Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W dniu 9 listopada 2012 roku Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa złożył przeciwko pozwanej (...)w Ł.pozew o:

1)  uchylenie uchwały nr 5, 6 i 9 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółki z 9 października 2012 r.;

2)  stwierdzenie nieważności uchwały nr 8 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia pozwa­nej Spółki z 9 października 2012 r., ewentualnie

3)  uchylenie uchwały nr 8 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółki z 9 października 2012 r.,

a nadto o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, iż Skarb Państwa jest akcjonariuszem mniej­szościowym pozwanej spółki akcyjnej. W ocenie powoda, uchwały nr 5 i 6 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia (dalej zwanego „NWZ”) pozwanej Spółki z dnia 9 października 2012 r. są sprzeczne z dobrymi obyczajami, mają na celu pokrzywdzenie akcjonariusza i zarazem godzą w interesy Spółki. W uchwałach tych zarząd został umocowany do zbycia oraz nabycia określonych nieruchomości bez podania, choćby minimalnych lub widełkowych, wartości tych nieruchomości („za cenę według swobodnego uznania Zarządu”). W ocenie powoda, umocowanie zarządu do zbywania i nabywania nieruchomości bez choćby określenia ich minimalnej wartości prowadzi de facto do pozbawienia akcjonariusza możliwości uprzedniej kontroli decyzji rodzących istotne skutki majątkowe dla Spółki. Wobec powyższego – zdaniem powoda − uzasadniona staje się obawa, iż taka blankietowa konstrukcja uchwał NWZ została przyjęta po to, aby uniemożliwić kontrolę i ewentualne zaskarżenie uchwał NWZ w przypadku gdyby proponowane ceny transakcyjne na nieruchomościach były krzyw­dzące dla Spółki (zaniżone ceny zbycia lub zawyżone ceny nabycia). Powód poniósł dalej, iż taka „ucieczka” spod kontroli NWZ w zakresie cen za nabywane i zbywane nieruchomości jest zachowaniem celowym i nielojalnym wobec akcjonariuszy mniejszościowych Spółki. Według powoda, treść uchwał nr 5 i 6 ma na celu odsunięcie akcjonariuszy mniejszościo­wych, w tym Skarbu Państwa, od wpływu na decyzje o istotnych skutkach majątkowych dla Spółki. Ponadto zarzut co do nielojalnego i niejasnego działania względem akcjonariuszy mniejszościowych staje się jeszcze silniejszy ze względu na to, że zgoda na nabycie nieru­chomości udzielona uchwałą nr 5 opiewa na te same nieruchomości, wobec których została udzielona zgoda na zbycie w uchwale nr 6.W ocenie powoda, takie nielojalne wobec mniej­szościowych akcjonariuszy Spółki działanie należy uznać za działanie krzywdzące akcjona­riusza i sprzeczne z dobrymi obyczajami. Większościowy akcjonariusz zachowuje bowiem poprzez nominowany przez siebie zarząd i radę nadzorczą pełny wgląd i kontrolę nad spra­wami Spółki podczas gdy akcjonariusz mniejszościowy jest takiego wglądu i kontroli, w zakresie proporcjonalnym dla jego udziału w kapitale, pozbawiany. Przyjęta w uchwałach nr 5 i 6 NWZ treść umocowania zarządu stanowi na tyle sil zagrożenie dla godziwego ustalenia cen transakcyjnych zbywanych i nabywany nieruchomości, iż w sposób ewidentny narusza interes Spółki.

Ponadto, w ocenie powoda, uchwała nr 8 NWZ z dnia 9 października 2012 r. zawiera postanowienie sprzeczne z ustawą i jako taka powinna zostać uznana za nieważną w całości. Zgodnie z ww. uchwałą „zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego” zostało przypisane do kompetencji Rady Nadzorczej. Tymczasem zgodnie z art. 393 pkt 3) k.s.h., zbycie i wydzier­żawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograni­czonego prawa rzeczowego wymaga bezwzględnie uchwały walnego zgromadzenia. Przepis art. 393 pkt 3) k.s.h. ma zatem charakter normy bezwzględnie obowiązującej. Z tego względu nie jest możliwe przypisanie radzie nadzorczej Spółki kompetencji do „zbycia i wydzierża­wienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograni­czonego prawa rzeczowego. Taki zapis zawarty w uchwale nr 8 czyni ją sprzeczną z ustawą.

Powód argumentował dalej, iż niezależnie od przesłanek stwierdzenia nieważności uchwały nr 8 NWZ z dnia 9 października 2012 r., należy wskazać na przesłanki do uchylenia uchwał nr 8 i 9 NWZ z dnia 9 października 2012 r., ze względu na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami, pokrzywdzenie akcjonariuszy i godzenie w interesy Spółki. Strona powodowa zwróciła uwagę, iż dokonane zaskarżonymi uchwałami zmiany umowy Spółki prowadzą do pozbawienia możliwości uprzedniej kontroli przez walne zgromadzenie, a w tym akcjonariu­szy mniejszościowych, decyzji o mających istotne skutki majątkowe dla Spółki. Decyzje dotyczące istotnego mienia Spółki, na skutek wprowadzonych do umowy Spółki w dniu 9 października 2012 r. zmian, podejmowane bowiem będą przez zarząd za zgodą rady nadzor­czej, bez konieczności poprzedzenia ich − jak to miało miejsce dotychczas − zgodą walnego zgromadzenia. Jednocześnie zarząd został zwolniony z dotychczasowego obowiązku zwraca­nia się do rady nadzorczej o zgodę na dokonywanie czynności dotyczących majątku Spółki o wartości przekraczającej 250.000 zł. W ocenie powoda, zaskarżone uchwały naruszają interes Spółki poprzez zbyt daleko idące ograniczenie jej wewnętrznych mechanizmów kontroli, poprzedzających podejmowanie decyzji o istotnych skutkach majątkowych.

Zaskarżone Uchwały Nr 8 i 9 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki prze­suwają kompetencje w zakresie gospodarowania nieruchomościami oraz majątkiem przedsię­biorstwa z walnego zgromadzenia na radę nadzorczą. Dokonane na podstawie powyższych uchwał przesunięcie kompetencji, w sytuacji gdy jeden z akcjonariuszy ma akcje umożliwia­jące mu de facto decydowanie o wszystkich sprawach pozwanej Spółki, prowadzi w rezulta­cie – zdaniem powoda − do zminoryzowania akcjonariuszy mniejszościowych i pogłębienia monopolu decyzyjnego jednego akcjonariusza. Powyższe przesunięcie kompetencji prowadzi także do pozbawienia akcjonariuszy mniejszościowych możliwości uzyskiwania informacji o fakcie podejmowania powyższych czynności przez Spółkę, chociażby poprzez samo umiesz­czenie informacji w porządku obrad walnego zgromadzenia, oraz wpływu na podejmowane decyzje. Przekazanie uprawnień walnego zgromadzenia radzie nadzorczej oraz zarządowi wiąże się w istocie z pozbawieniem pozostałych akcjonariuszy − poza jednym, skupiającym w swoim ręku większość udziałów − kontroli działalności rady i zarządu. Należy mieć bowiem na uwadze fakt, iż w przeciwieństwie do uchwał walnego zgromadzenia, uchwał rady nadzorczej i zarządu nie można zaskarżyć w drodze powództwa o uchylenie. W przeciwień­stwie do uchwał walnego zgromadzenia, kodeks spółek handlowych nie reguluje kontroli prawidłowości uchwał rady nadzorczej oraz zarządu ani w trybie wewnątrzkorporacyjnym, ani na drodze sądowej. Uchwały te mogą być oceniane jedynie przez pryzmat kryteriów określonych w art. 58 k.c., w drodze powództwa opartego na art. 189 k.p.c. Tym samym – w ocenie strony powodowej − przekazanie w niniejszej sprawie radzie nadzorczej dotychczaso­wych kompetencji walnego zgromadzenia w zakresie gospodarowania nieruchomościami oraz majątkiem przedsiębiorstwa, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdze­nie akcjonariuszy, albowiem powoduje osłabienie ich kontroli nad funkcjonowaniem spółki.

Niezależnie od powyższych zarzutów powód wskazał, iż jego zdaniem zmiany w Statucie Spółki zostały dokonane w sposób redakcyjnie niedbały i rodzący wątpliwości inter­pretacyjne. Zgodnie bowiem z uchwałą nr 8, według zmienionego Statutu Spółki, m.in. „do szczególnych kompetencji Rady Nadzorczej należy zbycie i wydzierżawienie przedsiębior­stwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczo­wego” oraz „nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieru­chomości”. Z powyższego, nowego zapisu Statutu Spółki wynika poważna wątpliwość, czy dokonanie powyższych czynności na majątku Spółki wymaga zgody rady nadzorczej, jej opinii czy też może rada nadzorcza miałaby samodzielnie dokonywać tych czynności w imieniu Spółki, co byłoby niezgodne z zasadami reprezentacji spółki akcyjnej wynikającymi z Kodeksu spółek handlowych. Formułowanie zmian Statutu Spółki w sposób prowadzący do wątpliwości interpretacyjnych zapisów Statutu również w ocenie powoda należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Reasumując, w ocenie powoda zaskarżone uchwały nr 8 i 9, godząc w interesy spółki oraz mając na celu pokrzywdzenie mniejszościowych akcjonariuszy, naruszają również dobre obyczaje (pozew k. 2-9).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Pozwana zakwestionowała argumentację powoda odnoszącą się do uchwał nr 5 i 6, podnosząc, iż nie zaszła żadna z ustawowych przesłanek uzasadniających uchylenie uchwał opisanych w pozwie. Pozwana podała, iż jej zarząd przedstawił obszerne motywy, dla których zamierza zbyć nieruchomości należące obecnie do Spółki i nabyć inne, przy czym pierwsza z nich została już nabyta przez Spółkę, zaś w stosunku do drugiej Urząd Miasta Ł. ogłosił już przetarg. Ponadto, nabycie tych działek ma miejsce w wykonaniu zobowiązań inwestycyjnych Spółki zawartych w umowie prywatyzacyjnej. Treść ww. uchwał ma umożliwić zarządowi pozwanej sformułowanie oferty sprzedaży w sposób elastyczny i przeprowadzić proces sprzedaży w sposób korzystny dla Spółki. Pozwana podniosła także w odniesieniu do wszystkich zaskarżonych uchwał, iż powód nie wykazał okoliczności ich podjęcia w celu, albo przynajmniej z realnym zamiarem, pokrzywdzenia wspólnika, a nadto nie wykazał ich sprzeczności z dobrymi obyczajami lub godzenia w interesy Spółki. Pozwana, nie odnosząc się wprost do argumentacji powoda dotyczącej nieważności uchwały nr 8, zakwestionowała jego argumentację dotyczącą niemożności stwierdzenia nieważności uchwały w części (odpowiedź na pozew k. 40-43).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa jest akcjonariuszem mniejszościowym pozwanej Spółki Fabryka (...) S.A. z siedzibą w Ł.. Udział Skarbu Państwa w kapitale zakładowym Spółki wynosi 5,265385%. Skarb Państwa nie posiada swoich repre­zentantów w organach Spółki (bezsporne).

