Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

WYROK

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 lutego 2012 roku, skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Łodzi, powód M. O. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 100.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lutego 2011 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że wywodzi swoje roszczenia z uwagi na pozbawienie go wolności na podstawie nieprawomocnego orzeczenia.

(pozew, k. 3 – 3v)

W odpowiedzi na pozew z dnia 4 czerwca 2012 roku strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

(odpowiedź na pozew, k. 33 – 36)

W piśmie procesowym z dnia 15 stycznia 2013 roku powód sprecyzował swoje stanowisko w sprawie w ten sposób, że wniósł o:

- zasądzenie od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz M. O. kwoty 100.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lutego 2011 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego powoda w postaci wolności oraz godności osobistej poprzez osadzenie powoda w Areszcie Śledczym w Ł. na okres 117 dni na podstawie nieprawomocnego orzeczenia wydanego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, wydanego w sprawie o sygnaturze akt IV K 465/10 z dnia 12 kwietnia 2010 roku,

- zasądzenie od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata A. Ł. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, obejmujących stawkę podatku VAT w wysokości obowiązującej w dacie orzekania o tych kosztach, oświadczając, że koszty te nie stały uiszczone ani w całości, ani w części.

(pismo, k. 90 – 98)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje :

Powód został skazany za czyn z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 12 kwietnia 2012 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV K 465/10.

(wyrok, k. 303 – 304 załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

W dniu 19 kwietnia 2010 roku powód wniósł o uzasadnienie wskazanego powyżej wyroku. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi przesłał odpis tego wyroku na jeden ze wskazanych przez powoda adresów. Przesyłka została dwukrotnie awizowana i w konsekwencji Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi uznał ją za doręczoną w dniu 6 lipca 2010 roku.

(wniosek, k. 337, koperta, k. 338, koperta, k. 351 – załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

Powód został zatrzymany i osadzony w Areszcie Śledczym w Ł. do odbycia kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem w sprawie IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w dniu 15 października 2010 roku. Karę tę powód odbywał do dnia 8 lutego 2011 roku. W dniu 8 lutego 2011 roku M. O. opuścił zakład karny, gdyż postanowieniem z dnia 7 lutego 2011 roku Sąd Penitencjarny udzielił mu 6 miesięcznej przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności.

(okoliczności bezsporne, nadto: postanowienie, k. 507 – 507v załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

Postanowieniem z dnia 2 listopada 2010 roku Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na wniosek M. O. na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie IV K 465/10 zaliczono mu okres tymczasowego aresztowania od dnia 8 stycznia 2010 roku do dnia 26 kwietnia 2010 roku.

(postanowienie, k. 382 załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2010 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi odmówił M. O. przywrócenia terminu do wniesienia apelacji od wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie IV K 465/10.

(postanowienie, k. 441 – 442 załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

Na skutek zażalenia powoda, postanowieniem z dnia 16 lutego 2011 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, wydanym w sprawie sygn. akt V Kz 39/11, uchylił postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 30 grudnia 2010 roku.

(postanowienie, k. 489 – 494 załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2011 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt V Ka 374/11, Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok w sprawie IV K 465/10 w ten tylko sposób, że uchylił zawarte w wyroku orzeczenie o zobowiązaniu oskarżonego M. O. do naprawienia wyrządzonej szkody, a w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

(wyrok, k. 540 – 541 załączonych akt IV K 465/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi)

W chwili zatrzymania powoda w dniu 15 października 2010 roku jego żona B. O. była w złym stanie zdrowia. B. O. od 1996 roku leczy się psychiatrycznie w związku z nawracającymi zaburzeniami depresyjnymi. Nadto zdiagnozowano u niej w 2009 roku nowotwór złośliwy piersi oraz guzek płata lewego tarczycy. W chwili zatrzymania powoda B. O. nie pracowała – powód pozostawał jedynym żywicielem rodziny. W tym czasie powód pracował – prowadził własną działalność gospodarczą (autoszrot). Powód wraz z żoną mieli wówczas na wychowaniu troje dzieci. Nie mogli liczyć na pomoc swoich rodziców. Jedyną osobą, która mogła zaopiekować się dziećmi w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia żony był powód. W związku z zatrzymaniem powód niepokoił się o los rodziny i zdrowie żony.

(dokumentacja medyczna, k. 149, k. 152, k. 157, zeznania świadka B. O., k. 206v, zeznania powoda, k. 224v – 225)

Postanowieniem z dnia 16 maja 2014 roku Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa. Z uwagi na podstawę dochodzonego w sprawie roszczenia przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa pozostawało bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był miedzy stronami postępowania niesporny. Strony przedstawiały natomiast odmienną ocenę prawną.

Jako źródło swych roszczeń powód wskazał naruszenie jego dóbr osobistych.

Zgodnie z przepisem art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia i inne pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Katalog dóbr osobistych zawarty w przepisie art. 23 k.c. jest otwarty.

Przesłanki ochrony dóbr osobistych zostały sprecyzowane w przepisie art. 24 § 1 k.c., zgodnie z którym ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne, zaś w razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W świetle cytowanego przepisu ochrona dóbr osobistych uzależniona jest od spełnienia dwóch przesłanek – zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych oraz bezprawnego charakteru działania wywołującego ten skutek.

