Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

T. W. (1) i J. W. (1) wystąpili w dniu 11 czerwca 2019 roku przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. z powództwem o zapłatę następujących sum pieniężnych wraz z odsetkami ustawowym od dnia 19 maja 2011 roku:

- sum po 71.500 zł z tytułu zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej (tj. za śmierć syna powodów M. W. w wyniku wypadku z dnia 23 listopada 2010 roku),

- sum po 33.330 zł z tytułu odszkodowania za pogorszenie się sytuacji życiowej powodów na skutek śmierci ich syna M. W.,

- dodatkowo J. W. (1) zażądał zapłaty na jego rzecz sumy 1304,18 zł z tytułu odszkodowania za pokrycie kosztów pogrzebu M. W..

Powodowie w pozwie przyznali, że każdy z nich otrzymał już od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwoty po 8500 zł z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego, a ponadto J. W. (1) otrzymał zwrot kosztów pogrzebu M. W. w kwocie 2407,20 zł. Powodowie przyznali, że z uwagi na przyczynienie się M. W. do zajścia wypadku z dnia 23 listopada 2010 roku należne powodom świadczenia pieniężne powinny zostać obniżone o 33%.

(pozew k. 4-6)

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wystąpiła o oddalenie powództwa – podnosząc, że wypłacone już powodom sumy pieniężne w całości zaspokajają należne im roszczenia.

(odpowiedź na pozew k. 55)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. W. urodzony w dniu (...), syn J. i T. W. (1), zmarł w dniu 23 listopada 2010 roku.

(okoliczności bezsporne, kopie odpisu aktu urodzenia k. 15 załączonych akt I C 363/12)

W dniu 23 listopada 2010 roku doszło do wypadku polegającego na tym, że M. W. w trakcie wykonywania pracy został najechany i przygnieciony gąsienicą koparki. M. W. był wówczas zatrudniony na podstawie umowy o pracę w przedsiębiorstwie budowlanym (...). M. W. przyczynił się do zajścia wypadku na skutek niezachowania należytej ostrożności – do wypadku doszło, gdy syn powodów wszedł na tylną część gąsienicy koperki, aby zdjąć z pokrywy silnika koparki rękawice robocze, które tam suszył. W tym czasie operator koperki, nie widząc M. W., rozpoczął manewr cofania koparki, podczas którego syn powodów spadł z gąsienicy koparki i znalazł się pod tą gąsięnicą. W wyniku tego wypadku syn powodów doznał rozległego urazu wewnętrznego i zmarł pomimo udzielenia mu pomocy medycznej.

Pozwany zakład ubezpieczeń w dacie zajścia wyżej opisanego wypadku ubezpieczał przedsiębiorcę w zakresie szkód związanych z prowadzeniem działalności gospodarcze P. S., tj. pracodawcę M. W..

(okoliczności bezsporne – podane w pozwie i niezaprzeczone w odpowiedzi na pozew, niekwestionowane przez strony procesu okoliczności przywołane w uzasadnieniu wyroku w sprawie I C 363/12, k. 154 odwrót – k. 156)

Na skutek śmierci M. W. u J. W. (1) wystąpiła przedłużona reakcja żałoby o obrazie zespołu depresyjnego, wymagająca leczenia psychiatrycznego i wsparcia psychologicznego - co stanowiło długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym o wymiarze 3%. Zaburzenia depresyjne wywołane śmiercią syna wpływały negatywnie na funkcjonowanie społeczne powoda, zwłaszcza w latach 2011-2013.

Od grudnia 2010 roku do 27 września 2016 roku J. W. (1) był pod opieką poradni zdrowia psychicznego (psycholog i psychiatra), był leczony farmakologicznie.

(opinia pisemna biegłego psychiatry J. K. k. 69-71, kopia dokumentacji z PZP k. 72-100)

Na skutek śmierci M. W. u T. W. (1) wystąpiła przedłużona reakcja żałoby o obrazie zespołu depresyjnego, wymagająca leczenia psychiatrycznego i wsparcia psychologicznego - co stanowiło długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym o wymiarze 5%. Zaburzenia depresyjne wywołane śmiercią syna wpływały negatywnie na funkcjonowanie społeczne powódki w latach 2011-2013.

Okresowo powódka może nadal wymagać wsparcia psychologicznego.

W okresie od 8 lutego 2011 roku do 27 września 2016 roku T. W. (1) była pod opieką poradni zdrowia psychicznego (psycholog i psychiatra), była leczona farmakologicznie.

