Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 kwietnia 2015 roku powód J. M. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Łodzi kwoty 266.640 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych. Dodatkowo powód wniósł o zwolnienie od opłaty sądowej.

W uzasadnieniu żądania podano, iż wyrokiem z dnia 7 maja 2005 roku wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 29/07 Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził od B. K. (1) na rzecz powoda kwotę 571.666 zł wraz z ustawowymi odsetkami. W sprawie tej powód, w dniu 6 marca 2007 roku, złożył wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez m.in. polecenia zakazu zbywania i obciążania przez pozwanego B. K. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S.. Wniosek nie został jednak rozpoznany do dnia wydania wyroku w sprawie. Powód podniósł, iż opieszałość Sądu Okręgowego w Łodzi w tym zakresie doprowadziła do uniemożliwienia powodowi zaspokojenia roszczenia przysługującego mu względem B. K. (1) bowiem ten, w dniu 30 marca 2007 roku, zbył przedmiotowy lokal mieszkalny za kwotę 266.640 zł. Pełnomocnik powoda wywiódł, iż na skutek zaniechania Sądu, powód poniósł szkodę w wysokości odpowiadającej co najmniej cenie uzyskanej ze sprzedaży lokalu, bowiem przez zbycie tej nieruchomości B. K. (1) uniemożliwił powodowi zaspokojenie przysługującego mu roszczenia.

Jako podstawę roszczenia wskazano art. 417 § 1 k.c. podkreślając, iż zgonie z treścią art. 737 k.p.c. (w brzmieniu z dnia złożenia wniosku) wniosek o zabezpieczenie powinien być rozpoznany bezzwłocznie, jednak nie później niż w ciągu tygodnia od daty wpływu do sądu, a naruszenie przez Sąd tego przepisu stanowi niezgodne z prawem zachowanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu funkcji. Szkody powód dopatruje się natomiast w utracie wartościowego składnika majątkowego z którego nie może prowadzić egzekucji na skutek jego zbycia przez dłużnika, przez co do tej pory zaspokoił jedynie ok. 1/20 roszczenia, co z kolei pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z zaniechaniem Sądu. Tym samym, w ocenie strony powodowej, spełnione zostały wszystkie przesłanki odpowiedzialności z art. 417 § 1 k.c. (pozew – k. 2-9)

Postanowieniem z dnia 26 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości. (postanowienie – k. 32)

W odpowiedzi na pozew z dnia 13 lipca 2015 roku Skarb Państwa zastępowany przez Prokuratorię Generalną wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż termin z art. 737 k.p.c. jest terminem instrukcyjnym i nie zawsze jego niezachowanie może być utożsamiane z przewlekłością postępowania. Strona pozwana podniosła, iż zbycie przedmiotowej nieruchomości przez B. K. (1) nie stanowi szkody powoda, gdyż postępowanie egzekucyjne zostało skierowane do majątku dłużnika i toczy się, a zatem zbycie lokalu nie pozbawiło powoda możliwości realizacji jego roszczeń. Ponadto pozwany zanegował wskazywaną przez powoda wysokość szkody oraz istnienie adekwatnego związku przyczynowego miedzy działaniem Sądu a szkodą. W konsekwencji pozwany wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa z art. 417 § 1 k.c.. Dodatkowo strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia wskazując, iż 3 letni termin przedawnienia rozpoczął się najpóźniej z początkiem 2008 roku (w czasie gdy stało się możliwe wszczęcie egzekucji z majątku dłużnika B. K. (1) na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 maja 2007 roku) a powództwo zostało wniesione ponad 4 lata po jego upływie. (odpowiedź na pozew – k. 66-71)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Pozwem z dnia 6 stycznia 2005 roku J. M. domagał się zasądzenia od B. K. (1) kwoty 666.000z zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Dochodzona należność stanowiła 1/3 wartości sprzedawanego przez pozwanego przedsiębiorstwa, którego jednym z trzech współwłaścicieli był powód.

(bezsporne)

Z uwagi na obawę wyprowadzenia przez B. K. (1) majątku, co uniemożliwiłoby powodowi zaspokojenie roszczenia, J. M. w dniu 6 marca 2007 roku złożył w Sądzie Okręgowym w Łodzi wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez m.in. „polecenie zakazu zbywania i obciążania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) lokal (...)”.

(kserokopia wniosku – k. 19)

W dniu 30 marca 2007 roku B. K. (1) zbył lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...) lokal (...) (dla którego Sąd Rejonowy w Siedlcach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...)) za cenę 266.649 zł.

(kserokopia aktu notarialnego - k. 52-56)

Wyrokiem z dnia 7 maja 2007 roku wydanym w sprawie o sygn. akt X GC 29/07 Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy zasadził od B. K. (1) na rzecz J. M. kwotę 571.666zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

(kserokopia wyroku i uzasadnienia Sądu Okręgowego w Łodzi - k. 12-18)

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2007 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 743/07 Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelacje pozwanego B. K. (1) od powyższego orzeczenia.

W dniu 21 grudnia 2007 roku tytuł egzekucyjny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

(kserokopia wyroku i uzasadnienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi)

Wniosek o zabezpieczenie złożony przez powoda nie został do tego czasu rozpoznany.

(bezsporne)

Pismem z dnia 30 stycznia 2015 roku pełnomocnika powoda wniósł o udzielenie informacji w przedmiocie rozpoznania wniosku o zabezpieczenie i nadanie biegu sprawie.

(kserokopia pisma pełnomocnika powoda – k. 89-90)

Postanowieniem z dnia 2 marca 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy umorzył postępowanie wywołane wnioskiem powoda o udzielenie zabezpieczenia (sygn. akt X GC 29/07).

(postanowienie o umorzeniu zabezpieczenia – k. 25-26)

Powód aktualnie prowadzi egzekucję z majątku dłużnika B. K. (1). Pierwsze kwoty zostały ściągnięte przez komornika w lutym 2008 roku. Na dzień 13 lutego 2015 roku wyegzekwowane zostało 108.342,24 zł z czego kwota 92.739,66 zł została przekazana wierzycielowi.

(kserokopia zaświadczenia o stanie egzekucji – k. 128-131)

Sporny lokal nigdy nie stanowił przedmiotu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

Aktem notarialnym z dnia 11 grudnia 1997 roku ustanowiona został odrębna własność lokalu położonego w S. przy ul. (...) lokal (...).

(umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu – k. 57-60)

W dniu 11 marca 1998 roku dla przedmiotowego lokalu została założona w Sądzie Rejonowym w Siedlcach IV Wydziale Ksiąg Wieczystych księga wieczysta o nr. (...) (16 kwietnia 2007 roku przeniesiona do systemu teleinformatycznego)

(wydruk z systemu teleinformatycznego ksiąg wieczystych – k. 104-107)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o załączone do akt sprawy i niebudzące wątpliwości, co do swej autentyczności ani treści w nich zawartych dokumenty uwzględniając – co do kserokopii – dyspozycję art. 308 k.p.c.. Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie powoda w charakterze strony z uwagi na fakt, iż okoliczności na jakie powód miałby zeznawać nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje

Powództwo nie jest zasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Podstawą roszczenia powoda jest art. 417 § 1 k.c. zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Dla przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 417 § 1 k.c. niezbędne jest łączne wystąpienie trzech przesłanek:

- niezgodne z prawem zachowanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności,

- powstanie szkody,

- normalny związek przyczynowy pomiędzy niezgodnym z prawem zachowaniem funkcjonariusza państwowego a szkodą.

W niniejszej sprawie powód upatruje naruszenia prawa w nie rozpoznaniu w odpowiednim, wynikającym z art. 737 k.p.c., terminie wniosku o zabezpieczenie powództwa złożonego dnia 6 marca 2007 roku. Zgodnie z tym przepisem, wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W analizowanym stanie faktycznym złożony przez powoda wniosek nie został rozpoznany w ustawowym terminie, co nie ulega żadnej kwestii. Sąd rozstrzygnął w tym przedmiocie dopiero w dniu 2 marca 2015 roku, już po prawomocnym zakończeniu sprawy, umarzając postępowanie wywołane wnioskiem. W tym stanie rzeczy nie można odmówić racji twierdzeniom powoda, iż doszło do niezgodnego z ustawą zachowania Sądu.

Wbrew twierdzeniem pozwanego, należy również uznać, iż powód w następstwie opisanego stanu rzeczy mógł ponieść szkodę. Wprawdzie egzekucja z majątku dłużnika toczy się i powód otrzymuje z tego tytułu regularne wpływy jednakże należy podkreślić, iż przez ponad 7 lat jej trwania udało mu się wyegzekwować dopiero 92.739,66 zł z opiewającej na 571.666 zł należności. Pozbawienie powoda możliwości egzekucji z lokalu mieszkalnego stanowiło zatem znaczne ograniczenie możliwości szybkiego i efektywnego zaspokojenia zasądzonego na jego rzecz roszczenia. Nie wnikając w tym miejscu w zasadność podnoszonej przez powoda wysokości szkody określonej na 266.640 zł, należy stwierdzić, iż możliwość prowadzenia egzekucji z nieruchomości, potencjalnie, znacznie ułatwić mogłaby i przyspieszyć uzyskanie należnej mu kwoty. Sąd nie badał jednak szczegółowo ewentualnej wysokości szkody z uwagi na fakt, iż powództwo podlegało oddaleniu ze względu na brak związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem przez Sąd rozpoznania wniosku a poniesioną przez powoda szkodą.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 7 maja 2008 roku (II CSK 666/07), z czym zgadza się Sąd w składzie w rozpoznającym niniejszą sprawę, dla związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 k.c. pomiędzy niezgodnym z prawem zaniechaniem wydania postanowienia zabezpieczającego w ustawowym terminie a powstaniem szkody istotne jest, czy w przypadku zachowania terminu określonego w art. 737 k.p.c. (dawniej art. 732 § 2 k.p.c.) zbycie nieruchomości przez dłużnika pozbawiłoby powoda możliwości zaspokojenia się ze zbytej nieruchomości.

Dla rozstrzygnięcia istotne jest zatem, czy od szkody uchroniłoby powoda terminowe rozpoznanie jego wniosku o zabezpieczenie roszczenia.

Zgodnie z treścią art. 738 k.p.c. Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach, biorąc za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie. Pojęcie granic rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia należy odnieść do kilku elementów. Treść tego wniosku wyznacza zakres rozstrzygania o sposobie zabezpieczenia. Brzmienie art. 738 k.p.c. nakazuje przyjąć, że sąd rozpoznając wniosek, jest władny zastosować jedynie taki sposób zabezpieczenia, którego żąda uprawniony we wniosku, co oznacza, że możliwe jest jego uwzględnienie lub oddalenie, natomiast wyłączone jest zastosowanie takiego sposobu zabezpieczenia, który sąd sam uznaje za odpowiedni. Co również istotne, sąd przy rozpoznaniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia bierze za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie. (D. Zawistowski, Komentarz do art. 738 Kodeksu postępowania cywilnego w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730-1088, Dolecki Henryk (red.), Wiśniewski Tadeusz (red.), Lex 2014).

W realiach niniejszej sprawy powód złożył wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez „polecenie zakazu zbywania i obciążania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) lokal (...)”.

Zgodnie z treścią art. 747 k.p.c. zabezpieczenie roszczeń pieniężnych może nastąpić przez:

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;

2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;

3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;

4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;

5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;

6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Analiza wskazanego przepisu w związku ze związaniem sądu granicami wniosku o zabezpieczenie roszczenia i wskazanym w nim sposobem zabezpieczenia oraz w powiązaniu z okolicznościami niniejszej sprawy prowadzi do wniosku, że gdyby Sąd Okręgowy w Łodzi rozpoznał wniosek powoda przed wydaniem wyroku, terminowo, to nie zapobiegłoby to zbyciu przez dłużnika lokalu mieszkalnego położonego w S., gdyż wniosek podlegałby oddaleniu. Jak ustalono, przedmiotowy lokal był od 1998 roku przedmiotem odrębnej własności, a nie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i już z tego tylko powodu niemożliwe było uwzględnienie wniosku. Nadto lokal dłużnika miał wówczas urządzona księgę wieczystą, zatem dokonanie zabezpieczenia we wskazany we wniosku sposób, to jest poprzez orzeczenie zakazu zbywania i obciążania, tez nie było możliwe. Dla nieruchomości mających księgę przepisy przewidują zabezpieczenie roszczenia pieniężnego jedynie przez ustanowienie hipoteki przymusowej i nie jest możliwe orzeczenie zakazu zbywani i obciążania takiej nieruchomości. (tak też SA we Wrocławiu w post. Z 19.04.2012 r I Acz 706/12 niepubl.). Koresponduje to z ogólna zasadą, wedle której stosowanie środki zabezpieczenia, czy nawet egzekucji nie powinny być bardziej dolegliwe, niż to jest zasadne dla prawidłowego toku tych postępowań. Jeśli nieruchomość, której wartość zabezpieczać ma wierzytelność pieniężną ma urządzoną księgę, to ustanowienie na niej hipoteki zabezpiecza wierzyciela niezależnie od zmiany właściciela, bez potrzeby hamowania obrotu.

Skoro zatem Sąd związany jest wskazanym we wniosku sposobem zabezpieczenia i nie może udzielić zabezpieczenia w inny niż żądany sposób, to wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia powództwa poprzez ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nie mógł zostać uwzględniony jeśli lokal ten był przedmiotem odrębnej własności i objęty był księgą.

W tym stanie rzeczy nie sposób dopatrzyć się adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem Sądu a doznaną przez powoda szkodą. Gdyby wniosek został rozpoznany w terminie, to zostałby oddalony z przyczyn, o których powyżej. Zaznaczyć przy tym należy, że stwierdzenie to nie zależy od oceny zasadności wniosku w kontekście uprawdopodobnienia roszczenia czy istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, ale wynika wprost z samej treści nieprawidłowo sformułowanego wniosku. Uwzględniając fakt, że lokal został zbyty 30 marca 2007 roku, mało prawdopodobne jest, aby powód, w razie rozpoznania wniosku, co musiałoby nastąpić poprzez jego oddalenie, po doręczeniu odpisu orzeczenia negatywnego, przed tą datą, w tak krótkim czasie, uzyskał, na skutek ponownego wniesienia wniosku, i to wniosku prawidłowego, rozstrzygnięcie pozytywne. Zakładając nawet, że byłoby to możliwe, to jest to tylko hipoteza dotycząca dalszego, możliwego tylko biegu wydarzeń, przy czym niewiadomą pozostanie, czy powód podjąłby czynności, jakie, a przede wszystkim w jakim czasie. Zauważyć w tym miejscu należy, że na późniejszym etapie procesu przed Sądem Gospodarczym, powód był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika i strona powodowa nie reagowała na brak orzeczenia w przedmiocie wniosku.

Reasumując, dostrzegając obiektywną nieprawidłowość działania Sądu Gospodarczego polegającą na zaniechaniu podjęcia czynności w postaci rozpoznania wniosku w ustawowymi, instrukcyjnym, terminie, nie sposób uznać, że fakt ten pozostaje w konkretnych okolicznościach sprawy, w adekwatnym związku przyczynowym z pogorszeniem sytuacji powoda jako wierzyciela egzekwującego.

Żądanie zabezpieczenia w sposób niezgodny z treścią art. 747 k.p.k. podlegałby oddaleniu – sytuacja powoda nie zmieniłaby się zatem pomimo rozpoznania wniosku.

W tym stanie rzeczy powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Na marginesie jedynie należy wspomnieć, iż nie mógł zostać oceniony jako trafny i skuteczny podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia. Zastosowanie znalazłaby w tej kwestii art. 442 ¹ § 1 k.c. zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Nie można jednak wnioskować z samego najwcześniejszego możliwego momentu wszczęcia egzekucji, jak chciała tego strona pozwana, iż już wtedy powód wiedział o zbyciu lokalu i niemożności zaspokojenia z niego swoich roszczeń. W tym stanie rzeczy pozwany, jako strona powołująca się na przedawnienie roszczenia powinien zgodnie z art. 6 k.c. udowodnić w jakim momencie rozpoczął się jego bieg, tj. w jakim momencie powód faktycznie dowiedział się o sprzedaży mieszkania a zatem o szkodzie oraz osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd, kierując się charakterem żądania, ale także aktualną trudną sytuacją zdrowotną powoda, nie obciążył Go kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.