Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 stycznia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku G. P. z dnia 22 grudnia 2022 roku odmówił mu prawa do przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze. Organ rentowy odmówił przyznania rekompensaty, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Do pracy w szczególnych warunkach zaliczono łącznie 11 lat, 11 miesięcy i 19 dni
zatrudnienia w okresach:

• od dnia 18 marca 1981 roku do dnia 6 czerwca 1988 roku w (...) S.A.;

• od dnia 22 stycznia 1992 roku do dnia 3 marca 1997 roku w (...) Spółka Cywilna.

Nie zaliczono zatrudnienia w okresie od dnia 21 czerwca 1988 roku do dnia 20 stycznia 1992 roku w (...), ponieważ świadectwo pracy za wyżej
wymieniony okres nie spełnia wymogów formalnych tj. na świadectwie brak jest imiennej
pieczątki pracodawcy.

(decyzja odmowna z dnia 5 stycznia 2023 roku k. 15 akt ZUS 530100/0236118/2022)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł G. P., wnosząc o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia w okresie od dnia 21 czerwca 1988 roku do dnia 20 stycznia 1992 roku w Zakładzie - (...) i Farbowanie na
stanowisku farbiarza.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przytaczając
argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-5)

Na rozprawie w dniu 18 września 2023 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś
pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 18 września 2023 roku e-protokół (...):29:38 – 00:31:19 – płyta CD – k. 47)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. P. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W okresie od dnia 21 czerwca 1988 roku do dnia 20 stycznia 1992 roku wnioskodawca zatrudniony był w (...) na stanowisku farbiarza w pełnym wymiarze czasu pracy. Właścicielem firmy był L. F..

(świadectwo pracy w kopercie - k. 21, świadectwo pracy w kopercie - k. 33, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2023 roku e-protokół (...):03:11 – 00:13:19 – płyta CD – k. 24 w związku z e-protokół z dnia 18 września 2023 roku00:23:01 – 00:29:38 – płyta CD – k. 47, zeznania świadka L. F. rozprawie w dniu 19 czerwca 2023 roku e-protokół (...):04:00 – 00:18:21 – płyta CD – k. 41, zeznania świadka A.
K. rozprawie w dniu 18 września 2023 roku e-protokół (...):03:30 – 00:22:38 – płyta CD – k. 47)

Będąc zatrudnionym w w/w miejscu skarżący pracował na stanowisku produkcyjnym, zajmował się obróbką materiałów włókienniczych, to było i pranie i farbowanie. To się
odbywało maszynowo, ale maszyny nie były bardzo zautomatyzowane, więc dużo pracy było wykonywane ręcznie - załadunek, rozładunek, załadowywanie środków chemicznych. W
zakładzie odbywało się farbowanie dzianin metrażowych, również wyrobów gotowych. Do tego służyły takie maszyny popularne nazywane hastlami - barwiarki pasmowe. B. materiału trzeba było włożyć do tej maszyny i maszyna przewijała ją, tam była kąpiel barwiarska i towar przewijał się i wyciągał barwnik z tej kąpieli. Wnioskodawca załadowywał ten towar - trzeba było najpierw różnymi chemikaliami przygotować materiał do barwienia i rozpocząć proces barwienia podając barwnik i inne środki – elektrolity, które powodowały, że barwnik wchodził głębiej. Przez cały okres zatrudnienia wnioskodawca wykonywał powyższe czynności.
Wnioskodawca wykonywał te same czynności co potem w M. Kolor, bo wiele maszyn
zostało przeniesionych do tej spółki, przybyło trochę więcej maszyn większych, ale czynności były wykonywane takie same. Spółkę (...) założył L. F. z
A. K., następnie do spółki dołączył W. G..

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2023 roku e-protokół (...):03:11 – 00:13:19 – płyta CD – k. 24 w związku z e-protokół z dnia 18 września 2023 roku 00:23:01 – 00:29:38 – płyta CD – k. 47, zeznania świadka L. F. rozprawie w dniu
19 czerwca 2023 roku e-protokół (...):04:00 – 00:18:21 – płyta CD – k. 41, zeznania świadka A. K. rozprawie w dniu 18 września 2023 roku e-protokół (...):03:30 – 00:22:38 – płyta CD – k. 47)

W świadectwie pracy z dnia 3 marca 1997 roku pracodawca wskazał, że G.
P. w okresie zatrudnienia w (...) S.C. od dnia 22 stycznia 1992 roku do dnia
3 marca 1997 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach określone w Dziale XIV pkt.24 wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku.

(świadectwo pracy – k.9 akt ZUS)

W dniu 22 grudnia 2022 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o przyznanie
emerytury wraz z rekompensatą za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze.

(wniosek – k. 1-4 akt ZUS 530100/0236118/2022)

Decyzją z dnia 5 stycznia 2023 roku organ rentowy przyznał odwołującemu emeryturę od dnia 1 grudnia 2022 roku, tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

(decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 5 stycznia 2023 roku – k. 12-14 akt ZUS 530100/0236118/2022)

W dniu 5 stycznia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.
wydał zaskarżoną decyzję. Wnioskodawca wykazał bezspornie staż pracy w szczególnych
warunkach w ilości 11 lat, 11 miesięcy i 19 dni.

(decyzja – k. 15 akt ZUS 530100/0236118/2022)

Do pracy w szczególnych warunkach zaliczono wnioskodawcy zatrudnienie:

• od dnia 18 marca 1981 roku do dnia 6 czerwca 1988 roku w (...) S.A.;

• od dnia 22 stycznia 1992 roku do dnia 3 marca 1997 roku w (...) Spółka Cywilna.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: akt organu rentowego, zeznań
odwołującego, zeznań świadków. Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny i spójny, a tym samym za wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych oraz na
rozstrzygnięcie sprawy. W szczególności Sąd dał w pełni wiarę zeznaniom ubezpieczonego i świadków L. F. i A. K., gdyż są spójne i przekonywujące.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164) ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2022 r., poz. 504, 1504 i 2461).

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu
przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Bezspornie wnioskodawca jest uprawniony do emerytury z powszechnego wieku
emerytalnego, w oparciu o przepisy ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednocześnie nie występował o ustalenie uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Kwestia sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła uprawnień ubezpieczonego do rekompensaty z
tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych określa ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, czyli – zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy – do odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Chodzi w tym przypadku o pracę, o której mowa w art. 32, 33, 39, 40 i 50c ustawy (art. 21 ust. 1).

Wprawdzie w ust. 2 wyraźnie zastrzeżono, że prawo do rekompensaty nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, jednak w przepisie tym chodzi niewątpliwie o emeryturę wcześniejszą
przyznaną na podstawie przepisów tej ustawy. Odmienne rozumienie tego przepisu, tj. uznanie, że rekompensata powyższa nie przysługuje również w wypadku przyznania prawa do
emerytury z powszechnego wieku emerytalnego, prowadziłoby do uznania, że art. 21, ust. 1 jest przepisem martwym, gdyż brak byłoby kategorii osób spełniających kryteria do uzyskania przedmiotowej rekompensaty. Należy zatem kierować się wykładnią celowościową i uznać, że racjonalny ustawodawca w żadnym wypadku nie dążyłby do stworzenia przepisu, który nie miałby podstaw do funkcjonowania w obrocie prawnym.

Zatem przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

- utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę w związku z
wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

- niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury
pomostowej;

- legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

- nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła zatem ostatecznie posiadania przez ubezpieczonego wymaganego 15 letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, bowiem ZUS uznał za udowodnione jedynie 11 lat, 11 miesięcy i 19 dni okresów takiej pracy.

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki i pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych
warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym
prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w
szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w
szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub
wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu
Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na
danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany
udowodnić /por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, (...) UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, (...) UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)/.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w
szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Podkreślić należy, iż ustawodawca w obecnie obowiązujących przepisach celowo
odszedł od szczegółowego określania stanowisk pracy, skupiając się na zakresach obowiązków, bowiem nazwy stanowisk pracy mogły być bardzo różne w zależności od zakładu pracy.
Ponadto ustalano je często na długo przed wejściem w życie przepisów określających pracę w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd ma nie tylko prawo, ale i obowiązek ustalać rzeczywisty zakres obowiązków, bez względu na nazwę stanowiska.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego
znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym
wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy
wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przy ustalaniu okresów pracy w
szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., (...) UK 395/13, Lex Nr 1455235).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe -
dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do
przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub
wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. Zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest
dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w
wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd przyjął, że
ubezpieczony posiada wymagany 15 letni okres pracy wykonywanej w warunkach
szczególnych.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że
ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace w szczególnych
warunkach, w okresie zatrudnienia od dnia 21 czerwca 1988 roku do dnia 20 stycznia 1992 roku wnioskodawca zatrudniony był w (...) na stanowisku farbiarza w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawca w zakładzie pracy obsługiwał barwiarki. Do jego obowiązków należało barwienie, bielenie dzianin. Jako barwiarz musiał maszynę zalać chemią, używało się chemii takiej jak woda utleniona kwasy, polichlorek sodu. Wnioskodawca obsługiwał tego typu
maszyny także u następnego pracodawcy na stanowisku mistrza na farbiarni. Pracodawcą w tym przypadku była przekształcona z firmy (...) spółka (...). W przypadku obydwu pracodawców jednym z właścicieli był L.
F. – świadek w niniejszej sprawie.

Nawiązując do stanowiska zajmowanego przez odwołującego, Sąd zważył, że znajduje ono odzwierciedlenie w Dziale XIV pod pozycją 8 Działu XIV (Prace pralniczo-farbiarskie w pralniach chemicznych) Wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku.

Tak więc, Sąd zważył, że przy zaliczeniu w/w spornego okresu pracy – do
uwzględnionego już okresu 11 lat, 11 miesięcy i 19 dni, odwołujący
legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów wskazanego rozporządzenia. Zdaniem Sądu przeprowadzone postępowanie, w tym dowody z dokumentów, zeznania odwołującego i świadków wykazały, że wypełnia on
niezbędne przesłanki warunkujące przyznanie mu prawa do spornego świadczenia. Wobec tych wszystkich okoliczności, Sąd uznał, że zaskarżona decyzja jest błędna i podlega zmianie.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa
materialnego i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

D.J.

str.