Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 lipca 2021 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 324/19 z wniosku J. J. przy udziale H. J. i A. J. o dział spadku i zniesienie współwłasności po W. J. i O. J. Sąd Rejonowy w Pabianicach postanowił:

1.  stwierdzić, iż w skład spadku po W. J. synu T. i O. zmarłym w dniu 11 maja 2018 r. wchodzi udział wynoszący ½ (jedna druga) w lokalu mieszkalnym nr (...) stanowiącym odrębną nieruchomość, położony w P. przy ul. (...) o powierzchni 60,95 m ², dla którego w Sądzie Rejonowym w Pabianicach jest prowadzona księga wieczysta (...) oraz związany z własnością lokalu udział (...) części w nieruchomości wspólnej, którą stanowią części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz grunt objęty księgą wieczystą (...) o wartości (...) (sto dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset pięćdziesiąt trzy) złote,

2.  ustalić, iż udziały w spadku po W. J. przypadające J. J., H. J., A. J. wynoszą po 1/3 (jednej trzeciej),

3.  ustalić, iż H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 2 262,80 złote z tytułu poczynionych nakładów na nieruchomość spadkową i wierzytelność w kwocie 4 601,63 złotych z tytułu spłaty długów spadkowych,

4.  ustalić, iż J. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 1 298,39 złotych z tytułu poczynionych nakładów na nieruchomość spadkową i wierzytelność w kwocie 16 702,37 złotych z tytułu spłaty długów spadkowych,

5.  dokonać częściowego działu spadku po W. J. i częściowego zniesienia współwłasności w ten sposób, iż udział 1/6 (jedna szósta) w nieruchomości opisanej w punkcie 1 przypadający J. J. przyznać na wyłączną własność H. J.,

6.  zasądzić od H. J. na rzecz J. J. kwotę 41 317,67 złotych tytułem spłaty udziału 1/6 (jedna szósta) J. J. w nieruchomości opisanej w punkcie 1,

7.  dokonać rozliczenia wierzytelności z tytułu nakładów na nieruchomość spadkową i spłaconych długów spadkowych w ten sposób, iż:

a) zasądzić od A. J. na rzecz J. J. kwotę 7 212,66 złotych,

b) zasądzić od H. J. na rzecz J. J. kwotę 2 499,71 złotych,

c) zasądzić od A. J. na rzecz H. J. kwotę 1 075,74 złotych,

8.  zasądzone od H. J. na rzecz J. J. w punktach 6 i 7 b) kwoty, to jest łącznie 43 817,38 złotych rozłożyć H. J. na 110 miesięcznych rat - po 400 złotych 109 rat i 217,38 złotych ostatnia rata, płatne do ostatniego dnia miesiąca poczynając od sierpnia 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminu płatności, którejkolwiek z rat,

9.  oddalić wniosek o zabezpieczenie,

10.  umorzyć postępowanie w zakresie działu spadku i zniesienia współwłasności po O. J.,

11.  przyznać i wypłacić z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Pabianicach na rzecz radcy prawnego W. M. kwotę 4 428 złotych w tym 23% Vat tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej J. J. z urzędu,

12.  przyznać i wypłacić z sum Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Pabianicach na rzecz radcy prawnego K. M. kwotę 2 952 złote w tym 23% Vat tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej H. J. z urzędu,

13.  nieuiszczone koszty sądowe przejąć na Skarb Państwa.

(postanowienie k. 299)

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

H. J. i W. J. byli małżeństwem.

Nieruchomość położona w P. przy ul. (...) to lokal mieszkalny o pow. 60,95 m2 stanowiący odrębną własność. Lokal usytuowany jest na 10 piętrze, składa się z 3 pokoi, kuchni, przedpokoju, łazienki oraz toalety. Ponadto, wraz z własnością lokalu związany jest udział (...) części w nieruchomości wspólnej, która stanowi część budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz grunt objęty księgą wieczystą (...).

Lokal jest ujawniony w księdze wieczystej nr (...), w której jako właścicieli wpisano pierwotnie w dziale II: H. J. i W. J. po ½ części każde – na podstawie umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienie własności lokalu z dnia 10 września 2007 r., Rep. A. nr 6614/2007.

