Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie z 12 lipca 2018 r. F. N. wniósł o zasądzenie od B. A. (1) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty.

Jako podstawę prawną wysuniętego żądania powód wskazał art. 23 i art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c., podając, że na skutek wydania przez pozwanego B. A. (1), wpisanego na listę biegłych sądowych Sądu Okręgowego w Łodzi, opinii grafologicznej na potrzeby śledztwa nadzorowanego przez Prokuraturę Okręgową w Łodzi pod sygnaturą akt V Ds. 13/15, naruszone zostały dobra osobiste powoda w postaci jego dobrego imienia i wolności. Na skutek wydania przez pozwanego opinii grafologicznej, powodowi postawiono, bowiem zarzuty prokuratorskie, stanowiące podstawę skierowania przeciwko niemu aktu oskarżenia do Sądu. Prokurator dokonał też zabezpieczenia majątkowego na mieniu powoda poprzez obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości stanowiących własność powoda.
W konsekwencji powód miał doznać szkody, ponieważ obniżona została jego wiarygodność i wizerunek jako przedsiębiorcy wobec potencjalnych kontrahentów, w związku z pełnieniem przez powoda funkcji członka zarządu i prokurenta w spółkach cywilnych.

Zdaniem powoda, zachowanie pozwanego było zawinione i bezprawne, bowiem pozwany nie dokładając należytej staranności przy wydawaniu opinii grafologicznej, wypełnił znamiona czynu zabronionego art. 233 § 4 k.k. Z kolei pomiędzy wydaniem wadliwej opinii a powstaniem opisanej szkody istnieje adekwatny związek przyczynowo – skutkowy, ponieważ naruszenie dóbr osobistych powoda było normalnym następstwem wydania przez pozwanego nierzetelnej opinii.

Powód podnosił, że o wadliwości opinii pozwanego wydanej w postępowaniu karnym V Ds. 13/15, świadczy w szczególności opinia Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr Jana Sehna z dnia 21 maja 2018 r., wydana na potrzeby postępowania cywilnego wytoczonego przez powoda przed Sądem Okręgowym w Łodzi przeciwko K. C. (sygn. II C 1162/15), wskazująca na szereg uchybień, jakich miał dopuścić się biegły przy wydaniu opinii w postępowaniu V Ds. 13/15.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (pozew k. 3 – 6)

B. A. (1) wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że wydanie przez Prokuratora postanowienia o przedstawieniu zarzutów, postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego, jak również wystąpienie z aktem oskarżenia do Sądu nie jest działaniem bezprawnym, a działaniem w ramach porządku prawnego. Natomiast sama okoliczność, że dana opinia legła u podstaw sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów czy też postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego, a następnie skierowania do Sądu aktu oskarżenia, nie może prowadzić a priori do wniosku, że została ona sporządzona w sposób naruszający zasady obowiązujące biegłych posiadających daną specjalizację. Okoliczności tych powód, bowiem nie udowodnił. Pozwany argumentował nadto, że postanowienie o przedstawieniu zarzutów, jak również postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego, stanowi zawsze rezultat sekwencji wielu czynności, podejmowanych przez Prokuratora, w której jedną z nich może być opinia biegłego, ale także inne dowody zgromadzone w toku postępowania przygotowawczego. Nadto wnioski zawarte w opinii ograniczały się jedynie do kwestii objętych tezą dowodową postanowienia Prokuratury Okręgowej w Łodzi, która zleciła pozwanemu - jako biegłemu sądowemu - wydanie opinii. W tych okolicznościach nie sposób przyjąć, że pozwany wydając opinię naruszył któreś dobro osobiste powoda, zwłaszcza, że sam powód przyznaje, iż zdarzeniem naruszającym w jego ocenie jego dobra osobiste były decyzje organu prokuratorskiego. Zdaniem pozwanego, powód na każdym etapie niezakończonego jeszcze prawomocnym wyrokiem postępowania karnego był i jest uprawniony do składania zarzutów merytorycznych do opinii sporządzonej przez pozwanego.

Pozwany podniósł także, że wbrew twierdzeniom pozwu, nie stwierdził w kwestionowanej opinii z dnia 28 lipca 2015 r. podrobienia podpisu B. C. (1), a jedynie w sposób niekategoryczny wykluczył naniesienie przedmiotowego podpisu przez dwie osoby. Pozwany zauważył nadto, że w tym samym postępowaniu przygotowawczym w dniu 9 grudnia 2015 r. wydał kolejną opinię z zakresu identyfikacyjnych badań rękopisów, dotyczącą podpisu wystawcy w/w weksla, w której niekategorycznie wykluczył m.in. samego powoda. Opinia pozwanego jest obiektywna i rzeczowa, nie wykracza poza niezbędną dla określonych prawem celów potrzebę, a użyte w niej sformułowania mają odpowiednią formę.

W konsekwencji pozwany argumentował, że pomiędzy wydaniem opinii z dnia 28 lipca 2015 r. w postępowaniu karnym przygotowawczym V Ds. 13/15 a zdarzeniem, które bezpośrednio miało wyrządzić powodowi szkodę (tj. wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów i postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego) i samą szkodą (notabene niesprecyzowaną w wystarczającym stopniu), zachodzi wprawdzie związek, jednak nie tego rodzaju, aby można było go określić mianem normalnego związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. (odpowiedź na pozew k. 96-105)

Odnosząc się do treści odpowiedzi na pozew, powód w piśmie procesowym z dnia 7 stycznia 2019 r. podniósł, że działania Prokuratury Okręgowej w Łodzi podjęte w postępowaniu przygotowawczym V Ds. 13/15 nie były wprawdzie bezprawne, gdyż odbywały się w ramach porządku prawnego, jednak okoliczność ta pozostaje bez związku z oceną działania pozwanego, które doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Pozwany, bowiem jako biegły zobowiązany był przy wydawaniu opinii do dochowania należytej staranności, co wynika m.in. z art. 197 § 1 k.p.k. Natomiast wydając opinię na potrzeby postępowania karnego prowadzonego pod sygnaturą V Ds. 13/15, pozwany tejże staranności nie dochował, czego efektem było wydanie opinii uchybiającej standardom wymaganym od biegłych sądowych. W konsekwencji działanie pozwanego należy ocenić jako sprzeczne z normą prawną, porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego. Powód zarzucił także pozwanemu brak działań w kierunku podnoszenia jego kwalifikacji zawodowych jako biegłego w dziedzinie grafologii.