Większościowym akcjonariuszem pozwanej Spółki jest (...) S.A., która posiada ponad 75% akcji pozwanej. Oprócz powoda i ww. akcjonariusza, pozo­stałe akcje pozwanej Spółki posiadają osoby fizyczne (dowód: zeznania świadka W. K. k. 167-171).

Statut pozwanej Spółki w brzmieniu obowiązującym w dniu 9 października 2012 r., stanowił m.in.:

−

w § 22 pkt 12 – iż do szczególnych kompetencji rady nadzorczej należy m.in. wyraża­nie zgody na składanie przez zarząd w imieniu Spółki oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych Spółki, w tym zaciągania przez Spółkę zobowiązań i naby­wania praw, o ile wartość jednostkowego zobowiązania lub prawa jest wyższa niż 250.000 zł;

−

w § 30 ust. 2 pkt 11 – iż do kompetencji walnego zgromadzenia Spółki należy w szczegól­ności m.in. zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;

−

w § 30 ust. 2 pkt 12 − iż do kompetencji walnego zgromadzenia Spółki należy w szczegól­ności m.in. nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości

(bezsporne – kopia statutu pozwanej Spółki k. 10-15) .

Na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy pozwanej Spółki w dniu 9 października 2012 roku zostały podjęte m.in.:

a)  uchwała nr 5, w której na podstawie § 30 pkt 12 Statutu Spółki udzielono zarządowi zgody na nabycie nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) przy ul. (...) w Ł., za cenę 117.096 zł oraz na nabycie nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) przy ul. (...) w Ł., „za cenę według swobodnego uznania Zarządu”;

b)  uchwała nr 6, w której na podstawie § 30 pkt 12 Statutu Spółki udzielono zarządowi zgody na zbycie prawa wieczystego użytkowania działek gruntu nr (...) przy ul. (...) w Ł. oraz na zbycie nieruchomości stanowiącej działki gruntu nr (...) przy ul (...) w Ł. – „za cenę według swobodnego uznania Zarządu”;

c)  uchwała nr 8, w której zmieniono § 22 Statutu Spółki, w ten sposób, iż:

−

skreślono pkt 12,

−

w związku ze skreśleniem pkt 12, punktom 13 i 14 nadano nową numerację – odpowied­nio 12 i 13,

−

dodano pkt 14 o brzmieniu: „zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorga­nizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego”,

−

dodano pkt 15 o brzmieniu: „nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczy­stego lub udziału w nieruchomości”;

d)  uchwała nr 9, w której zmieniono § 30 ust. 2 Statutu Spółki w ten sposób, iż:

−.

−

skreślono punkty 11 i 12,

−

w związku ze skreśleniem punktów 11 i 12, punkty od 13 do 20 otrzymują nową numera­cję – od 11 do 18.

Obecny na zgromadzeniu przedstawiciel akcjonariusza Skarbu Państwa głosował przeciwko powzięciu skarżonych uchwał i zgłosił swój sprzeciw do protokołu (bezsporne – kopia protokołu Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki k. 16-21).

Nabycie nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) (wymienionej w zaskar­żonej uchwale nr 5) miało nastąpić w wyniku przetargu ogłoszonego przez jej właściciela – Gminę Ł. (dowód: zeznania świadka W. K. k. 167-171).

Nieruchomość stanowiąca działkę gruntu nr (...), opisana w uchwale nr 5 NWZ z 9.10.2012 r., została sprzedana przez Miasto Ł. na rzecz pozwanej Spółki w dniu 6 listo­pada 2012 r., za cenę 117.096 zł (dowód: odpis aktu notarialnego umowy sprzedaży k. 51-56).

Nie można było określić dla zarządu Spółki limitów ceny sprzedaży działek należą­cych do pozwanej, albowiem sprzedaż ta planowana była wariantowo, jako sprzedaż wszyst­kich przedmiotowych działek razem albo każdej z działek osobno – w zależności od tego, które z rozwiązań byłoby dla pozwanej bardziej opłacalne. Sprzedaż ta ma umożliwić uzyskanie środków na wybudowanie nowej fabryki w specjalnej strefie ekonomicznej (dowód: zeznania świadka W. K. k. 167-171).

Sąd zważył, co następuje:

Legitymacja czynna powoda w zakresie wszystkich roszczeń pozwu nie była przed­miotem sporu między stronami, dla porządku jedynie należy zatem stwierdzić, iż powodowi przysługiwało prawo zaskarżenia uchwał opisanych w pozwie zarówno w ramach powództwa o ich uchylenie, jak i o stwierdzenie ich nieważności. Zgodnie bowiem z art. 422 § 2 k.s.h., jak i z art. 425 § 1 k.s.h., prawo do wytoczenia takich powództw przysługuje m.in. akcjona­riuszowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu. Wymogi te bezspornie spełnił powód, podobnie, jak i wymogi co do terminu zaskarżenia uchwał opisanych w pozwie.

Najdalej idące roszczenie pozwu dotyczy stwierdzenia nieważności uchwały nr 8 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółki z 9 października 2012 r., ze względu na jej sprzeczność z ustawą, oparte na art. 425 § 1 k.s.h.

Zgodnie z art. 393 pkt 3 k.s.h., zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, który nie może podlegać modyfikacjom w statucie spółki akcyjnej. Zatem uchwała nr 8 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółki z 9 października 2012 r., w części, w jakiej dodaje do kompetencji rady nadzorczej pozwanej Spółki uprawnienie do wyrażania zgody na zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, jest sprzeczna z wymienionym wyżej przepisem art. 393 pkt 3 k.s.h. W konsekwencji, zgłoszone przez powoda żądanie stwierdzenia jej nieważności w tym zakresie jest uzasadnione i zostało uwzględnione w punkcie 1 wyroku Sądu.

Sprzeczności z ustawą nie sposób natomiast stwierdzić w przypadku pozostałej części przedmiotowej uchwały nr 8. Zgodnie bowiem z art. 393 pkt 4 k.s.h., nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, wymaga uchwały walnego zgromadzenia, chyba że statut stanowi inaczej. Zatem w tym przypadku − inaczej, niż w zakresie zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego – przepis ustawy dopuszcza możliwość odmiennego uregulowania tej kwestii w statucie spółki, i tak też stało się w dalszej części zaskarżonej uchwały nr 8, przez co nie sposób uznać tego postanowienia uchwały za nieważny.

Sąd nie podziela przy tym poglądu, zgodnie z którym nie jest możliwe stwierdzenie nieważności uchwały w części, a jedynie w całości. Jeśli bowiem sprzeczna z ustawą jest jedynie część uchwały mająca charakter autonomiczny, która nie jest nierozerwalnie związana z innymi elementami kwestionowanej czynności prawnej (np. część ta mogłaby stanowić osobną uchwałę bez naruszenia celu prawnego uchwalenia zarówno jej, jak i pozostałych jej postanowień), to brak jest podstaw do rozciągania jej nieważności także na inne, autono­miczne wobec niej, części tej samej uchwały, chyba, że część taka stanowi istotny składnik całej uchwały i z okoliczności sprawy wynika, że cała uchwała nie zostałaby podjęta bez owego nieważnego postanowienia.

W rozpoznanej sprawie, część uchwały nr 8, w zakresie, w jakim jest ona sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem ustawy, stanowi autonomiczną część owej uchwały, dotyczącą odrębnego od innych uprawnienia walnego zgromadzenia. Okoliczności sprawy nie wykazują jej nierozerwalnego związku z pozostałą częścią tej uchwały, rozumia­nego w ten sposób, że uchwała ta w braku tego elementu nie zostałaby przyjęta w ogóle. Przemawia to za zasadnością stwierdzenia nieważności owej uchwały jedynie w części okre­ślonej w punkcie 1 wyroku Sądu, tj. w jakiej jest ona sprzeczna z ustawą, nie zaś w całości.

W pozostałej części żądania pozwu zmierzały do uchylenia opisanych w nim uchwał walnego zgromadzenia pozwanej Spółki, na podstawie art. 422 § 1 k.s.h. Zgodnie z tym prze­pisem prawa, uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obycza­jami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.