W dniu 20 lutego 2018 r. W. J. zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. umowę pożyczki nr (...) na kwotę 20.000 zł. Łączna kwota do spłaty według harmonogramu pożyczki wynosiła 31 654,36 zł, miała zostać spłacona w 119 ratach miesięcznych.

W. J. zmarł w dniu 11 maja 2018 r., a spadek po nim żona H. J. – w 1/3 części, córka J. J. – w 1/3 części oraz córka A. J. – w 1/3 części.

Zadłużenie z tytułu umowy W. J. ze (...) w chwili otwarcia spadku po nim wynosiło 21 304 zł.

Zadłużenie to zostało spłacone:

- przez H. J. – w kwocie 4 601,63 zł,

- przez J. J. w kwocie 16 702,37 zł.

Obecnie w dziale II księgi wieczystej nr (...) jako właścicieli wpisano: H. J. w 4/6 części, J. J. – w 1/6 części oraz A. J. – 1/6 części.

Wartość rynkowa nieruchomości lokalowej położnej w P. przy ul. (...) o pow. użytkowej 60,95 m2, ujawnionej w KW nr (...) wynosi 247 906 zł - według stanu na dzień 11 maja 2018 r. oraz cen aktualnych.

O. J. była właścicielką zabudowanej nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), o powierzchni 0,0756 ha, oznaczonej jako działka gruntu nr (...), uregulowanej w księdze wieczystej nr (...).

O. J. zmarła w dniu 31 grudnia 1998 r., a spadek po niej nabyły J. J. i A. J. po połowie.

W dniu 15 lutego 2021 r. wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania A. J. dokonały zgodnego działu spadku i zniesienia współwłasności po O. J., poprzez sprzedaż nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) za cenę 245 000 zł.

J. J. leczy się psychiatrycznie, w związku ze schorzeniem psychicznym jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, całkowicie niezdolną do pracy.

J. J. i H. J. zamieszkują wspólnie w lokalu nr (...), w budynku położonym w P. przy ul. (...).

J. J. i H. J. w okresie od lutego do czerwca 2021 r. opłacały wspólnie opłaty za lokal, przy czym:

- H. J. uiściła z tego tytułu łącznie kwotę 2 262,80 zł – należność za ogrzewanie i czynsz,

- J. J. uiściła z tego tytułu łącznie kwotę 1 298,39 zł - należność za przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności, za c.o., wywóz nieczystości, gaz, prąd, wodę, podatek od nieruchomości.

A. J. nie partycypuje w kosztach utrzymania lokalu.

H. J. zamierza zamienić lokal nr (...), w budynku położonym w P. przy ul. (...) na mniejszy, aby obniżyć koszty utrzymania swoje i córki J. J..

H. J. osiąga dochód miesięczny w kwocie 1 800 zł z tytułu świadczenia emerytalnego. Nie zgromadziła oszczędności. Leczy się na serce i choroby naczyniowe. Korzysta z rehabilitacji. Jej miesięczne wydatki na leki wynoszą 200-300 zł.

Sąd I instancji dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o powołane dowody z dokumentów. Prawdziwość i autentyczność dokumentów nie była kwestionowana przez uczestników niniejszego postępowania. Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw, aby odmówić im waloru wiarygodności i mocy dowodowej.

Dla określenia wartości nieruchomości Sąd I instancji posłużył się opinią biegłego sądowego w dziedzinie szacowania nieruchomości, gdyż w tym zakresie wymagana była wiedza specjalna posiadana przez biegłego. Opinia biegłego, jako fachowa, rzetelna i wykonana zgodnie z obowiązującymi zasadami, wiedzą i doświadczeniem biegłego została przyjęta przez Sąd Rejonowy, jako pełnowartościowy dowód w sprawie spełniający wszystkie warunki do uznania jej za podstawę ustaleń faktycznych.

Na podstawie niniejszego stanu faktycznego Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Sąd I instancji uznał, że w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku tj. przepisy art. 1035 – 1046 k.c. z odesłaniem do przepisów art. 195-221 k.c., dotyczącymi zniesienia współwłasności. Z kolei procesowymi przepisami znajdującymi zastosowanie w niniejszej sprawie są: art. 617 i następne k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. Stosownie do art. 684 k.p.c. skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, zaś skład spadku określa się na chwilę otwarcia spadku. W uchwale z dnia 27 września 1974r. (III CZP 58/74, OSNC z 1975r. Nr 6, poz. 90) Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, iż w dziale spadku na podstawie art. 1035 i nast. k.c. stan spadku ustala się według otwarcia spadku, jego zaś wartość - według cen z chwili dokonania działu.

Przedmiot wspólnego prawa podlegający podziałowi - spadek po W. J., obejmuje:

- udział wynoszący ½ w odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w P. przy ul. (...),

- dług spadkowy w kwocie 21 304 zł, zaciągnięty przez spadkodawcę, wynikający z umowy pożyczki w (...) im. (...).

Zgodnie z art. 1035 k.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące współwłasności w częściach ułamkowych, a w szczególności art. 210 i n. k.c. Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności uzasadnione jest specyfiką postępowania o dział spadku i odnosi się głównie do zastosowania określonego sposobu zniesienia współwłasności zgodnie z przewidzianą prawem hierarchią sposobów jej zniesienia.

Zdaniem Sądu Rejonowego, pierwszeństwo ma dokonanie podziału w oparciu o zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, jeżeli nie sprzeciwia się prawu, zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. W przypadku braku podstaw do zniesienia współwłasności na skutek zgodnego wniosku współwłaścicieli w grę wchodzą inne sposoby podziału stosowane przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy (art. 622 k.p.c., art. 623 k.p.c.). Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Natomiast zgodnie z art. 212 § 2 k.c. rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Podstawowym sposobem zniesienia współwłasności i wyraźnie preferowanym przez ustawodawcę jest fizyczny podział rzeczy. W judykaturze podkreśla się jednak, że w przypadku zniesienia współwłasności w trybie sądowym, tj. z mocy orzeczenia sądowego, sąd powinien brać pod uwagę przede wszystkim ten sposób wyjścia ze współwłasności, chyba że współwłaściciele sami żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłaty, albo sprzedaż stosowanie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1978 r., sygn. III CRN 214/78).

Podział rzeczy wspólnej powinien zasadniczo nastąpić stosownie do wielkości udziałów, a wydzielone części rzeczy powinny swoją wartością odpowiadać wielkości udziałów przysługujących poszczególnym współwłaścicielom (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2014 r., sygn. II CSK 482/13, opubl. LEX nr 1491323).

Sąd Rejonowy ustalił, iż udziały spadkobierców w spadku po W. J. wynoszą po 1/3 dla każdego z nich.

Udziały stron niniejszego postępowania w nieruchomości wspólnej są tożsame z zapisami księgi wieczystej nr (...) i wynoszą: H. J. w 4/6 części, J. J. – w 1/6 części oraz A. J. – 1/6 części.

Dokonując częściowego podziału, Sąd I instancji miał na uwadze interes wszystkich współwłaścicieli oraz ich stanowiska co do preferowanego podziału, ponadto uwzględnił:

- funkcję nieruchomości – lokal mieszkalny,

- fakt, że w lokalu tym zamieszkują wspólnie wnioskodawczyni i uczestniczka H. J.,

- chorobę psychiczna wnioskodawczyni i niezdolność do pracy- zgłoszony przez uczestniczkę H. J. zamiar zamiany lokalu na mniejszy, generujący mniejsze koszty.

Sąd Rejonowy dokonał działu spadku i podziału nieruchomości na podstawie powołanych wyżej przepisów – w części, w ten sposób, że udział wynoszący 1/6 przypadający wnioskodawczyni przyznał na rzecz uczestniczki H. J. – czemu nie sprzeciwiała się druga uczestniczka A. J..

Jednocześnie Sąd I instancji dokonał rozliczeń pomiędzy wnioskodawczynią i uczestniczką H. J., przyznając odpowiednie kwoty tytułem spłaty za udział w nieruchomości. Przy określeniu wysokości spłaty Sąd Rejonowy przyjął wartość całej nieruchomości zgodnie z wyliczeniem biegłego na kwotę 247 906 zł. W związku z powyższym Sąd zasądził od tej uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kwotę 41 317,67 zł odpowiadającą wartości 1/6 udziału w nieruchomości, będącej przedmiotem niniejszego postępowania.

Dodatkowo Sąd I instancji uznał, że na uwzględnienie zasługiwał wniosek stron o rozliczenie nakładów na nieruchomość spadkową, jakie każda z nich poniosła oraz spłaty przez nie zadłużenia, należącego do spadku po W. J..

Sąd I instancji ustalił, że nakłady na lokal mieszkalny związane z jego utrzymaniem poniesione po śmierci spadkodawcy wyniosły 3 561,19 zł. H. J. poniosła te nakłady w kwocie 2 262,80 zł, J. J. – w kwocie 1 298,39 zł, a A. J. nie partycypowała w kosztach związanych z lokalem.

Ponadto Sąd Rejonowy ustalił, że spłata zadłużenia z umowy pożyczki w (...) im. (...) po śmierci spadkodawcy wyniosła 21 304 zł. Każdy ze spadkobierców W. J. winien ponieść 1/3 zadłużenia, czyli 7 101,33 zł. Jednakże z tego tytułu H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 4 601,63 zł, J. J. – w kwocie 16 702,37 zł, zaś A. J. nie brała udziału w spłacie zadłużenia.

J. J. zapłaciła z tego tytułu o 2 499,71 zł za dużo – wedle wyliczenia: 16 702,37 zł minus 7 101,33 zł, a H. J. zapłaciła z tego tytułu za mało o 2 499,70 zł – wedle wyliczenia: 7 101,33 zł minus 4.601,63 zł.

Sąd Rejonowy uznał, iż H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 2 262,80 zł z tytułu poczynionych nakładów na nieruchomość spadkową i wierzytelność w kwocie 4 601,63 zł z tytułu spłaty długów spadkowych.

J. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 1 298,39 zł z tytułu poczynionych nakładów na nieruchomość spadkową i wierzytelność w kwocie 16 702,37 zł z tytułu spłaty długów spadkowych.

Sąd I instancji dokonał rozliczenia wierzytelności z tytułu nakładów na nieruchomość spadkową i spłaconych długów spadkowych w ten sposób, iż : zasądził od A. J. na rzecz J. J. kwotę 7 212,66 zł, zasądził od H. J. na rzecz J. J. kwotę 2 499,71 zł, zasądził od A. J. na rzecz H. J. kwotę 1 075,74 zł.

Zasądzone od H. J. na rzecz J. J. kwoty, to jest łącznie 43 817,38 zł, Sąd w oparciu o art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. rozłożył H. J. na 110 miesięcznych rat: po 400 zł 109 rat i 217,38 zł ostatnia rata, płatne do ostatniego dnia miesiąca poczynając od sierpnia 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminu płatności, którejkolwiek z rat.

Rozstrzygnięcie o rozłożeniu na raty oraz ilości i wysokości ww. rat zapadło po analizie trudnej sytuacji uczestniczki H. J. i wnioskodawczyni dotyczącej zdrowia i warunków finansowych. Przy uwzględnieniu faktu, iż wnioskodawczyni zamieszkuje z matką i z uwagi na własną chorobę psychiczna i niezdolność do pracy nie jest w stanie się usamodzielnić i potrzebuje opieki matki. Zasądzenie spłaty w formie jednorazowego świadczenia narażałoby H. J. na egzekucję z nieruchomości spadkowej, a w konsekwencji na bezdomność tak H. J. jak i wnioskodawczynie, która za kwotę spłaty nie byłaby w stanie kupić własnego mieszkania. Spłata świadczenia w ratach pozwoli na zachowanie równowagi majątkowej zapewniającej podstawy materialnej egzystencji zarówno zobowiązanej do spłaty jak i wierzycielce.

Sąd I instancji nie uwzględnił wniosku o zabezpieczenie roszczenia J. J. poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości lokalowej położonej w P. przy ul. (...), uregulowanej w księdze wieczystej nr (...). Przy podejmowaniu tego rozstrzygnięcia Sąd wziął pod uwagę, iż H. J. planuje zamienić ww. lokal na mniejszy, w którym zamierza zamieszkiwać wspólnie z wnioskodawczynią, a obciążenie lokalu hipoteką znacznie utrudniłoby jej realizację tych planów. Ponadto z uwagi na fakt pobierania przez H. J. emerytury i ewentualną egzekucję ze świadczenia emerytalnego, brak jest podstaw do uznania, iż wnioskodawczyni będzie miała kłopot z wyegzekwowaniem swojej rozłożonej na raty należności. Obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie powinien skutecznie mobilizować H. J. do terminowych spłat.