Zdaniem powoda opinia pozwanego była nierzetelna, zawierała rażące błędy w części merytorycznej, pozwany przy jej sporządzeniu nie dochował należytej staranności w zgromadzeniu właściwego materiału porównawczego oraz w przeprowadzeniu badania pisma i sprecyzowaniu wniosków opinii. (pismo procesowe powoda k. 124 – 127)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

F. N. jest prezesem i członkiem zarządu spółki (...) sp. z o.o. Jest także prokurentem spółki (...) sp. z o.o. (okoliczności bezsporne; odpis KRS k. 223-228)

B. A. (1) jest ekspertem w dziedzinie badań pisma ręcznego, podpisów, pisma maszynowego, pieczątek i druków. Pozwany od 1996 r. jest wpisany na listę biegłych sądowych Sądu Okręgowego w Łodzi. Jako biegły sądowy, B. A. (1) wydał około 2100 opinii, w przeważającej części z zakresu badań identyfikacyjnych wykonawców rękopisów, nie licząc ekspertyz wykonywanych w Laboratorium Kryminalistycznym KWP w Ł.. (dokumentacja zawodowa k. 106-109; bezsporne)

Przeciwko pozwanemu nie toczyło się postępowanie karne. (okoliczność bezsporna)

W pozwie z 2 grudnia 2014 r. (...) spółka z o.o. w Ł. wniosła o orzeczenie w postępowaniu nakazowym, że pozwana K. C. jest zobowiązana zapłacić na rzecz powódki kwotę 2725945 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 grudnia 2014r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 1 czerwca 2007 r. B. C. (1) wystawiła weksel własny bez protestu na zlecenie F. N., płatny do 30 listopada 2014 roku. Następnie F. N. w dniu 21 października 2008 r. indosował tenże weksel na rzecz swego ojca T. N., który z kolei dalszym indosem w dniu 10 maja 2014 r. przeniósł go na (...) sp. z o.o. w Ł.. Wystawca weksla B. C. (1) zmarła 19 grudnia 2012 r. Spadek po niej nabyła w całości jej córka - K. C.. Do pozwu załączono dokument zatytułowany „weksel”, na którym widniał podpis „B. C.”. (okoliczności bezsporne; weksel k. 217-218; odpis pozwu k. 219-220, umowa zlecenia zainkasowania weksla k. 612)

Sąd Okręgowy w Łodzi nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 30 grudnia 2014 r. sygn. II Nc 342/14, uwzględnił powództwo (...) sp. z o.o. w Ł. przeciwko K. C. o zapłatę kwoty 2.725.945 zł z opisanego wyżej weksla własnego z dnia
1 czerwca 2007 r. ( nakaz zapłaty k. 222)

K. C. zaskarżyła ten nakaz, składając zarzut: nieistnienia zobowiązania wekslowego, ewentualnie: nieważności zobowiązania, braku nieprzerwanego szeregu indosów, nieistnienia stosunku podstawowego oraz nie przedstawienia weksla do zapłaty. K. C. podniosła, że podpis B. C. (1) na wekslu z dnia l czerwca 2007 r. jest podrobiony. Sprawa toczyła się dalej pod sygnaturą II C 1162/15. (okoliczności bezsporne)

Prokuratura Okręgowa w Łodzi pod sygnaturą V Ds. 13/15 nadzorowała śledztwo w sprawie z zawiadomienia K. C., złożonego w dniu
20 marca 2015 r., wszczęte 21 kwietnia 2015 r., dotyczące próby doprowadzenia K. C. przy użyciu podrobionego weksla własnego, o którym mowa powyżej, do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości poprzez wprowadzenie w błąd Sądu co istnienia zobowiązania pieniężnego. (zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa k. 184-191; przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie k. 231-235)

Na podstawie postanowienia Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Łodzi K. A. z dnia 7 lipca 2015 roku, wydanego w sprawie V Ds. 13/15, B. A. (1) w dniu 28 lipca 2015 roku wykonał opinię z zakresu identyfikacyjnych badań rękopisów.

Pozwany na podstawie analizy właściwości udostępnionego mu materiału badawczego oraz komparatystycznej, przeprowadzonych zgodnie z zasadami metody graficzno – porównawczej wskazał, że podpis wystawcy widniejący na wekslu z dnia 1 czerwca 2007 r. nie został nakreślony przez B. C. (1) oraz wskazał, że prawdopodobnie podpis ten nie został także nakreślony przez P. C. ani P. R., których rękopisy bezwpływowe stanowiły w ekspertyzie materiał porównawczy. (postanowienie o powołaniu biegłego k. 373-375; opinia pozwanego z 28.07.2015r. k. 63-70,453-467)