Powszechnie uważa się, że przesłanka zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego jest spełniona wtedy, gdy działanie osoby trzeciej godzi w obiektywnie uzasadnione interesy uprawnionego związane z danym dobrem. Należy bowiem uznać istnienie ogólnego zakazu podejmowania zachowań wkraczających w sferę cudzego dobra osobistego. Przy ocenie zaś, czy do naruszenia dobra osobistego doszło sąd powinien brać pod uwagę nie tylko to, jakie są subiektywne odczucia poszkodowanego, ale przede wszystkim oceny obiektywne, czyli to jaką reakcję wywołuje naruszenie w społeczeństwie (tak SN w wyroku z dnia 26 października 2001 r., V CKN 195/01, niepubl., także w uchwale z dnia 28 maja 1971 r., III PZP 33/70, OSNCP 1972, nr 11, poz. 188). Jeśli w świetle wskazanych powyżej dyrektyw następuje ustalenie, że doszło do zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego, należy zbadać, czy zachowanie będące jego źródłem było bezprawne. Zagrożenie naruszenia lub naruszenie dobra osobistego może zostać uznane za bezprawne jeżeli jest ono sprzeczne z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, a więc z normami prawnymi lub regułami postępowania wynikającymi z zasad współżycia społecznego.

W przepisie art. 24 § 1 k.c., będącym podstawą prawną roszczenia powoda, ustanowione zostało domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego (art. 23 k.c.). Domniemanie to podlega obaleniu przez wykazanie uprawnienia do określonego działania.

Zgodnie z art. 448 k.c w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. W myśl zaś przepisu art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W przedmiotowej sprawie wskazanym przez powoda przedmiotem ochrony była wolność. Powód naruszenia tego dobra osobistego upatrywał w osadzeniu go w Areszcie Śledczym w Ł. na podstawie nieprawomocnego wyroku skazującego.

Podkreślić należy, że „nawet samo osadzenie w zakładzie karnym osoby skazanej prawomocnym wyrokiem karnym celem odbycia kary pozbawienia wolności, przy zachowaniu wszelkich warunków wykonywania tej kary, stanowi naruszenie dobra osobistego w postaci wolności (art. 23 k.c.), tyle tylko, że w tym przypadku zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność w postaci działania w ramach porządku prawnego” (tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 29 sierpnia 2013 r., I ACa 382/13, LEX nr 1381439). Strona pozwana nie wykazała, by pozbawienie powoda wolności w dniu 15 października 2010 roku było zgodne z prawem. W myśl art. 41 ust. 1 zd. 2 Konstytucji pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Zgodnie zaś z przepisem art. 9 § 1 i 2 k.k.w. postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne; wyrok oraz postanowienia wydane w trybie art. 420 Kodeksu postępowania karnego stają się wykonalne z chwilą uprawomocnienia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tymczasem powód został osadzony w jednostce penitencjarnej na podstawie wyroku nieprawomocnego. W rezultacie należy przyjąć, że doszło do bezprawnej ingerencji w dobra osobiste powoda w postaci wolności.

Powód żądał zadośćuczynienia w kwocie 100.000 złotych. W ocenie Sądu odpowiednią w rozumieniu przepisu art. 448 k.c. kwotą zadośćuczynienia jest kwota 10.000 złotych. Powód niewątpliwie dotkliwie odczuł fakt, że został osadzony w jednostce penitencjarnej przed uprawomocnieniem się wyroku skazującego. Zasadnicze znaczenie miała okoliczność, że powód był jedynym żywicielem pięcioosobowej rodziny. Jego żona w czasie jego zatrzymania była ciężko chora, nie pracowała, a pod opieką małżonków O. pozostawała trójka dzieci. Z drugiej zaś strony Sąd miał na uwadze to, że ostatecznie wyrok, na podstawie którego powód został osadzony w Areszcie Śledczym w Ł. uprawomocnił się w co do orzeczonej kary.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz M. O. tytułem zadośćuczynienia kwotę 10.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lutego 2011 roku do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie pierwszym wyroku. W pozostałej zaś części oddalił powództwo (punkt drugi wyroku).

Wraz z kwotą główną zasądzono odsetki ustawowe od dnia 16 lutego 2011 roku do dnia zapłaty. Żądanie powoda w części dotyczącej odsetek znajduje uzasadnienie w treści przepisu art. 481 k.c. Stosownie do § 1 cyt. przepisu, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. W niniejszej sprawie Sąd doszedł do przekonania, że strona pozwana pozostaje w opóźnieniu od dnia 16 lutego 2011 roku, w tej dacie bowiem Sąd Okręgowy w Łodzi wydał postanowienie, na mocy którego uchylił postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 30 grudnia 2010 roku.

Sąd – na zasadzie art. 102 k.p.c. – nie obciążył stron nieuiszczoną opłatą sądową od pozwu i przejął ją na koszt Skarbu Państwa oraz nie obciążył powoda zwrotem części kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Sąd uznał, że znajduje zastosowanie w tej mierze przewidziana w powołanym powyżej przepisie zasada słuszności, zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. Sąd, biorąc pod uwagę trudną sytuację życiową i majątkową powoda, doszedł do przekonania, że po jego stronie zachodzą okoliczności pozwalające na wyjątkowe odstąpienie od ogólnych reguł rządzących problematyką kosztów procesu.

Koszty pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd ustalił na podstawie
§ 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz 461) na poziomie jednej stawki minimalnej. Zgodnie zaś z § 2 ust. 3 cytowanego rozporządzenia w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty za czynności adwokata sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach. Stawka podatku – według brzmienia przepisu art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 ze zm.) – wynosi 23%.

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata A. Ł. kwotę 4.428 złotych w tym 828 złotych podatku VAT, tytułem nieopłaconego zastępstwa procesowego za powoda z urzędu. Rozstrzygnięcie to znajduje oparcie w przepisie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r., Nr 146, poz. 1188 ze zm.), zgodnie z którym koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa.