Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.07.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zmianami), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.07.2023 roku, odmówił wnioskodawcy M. S. prawa do przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż mając na uwadze treść art. 114 ust. 1 pkt 1 brak podstaw do przeliczenia świadczenia. Ujawnione okoliczności tj. świadectwo pracy potwierdzające okres zatrudnienia od 2.01.1978 r. do 31.08.1979 r. w Zakładach (...) pozostaje bez wpływu na wysokość emerytury. Wskazany okres zatrudnienia został uwzględniony przy ustaleniu wysokości kapitału początkowego decyzją z dnia 22.08.2017 oraz emerytury przyznanej decyzją z dnia 13.10.2017r. Do ustalenia emerytury przyjęto kapitał początkowy przeliczony w związku ze zmianami ustawy z dnia 28.07.2011 r., 21.06.2013 r. oraz 5.03.2015 r. Decyzją z 13.10.2017 r. ustalono wysokość emerytury z zastosowaniem średniego dalszego trwania życia w najkorzystniejszym wariancie tj. tablic obowiązujących w dacie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

/ decyzja k. 11 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w całości w dniu 11.08.2023 wniósł ubezpieczony M. S. domagając się jej zmiany i ustalenia, iż ma prawo do przeliczenia świadczenia i kapitału początkowego z uwzględnieniem przedłożonego przez niego świadectwa pracy z dnia 31.08.1979 za okres zatrudnienia od 2.01.1978 r. do 31.08.1979 r. i wskazanych w nim zarobków. Odwołujący podniósł, iż za lata 1978-1979 przyjęto jako zarobki kwoty minimalnego wynagrodzenia, tymczasem przedłożone świadectwo za sporny okres dokumentuje zarobki w wyższej wysokości.

/ odwołanie k. 3 akt VIII U 1521/23 /

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu przywołał argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo Zakład wskazał, że akta rentowe zostały przekazane do wydziału merytorycznego celem wydania decyzji przeliczających z uwzględnieniem kwoty wynagrodzenia ze świadectwa pracy za ostatni miesiąc zatrudnienia (...). Organ podkreślił, że brak jest przy tym przesłanek do uwzględnienia ze świadectwa pracy miesięcznej kwoty wynagrodzenia za cały wnioskowany okres . Świadectwa pracy nie można uznać za dokument potwierdzający wysokość osiągniętego przychodu a zwrot „a ostatnio stanowisko j.w. na którym otrzymywał wynagrodzenie” odnosi się wyłącznie do ostatniego miesiąca zatrudnienia.

/odpowiedź na odwołanie k. 6 akt VIII U 1521/23 /

Decyzją z dnia 20.09.2023 r. na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 o emeryturach i rentach z FUS w rozpoznaniu wniosku z dnia 14.07.2023 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego M. S. na dzień 1.01.1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 763,79 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. 1.01.1974 r. do 31.12.1983 r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 62,56 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 62,56 %. przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (62,56 %. x 1 220,89 zł =763,79 zł.).

Organ rentowy przyjął łącznie 22 lata, 5 miesiąc, 8 dni, okresów składkowych oraz 11 miesięcy 8 dni okresów nieskładkowych

W wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 76,92 %.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy.

W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 94643,56 złotych.

/ decyzja k. 10-12 akt kapitałowych ZUS/

Nadto decyzją z dnia 21.09.2023 r. na podstawie art. 174 ustawy z dnia 17.12.1998 o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U 2023 poz. 1251) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.07.2023 w zw. z przeliczeniem kapitału początkowego - przeliczył emeryturę wnioskodawcy M. S. od 1.07.2023 tj od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zaewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielania podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

- kwota przeliczonego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 353490,77zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 207,80 mc-y

- wyliczona kwota emerytury wynosi 1701,11 zł,

Po waloryzacji od 1.03.2023 -2422,34 zł

Wskazana decyzją ponownie ustalono wysokość emerytury po przeliczeniu kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzenia za miesiąc 08/1979 wynikającego ze świadectwa pracy 31.08.1979 r.