(opinia pisemna biegłego z zakresu psychiatrii J. K. k. 102-104, kopia dokumentacji z PZP k. 105-117)

M. W. był najstarszym synem J. i T. W. (1). Dziećmi powodów są także P., A. i K. W.. Syn P. i córka K. obecnie nadal mieszkają z powodami, są dorośli, P. studiuje, K. prowadzi działalność polegającą na stylizacji paznokci.

M. W. od urodzenia do śmierci mieszkał z rodzicami, w dacie zgonu prowadził z nimi wspólne gospodarstwo domowe. Powodów i ich syna M. łączyły dobre relacje rodzinne, polegające na wzajemnym przywiązaniu i pomocy. M. W. pracował zawodowo od poniedziałku do piątku w zwiększonym wymiarze czasu pracy (nadgodziny), uczestniczył w wydatkach wspólnego gospodarstwa domowego prowadzonego z powodami, ponadto w dniach wolnych od pracy (sobota, niedziela) pomagał T. W. (1) w prowadzonym przez nią sklepie (robił zakupy do sklepu) oraz pomagał J. W. (1) w prowadzonym przez niego sadzie (robił opryski).

(przesłuchanie T. W. (1) – protokół rozprawy z dnia 22 marca 2021 roku, 6-20 minuta, 24 minuta; przesłuchanie J. W. (1) protokół rozprawy z dnia 22 marca 2021 roku, 26-30 minuta)

J. W. (1) w związku z pochówkiem M. W. poniósł wydatki w łącznej kwocie 5567,08 zł, na którą złożyły się: wydatki na usługę pogrzebową w kwocie 2100 zł, wydatki na zakup ubrań, w których pochowany został syn powodów 1321 zł, koszty konsolacji 445,78 zł, koszt usługi duszpasterskiej 1700 zł.

(okoliczności bezsporne – podane w pozwie k. 6, niezaprzeczone przez pozwanego w odpowiedzi na pozew; przesłuchanie powoda protokół rozprawy z dnia 22 marca 2021 roku, 27-28 minuta)

Powodowie otrzymali od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwoty po 8500 zł z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego, a ponadto J. W. (1) otrzymał zwrot kosztów pogrzebu M. W. w kwocie 2407,20 zł.

(okoliczność niesporna)

W dniu 2 marca 2012 roku J. i T. W. (1) (wraz z P., A. i K. W.) skierowali do Sądu Okręgowego w Łodzi pozew o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego i odszkodowania w związku ze śmiercią M. W., jednakże pozew J. i T. W. (1) został zwrócony zarządzeniem z dnia 28 czerwca 2012 roku.

(załączone akta sprawy I C 363/13 – pozew k. 2-8, zarządzenie o zwrocie pozwu T. i J. W. (1) k. 48)

Na rozprawie w dniu 22 marca 2021 roku strona powodowa cofnęła uprzednio zgłoszony przez siebie dowód z zeznań świadka A. W. (protokół rozprawy, 33 minuta).

Przesłuchanie powodów co do wysokości dochodów M. W. nie jest dowodem wiarygodnym – powodowie nie byli w stanie podać dokładnej wysokości dochodów zmarłego syna (co jest zrozumiałe z uwagi na znaczny upływ czasu), a podany przez nich poziom dochodów syna (4000-5000 zł lub 4000-6000 zł netto miesięcznie) nie został potwierdzony żadnymi dokumentami oraz nie jest zgodny z tym, co zeznał w sprawie I C 363/12 świadek pracujący z powodem (D. K., k. 89 akt sprawy I C 363/12), który podał przedział dochodów M. W. jako 2600 – 3000 zł netto miesęcznie i taką właśnie kwotę przyjął sąd orzekający w sprawie I C 363/12 (uzasadnienie wyroku k. 156 odwrót).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie niesporne między stronami procesu było to, że pozwany zakład ubezpieczeń odpowiada co do zasady za skutki zgonu M. W., na podstawie art. 822 §1 k.c. – tj. jako ubezpieczyciel w zakresie odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy, u którego syn powodów pracował w chwili wypadku i który to przedsiębiorca na podstawie art.430 k.c. odpowiada za zawinione zaniechania innych swoich pracowników, które skutkowały śmiercią M. W. w wyniku wyżej opisanego wypadku.

Niesporne między stronami postępowania było także i to, że bezpośrednio poszkodowany w wyniku wypadku syn powodów M. W. w sposób zawiniony (tj. przez niezachowanie reguł ostrożności) przyczynił się do zajścia wypadku, co uzasadnia na podstawie art. 362 k.c. obniżenie wysokości świadczeń pieniężnych należnych powodom jako rodzicom zmarłego o 33%. Ocena taka wynika z prawidłowego zastosowania dyrektywy wynikającej z treści art. 362 k.c. – w tym zakresie sąd rozpoznający sprawę niniejszą podziela argumentację zawartą w uzasadnieniach wyroków orzekających w sprawie o sygn. akt I C 363/12.

W dalszej kolejności należało ustalić wysokość przysługujących powodom roszczeń pieniężnych.

Podstawę prawną roszczeń obojga powodów o zadośćuczynienie pieniężne stanowi art. 446 § 4 k.c., obowiązujący od dnia 3 sierpnia 2008 roku, tj. mający zastosowanie w sprawie niniejszej. Powodowie, jako rodzice zmarłego M. W., z pewnością muszą zostać uznani za osoby będące członkami najbliższej rodziny zmarłego. Biorąc pod uwagę ich bliskie relacje osobiste ze zmarłym synem (przejawiające się w szczególności we wspólnym zamieszkiwaniu, prowadzeniu gospodarstwa domowego, w ciągłych kontaktach z synem i więzi emocjonalnej z nim) oraz doznane na skutek śmierci syna długotrwałe zaburzenia w postaci przedłużonej reakcji żałoby i trudności w codziennym funkcjonowaniu (co w odniesieniu do każdego z powodów trwało przez kilka lat), brak jest podstaw do uznania wyjściowej sumy zadośćuczynienia pieniężnego wynoszącej po 120.000 zł w odniesieniu do każdego z powodów za zbyt wygórowaną. Przyjąć należy, że suma ta stanowi adekwatne zadośćuczynienie za śmierć syna powodów. Zarazem jednak uwzględnić należy przyczynienie się bezpośrednio poszkodowanego M. W. do powstania szkody, co z uwagi na treść art. 362 k.c. i treść wyżej przeprowadzonych rozważań prowadzi do ustalenia wysokości należnego każdemu z powodów zadośćuczynienia pieniężnego na 80.400 zł (100.000 zł x 67%). Zarazem jednak uwzględnić należy wysokość wypłaconych już każdemu z powodów kwot zadośćuczynienia pieniężnego (po 8500 zł), wobec czego do zapłaty z tego tytułu przez pozwanego na rzecz każdego z powodów pozostają kwoty po 71.900 zł, jednakże powodowie w pozwie żądali kwot po 71.500 zł i takie kwoty podlegały zasądzeniu.

Na podstawie art. 446 §3 k.c. każdemu z powodów przysługuje ponadto odszkodowanie z uwagi na znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej na skutek śmierci syna M. W.. W tym kontekście znaczne pogorszenie sytuacji życiowej należy rozumieć jako pogorszenie się materialnych aspektów życia każdego z powodów, zarówno na skutek utraty jednego z ważnych źródeł dochodów w ich wspólnym z synem M. W. gospodarstwie domowym (należy przyjąć, że syn powodów znaczną część dochodów przeznaczał na wydatki związane ze wspólnym gospodarstwem domowym), jak na skutek braku pomocy syna w prowadzonej przez każdego z powodów działalności (sklep spożywczy, sad). Wysokość tego uszczerbku w sytuacji materialnej powodów można określić jedynie szacunkowo, jednakże niewątpliwie taki uszczerbek nastąpił – można przyjąć, że dopóki syn stron nie założyłby własnej rodziny i nie wyprowadził się od powodów (co mogło zapewne nastąpić w perspektywie dalszych kilku lat), to nadal pomagałby powodom w ich pracy i uczestniczył w wydatkach w ramach wspólnego gospodarstwa domowego. Dodatkowo powodowie ponieśli koszty związane z zakupem leków przepisywanych im przez lekarza psychiatrę i koszty dojazdu do lekarza. Szacunkowo należy przyjąć, że odszkodowanie należne każdemu z powodów z tego tytułu wynosi wyjściowo po 30.600 zł, co po uwzględnieniu przyczynienia się syna powodów do zajścia wypadku (art. 362 k.c.) daje kwotę po 25.500 zł dla każdego z powodów (30.600 zł x 0,67).