Na podstawie postanowienia Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Łodzi A. D. z 20 listopada 2015 r. B. A. (1) w dniu 9 grudnia 2015 r. sporządził kolejną opinię, w której podał, że pismo ręczne wypełniające pozycje druku pierwszej/głównej strony weksla wystawionego na rzecz F. N. w dniu 1 czerwca 2007 r. oraz zapisy (pismo ręczne i towarzysząca parafa) pierwszego indosu widniejące na odwrocie tego dokumentu – nakreślił F. N.. Natomiast podpis w domyślnym brzmieniu „B. C.” wystawcy weksla prawdopodobnie nie został nakreślony przez F. N.. (postanowienie o powołaniu biegłego k. 582-583; opinia pozwanego z 9.12.2015r. k.585 - 594)

Postanowieniem z dnia 16 marca 2016 r. wydanym w postępowaniu V Ds. 13/15, Prokurator delegowany do Prokuratury Okręgowej w Łodzi A. D. przedstawił F. N. zarzut tego, że:

1)  w bliżej nieustalonym czasie w okresie pomiędzy 21 października 2008 r., a 2 grudnia 2014 r. w Ł. puścił w obieg podrobiony papier wartościowy na zlecenie w postaci weksla datowanego na 1 czerwca 2007 r. zawierający podrobiony podpis B. C. (1), jako wystawcy weksla, poprzez przeniesienie tegoż weksla w drodze indosu na T. N. - tj. o czyn z art. 310 § 2 k.k.;

2)  w dniu 2 grudnia 2014 r. w Ł., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu z innymi obecnie nieustalonymi osobami, poprzez wprowadzenie w błąd Sądu Okręgowego w Łodzi II Wydziału Cywilnego co do istnienia zobowiązania pieniężnego oraz przez posłużenie się podrobionym wekslem, o którym mowa w pkt pierwszym postanowienia, usiłował doprowadzić K. C., jako następcę prawnego zmarłej matki - B. C. (3) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wielkiej wartości, tj. w kwocie 2.725.945 zł poprzez uzyskanie w dniu 30 grudnia 2014 roku nakazu zapłaty w toku postępowania o sygn. II Nc 342/14, jednak zamierzonego celu nie osiągnął wobec nieuprawomocnienia się powyższego orzeczenia i wdrożenia innych procedur prawem przewidzianych – tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art 294 § 1 k.k. (postanowienie o przedstawieniu zarzutów k. 71,842)

Postanowieniem z dnia 11 września 2017 r. wydanym w postępowaniu V Ds. 13/15, Prokurator Prokuratury Okręgowej w Łodzi A. D.:

zabezpieczył na mieniu podejrzanego F. N. wykonanie orzeczenia kary grzywny w kwocie 150.000 zł poprzez obciążenie hipoteką przymusową do kwoty 150.000 zł nieruchomości stanowiącej własność F. N., objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi nr (...) oraz obciążenie hipoteką przymusową do kwoty 150.000 zł nieruchomości stanowiącej własność F. N., objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi nr (...). (postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia k. 72-73,969-971)

Od czasu przedstawienia F. N. zarzutów w sprawie V Ds. 13/15 w kwietniu 2016 r., powód nie miał możliwości kwestionowania działań podejmowanych w postępowaniu przygotowawczym wskutek ograniczenia mu jako podejrzanemu dostępu do akt przez Prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Możliwość pełnego zapoznania się z aktami postępowania przygotowawczego nastąpiła dopiero w maju 2018 r., bezpośrednio przez skierowaniem do Sądu aktu oskarżenia. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129; protokół przesłuchania podejrzanego k. 843-845; k. 976-977)

W dniu 30 maja 2018 r. Prokurator Prokuratury Okręgowej w Łodzi A. D. w postępowaniu V Ds. 13/15, skierował przeciwko powodowi akt oskarżenia o czyny z art. 310 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art 294 § 1 k.k. Podstawą oskarżenia była miedzy innymi opinia biegłego B. A. (1) z dnia 28 lipca 2015 r. i wydane przez pozwanego opinie uzupełniające, w oparciu o które Prokurator ustalił, że zachodzą podstawy do uznania, że weksel z dnia 1 czerwca 2007 r. jest dokumentem podrobionym w zakresie podpisu wystawcy weksla. Prokurator podkreślił też w akcie oskarżenia, że choć autora fałszerstwa podpisu B. C. (1) nie da się określić, to jednak z opinii pozwanego wynika, że merytoryczną treść weksla nakreślił F. N..

W Sądzie Okręgowym w Łodzi toczy się przeciwko powodowi postępowanie karne pod sygn. akt IV K 106/18. (akt oskarżenia k. 160-167; protokół z rozprawy karnej k. 1153-1156)

O treści opinii wydanej przez pozwanego w dniu 28 lipca 2015 r. na potrzeby postępowania przygotowawczego V Ds. 13/15, powód dowiedział się przypadkiem, w sierpniu 2015 r., wskutek złożenia jej do akt sprawy cywilnej II C 1162/15 Sądu Okręgowego w Łodzi przez pełnomocnika K. C.. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129)

Mając na celu rehabilitację swojego dobrego imienia, F. N. zlecił wykonanie ekspertyz prywatnych – grafologicznych i psychografologicznych. Biegłych do wydania opinii, powód wybierał losowo, z internetu. Opinia tego typu została wydana także na zlecenie (...) Sp. z o.o. Wyniki ekspertyz wskazywały, że podpis na wekslu nakreśliła B. C. (1). Opiniujący biegli wskazywali na poprawność sporządzenia opinii przez pozwanego pod względem formalnym i zastosowanych metod badawczych, zauważając jednocześnie, że pozwany dysponował małą ilością materiału porównawczego. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129; ekspertyza grafologiczna K. G. z dn. 20.08.2015 r. k. 33-50; opinia centrum ekspertyz grafologicznych EKSPERT w Ż. z dn. 15.10.2015 r. k. 51-62; opinia K. B. z dn. 26.08.2015 r. k. 28—32)