/decyzja w aktach ZUS k. 13/

Odwołanie także od obu ww decyzji w dniu 11.10.2023 wniósł M. S. domagając się ich zmiany i uwzględnienia przy wyliczeniu wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury zarobków jakie faktycznie otrzymywał za okres zatrudnienia od 2.01.1978 do 31.08.1979 r. Odwołujący podniósł, iż zarobki ostatecznie przyjęte przez ZUS są zaniżone gdyż te winny zostać ustalone z uwzględnieniem treści świadectwa pracy z dnia 31.08.1979 w całym spornym okresie .

/ odwołanie k. 3 akt VIII U 1792/ 23 oraz odwołanie k. 3 akt VIII U 1791/23/

W odpowiedziach na wskazane odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podnosząc, iż za okres 2.01.1978-31.07.1979 przyjęto kwoty minimalnych wynagrodzeń obowiązujących w tym okresie gdyż nie zostały udokumentowane faktyczne zarobki. Organ podtrzymał swoje stanowisko, że brak jest przesłanek do uwzględnienia ze świadectwa pracy miesięcznej kwoty wynagrodzenia za cały wnioskowany okres.

/ odpowiedź na odwołanie k. 6 akt VIII U 1791/23 oraz k 6 akt VIII U 1792/ 23 /

Zarządzeniami z dnia 6.11.2023 r. sprawy ze wszystkich wskazanych odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ zarządzenie k. 8 akt VIII U 1791/23 i zarządzenie k. 8 akt VIII U 1792/23/

Na rozprawie w dniu 23.05.2024 r. wnioskodawca sprecyzował że wnosi o zaliczenie przy wyliczeniu należnych mu świadczeń wynagrodzenia za okres zatrudnienia od 2.01.1978 r. do 31.07.1979 r. w Zakładach (...) ( tj. w zakresie pominiętym przez ZUS) wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3.700 + dodatek funkcyjny 400 zł + premia regulaminowa do 20 %. Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

/ stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 23.05.2024 r. 090:00:14 -00:06:49/

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/ bezsporne/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. S. ur. (...) w dniu 14.07.2023 r. wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno - rentowego

/ bezsporne/

W rozpoznaniu wskazanego wniosku wydano wszystkie zaskarżone decyzje.

/ bezsporne/

W okresie od 02.01.1978 r. - do 31.08.1979 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...), S. (1) w Ł..

/ bezsporne/

Za wskazany okres zatrudnienia w ramach zachowanej oryginalnej dokumentacji osobowej dostępnym jest świadectwo pracy z dnia 31.08.1979 r., w którym wskazano, iż ww. okresie wnioskodawca zajmował stanowisko Kierownika Zakładu Produkcyjnego, i ostatnio otrzymywał wynagrodzenie wg kategorii zaszeregowania 12 -ta gr IV tj 3.700 plus dodatek funkcyjny 400 zł plus premia regulaminowa z cz. I.

/ oryginał świadectwa pracy w dokumentacji osobowej koperta k. 28/

W aktach rentowych znajduje się też kopia ww. świadectwa pracy, w której w zakresie wynagrodzenia dodatkowo znajduje się zapis o premii do 20 %. Świadectwo pracy okazane na rozprawie w dniu 23.05.2024 r. z którego sporządzono ww. kserokopię zawiera zapis o premii do 20 % dopisany innym kolorem długopisu.

/ kopia świadectwa pracy k. 10 akt ZUS i k. 4-5, protokół z rozprawy z dnia 23.05.2024 r. 00:01:05-00:06:49/

Wnioskodawca podjął pierwotnie zatrudnienie w Zakładach (...), S. (1) w Ł. na stanowisku technika mechanika. W świetle adnotacji dla kadr z 30.12.1977 r. na jego prośbie o przyjęcie do pracy z dnia 21.12.1977 wskazano: „proszę przyjąć na stanowisko Technika Mechanika za wynagrodzeniem 3.400 plus premia do 10 %”.