W zakresie wniosku o dokonanie działu spadku po O. J. i zniesienia współwłasności nieruchomości Sąd zgodnie z art. 355 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie mając na uwadze fakt, iż strony w dniu 15 lutego 2021 r. samodzielnie dokonały zgodnego działu spadku i zniosły współwłasność w drodze oświadczeń złożonych przed notariuszem.

Przyznanie wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną w urzędu nastąpiło przy uwzględnieniu poświęconego czasu i nakładu pracy pełnomocnika z urzędu, na podstawie § 8 pkt 5 i 6 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1715).

Uwzględniając sytuację zdrowotna wnioskodawczyni i jednej z uczestniczek oraz ich sytuację finansową, Sąd Rejonowy orzekł o przejęciu na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczonych kosztów sądowych w niniejszej sprawie.

(uzasadnienie k. 301-309)

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania H. J. zaskarżając wyrok w pkt 3, 4, 6, 7 i 8, tzn. w części ustalającej wierzytelności przysługujące H. J. i J. J. oraz w części dokonanych rozliczeń przysługujących im wierzytelności. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku w postaci:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, sprzecznej ze zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, a mianowicie:

a)  błędnej oceny całkowitej kwoty nakładów poczynionych na nieruchomość będącą przedmiotem zniesienia współwłasności przez uczestniczkę H. J., poprzez uznanie, że uczestniczce H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 2 262,80 zł z tytułu poczynionych nakładów na nieruchomość spadkową podczas, gdy zgodnie z załączonym materiałem dowodowym poczyniła ona samodzielnie nakłady za okres 06.2018 do 11.2019 r. w kwocie 11 601,40 zł., zaś w okresie od 12.2019 r. do chwili wyrokowania ponosiła nakłady solidarnie z wnioskodawczynią i za ten okres nie powstało żadne roszczenie wnioskodawczym względem niej z tytułu poczynionych nakładów, co w rezultacie spowodowało błędne ustalenie kwot rozliczeń między uczestniczkami i wierzytelności przysługującej zarówno H. J. jak i J. J. z tego tytułu,

b)  błędnej oceny całkowitej kwoty zapłaconej przez uczestniczkę H. J. z tytułu spłaty długów spadkowych, poprzez uznanie, że uczestniczce H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 4 601,63 zł z tytułu spłaty długów spadkowych podczas, gdy zgodnie z załączonym materiałem dowodowym dokonała ona spłaty w kwocie 5 152 zł i w rezultacie błędne ustalenie kwot rozliczeń między uczestniczkami i wierzytelności przysługującej zarówno H. J. jak i J. J. z tego tytułu,

2.  art. 316 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez pominięcie i ostateczne nieuwzględnienie nakładów poczynionych przez uczestniczkę H. J. podnoszonych w toku postępowania za okres od czerwca 2018 roku do listopada 2019 roku, pomimo przedstawienia dowodów wpłat, które nie zostały zakwestionowane przez żadną ze stron,

3.  art. 235 ² § 2 k.p.c. poprzez niezastosowanie i nie wydanie postanowienia wskazującego podstawę prawną pominięcia dowodu z dokonanych przez H. J. wpłat za okres od czerwca 2018 roku do listopada 2019 roku,

4.  art. 230 k.p.c. w zw. z art. 210 § 1 k.p.c. poprzez niezastosowanie i nie uznanie za przyznane faktu zapłaty przez H. J. części długu spadkowego opisanej w piśmie z dnia 21.06.2021 r. w kwocie 5 152 zł, bez wskazania przez Sąd przyczyny podczas gdy uczestniczka H. J. przedstawiła dowody wpłaty w postaci przekazu pocztowego, którego wiarygodność nie została w żaden sposób zakwestionowana przez strony,

5.  art. 321 § 1 k.p.c. poprzez wyrokowanie ponad żądanie, a mianowicie zasądzenie od A. J. na rzecz H. J. kwoty 1 075,74 zł, podczas gdy uczestniczka H. J. nie wnosiła o zasadzenie żadnej kwoty na jej rzecz od A. J. z żadnego tytułu dotyczącego działu spadku i nakładów na majątek spadkowy.

W konkluzji pisma procesowego uczestniczka wniosła o:

1.  ustalenie iż H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 11 801,40 zł tytułem nakładów na nieruchomość spadkową (za okres od 06.2018 do 11.2019 r.) i dokonanie rozliczenia tych nakładów poprzez zasądzenie od J. J. kwoty 3 743,80 zł i oddalenie wniosku J. J. o zwrot nakładów na nieruchomość spadkowa w tym zakresie,

2.  ustalenie iż H. J. przysługuje wierzytelność w kwocie 5 152 zł tytułem spłaty długów spadkowych i przyjęcie takiej kwoty do rozliczenia wierzytelności

ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

3.  przyznanie wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych jednocześnie oświadczając, iż koszty te nie zostały ani w całości ani w części uiszczone przez reprezentowaną stronę,

4.  zwolnienie uczestniczki od konieczności ponoszenia kosztów sądowych od apelacji w całości gdyż nie jest ona w stanie ich ponieść bez uszczerbku koniecznego dla siebie i rodziny.

(apelacja k. 321-325)

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca J. J. wniosła o:

1.  oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej na podstawie art. 385 k.p.c.,

2.  przyznanie od Skarbu Państwa wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych jednocześnie oświadczając, że koszty te nie zostały ani części ani w całości uiszczone przez reprezentowaną stronę,

3.  zasądzenie od H. J. na rzecz J. J. na podstawie art. 207 k.c. w związku z art. 686 k.p.c. i w związku z art. 383 zd. 2 k.p.c. (świadczenia okresowe powtarzające się) kwoty 520,30 zł za okres od dnia 01.10.2021 r. do dnia 31.12. 2021 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia odpowiedzi na apelację tj. od dnia 16.12.2021 r. do dnia zapłaty, gdyż kwota wskazana w pkt. 3 wynika z partycypowania w koniecznych kosztach związanych z utrzymaniem nieruchomości spadkowej za miesiące październik, listopad i grudzień 2021 r w kwocie po 83,04 zł oraz wyrównania rozliczenia wody w kwocie 73,18 zł oraz kwoty 198 zł, które w dniu 26 listopada 2021 roku otrzymała od J. J. H. J. tytułem niedopłaty za centralne ogrzewanie. Wnioskodawczyni J. J. nie jest w posiadaniu jakichkolwiek dokumentów w postaci dowodów wpłat , rachunków, faktur za wskazany okres. Wszystkie rachunki są w posiadaniu uczestniczki ad. l. Wnioskodawczyni dysponuje jedynie prywatną notatką oraz podpisem uczestniczki z 26. 11.2021 r. kwitującej odbiór od wnioskodawczyni kwoty 198 zł. Wnioskodawczyni do odpowiedzi na apelację załącza kserokopię odręcznej notatki sporządzonej przez nią w tym zakresie. Od dnia 1. 10.2021 r. pkt. 5 postanowienia Sądu I instancji stał się prawomocny, od tej daty zatem uczestniczka ad. 1 stała się właścicielką udziału 1/6 wnioskodawczyni w dzielonej nieruchomości spadkowej, zatem od tej daty nie ciąży na wnioskodawczyni obowiązek partycypacji w koniecznych kosztach utrzymania nieruchomości - mieszkania. Wnioskodawczyni wpłaciła jednak uczestniczce kwotę 520,30 zł i żąda zatem jej zwrotu przez zasądzenie od uczestniczki na jej rzecz żądanej kwoty.

4.  sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia w konfrontacji zwłaszcza z wnioskami apelacyjnymi i zarzutami apelacyjnymi.

(odpowiedź na apelację k. 351-355)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna jedynie w zakresie zasądzonej ponad żądanie od A. J. na rzecz H. J. kwoty wskazanej w pkt 7.c. postanowienia. W pozostałym zakresie zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe i stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje je za swoje.