W toku postępowania przed Sądem w sprawie II C 1162/15 ustalono, na podstawie zleconej przez Sąd Okręgowy w Łodzi opinii grafologicznej wydanej przez Instytut Ekspertyz Sądowych prof. dr Jana Sehna w K. w dniu 21 maja 2018 r., że podpis znajdujący się na wekslu opatrzonym datą 1 czerwca 2007 r. został sporządzony przez B. C. (1). (opinia IES im. prof. dr Jana Sehna w K. k. 10-27 i opinia uzupełniająca k. 1015-1028)

Prokurator prowadzący postępowanie V Ds. 13/15 przed wniesieniem aktu skarżenia dysponował opiniami grafologicznymi sporządzonymi na zlecenie powoda. F. N. zwracał się do Prokuratora, aby ten wstrzymał się z wniesieniem do Sądu aktu oskarżenia do czasu uzyskania opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych prof. dr Jana Sehna, jednak Prokurator nie wyraził na to zgody, powołując się na brak kategoryczności wniosków tych opinii i wskazując, że oznacza to, iż dowód z opinii biegłego powołanego przez prokuraturę nie został skutecznie podważony. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129; wniosek powoda w sprawie V Ds.13/15 k. 168-183; pismo powoda i kopie opinii prywatnych k. 539-541, 542-557; 558-564565-570; uzasadnienie aktu oskarżenia k. 164)

W sprawie II C 1162/15 Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 20 listopada 2020 r. oddalił powództwo. W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż rzekomy wystawca weksla – B. C. (1) – nigdy faktycznie nie podpisała weksla z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania względem remitenta weksla - F. N., ani jakiegokolwiek innego podmiotu. Przedstawiony w rozpoznawanej sprawie dokument opatrzony tytułem „weksel” nie stanowi faktycznie weksla, albowiem treść rzekomego zobowiązania wekslowego została umieszczona na kartce zaopatrzonej podpisem B. C. (1) bez jej wiedzy i zgody, w szczególności bez woli zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, ani żadnego innego wobec remitenta weksla. (wyrok wraz z uzasadnieniem k. 1162-1172)

O toczącym się przed Sądem postępowaniu karnym F. N. powiedział swojemu ojcu, kilkorgu przyjaciołom oraz pracownikom spółek (...). Powód mówił, że na skutek opinii wydanej przez pozwanego, która w ocenie powoda jest nierzetelna, jest niesłusznie podejrzewany o sfałszowanie podpisu na wekslu, który de facto podpisała B. C. (1). Osoby, które znały relację F. N. z B. C. (1), wierzyły w jego niewinność, pozostałe osoby przyjmowały relację powoda do wiadomości. Do powoda docierały wiadomości, że K. C. rozpowszechnia w środowisku zawodowym powoda informacje o tym, że został oskarżony o oszustwo. Powód dowiedział się, że K. C. interweniowała w jego sprawie u posła W. B. (1), próbując – w jego ocenie - wpłynąć w ten sposób na przebieg postępowania przygotowawczego. Wiele osób z kręgu zawodowego powoda (pani T., Pan K., Pan N.) zeznawało na jego temat w sprawie karnej w charakterze świadków powołanych przez Prokuratora. Rozgłos wokół postępowania karnego dyskredytował wizerunek powoda w środowisku zawodowym i negatywnie wpływał na jego psychikę. Powód nie został odwołany z funkcji prokurenta w spółce (...). Niemniej powód miał świadomość niezręczności sytuacji, w jakiej znalazł się zarówno on sam, jak i reprezentowana przez niego firma. W toku śledztwa powód miał obowiązek zgłaszania Prokuratorowi zamiaru wyjazdów zagranicznych powyżej siedmiu dni. W jego domu miała też miejsce nocna interwencja policji w związku z zawiadomieniem o jego rzekomej chęci ucieczki z kraju. U powoda wystąpiły objawy depresyjne. Zdaniem powoda, jedyną przyczyną postawienia mu zarzutów karnych i związanych z tym problemów była wydana przez pozwanego w postępowaniu V Ds. 13/15, opinia grafologiczna. Z postępowaniem karnym powód wiąże także przebyty dwukrotnie przez jego ojca zawał mięśnia sercowego. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129; zeznania świadków w toku śledztwa V Ds. 13/15k.:243,248,255,261,269,280,286,305,311,319,324,330,335,337,347,356,360,364,368,376,384,387,392,398,401,410,415,418,423,431,436,443,447,468475,482,486,490,494,496,502,513,528,534,594,601,613629,643,660,674,698,713,726,740,762,764,774,784,794,799;851,855,912,921,928,942,980,986; postanowienia o przedłużeniu śledztwa k. 725,940; pismo posła W. B. skierowane do Prokuratora w sprawie V Ds. 13/15 k. 979; korespondencja mailowa skierowana przez powoda do posła W. B. k. 978)

Sporządzając opinię z dnia 28 lipca 2015 r. w postępowaniu przygotowawczym V Ds. 13/15, B. A. (1) miał możliwość przeprowadzenia analizy oryginału weksla, który został mu udostępniony na zlecenie Prokuratora przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie II Nc 342/14. Materiał porównawczy do analizy porównawczej przekazał pozwanemu Prokurator. Pozwany nie miał wpływu na to, jaki materiał porównawczy jest mu przekazywany przez organ procesowy. Materiał porównawczy nie zawierał dokumentów urzędowych, aktów notarialnych, ale w ocenie pozwanego był on wystarczający do wydania opinii. Wydając opinię pozwany zastosował obiektywną metodę badawczą stosowaną powszechnie przez biegłych grafologów.