/ prośba o przyjęcie do pracy z 21.12.1977 r. wraz z adnotacja dla kadr z 30.12.1977 r. w dokumentacji osobowej koperta k. 28 zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13.09.2024 r. 00:11:07-00:13:25 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 23.05.2024 r. 00:06:49-00:15:04/

Następnie - najpóźniej od czerwca 1979 r. wnioskodawca objął we wskazanym zakładzie stanowisko kierownika zakładu produkcyjnego - kierownika produkcji działu formatek sprężynowych - w związku z czym, przyznano mu też dodatek funkcyjny. Ponadto wnioskodawca miał mieć też premię wypłacaną kwartalnie.

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13.09.2024 r. 00:11:07-00:13:25 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 23.05.2024 r. 00:06:49-00:15:04 zeznania świadka J. B. protokół z rozprawy z dnia 13.09.2024 r. 00:03:59 -00:08:17 /

Hipotetycznie wyliczone kapitał początkowy i emerytura wnioskodawcy w wariancie I przy przyjęciu za okres zatrudnienia 2.01.1978 r. -31.07.1979 r. wynagrodzenia odwołującego w kwocie 3400 miesięcznie wynosi:

- kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru wyliczonym z lat 1974-1983 - 69,18 % - 99 674,19 zł

- emerytura obliczona z uwzględnieniem hipotetycznego kapitału początkowego na dzień jej przyznania tj. 01.10.2017 r. - 1791,53 zł przy kwocie zwaloryzowanego kapitału początkowego 372 279,98 oraz średniego dalszego trwania życia 207,8 miesięcy. Po waloryzacjach na dzień 1.07.2023 r. tj. na pierwszy dzień miesiąca w którym został złożony wniosek o przeliczenie emerytury emerytura wyniosłaby 2541,58 zł

/ hipotetyczne wyliczenie wariant I k. 37- 45/

Hipotetycznie wyliczone kapitał początkowy i emerytura wnioskodawcy w wariancie II przy przyjęciu za okres zatrudnienia 2.01.1978 r. -31.07.1979 r.

- 3400 zł miesięcznie za okres 01.01.1978 r. -31.05.1978 r. (tj. wynagrodzenia pierwotnie ustalonego przy przyjęciu do pracy bez premii)

- 3800 zł miesięcznie za okres 01.06.1978 r. -31.07.1979 r. (tj. wynagrodzenia pierwotnie ustalonego przy przyjęciu do pracy bez premii plus 400 zł dodatku funkcyjnego)

Wynoszą:

- kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. przy wskaźniku wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1974-1983 -70, 31 % - 100531,09 zł,

- emerytura obliczona z uwzględnieniem hipotetycznego kapitału początkowego na dzień jej przyznania tj. 01.10.2017 r.- 1806,93 zł przy kwocie zwaloryzowanego kapitału początkowego 375 480,44 zł oraz średniego dalszego trwania życia 207,8 miesięcy. Po waloryzacjach na dzień 1.07.2023 r. tj. na pierwszy dzień miesiąca w którym został złożony wniosek o przeliczenie emerytury emerytura wyniosłaby 2872,38 zł

Jednocześnie wyliczenie to uwzględnia przyjęte w zaskarżonych decyzjach z dnia 20.09.2023 r. i 21.09.2023 r. za (...) kwoty wynagrodzenia ze świadectwa pracy wraz z dodatkiem funkcyjnym tj. 3.700 + 400 łącznie 4100 zł

/ wyliczenie hipotetyczne wariant II k. 57-64/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS oraz na podstawie zeznań świadka J. B. który pracował z wnioskodawcą w spornym okresie oraz zeznań wnioskodawcy w zakresie w jakim korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym .

Czyniąc ustalenia Sąd oparł się w szczególności na szczątkowo zachowanych aktach osobowych wnioskodawcy - dokumentacji zatrudnienia w Zakładach (...), S. (1) w Ł. nadesłanej przez Związek (...). Dokumentacja ta w zakresie przyznanego wnioskodawcy wynagrodzenia zasadniczo obejmowała tylko świadectwo pracy z dnia 31.08.1979 r. oraz prośbę wnioskodawcy o przyjęcie do pracy z dnia 21.12.1977 r., na której poczyniono adnotacje o przyjęciu ww do pracy „na stanowisku Technika Mechanika za wynagrodzeniem 3.400 plus premia do 10 %”.

Z dokumentacji tej bezspornie zatem wynika stawka należnego wynagrodzenia zasadniczego wnioskodawcy w kwocie 3400 od początku zatrudnienia wnioskodawcy oraz w kwocie 3700 w ostatnim miesiącu pracy. Jednocześnie nie można uznać, iż wynagrodzenie w kwocie 3700 obowiązywało w całym spornym okresie - bo co przyznał sam wnioskodawca pierwotnie mogło być ono niższe - co znajduje też potwierdzenie we wskazane wyżej adnotacji. Jednocześnie nie wiadomo kiedy doszło faktycznie do zwiększenia uposażenia wnioskodawcy do kwoty 3700 zł. W świetle świadectwa pracy jasnym jest wyłącznie, iż taką kwotę wnioskodawca otrzymywał za ostatni miesiąc zatrudnienia

Dostępne świadectwo pracy traktuje też o dodatku funkcyjnym w kwocie 400 zł należnym - co należy przyjąć za okres pełnienia funkcji kierownika zakładu produkcyjnego. Zarówno wnioskodawca jak i zeznający w procesie świadek J. B. zgodnie twierdzili, iż z chwilą objęcia funkcji kierowniczej wnioskodawcy przyznano dodatek funkcyjny z tego tytułu. Zeznania te we wskazanym zakresie w żaden sposób nie zostały podważone przez organ rentowy. W konsekwencji uznać należało, że w okresie sprawowania funkcji kierowniczej tj. od czerwca 1978 r. wnioskodawca faktycznie powyższy dodatek otrzymywał

Nie sposób jednak uznać, iż ze wskazanego materiału skonfrontowanego z zeznaniami wnioskodawcy i świadka można wywieść w sposób pewny wysokość wypłacanej wnioskodawcy premii. Podkreślić należy iż w adnotacji zakładającej przyjęcie wnioskodawcy do pracy zastrzeżono premię „do 10 %”. Natomiast dostępny oryginał świadectwa pracy za sporny okres zatrudnienia znajdujący się w dokumentacji osobowej wnioskodawcy w ogóle nie dookreślał wysokości premii. Zaś świadectwo pracy za sporny okres, w posiadaniu którego jest wnioskodawca, okazany sądowi na rozprawie, zawierał dopisaną innym długopisem wzmiankę o premii „do 20 %”. W tym kontekście wysokość faktycznie wypłacanej wnioskodawcy premii uznać należy za nieudowodnioną. Wnioskodawca co prawda twierdził, iż stale wypłacano mu premie w wysokości maksymalnej 20 % jednak nie ma to odzwierciedlenia we wskazanej dokumentacji. Zaś świadek nie posiadał żadnej wiedzy w tym przedmiocie. Nie można zaś miarodajny dowód na wysokość poszczególnych składników wynagrodzenia przyjmować jedynie twierdzeń wnioskodawcy, z których nie da się ustalić wysokości wskazanego składnika wynagrodzenia w poszczególnym miesiącach spornego okresu zatrudnienia. Ponadto nie należy pomijać że nawet przyjmując, iż premia w poszczególnych miesiącach mogła być należna do 10 lub 20 % nie oznacza to faktu jej wypłaty w tej wysokości -gdyż określenie „do” sugeruje jej uznaniowy charakter. Z zaoferowanych Sądowi dokumentów wynika zatem jedynie , że przyznano wnioskodawcy prawo do premii. Wnioskodawca w toku sądowego postępowania odwoławczego nie przedłożył jednak żadnych dowodów, które potwierdziłyby sposób naliczania i faktyczną wysokość otrzymywanych przez niego premii. Zatem brak było podstaw do ustalenia kwot faktycznie wypłaconych tego składnika wynagrodzenia.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się także na hipotetycznym wyliczeniu kapitału i emerytury wykonanym przez ZUS w wariancie II, które nie było kwestionowane przez wnioskodawcę pod względem rachunkowym, a które obejmowało wszystkie ww założenia. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na jego zdyskredytowanie. Przyjęcie wariantu I, w którym nie uwzględniono dodatku funkcyjnego za cały okres sprawowania funkcji kierowniczej a tylko w ostatnim miesiącu pracy nie było uzasadnione, skoro w świetle dostępnych dowodów dodatek ten wnioskodawca niewątpliwie otrzymywał przez cały czas sprawowania tej funkcji tj. najpóźniej od czerwca 1978 r.

Czyniąc ustalenia Sąd na podstawie art.235 ² §1 kp oddalił wniosek ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w zakresie rachunkowości celem wyliczenia należnych wnioskodawcy świadczeń w oparciu o dostępną dokumentację, gdyż wyliczeń w tym zakresie dla potrzeb niniejszego postępowania mógł dokonać ZUS. Podnieść nadto należy iż ostatecznie matematyczny sposób obliczenia kapitału i emerytury przez ZUS nie był przez wnioskodawcę kwestionowany.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania częściowo zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 17 powołanej ustawy ust.1. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy ( ust. 2). Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego ( ust. 3).

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawca wywodził, iż zarówno sposób wyliczenia kapitału początkowego jak i emerytury winien zostać zmieniony z uwagi na konieczność uwzględnienia faktycznie osiąganych przez niego zarobków za okres zatrudnienia 2.01.1978 r. do 31.08.1979 r. w Zakładach (...), S. (1) w Ł. udokumentowanych w świadectwie pracy z dnia 31.08.1979 r. Przy tym zaskarżonymi decyzjami z dnia 20 i 29.09.2023 r. uwzględniono w nieznacznej części żądania powoda wyłącznie co do ostatniego miesiąca pracy tj. (...) przeliczając świadczenia z uwzględnieniem wynagrodzenia zasadniczego za ten miesiąc w kwocie 3700 plus dodatek funkcyjny 400 zł wskazanymi w świadectwie pracy, bez premii.

Zgodnie z treścią §21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja § 21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru. Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Ustalenie rzeczywistych zarobków jest decydujące o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419). Wprawdzie w toku postępowania sądowego strona może dowodzić wysokości wynagrodzeń na potrzeby ustalenia wysokości podstawy wymiaru świadczenia wszelkimi środkami dowodowymi, zatem dowodem na tę okoliczność mogą być zarówno dokumenty dotyczące wynagradzania osób zatrudnionych w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy i przy pracy tego samego rodzaju, co ubezpieczony, jak też zeznania tych osób, nie oznacza to jednak, że wykazanie konkretnych zarobków w celu obliczenia wysokości świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być dokonywane w sposób przybliżony, jedynie na zasadzie uprawdopodobnienia (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 lipca 2013 r., III AUa 1714/12, Legalis nr 739136, w wyroku z dnia 29 września 2014 r., III AUa 2618/13, Legalis nr 1163500).

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę zeznań wnioskodawcy i świadka w kontekście dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawcy 2.01.1978 r. do 31.07.1979 r. w Zakładach (...), S. (1) w Ł., co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonych decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonego.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, szczątkowo zachowana dokumentacja z okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładach (...), S. (1) w Ł. w postaci świadectwa pracy i wzmianki o warunkach zatrudnienia na prośbie wnioskodawcy o przyjęcie do pracy wskazuje, jednak nie w pełnym zakresie wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy w sposób niewątpliwy. Podnieść należy iż wspomniana wzmianka dotycząca wynagrodzenia wnioskodawcy może stanowić wyłącznie wyznacznik w zakresie przyznanego mu wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 3.400 miesięcznie. Natomiast świadectwo pracy potwierdza wynagrodzenie za pracę w stawce zasadniczej 3.700 wyłącznie za ostatni miesiąc. Można, też uznać iż precyzuje wielkość dodatku funkcyjnego w kwocie 400 zł miesięcznie. Przy tym, brak było podstaw do uznania, że stawka 3700 kreślona w świadectwie pracy, dotyczyła całego spornego okresu skoro nawet sam wnioskodawca tego nie potwierdził i co innego wynikało z pozostałych dokumentów osobowych. Natomiast okres wypłaty wskazanego dodatku wiarygodnie ustalono w oparciu korespondujące ze sobą w tym zakresie wnioskodawcy i świadka którzy potwierdzili fakt wypłaty ubezpieczonemu dodatku funkcyjnego od chwili podjęcia przez niego pracy na stanowisku kierownika co miało miejsce najpóźniej od 1.06.1978 r.

Dostępny materiał dowodowy wbrew żądaniu odwołującego nie pozwala jednak na ustalenie, jaka była faktyczna wysokość premii wnioskodawcy w spornym okresie zatrudnienia w tym zakładzie. Jak już wcześniej wyjaśnił Sąd, dostępne dokumenty nie są miarodajnym źródłem dowodowym w tym zakresie bowiem na ich podstawie ( określały one premię do 10 ewentualnie - abstrahując już od mankamentów dowodowych prezentowanego przez wnioskodawcę świadectwa różniącego się od oryginału w aktach osobowych do 20 %) nie można wywieść z całą pewnością, czy zawsze i w jakiej wysokości ten element wynagrodzenia był wnioskodawcy wypłacany. Same twierdzenia wnioskodawcy w tej materii nie mogą stanowić podstawy ustaleń. Wnioskodawca, na którym zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodowy, nie udowodnił tego twierdzenia .

Jednocześnie podkreślić należy , iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku
z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1096/05, wskazując,
iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości. Zwłaszcza w sytuacji takiego składnika wynagrodzenia, jakim jest premia , konieczne jest istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości fakt wypłaty premii oraz jej wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123).

Z powyższych względów nie jest możliwe ustalenie nowej wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy z uwzględnieniem premii.

Reasumując, co do żądania skarżącego o uwzględnienie w wyliczeniu podstawy wymiaru w spornym okresie faktycznych kwot otrzymywanego wynagrodzenia, brak jest podstaw do przyjęcia innych składników wynagrodzenia niż wynagrodzenie zasadnicze określone w dostępnych dokumentach oraz dodatku funkcyjnego począwszy od czerwca 1978. Wnioskodawca nie udowodnił bowiem konkretnych kwot otrzymywanej premii.

Organ rentowy dokonał stosownego hipotetycznego wyliczenia wysokości kapitału początkowego jak i emerytury przy czym za miarodajne dla rozstrzygnięcia uznać należało przeliczenie podstawy wymiaru w wariancie uwzględniającym wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3400 do 31.05.1978 r. i 3800 od 1.06-31.07.1979 r. tj. z uwzględnieniem ww założeń bez premii).

Przy takim ujęciu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1974-1983 wyniósł 70, 31 % Z uwzględnieniem tego wskaźnika kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 100.531,09 zł. Emerytura obliczona z uwzględnieniem hipotetycznego kapitału początkowego na dzień jej przyznania tj. 01.10.2017 r. przy kwocie zwaloryzowanego kapitału początkowego 375 480,44 zł oraz średniego dalszego trwania życia 207,8 miesięcy wyniosła- 1806,93 zł. Po waloryzacjach na dzień 1.07.2023 r. tj. na pierwszy dzień miesiąca w którym został złożony wniosek o przeliczenie emerytury - 2872,38 zł

Tak wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, kapitał początkowy i ustalona na jego podstawie emerytura są ewidentnie korzystniejsze niż te przyjęte przez organ rentowy na dzień wydania zaskarżonych decyzji. Wobec tego w tym zakresie odwołanie wnioskodawcy jako zasadne należało uwzględnić.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i przeliczył od 1.07.2023 r. emeryturę M. S. przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1974-1983 wynoszącego 70,31 %, kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. w kwocie 100.531,09 po waloryzacji w kwocie 375.480, 44 w pozostałym zaś zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołania wnioskodawcy jako bezzasadne oddalił.