Przed przejściem do rozważań odnośnie zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należy odnieść się do zakresu zaskarżenia, który, co oczywiste, ma wpływ na wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie do której ustalenia Sąd Okręgowy jest uprawniony na mocy art. 25 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. W tej kwestii w odpowiedzi na apelację zgłosiła zarzut wnioskodawczyni J. J.. Z treści złożonej przez H. J. apelacji wynika, iż zaskarżyła ona punkt 3, 4, 6, 7 i 8 postanowienia Sądu Rejonowego w Pabianicach, jednakże treść podniesionych zarzutów wraz z uzasadnieniem apelacji wskazuje, iż kwestionowała:

a.  rozliczenie nakładów na mieszkanie, które zdaniem skarżącej winny zostać uwzględnione w kwocie 11 801,40 zł, a jak wynika z zaskarżonego postanowienia zostały one już uwzględnione w kwocie 2 262,80 zł (pkt 3 postanowienia),

b.  rozliczenie spłat na długi spadkowe, które zdaniem skarżącej z jej strony zamykały się w kwocie 5 152 zł, a jak wynika z zaskarżonego postanowienia zostały one już uwzględnione w kwocie 4 601,63 zł (pkt 3 postanowienia),

c.  zasądzoną od A. J. na rzecz H. J. kwotę 1075,74 zł.

Pomimo wskazania w zakresie zaskarżenia pkt 6 postanowienia w apelacji H. J. nie był on kwestionowany. De facto więc zarzuty apelacyjne kwestionowały nie zasądzenie od J. J. na rzecz H. J.:

a.  dalszej kwoty (ponad rozliczoną już z kwoty 2 262,80 zł) z tytułu nieuwzględnionych nakładów na nieruchomość ((11 801,40 zł – 2 262,80zł)x1/3) w wysokości 3 179,53 zł, gdyż 1/3 tej kwoty mogła być dochodzona od J. J. z uwagi na faktyczny podział nieruchomości,

b.  dalszej kwoty (ponad rozliczoną już z kwoty 4601,53 zł) z tytułu nieuwzględnionych do rozliczenia spłat długów spadkowych ((5 152 zł – 4 601,63zł)x1/3) tj. kwoty 183,46 zł, gdyż 1/3 tej kwoty mogła dochodzona od J. J.,

oraz zasądzenie od A. J. na rzecz H. J. kwoty 1 075,74 zł. Łącznie skarżąca kwestionowała więc rozstrzygnięcie Sądu I instancji w kwocie 4 438,73 zł. W orzeczeniu na skutek omyłki arytmetycznej ustalona wartość przedmiotu zaskarżenia w nieznacznym stopniu odbiegała od wyliczonej poprawnie.

Ustosunkowując się do podniesionych w apelacji przez skarżącą zarzutów należy wskazać, iż Sąd Okręgowy podzielił stanowisko skarżącej jedynie odnośnie zarzutu naruszenia art. 321 k.p.c. pozostałe uznając za bezzasadne.

Podniesiony jako pierwszy zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegający na pominięciu dowodów wykazujących, iż H. J. poczyniła nakłady na nieruchomość w kwocie 11 601,40 zł w miejsce ustalonych w kwocie 2 262,80 zł oraz że dokonała spłaty długów spadkowych w kwocie 5 152 zł w miejsce ustalonej kwoty 4 601,63 zł jest całkowicie bezzasadny. Jak wynika z zaskarżonego uzasadnienia Sąd I instancji ustalając, iż H. J. poniosła nakłady na nieruchomość w kwocie 2 262,80 zł opierał się na dowodach załączonych do pisma uczestniczki H. J. z dnia 25 listopada 2019 roku (k. 62-87), do którego załączono jedynie dowody wpłat z tytułu rozliczenia czynszu i ogrzewania za okres od lipca 2019 roku do listopada 2019 roku, które mając na względzie ich wysokość łącznie zamknęły się w kwocie 2 262,80 zł (1699 zł ogrzewanie i 563,80 zł czynsz). Brak dowodów wpłat w pozostałym zakresie nie pozwalał więc ustalić zarówno wysokości kosztów poniesionych na lokal mieszkalny w P., jak i osoby, która te koszty poniosła, dowody te nie zostały złożone także i na dalszym etapie postępowania. Powyższa konstatacja jest tożsama w zakresie rozliczenia poniesionych przez H. J. środków pieniężnych przeznaczonych na spłatę długów spadkowych, których dowody spłat zostały z kolei załączone do pisma uczestniczki H. J. z dnia 21 czerwca 2021 roku (k. 239-272). Zawarte w tym piśmie twierdzenia nie pokrywają się w całości z przedłożonymi do pisma dowodami albowiem brak jest wskazanych w nim następujących dowodów wpłat na następujące kwoty:

- 220,74 zł w dniu 07.06.2021 r.,

- 300 zł w dniu 18.02.2021 r.,

- 290 zł w dniu 20.01.2021 r.,

- 290 zł w dniu 17.12.2020 r.,

poczynionych wspólnie z J. J.. Pozostałe potwierdzenia wpłat tj. poniesione wspólnie z J. J. na kwotę 2 963,26 zł oraz samodzielnie przez H. J. na kwotę 3 120 zł uzasadniały przyjęcie przez Sąd I instancji, iż H. J. poniosła koszty w wysokości 4 601,63 zł ( 2 963,26 zł : 2 + 3 120 zł) na poczet spłaty długów spadkowych po zmarłym W. J.. Art. 233 § 1 k.p.c. reguluje problematykę oceny wiarygodności i mocy (wartości) dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów, a nie poczynionych ustaleń faktycznych czy wyprowadzonych z materiału dowodowego wniosków – brak jest więc podstaw do przyjęcia, iż został on naruszony przez Sąd I instancji, jeśli skarżąca poza twierdzeniami w kwestionowanym zakresie dotyczącym rozliczenia nakładów na nieruchomości i spłaty długów spadkowych nie przedstawiła jakichkolwiek dowodów.

Powyższa konstatacja odnośnie braku dowodów wskazuje też na brak podstaw żądania zgłoszonego w odpowiedzi na apelację przez J. J..

Brak dowodów w kwestionowanym przez skarżącą zakresie wskazuje również na brak możliwości naruszenia przez Sąd I instancji art. 235 ² k.p.c. regulującego kwestie pominięcia przedłożonych w postępowaniu dowodów, jest też oczywiste, iż w takiej sytuacji nie mógł zostać naruszony art. 316 k.p.c., gdyż Sąd I instancji wziął pod uwagę cały przedłożony przez strony materiał dowodowy.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się również naruszenia przez Sąd a quo przepisów art. 230 k.p.c. w zw. z art. 210 § 1 k.p.c. Nie jest bowiem tak jak wskazuje skarżąca, iż sąd w każdej sytuacji jest zobligowany uznać fakty przemilczane za przyznane – z przepisu wynika, iż sąd jedynie może takie fakty uznać za przyznane kierując się swoim uznaniem, wynikami całego postępowania, całością materiału dowodowego. Z omawianych wyżej pism uczestniczki H. J. z dnia 25 listopada 2019 roku i 21 czerwca 2021 roku wynika, iż wszelkie wskazane w nich twierdzenia miały być udokumentowane dowodami załączonymi do pism, co niewątpliwie wprowadzało sytuację niejasną, mogącą wprowadzać w błąd, odnośnie podnoszonych tam twierdzeń. Już tylko i wyłącznie ta okoliczność uzasadnia nieskorzystanie z domniemania przyznania faktów w trybie art. 230 k.p.c. Wbrew jednak temu, co skarżąca wskazuje w apelacji, wnioskodawczyni w toku postępowania pierwszoinstancyjnego zaprzeczyła wskazanym wyżej twierdzeniom, co nastąpiło w piśmie wnioskodawczyni z dnia 29 czerwca 2021 roku (k. 275-277).

Rację ma jedynie skarżąca, iż w przedmiotowym postępowaniu nie zgłosiła ona żądania o rozliczenie poniesionych przez nią należności na mieszkanie i spłatę długów spadkowych od A. J., które to stanowisko wyraźnie zostało sformułowane m. in. w piśmie z dnia 25 listopada 2019 roku, gdzie żądanie rozliczenia w/w należności wysunięto jedynie w stosunku do wnioskodawczyni. Tym samym należy uznać, iż Sąd I instancji wyrokował co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem uczestniczki H. J., co skutkowało zmianą orzeczenia w tym zakresie.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, orzekając jak w pkt 2 sentencji i oddalił apelację w pozostałym zakresie w pkt 3 sentencji.

Zważywszy na sytuację majątkową wnioskodawczyni oraz uczestniczki postępowania H. J. Sąd Okręgowy przyznał ich pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenie ze Skarbu Państwa na podstawie § 8 pkt 3 w zw. § 16 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 68), uwzględniając kwotę należnego podatku od towarów i usług zgodnie z § 4 ust. 3.

O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. - Dz. U. z 2021 r., poz. 2257) odstępując od obciążenia stron tymi kosztami ze względu na charakter sprawy, tryb postępowania i trudną sytuację majątkową stron postępowania.