Z tego sformułowania można wnosić, że dla wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały nie wystarczy samo „powzięcie uchwały wbrew postanowieniom statutu”, lecz musi zachodzić dodatkowa przesłanka w postaci „godzenia w interes spółki” lub zamiaru „pokrzywdzenia akcjonariusza”. W konsekwencji, uprawniony podmiot może dochodzić uchylenia uchwały, jeżeli zachodzi którakolwiek z następujących sytuacji:

1)  uchwała jest sprzeczna ze statutem i godzi w interes spółki;

2)  uchwała jest sprzeczna ze statutem i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza;

3)  uchwała jest sprzeczna ze statutem, godzi w interes spółki i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza;

4)  uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki;

5)  uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza;

6)  uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, godzi w interes spółki i ma na celu pokrzyw­dzenie akcjonariusza.

Zawsze zatem przynajmniej dwie przesłanki wadliwości uchwały muszą zachodzić łącznie. Ponieważ powód nie podniósł sprzeczności którejkolwiek z zaskarżonych uchwał ze statutem pozwanej Spółki, przeto dalsze rozważania ograniczyć wypada do przesłanek opisa­nych w punktach 4)-6).

Zaznaczyć należy, iż ciężar dowodu w zakresie ww. przesłanek wadliwości uchwały spoczywa na powodzie. Skarżący uchwałę w drodze powództwa o jej uchylenie określić zatem winien nie tylko, jakie to „dobre obyczaje” zostały naruszone, ale i skonkretyzować (i wykazać) na czym polega godzenie w interes spółki lub cel pokrzywdzenia akcjonariusza.

Strona powodowa w zakresie uchwał opisanych w pozwie powoływała się na zarzut sprzeczności z dobrymi obyczajami, zarzut celu pokrzywdzenia akcjonariusza oraz zarzut godzenia w interesy spółki.

W ocenie Sądu, zarzuty te okazały się uzasadnione jedynie w stosunku do części uchwały nr 8, w jakiej uchwała ta dodaje do § 22 statutu Spółki punkt 15, który rozszerza kompetencje rady nadzorczej Spółki na wyrażanie zgody na nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, kosztem kompetencji walnego zgro­madzenia, które uprawnienie takie miało utracić mocą uchwały nr 9. Uwzględnienie zarzutów pozwu w zakresie tej części uchwały nr 8 skutkowało zarazem ich uwzględnieniem także w zakresie komplementarnej z nią części uchwały nr 9, która powodowała utratę tej samej kom­petencji walnego zgromadzenia − a zatem w tym zakresie uchwałę nr 8 i 9 należy traktować jako regulujące przeniesienie określonych w nich uprawnień walnego zgromadzenia na rzecz rady nadzorczej. W drugiej natomiast części uchwała nr 9 regulowała wykreślenie spośród uprawnień walnego zgromadzenia, uprawnienia przysługującego mu wprost z mocy ustawy – tj. omawianego wcześniej wymogu podejmowania uchwały w przedmiocie zbycia i wydzier­żawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograni­czonego prawa rzeczowego, w związku z ustanowieniem takiego prawa na rzecz rady nadzor­czej uchwałą nr 8. Ta część uchwały nr 9 zostanie poddana rozważaniom w dalszym toku rozważań Sądu.

Pojęcie „dobre obyczaje” odnosi się nie tylko do uczciwości kupieckiej skierowanej na zewnątrz funkcjonowania spółki (w stosunku do innych uczestników obrotu gospo­darczego), ale przede wszystkim do stosunków wewnętrznych w spółce, w tym relacji pomię­dzy akcjonariuszami.

Jeśli chodzi o cel pokrzywdzenia akcjonariusza, decydujące nie jest natomiast to, jaki był „zamiar” akcjonariuszy głosujących za podjęciem uchwały, tylko to, czy uchwała wiedzie do pokrzywdzenia (które w doktrynie i orzecznictwie jest szeroko rozumiane). Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 27.03.2013 r. (sygn. I CSK 407/12), w której stwierdził m.in., iż „uchwała mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza oznacza zarówno sytuację, gdy cel pokrzywdzenia akcjonariusza istnieje w trakcie podejmowania uchwały, jak również sytuację, w której pokrzywdzenie akcjonariusza nie jest zakładane w chwili podej­mowania uchwały, jednak treść uchwały jest taka, że jej wykonanie prowadzi w konsekwencji do jego pokrzywdzenia”. W grę wchodzić mogą tu jednak tylko takie interesy akcjonariusza, które uznać należy za godne ochrony prawnej w zestawieniu (w konfrontacji) z interesami spółki i innych akcjonariuszy, a zarazem spełniona jest przesłanka naruszenia dobrych obyczajów.

Co się tyczy przesłanki „godzenia w interes spółki”, może tu chodzić również o uchwały walnego zgromadzenia, podjęte z naruszeniem wymagania lojalności wobec akcjo­nariusza, mającego znaczący pakiet akcji. Podejmowanie uchwał przy założeniu jej efektyw­nościowego celu nie może bowiem odbywać się z naruszeniem wymogu lojalnego postępo­wania wobec poważnych akcjonariuszy. W przeciwnym razie uchwały pozostają sprzeczne z dobrymi obyczajami i mogą godzić w interes spółki i mieć na celu pokrzywdzenie akcjona­riusza.

Zaskarżone uchwały: nr 8 w zakresie dodania do § 22 statutu Spółki punktu 15, usta­nawiającego na rzecz rady nadzorczej uprawnienie do wyrażania zgody na nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, oraz nr 9 w zakresie pozbawienia walnego zgromadzenia takiego dotychczasowego uprawnienia, są sprzeczne w dobrymi obyczajami, mają na celu pokrzywdzenie mniejszościowych akcjonariuszy pozwanej Spółki oraz godzą w interes owej Spółki.

Sąd podziela argumentację zaprezentowaną przez stronę powodową, iż uchwały te – w opisanym wyżej zakresie – są ze sobą funkcjonalnie ściśle związane i muszą być oceniane łącznie.

Dokonane zaskarżonymi uchwałami nr 8 i 9 zmiany umowy Spółki przesunięcie kompetencji organów spółki w ważnych sprawach, dotyczących trwałej (własność lub współwłasność nieruchomości) bądź długotrwałej (użytkowanie wieczyste) substancji majątku spółki, w sytuacji gdy jeden z akcjonariuszy ma pakiet akcji umożliwiający mu faktycznie decydowanie o wszystkich sprawach pozwanej Spółki, prowadzi w rezultacie do zminoryzowania akcjonariuszy mniejszościowych i pogłębienia monopolu decyzyjnego jednego akcjonariusza.

Powyższe przesunięcie kompetencji między organami spółki prowadzi także do pozbawienia akcjonariuszy mniejszościowych możliwości uzyskiwania informacji o fakcie podejmowania powyższych czynności przez Spółkę, chociażby poprzez samo umieszczenie informacji w porządku obrad walnego zgromadzenia, oraz wpływu na podejmowane decyzje.

Przekazanie uprawnień walnego zgromadzenia radzie nadzorczej wiąże się także z pozbawieniem pozostałych akcjonariuszy − poza jednym, skupiającym w swoim ręku większość udziałów − kontroli działalności rady nadzorczej i zarządu. W przeciwieństwie do uchwał walnego zgromadzenia, Kodeks spółek handlowych nie reguluje kontroli prawidłowo­ści uchwał rady nadzorczej oraz zarządu ani w trybie wewnątrzkorporacyjnym, ani na drodze sądowej. Uchwały te mogą być oceniane jedynie przez pryzmat kryteriów określonych w art. 58 k.c., w drodze powództwa opartego na art. 189 k.p.c. − jednakże kryteria prawne oceny na podstawie tychże norm generalnych nie w pełni pokrywają się z przesłankami zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia, wynikającymi z k.s.h.

Taki rezultat podjęcia przedmiotowych uchwał wypełnia wskazane w pozwie prze­słanki ich uchylenia w omawianym zakresie. Kryterium dobrych obyczajów w stosunkach między akcjonariuszami spółki akcyjnej zakazuje bowiem podejmowania przez akcjonariusza większościowego działań w istotny sposób ograniczających uprawnienia kontrolne pozosta­łych akcjonariuszy, przysługujące im w statucie spółki. Ograniczenie to nie wynika przy tym z żadnego obiektywnego czynnika powodującego celowość takich działań na płaszczyźnie interesu samej spółki. Nie zostało w szczególności udowodnione, aby akcjonariusze mniej­szościowi nadużywali swoich uprawnień kontrolnych w stosunku do uchwał walnego zgro­madzenia, np. wykonując permanentnie i w sposób oczywiście bezzasadny przysługujące im prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia do sądu, powodując tym istotne nega­tywne skutki w sferze funkcjonowania spółki. Zatem w ustalonych okolicznościach odbiera­nie owym akcjonariuszom wpływu na wszczynanie procedur kontrolnych wobec uchwał decydujących o zasadniczych sprawach majątku spółki, jakimi są uchwały dotyczące nieru­chomości, jest działaniem skutkującym pokrzywdzeniem mniejszościowych akcjonariuszy oraz naruszającym również dobre obyczaje.

Ponadto, skoro Sąd stwierdził nieważność uchwały nr 8 w części ustanawiającej na rzecz rady nadzorczej uprawnienie zastrzeżone ustawowo wyłącznie walnemu zgromadzeniu, to utrzymywanie w mocy postanowienia uchwały nr 9, w której to samo uprawnienie zostało wykreślone spośród uprawnień walnego zgromadzenia (w sposób prawnie bezskuteczny, w związku z treścią art. 393 pkt 3 k.s.h., stanowiącego normę ius cogens), stanowi o jego sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz godzi w interes spółki. Odpadł bowiem przede wszystkim cel owego postanowienia uchwały nr 9, jakim było przeniesienie na rzecz rady nadzorczej dotychczasowego uprawnienia walnego zgromadzenia do podejmowania uchwał w sprawie zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego. Dobre obyczaje i interes spółki wymagają zaś, aby eliminować m.in. podjęte uchwały, których cel i sens prawny odpadł np. na skutek stwierdzenia nieważności innej, związanej z nimi ściśle, uchwały.

Co się tyczy zaskarżonych pozwem uchwał nr 5 i 6, w ocenie Sądu nie zostało wykazane przez stronę powodową, aby uchwały te były sprzeczne z dobrymi obyczajami, godziły w interes spółki oraz miały na celu pokrzywdzenie akcjonariusza. Argumentacja strony powodowej, oparta na tezie o możliwej dowolności działań zarządu Spółki w zakresie zbycia lub nabycia nieruchomości wskazanych w ww. uchwałach, które to działania – nie poddane żadnym ograniczeniom kwotowym – mogą być „krzywdzące dla Spółki”, nie znajduje oparcia w materiale dowodowym przedstawionym w sprawie, a przede wszystkim w obowiązujących przepisach prawa. Rację ma bowiem w tej kwestii strona pozwana podno­sząc, iż „swobodne uznanie” zarządu nie oznacza dowolności działań jego członków. Zauwa­żyć wszak należy, iż zgodnie z art. 483 k.s.h., członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponosi winy; poza tym powinien on przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. Możliwość zatem działania zarządu w określonym zakresie według „swobodnego uznania” zawsze ograniczone jest ustawowym wymogiem zachowania w sposób zgodny z prawem, postanowieniami statutu spółki oraz starannością wynikającą z zawodowego charakteru swojej działalności (a zatem podwyższoną w stosunku do staranności „zwykłej”). Dlatego też sam brak ograniczeń kwotowych dla czynności zarządu, podejmowanych bez zgody walnego zgromadzenia spółki, na zbycie lub nabycie określonych w uchwałach nieruchomości, nie musi automatycznie stanowić o sprzeczności tych uchwał z dobrymi obyczajami, ich celu (bądź skutku) pokrzywdzenia akcjonariuszy albo o godzeniu w interes spółki. W wielu zresztą spółkach prawa handlowego takie ograniczenia kwotowe co do samodzielnych czynności zarządu nie są praktykowane i sytuacje takie nie skutkują automatycznie naduży­ciami za strony zarządu. W niniejszej sprawie ponadto strona pozwana przedstawiła dowód z zeznań świadka W. K., z którego wynika celowość podjęcia takich właśnie uchwał, pozbawionych limitów kwotowych, ze względu na konieczność brania pod uwagę różnych wariantów w procedurach nabycia i zbycia nieruchomości opisanych w uchwałach 5 i 6 oraz elastycznego, dostosowanego do sytuacji ofertowej, zachowania reprezentantów Spółki. Powód nie przedstawił natomiast żadnego kontrdowodu, z którego wynikałby np. brak obiektywnej, uzasadnionej realiami rynkowymi, potrzeby wyposażania zarząd w uprawnienie do czynności prawnych określonych w uchwałach nr 5 i 6 NWZ pozwanej, nieskrępowane limitami kwotowymi. Powód nie wykazał także przyczyn, dla których powoływane przez niego dotychczasowe uprawnienia kontrolne mniejszościowych akcjonariuszy, jakie na skutek owych uchwał mogą doznać uszczerbku, w tym przypadku powinny otrzymać priory­tet przed umożliwieniem zarządowi podejmowania szybkich i dostosowanych do aktualnej sytuacji ofertowej na rynku, decyzji o kwotach transakcji dotyczących nieruchomości. Nie zawsze bowiem faktyczne uszczuplenie uprawnień akcjonariuszy mniejszościowych jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zmierza do ich pokrzywdzenia czy godzi w interes spółki, a jedynie wówczas, gdy gospodarczy cel takiego działania i związane z nim spodziewane korzyści dla spółki i wszystkich jej akcjonariuszy, nie rekompensuje z nadwyżką rozmiaru owego uszczuplenia. W przypadku zaskarżonych uchwał 5 i 6 NWZ pozwanej, ów cel gospo­darczy wyjaśniony przez stronę pozwaną, co do którego powód nie przedstawił żadnych kontrdowodów, nie pozwala na przyjęcie, iż uchwały te spełniają przesłanki uzasadniające ich uchylenie. W konsekwencji powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Podobna argumentacja dotyczy żądania uchylenia uchwały nr 8 NWZ pozwanej w zakresie skreślenia pkt 12 § 22 statutu Spółki, wymieniającego wśród szczególnych kompe­tencji rady nadzorczej, wyrażania zgody na składanie przez zarząd w imieniu Spółki oświad­czeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych Spółki, w tym zaciągania przez Spółkę zobowiązań i nabywania praw, o ile wartość jednostkowego zobowiązania lub prawa jest wyższa niż 250.000 zł.