Okoliczności naniesienia podpisu na dokumencie i stan osoby, która składa podpis, mają znaczenie dla oceny podpisu. Przed wydaniem opinii pozwany nie zapoznał się z aktami sprawy, ponieważ żaden przepis prawa nie nakłada nań takiego obowiązku. Nie dociekał przy wydawaniu opinii, w jakich okolicznościach podpis został naniesiony na weksel. Pozwany ocenił, że charakter podpisu nie wskazuje na złożenie go w warunkach anormalnych. Następnie pozwany na zlecenie Prokuratora wydał opinię ustną uzupełniającą do opinii z dnia 28 lipca 2015 r. Miało to związek z ustaleniem, że B. C. (1) cierpiała na chorobą alkoholową. W drodze przesłuchania B. A. (1) Prokurator ustalił, że okoliczność ta nie miała wpływu dla stwierdzonych cech w podpisie na wekslu, stanowiącym przedmiot analizy pozwanego. W grudniu 2015 r. biegły wydał w postępowaniu V Ds. 13/15 opinię dotyczącą tego, czy podpis B. C. (1) na wekslu został sporządzony przez osoby trzecie. W opinii tej pozwany wykluczył powoda jako osobę, która sfałszowała podpis wystawcy weksla. Nowy materiał porównawczy, jaki pozwany otrzymał do badań na potrzeby opinii uzupełniających, nie spowodował zmiany wniosków opinii podstawowej z dnia 28 lipca 2015 r. Zlecenie opinii uzupełniających miało związek z ekspertyzami prywatnymi wykonanymi na zlecenie powoda w ramach postępowania cywilnego. (wniosek Prokuratora k. 110; zeznania pozwanego e – protokół adn. 00:36:41 k. 129-130v.; zeznania biegłego B. A. w post. V Ds. 13/15 k. 499-501; postanowienie Prokuratora o zasięgnięciu opinii biegłego k. 582-583)

Biegli sporządzający prywatne ekspertyzy grafologiczne na zlecenie powoda nie dysponowali oryginałem weksla, natomiast mieli do dyspozycji materiał porównawczy. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129)

Powód i pozwany nie znają się osobiście. Po raz pierwszy zobaczyli się na rozprawie, która odbyła się w niniejszej sprawie 9 stycznia 2019 r. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129; zeznania pozwanego e – protokół adn. 00:36:41 k. 129-130v.)

B. A. (1), poza postępowaniem karnym, nie udostępnił opinii z dnia 28 lipca 2015 r. żadnym osobom postronnym. (zeznania pozwanego e – protokół adn. 00:36:41 k. 129-130v.)

F. N. nie słyszał, aby B. A. (1) rozpowszechniał informacje związane z toczącym się przeciwko powodowi postępowaniem karnym. (zeznania powoda e – protokół adn. 00:08:31 k. 128-129)

Analiza spornej opinii z zakresu identyfikacyjnych badań rękopisów z dnia 28 lipca 2015r. wydana przez B. A. (1) na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Łodzi w sprawie V Ds. 13/15, dotycząca badań na wekslu z dnia 1 czerwca 2007r. wykazała, że:

1) biegły zastosował prawidłową procedurę badawczą, opierając badania na adekwatnej (do zapisów dowodowych) metodzie graficzno - porównawczej, stosowanej powszechnie przez ośrodki badawcze i biegłych w Polsce;

2) biegły zachował prawidłowy przebieg i porządek badań: po fazie oceny i kwalifikacji materiału dowodowego nastąpiła ocena i kwalifikacja materiału porównawczego; w następnej kolejności zostały przeprowadzone badania komparatystyczne (przy wykorzystaniu metodologii adekwatnej do przedłożonego materiału dowodowego), poparte tablicami poglądowymi; w kolejnym etapie sformułowano wnioski końcowe i opinię, odpowiadające na pytanie postawione w postanowieniu;

3) biegłemu wyłącznie udostępniono dokument dowodowy w Sądzie - istnieje możliwość, iż wyłącznie udostępnienie (nie zaś wypożyczanie) dokumentu dowodowego mogło ograniczyć instrumentarium badawcze do przenośnych/mobilnych (uproszczonych) narzędzi;

4) biegły nie dysponował „warunkami optymalnymi" i „komfortem badawczym'' do wydania opinii kategorycznej tj. nie zaistniały przesłanki w zakresie adekwatności i obszerności zapisów porównawczych; istnieje możliwość, iż po przedłożeniu dodatkowego materiału porównawczego optymalność warunków umożliwiłaby wydanie opinii kategorycznej; biegły nie stwierdza jednak kategorycznie czy jednoznacznie co do grafizmu B. C. (1);

5) biegły nie jest zobligowany do stosowania programów komputerowych wspomagających analizy pismoznawcze - brak jest obligatoryjności na mocy jakiejkolwiek ustawy czy rozporządzenia w w/w zakresie; formalnie opinia i w tym zakresie jest prawidłowa;

6) ocena poprawności wniosków końcowych - merytorycznych byłaby możliwa wyłącznie po przeprowadzeniu przez Zakład Badań Pisma i Dokumentów Instytutu Ekspertyz Kryminalistycznych Analityks własnych, tożsamych badań pismoznawczych (analogicznych do badań biegłego mgr B. A. (1)), przy tym badania owe winny być oparte o tożsamy materiał dowodowy i porównawczy (wykorzystany w opinii biegłego mgr B. A. (1)); w przypadku gdy materiał porównawczy zostałby uzupełniony (jak na potrzeby opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr Jana Sehna w K. nr (...)/KP z dnia 21.05.2018r., sygnowanej przez mgr A. P., autoryzowanej przez mgr M. P.) - mogłyby zaistnieć odmienne warunki badawcze.

Przedmiotowa opinia B. A. (1) nie jest opinią niejasną oraz niepełną, gdyż oparta jest na materiale dowodowym i porównawczym, a więc całkowitym materiale przedłożonym w sprawie. Biegły zaniechał wprawdzie czynności zmierzających do przedłożenia uzupełnionego materiału porównawczego, ale to biegły decyduje (na podstawie własnej oceny) o cechach dystynktywnych. Do obowiązku biegłego należy osobiste przeprowadzenie opinii i opracowanie opinii (ta przesłanka zaistniała) oraz przestrzeganie zasad obiektywizmu, sumienności i uczciwości (te przesłanki również zaistniały). (opinia pisemna biegłej K. Ż. k. 1030-1043, k. 1081-1085)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów oraz zeznań stron.

Podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowiła także opinia biegłej w dziedzinie kryminalistycznych badań podpisów i dokumentów mgr K. Ż., zatrudnionej w Instytucie (...) w P., pełniącej funkcję stałego biegłego sądowego przy S.O. w P., z dnia 28 czerwca 2019 r., uzupełniona opinią z dnia 13 stycznia 2020r.

Sam natomiast wybór podmiotu opiniującego, którego ocena legła u podstaw rozstrzygnięcia sporu, okazał się w toku postępowania procesem złożonym. Było to spowodowane z jednej strony rozbudowanymi powiązaniami zawodowymi B. A. (1) z placówkami naukowymi i badawczymi zajmującymi się wydawaniem ekspertyz w dziedzinie grafologii z racji wykonywanej przez pozwanego przez wiele lat funkcji biegłego tejże specjalizacji, z drugiej zaś strony wynikało to z bardzo ograniczonego kręgu instytucji naukowych i badawczych zajmujących się badaniami pisma ręcznego na terenie Polski.

W rozpoznawanej sprawie powód wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Jana Sehna na okoliczność wadliwości opinii wydanej przez pozwanego w dniu 28 lipca 2015 r., niedochowania należytej staranności przez pozwanego przy sporządzeniu w/w opinii, sporządzenia opinii niezgodnie ze sztuką, wydania kategorycznej opinii przez pozwanego, podczas gdy zebrany w sprawie materiał wykorzystany przez pozwanego biegłego na to nie pozwalał, naruszenia przez pozwanego zasad sporządzania opinii z zakresu grafologii. (wniosek powoda złożony w pozwie k. 3v., pisma powoda k. 151-153, k. 1123-1124, k. 1145).

Pozwany natomiast podnosił, że wydana przez w/w Instytut w innym toczącym się postępowaniu opinia, która stanowi argument na poparcie tez niniejszego pozwu i kategorycznie odmienna w swych wnioskach z opinią pozwanego, stanowi przesłankę do wyłączenia tegoż Instytutu od wydania opinii w zakresie rzetelności i dochowania należytej staranności przez pozwanego przy wydawaniu opinii z 7 lipca 2015 r. z uwagi na wypracowanie swego rodzaju „przedsądu” co do przedmiotu opinii. Pozwany wnosił o dopuszczenie dowodu z opinii Instytutu Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego w W., z wyłączeniem biegłego C. B., który na zlecenie pozwanego wydał opinię konsultacyjną dotyczącą poprawności formalnej i merytorycznej opinii z dnia 28 lipca 2015 r. Pozwany wnosił też o rozważenie możliwości zlecenia wydania opinii Centralnemu Laboratorium Kryminalistycznemu Policji w W., a w razie rozważania przez Sąd jednostek uniwersyteckich, wyeliminowanie z opiniowania Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w P. z uwagi na istnienie powiązań zawodowych, które mogłyby poddać w wątpliwość bezstronność osób wydających opinię w imieniu jednostki. Powód natomiast kategorycznie zaoponował przeciwko dopuszczeniu dowodu z Instytutu Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego w W., podnosząc, że biegły tegoż instytutu (...) wydał opinię prywatną na zlecenie pozwanego. (wniosek pozwanego w odpowiedzi na pozew k. 96-97; pismo procesowe powoda k. 124 – 127; pismo procesowe pozwanego k. 135; pismo procesowe powoda k. 151-153; pismo procesowe pozwanego k. 155-156)

Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2019 r. wydanym na rozprawie, Sąd – uwzględniając zarzuty zarówno powoda, jak i pozwanego - dopuścił dowód z opinii instytutu innego niż Instytut Ekspertyz Sądowych im. Jana Sehna w W. i Instytutu Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego w W. na okoliczność poprawności merytorycznej i formalnej opinii sporządzonej przez pozwanego w postępowaniu karnym V Ds. 13/15 w dniu 28 lipca 2015 r. w zakresie wniosku pierwszego i drugiego opinii (postanowienie k. 130v.)

W konsekwencji sporu, jaki wyniknął między stronami na tle wyboru placówki badawczej mającej ocenić poprawność formalną i merytoryczną opinii pozwanego wydanej w dniu 28 lipca 2015 r. oraz niemożnością ustalenia placówki badawczej, która podjęłaby się oceny pracy pozwanego wykonanej w związku z pełnieniem funkcji biegłego sądowego, Sąd postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 13 stycznia 2021 r.:

- pominął dowód z opinii instytutu naukowego na podstawie art. 235 ² §1 pkt. 6 k.p.c., mając na uwadze, że w Polsce nie ma instytutu, który mógłby dokonać oceny poprawności i rzetelności opinii wydanej przez pozwanego, bez posądzenia przez którąkolwiek ze stron o stronniczość,

- dopuścił dowód z opinii biegłej mgr P. - Ż. na okoliczności wskazane w postanowieniu z dnia 9 stycznia 2019 r.,

- pominął dowód z opinii innego biegłego na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania;

- pominął nadto na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. dowód z ponownego załączenia akt postępowania karnego. ( postanowienie Sądu 00:11:26 k. 1157v., 00:20:26 k. 1158)

Sąd uznał, że rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie należy oprzeć na opinii biegłej K. Ż., bowiem uznał ją za rzeczową, miarodajną i logiczną. Zarówno opinia podstawowa, jaki i opinia uzupełniająca w sposób szczegółowy i przekonujący odnoszą się do wszelkich zarzutów formułowanych przez powoda.

Sąd zważył, co następuje:

F. N. wystąpił w niniejszym postępowaniu o zadośćuczynienie za krzywdę, jakiej miał doznać w następstwie sporządzenia przez pozwanego B. A. (1) nierzetelnej - w ocenie powoda - opinii grafologicznej. Na skutek bezprawnego, zawinionego - zdaniem powoda - działania pozwanego, wypełniającego znamiona czynu zabronionego art. 233 § 4 k.k., naruszone zostały dobra osobiste powoda w postaci jego dobrego imienia i wolności, w wyniku czego doznał szkody, ponieważ obniżona została jego wiarygodność i wizerunek jako przedsiębiorcy.

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Według art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne, a w razie dokonanego naruszenia może także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; na zasadach przewidzianych w kodeksie może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Zgodnie zaś z art. 448 § 1 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Powód wystąpił z żądaniem udzielenia mu wyłącznie majątkowej ochrony dóbr osobistych w postaci zadośćuczynienia za krzywdę.

W sprawie o ochronę dóbr osobistych powód dochodzący roszczeń z art. 24 § 1 k.c., art. 448 k.c. zobowiązany jest wykazać, że dobra te zostały naruszone działaniami pozwanego, natomiast pozwany – wykazać, że naruszenie dóbr osobistych nie było bezprawne, tzn. nastąpiło w wykonaniu ustawowego uprawnienia.

W przypadku roszczenia o zadośćuczynienie przewidzianego w art. 448 k.c. w doktrynie i orzecznictwie przeważa pogląd, że przesłanką dla zasądzenia takiego świadczenia jest nie tylko bezprawne, ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego, przybierające postać zarówno winy umyślnej, jak i nieumyślnej (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 19.01.2007 r., III CSK 358/2006; z dnia 24.01.2008 r., I CSK 319/2007; z dnia 28.09.2011 r., I CSK 33/2011).

Powód zarzucił sporządzonej opinii nierzetelność oraz pozwanemu niezachowanie należytej staranności przy jej sporządzeniu, czyli winę w postaci nieumyślnej. Sąd Okręgowy nie widzi jednakże związku między wskazanymi zastrzeżeniami, które nota bene nie zostały w niniejszym postępowaniu udowodnione, a możliwością przypisania pozwanemu naruszenia dóbr osobistych powoda.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że powód postawił sporządzonej przez pozwanego opinii grafologicznej szereg zarzutów natury formalnej i merytorycznej, które mogły zostać poddane weryfikacji wyłącznie w tym postępowaniu, w którym opinia została sporządzona, a zatem w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę Okręgową w Łodzi, bowiem ocena ewentualnych uchybień opinii należy do organu prowadzącego określone postępowanie przygotowawcze lub rozpoznawcze, czyli sądu lub prokuratora. Jeżeli powód uważał, że sporządzona przez pozwanego opinia jest nieprawidłowa i niepełna, że zawarł w opinii stwierdzenia lub wnioski niezgodne z prawdą, wreszcie, że wadliwie sformułował końcowe wnioski opinii, to mógł i powinien był podnosić stosowne zastrzeżenia w postępowaniu przygotowawczym w sprawie V Ds. 13/15, a następnie może to robić przed Sądem w toczącej się sprawie karnej. Dotyczy to także możliwości zapoznania z opinią i możliwości domagania się jej uzupełnienia czy wyjaśnienia. Po zakończeniu postępowania, w którym opinia została sporządzona, zamknięta jest droga do merytorycznej oceny treści tej opinii, jej rzetelności, wiarygodności i przydatności dla rozstrzygnięcia o przedmiocie tamtego postępowania. Sprawa o ochronę dóbr osobistych nie jest sprawą, w której takie okoliczności mogą być niejako ponownie badane.

W rozpoznawanej sprawie powód wywodził swoje roszczenie z naruszenia jego dóbr osobistych w postaci dobrego imienia jako przedsiębiorcy oraz wolności osobistej, do czego w jego ocenie doszło w wyniku wydania przez pozwanego opinii grafologicznej w postępowaniu prowadzonym przez Prokuratora. Wyniki przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego nie dają jednakże podstaw do ustalenia, iż naruszenie takie w ogóle nastąpiło.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że wydając opinię grafologiczną w postępowaniu przygotowawczym, pozwany działał na zlecenie Prokuratora nadzorującego śledztwo. Opinia biegłego z zakresu badania pisma ręcznego jest środkiem dowodowym w postępowaniu karnym mającym służyć ustaleniu, czy podpis widniejący na poddanym analizie grafologicznej dokumencie został nakreślony (lub nie) przez daną osobę. Opiniowanie z zakresu grafologii w postępowaniu prokuratorskim lub sądowym jest działaniem w ramach obowiązującego porządku prawnego, zaś sama opinia, stanowiąca źródło sporu, była pełna i rzetelna, sporządzona z zastosowaniem właściwych metod badawczych i odpowiedniego sprzętu, co wykazało przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe szczegółowo opisane we wcześniejszej części uzasadnienia. Zadaniem pozwanego jako biegłego było w postępowaniu V Ds. 13/15, dokonanie oceny konkretnego materiału przekazanego mu do analizy pismoznawczej przez Prokuratora, wymagającej wiedzy specjalistycznej. Pozwany pracował na oryginale weksla udostępnionego mu przez Sąd na wniosek Prokuratora oraz na materiale porównawczym przekazanym mu przez organ ścigania. Należy wskazać, że pozwany nie miał wpływu na rodzaj przekazanego mu przez Prokuratora materiału porównawczego, przy czym uznał, że materiał ten był wystarczający dla udzielenia odpowiedzi na zakreślone mu w tezie dowodowej pytania. Pozwany należycie wywiązał się z obowiązku spoczywającego na nim jako na biegłym opiniującym w postępowaniu przygotowawczym V Ds. 13/15, a mianowicie przeprowadził i opracował opinię z zachowaniem zasad obiektywizmu, sumienności.

Niezależnie od powyższego, dokonując oceny działania B. A. (1) pod kątem ewentualnego naruszenia dóbr osobistych powoda zauważyć należy, że treść kwestionowanej przez powoda opinii z dnia 28 lipca 2015 r. w żaden sposób nie odnosi się do powoda, a w szczególności nie zawiera żadnych sformułowań ubliżających powodowi, poniżających, ośmieszających, deprymujących czy w jakikolwiek inny sposób uwłaczających lub uchybiających godności powoda. Natomiast dobre imię oznacza postrzeganie człowieka przez inne osoby, jego odbiór w świadomości społeczności lokalnej, zawodowej czy nawet odbiór powszechny. Naruszenie dobrego imienia wyraża się rozpowszechnianiem, udostępnianiem informacji nieprawdziwych, nierzetelnych, obiektywnie nieweryfikowalnych, które mogą wpłynąć na odbiór pokrzywdzonego jako osoby nieprzestrzegającej właściwych reguł postępowania. Powód twierdził, że treść opinii wpłynęła na ocenę jego wiarygodności jako przedsiębiorcy. Twierdzenie to jest nieusprawiedliwione. Opinia sporządzona przez pozwanego nie dotyczyła w żadnym razie oceny osoby powoda i jego wiarygodności. Pozwany, w chwili wydania spornej opinii, nie znał powoda ani prywatnie, ani na żadnej innej płaszczyźnie. Po raz pierwszy strony miały ze sobą styczność dopiero na rozprawie w toku niniejszego postępowania cywilnego. Wiadomości, jakimi dysponował pozwany na temat powoda w czasie sporządzania drugiej opinii dotyczyły wyłącznie okoliczności związanych ze śledztwem w sprawie V Ds. 13/15. Celem wydania opinii było wyłącznie ustalenie, kto złożył podpis jako wystawca weksla, przy czym pozwany w drugiej z opinii wskazał, że podpis w domyślnym brzmieniu „B. C.” prawdopodobnie nie został nakreślony przez F. N.. Natomiast celem przedmiotowej opinii nie było z pewnością naruszenie jakichkolwiek dóbr osobistych powoda. Sama zaś okoliczność, iż treść opinii stała się, obok pozostałego - licznego materiału dowodowego, choćby w postaci zeznań świadków i samego powoda, podstawą postawienia powoda w stan oskarżenia, co rzutowało bez wątpienia na jego funkcjonowanie w środowisku zawodowym, nie może świadczyć w żaden sposób o tym, że pozwany poprzez wydanie spornej opinii naruszył dobra osobiste powoda. W tym miejscu wskazać należy, że to wszak nie pozwany rozpowszechniał informacje dotyczące treści opinii osobom postronnym. Robiła to, bowiem K. C., a także sam powód, informując o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym zarówno swojego ojca (któremu także postawiono zarzuty – k. 911), jak i znajomych i współpracowników. Część osób ze środowiska zawodowego powoda, powzięła także wiadomości o problemach powoda z samego postępowania karnego, uczestnicząc w nim w charakterze świadków. Powód przyznał przy tym, że nie jest mu wiadome, aby to sam pozwany osobiście rozpowszechniał informacje na temat powoda w związku z toczącym się postępowaniem V Ds. 13/15. Pozwany natomiast zeznał, że nie udostępniał nikomu treści spornej opinii. Okoliczności te były między stronami bezsporne.

Z wydania przez pozwanego na zlecenie Prokuratora ekspertyzy grafologicznej w postępowaniu przygotowawczym V Ds. 13/15, która stanowiła jedną z przyczyn postawienia powodowi zarzutów w postępowaniu karnym, a także zabezpieczenia majątku i ograniczenia jego wolności, polegającego na obowiązku informowania Prokuratora o każdorazowym zamiarze wyjazdu za granicę - co niewątpliwie wywołało po stronie powoda negatywne skutki zarówno w sferze jego funkcjonowania zawodowego, jak i mogło mieć wpływ na jego stan psychiczny - nie wynika jednak adekwatny związek przyczynowo – skutkowy między zachowaniem pozwanego (które nie było ani zawinione, ani bezprawne) a okolicznościami, które powód określa jako szkodę (por. Łukasz Jędruszak, Temidum 2 (77) 2014).

Z uwagi na powyższe uznać należało, że F. N. nie wykazał przesłanek odpowiedzialności pozwanego, wynikających z art. 448 k.c.

Mając na uwadze poczynione w sprawie ustalenia faktyczne, Sąd doszedł do przekonania, iż okoliczności sprawy i przedstawiony Sądowi materiał dowodowy nie dają podstaw do ustalenia, że B. A. (1) sporządzając opinię grafologiczną w sprawie V Ds. 13/15 naruszył dobra osobiste F. N.. Tym samym zgłoszone żądanie zadośćuczynienia pozbawione jest jakichkolwiek usprawiedliwionych podstaw. W konsekwencji podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Na koszty procesu zasądzone od powoda na rzecz pozwanego w łącznej wysokości 6.390,81 zł złożyły się kwoty:

- wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 5.400 zł (§ 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2015 r. poz.1800),

- opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł,

- poniesione przez pozwanego koszty wynagrodzenia biegłego w wysokości 973,81 zł.