy umowy o preferencyjną linię pożyczkową L. nr (...) do kwoty 500 zł, a więc innego zadłużenia niż wynikające z umowy pożyczki nr (...) w kwocie łącznej 18.048,24 (w tym 12.982,07 zł kapitał pożyczki oraz 5.066,17 zł odsetki), do której spłacenia była wezwana wnioskodawczyni pismem z dnia 2 lipca 2012 r.

W świetle tak sporządzonego uzasadnienia, zrozumiałym i celowym był wniosek apelującej o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci pisma wnioskodawczyni z dnia 23 lipca 2010 r., stanowiącego jej i R. K. odpowiedź na wezwanie z dnia 2 lipca 2012 r., na okoliczność daty, w której wnioskodawczyni wiedziała o istnieniu długu spadkodawczyni, a także dwóch pism ubezpieczyciela (z 23 grudnia 2010 r. oraz 5 stycznia 2011 r.) informujących wnioskodawczynię o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu zgonu G. K..

W konsekwencji powyższego, Sąd Okręgowy dokonał ponownej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustalił, że wnioskodawczyni już za życia matki G. K. wiedziała o zaciągniętej przez nią w dniu 16 sierpnia 2010 r. pożyczce nr (...) na kwotę 12.982,07 zł. oraz o przystąpieniu przez matkę do grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków – Atut – na okres od 17 sierpnia 2010 do 16 sierpnia 2015 r. oraz grupowego ubezpieczenia na życie członków (...)-na sumę 13.500 zł na okres od dnia następnego po podpisaniu deklaracji zgody, do końca okresu trwania pożyczki nr (...).

Pismami z dnia 23 grudnia 2010 r. oraz 5 stycznia 2011 r., dotyczącymi umowy pożyczki nr: (...) oraz (...) (co zostało wyraźnie wskazane w ich treści) ubezpieczyciel poinformował wnioskodawczynię o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu ubezpieczenia Atut oraz Promesa Komfort w związku ze śmiercią G. K., załączając do pism kopię decyzji Towarzystwa (...). Z decyzji wynika, że odmowa wypłaty świadczenia z tytułu zgonu G. K. nastąpiła z powodu tego, że choroba która była przyczyną zgonu została rozpoznana przed przystąpieniem do ubezpieczenia, a nadto nie nosi cech nieszczęśliwego wypadku, zawału serca lub udaru mózgu i w związku z tym nie jest objęta zakresem ubezpieczenia.

Pismem z dnia 2 lipca 2012 r. wezwano wnioskodawczynię do zapłaty kwoty 18.048,24 zł z tytułu niespłaconej pożyczki wynikającej z umowy nr (...). Wezwanie odebrał ojciec wnioskodawczyni R. K. w dniu 18 lipca 2012 r. Następnie, oboje pismem z 23 lipca 2012 r. poinformowali wierzyciela, że nie uznają zasadności roszczenia, wskazując, że zgodnie z ww. umową pożyczki, zabezpieczeniem spłaty kwoty pożyczki jest cesja z umowy ubezpieczenia Promesa Komfort, w związku z czym wierzyciel powinien zwrócić się do ubezpieczyciela celem wypłaty należnego świadczenia.

Następnie, pismem z dnia 5 listopada 2013 r. (sprostowanym pismem z dnia 28 listopada 2013 r.) wierzyciel wezwał wnioskodawczynię do zapłaty kwoty 830,68 zł z tytułu umowy o linię pożyczkową nr (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy mógł dokonać oceny żądania wnioskodawczyni w świetle odpowiednich przepisów prawa materialnego, a to art. 1019 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i 2 k.c.

W art. 1019 § 2 k.c. przewidziano możliwość uchylenia się spadkobiercy od skutków prawnych niezachowania terminu, jeżeli spadkobierca ten - działając pod wpływem błędu - nie złożył żadnego oświadczenia w terminie (art. 1015 § 1 k.c.) i nabył tym samym spadek wprost (art. 1015 § 2 k.c.). Elementy konstrukcyjne błędu (w rozumieniu art. 1019 § 1 k.c.) określa ogólny przepis art. 84 k.c., a sposób uchylenia się od błędu - art. 88 k.c. przy uwzględnieniu regulacji prawnej zawartej w art. 1019 k.c. Zgodnie z art. 84 § 1 i 2 k.c. błąd jako wada oświadczenia woli musi dotyczyć treści czynności prawnej i być istotny.

Jeśli chodzi o błąd co do treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, to błąd taki może mieć postać błędu dotyczącego osoby spadkodawcy, tytułu powołania do dziedziczenia lub przedmiotu spadku. Osoba, która nie złożyła oświadczenia woli w terminie z art. 1015 § 1 k.c. także może powoływać się na błąd co do przedmiotu spadku. Za błąd co do przedmiotu spadku uważać należy brak wiedzy spadkobiercy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, czyli o tym, jakie aktywa lub pasywa wchodzą w jego skład. Zazwyczaj sprowadzać się to będzie do wiedzy spadkobiercy o stanie zadłużenia spadku (istnienia długów spadkowych oraz ich wysokości).

W sprawie niniejszej ustalono, że wnioskodawczyni jeszcze za życia matki wiedziała o istnieniu zadłużenia z tytułu umowy pożyczki nr (...), ale nie składała oświadczenia o odrzuceniu spadku ponieważ sądziła, że zadłużenie zostanie pokryte z ubezpieczenia na życie spadkodawczyni.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można przyjąć, że przystąpienie przez spadkodawczynię do Grupowego (...) oraz Następstw Nieszczęśliwych Wypadków Atut jest równoznaczne z wypłatą świadczenia przez ubezpieczyciela. Wnioskodawczyni przyjęła tu błędne założenie, że ochroną ubezpieczeniową objęte są wszystkie zdarzenia, że samo zawarcie umowy ubezpieczenia przesądza o odpowiedzialności ubezpieczyciela i wypłacie świadczenia. Tymczasem, w przypadku G. K. nie miało miejsca zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową, co potwierdził ubezpieczyciel w kierowanych do wnioskodawczyni pismach.

W przypadku wnioskodawczyni nie można więc mówić o błędzie co do przedmiotu spadku, ponieważ znała ona skład majątku spadkowego i była świadoma jego długów, lecz bezpodstawnie sądziła, iż dług spadkowy zostanie pokryty przez ubezpieczyciela.

Nawet gdyby przyjąć (do czego nie ma podstaw), że wnioskodawczyni pozostawała w błędzie co do długów spadkowych wskutek przeświadczenia o ich pokryciu przez świadczenie z umowy ubezpieczenia, to wskazać należy, że w terminie do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, wnioskodawczyni została poinformowana o odmowie wypłaty tego świadczenia (pisma z dnia 23 grudnia 2010 r. oraz 5 stycznia 2011 r.). W treści rzeczonych pism zostało również wskazane drugie zobowiązanie spadkodawczyni, a to z umowy (...) r., a zatem należy uznać, że wnioskodawczyni miała wówczas pełną wiedzę o istniejących zadłużeniach spadkodawczyni.

Tak więc, w okresie biegu terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku (6 miesięcy od dnia otwarcia spadku, tj. od dnia 10 listopada 2010 r.), wnioskodawczyni była świadoma długów spadku, a zatem znała jego skład. Nie można zatem przyjąć, iż wnioskodawczyni pozostawała w błędzie co do przedmiotu spadku. Nie zachodziły zatem przesłanki z art. 1019 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 84 § 1 k.c. umożliwiające uchylenie się spadkobiercy od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku.

W tym miejscu należy poczynić uwagę, że wnioskodawczyni dbając należycie o swoje interesy powinna zwrócić się do wierzyciela celem ustalenia, jakie zobowiązania miała spadkodawczyni. Tylko bowiem niewiedza spadkobiercy o stanie spadku pomimo podjętych odpowiednich, możliwych działań może być uznana za błąd istotny (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 lipca 2012 r. IV CSK 612/11, Legalis numer 540790). Gdyby zaś przyjąć, że wnioskodawczyni w sprawie niniejszej nie miała wiedzy o istnieniu niespłaconego zadłużenia z tytułu linii pożyczkowej (aż do 5 listopada 2013 r.), to błąd ten nie stanowiłby błędu istotnego.

W konsekwencji, wobec przyjęcia, że Ż. K. nie pozostawała w błędzie co do przedmiotu spadku, zarzut apelacji, że nie dochowała terminu na złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po matce, stał się bezprzedmiotowy, zatem dokonanie jego oceny jest niecelowe.

Z powyższych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i wniosek oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 §1 k.p.c. jako generalnej regule postępowania nieprocesowego. Nie było bowiem okoliczności do przyjęcia zasad szczególnych rozdziału kosztów z dalszych paragrafów powołanego artykułu skoro zarówno wnioskodawca jak i uczestnik postępowania w równym stopniu byli zainteresowani rozstrzygnięciem w sprawie.