Celem gospodarczym takiego zdjęcia ograniczenia kwotowego działalności zarządu spółki jest zwykle zwiększenie elastyczności i szybkości podejmowanych przez zarząd decy­zji odnoszących skutki w zakresie kondycji finansowej i gospodarczej oraz mienia spółki. Niewątpliwie także skutkiem zniesienia owego graniczenia swobody działań zarządu spółki jest pewne osłabienie mechanizmów kontroli wewnętrznej w spółce. Jednakże powód, doma­gając się uchylenia uchwały walnego zgromadzenia w tym przedmiocie, winien wykazać, że wskazane przez niego osłabienie mechanizmów kontroli wewnętrznej jest na tyle znaczące, że usuwa w cień ewentualne korzyści dla spółki, związane z umożliwieniem zarządowi nabywa­nia w imieniu spółki praw i zaciągania zobowiązań w sposób bardziej elastyczny i szybki, dostosowany do zmieniającej się dynamicznie sytuacji rynkowej. Podobnie bowiem, jak w przypadku analizowanych wyżej uchwał nr 5 i 6, nie każde osłabienie mechanizmów wewnętrznej kontroli organów spółki (tym bardziej, jeśli mechanizmy te przed ich zmianą przewyższają standard ustawowy) jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zmierza do pokrzywdzenia akcjonariuszy albo godzi w interes spółki, a tylko takie, którego cel (gospo­darczy bądź inny) i związane z nim korzyści dla spółki i jej akcjonariuszy, nie rekompensuje możliwych negatywnych skutków owego osłabienia kontroli. Powód nie wykazał za pomocą dowodów, aby zaskarżona uchwała nr 8 NWZ pozwanej spółki w omawianym obecnie zakre­sie rodziła tak daleko idące negatywne skutki dla powoda jako akcjonariusza spółki lub samej spółki, że ewentualne korzyści z wejścia w życie owej uchwały skutków tych nie zrekompen­sują.

Tu także poczynić należy rozróżnienie pomiędzy omawianą częścią uchwały nr 8 a zawartym w tejże uchwale – omówionym wcześniej − postanowieniem dodającym do § 22 statutu Spółki punkt 15, ustanawiający na rzecz rady nadzorczej uprawnienie do wyrażania zgody na nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nierucho­mości, oraz uchwałą nr 9 w zakresie pozbawienia walnego zgromadzenia takiego dotychcza­sowego uprawnienia. W tym bowiem zakresie Sąd uchwały te uchylił, a wydają się one zbliżone do omawianego obecnie postanowienia uchwały nr 8.

Jednakże uchwały te, w zakresie, w jakim zostały uchylone przez Sąd, dotyczyły przekazania określonych kompetencji walnego zgromadzenia na rzecz rady nadzorczej, zatem słusznie powód wskazywał na związane z tym daleko idące ograniczenie mniejszościowych akcjonariuszy spółki w ich uprawnieniach kontrolnych w stosunku do uchwał organów spółki. Natomiast w przypadku uchwały nr 8 w części omawianej obecnie, chodzi o wyzbycie się określonego uprawnienia − do wyrażania bądź odmowy wyrażania zgody na składanie przez zarząd w imieniu Spółki oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych Spółki, o ile wartość jednostkowego zobowiązania lub prawa jest wyższa niż 250.000 zł – przez radę nadzorczą, w stosunku do której uprawnienia kontrolne poszczególnych akcjonariuszy są mocno ograniczone (co zresztą również było podnoszone przez powoda w ramach jego argu­mentacji dotyczącej uchylenia uchwały w zakresie przeniesienia określonych uprawnień walnego zgromadzenia na rzecz rady nadzorczej). Zatem uchwała nr 8 NWZ pozwanej w obecnie omawianym zakresie, nie ogranicza uprawnień akcjonariuszy tak dalece, jak czyni to w zakresie uchylonym przez Sąd w punkcie 2 wyroku oraz jak uchwała nr 9, uchylona w punkcie 3 wyroku. Stąd też odmienna ocena Sądu, jeśli chodzi o wykazanie przez powoda powoływanych przez niego przesłanek jej uchylenia, skutkująca uznaniem powództwa także w tym zakresie za bezzasadne i jego oddaleniem.

Sąd postanowił o zniesieniu kosztów postępowania między stronami, stosując przepis art. 100 zd. 1 k.p.c., albowiem żądania pozwu zostały tylko częściowo uwzględnione – w zakresie zbliżonym do połowy, zaś obie strony poniosły również podobne koszty procesu, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego.

O ściągnięciu od pozwanej części nieuiszczonych kosztów sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. - Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594) w zw. z art. 100 k.p.c. Na koszty te złożyła się opłata od pozwu, obliczona według liczby zaskarżonych uchwał. Sąd uwzględnił żądania pozwu w zakresie jednej uchwały w całości oraz jednej uchwały w części. Zatem suma nieuiszczonych opłat obciążających pozwaną wynosi 2000 zł opłaty od uwzględnionego w całości żądania dotyczącego uchwały nr 9 oraz ½ opłaty (tj. 1000 zł) od uwzględnionego w części żądania dotyczącego uchwały nr 8.