Na podstawie art. 446 § 1 k.c. powodowi J. W. (1) przysługuje ponadto zwrot przez stronę pozwaną poniesionych przez powoda kosztów pochówku M. W.. Fakt poniesienia tych kosztów oraz ich wysokość podana w pozwie (łącznie 5567,08 zł) nie były przez stronę pozwaną kwestionowane w odpowiedzi na pozew, a zatem te twierdzenia powodów co do faktów uznać należy za przyznane przez pozwanego. Zaznaczyć należy, że zasiłek pogrzebowy przewidziany w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c., co oznacza, że odszkodowanie to nie podlega obniżeniu o kwotę zasiłku pogrzebowego wypłaconego uprawnionemu do otrzymania odszkodowania (por. uchwała pełnego składu SN z dnia 15 maja 2009 r., III CZP 140/08, OSNC 2009/10/132 z uzasadnieniem).

Powodowi przysługuje zatem od pozwanego odszkodowanie w kwocie 5567,08 zł, podlegające obniżeniu o 33% na podstawie art. 362 k.c., tj. do kwoty 3729,94 zł i dalszemu obniżeniu o kwotę 2407,20 zł wypłaconą już powodowi, co ostatecznie daje kwotę do zapłaty wynoszącą 1322,74 zł. Powód żądał zapłaty kwoty nieco niższej (1304,18 zł) i ta kwota podlega zasądzeniu w niniejszej sprawie na podstawie art. 446 §1 k.c.

W pozostałym zakresie roszczenia powodów dotyczące należności głównej podlegały oddaleniu.

Powodom przysługuje roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie należności głównej oparte na treści art. 481 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z treścią art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie 30 dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. W okolicznościach niniejszej sprawy ubezpieczyciel został zawiadomiony o zajściu opisanego w pozwie wypadku pismem powodów datowanym na 26 marca 2011 roku doręczonym pozwanemu w dniu 19 kwietnia 2011 roku (kopia pierwszej strony pisma z pieczęcią potwierdzającą doręczenie k. 14). Niesporne jest to, że pozwany zakład ubezpieczeń częściowo zaspokoił wówczas roszczenia powodów, wypłacając im kwoty po 8500 zł zadośćuczynienia pieniężnego. Nie ma dowodu na to, aby powodowie kierowali następnie do pozwanego zakładu ubezpieczeń jakiekolwiek pisma dotyczące wypłaty im świadczeń w większej wysokości. Pozew J. i T. W. (1) w sprawie I C 363/12 nie został pozwanemu doręczony, gdyż podlegał zwrotowi. Przyjąć zatem należy, że do dalszych roszczeń powodów (zgłoszonych dopiero w pozwie w sprawie niniejszej) stosuje się art. 455 k.c., a nie art. 817 §1 k.c., co oznacza, że pozwany nie pozostawał w stanie opóźnienia aż do dnia doręczenia mu odpisu pozwu w sprawie niniejszej, co nastąpiło w dniu 3 lutego 2020 roku (k. 150). Zaznaczyć należy, że jeżeli ubezpieczyciel spełni w terminie z art. 817 §1 k.c. określone świadczenie pieniężne związane ze zgłoszeniem mu zawiadomienia o wypadku objętym umową ubezpieczenia, a poszkodowany następnie nie zgłasza żadnych dalszych roszczeń z tego tytułu i dopiero po pewnym czasie (w tym wypadku: po ponad 8 latach) występuje od razu na drogę sądową z dalszymi roszczeniami pieniężnymi, nie ma już zastosowania art. 817 §1 k.c. lecz art. 455 k.c., a zatem opóźnienie zakładu ubezpieczeń biegnie od daty doręczenia mu pisemnego wezwania do zapłaty dalszych świadczeń pieniężnych, a wezwaniem tym jest w takiej sytuacji odpis pozwu.

Nawet gdyby jednak przyjąć, że to pozwany zakład ubezpieczeń co do zasady powinien był już w 2011 roku (po otrzymaniu wyżej przywołanego zgłoszenia o wypadku, co do którego powodowie nie udowodnili, że zawierało żądanie zapłaty jakichkolwiek skonkretyzowanych sum pieniężnych) ustalić i wypłacić powodom świadczenia pieniężne w odpowiedniej wysokości, a zatem okres opóźnienia w spełnieniu tych świadczeń istniał po upływie 30 dni od dnia 19 kwietnia 2011 roku (k. 14), to brak kwotowego skonkretyzowania tych roszczeń, brak przytoczenia w pismach przedsądowych okoliczności uzasadniających wysokość roszczeń, brak skierowania następnie do pozwanego jakichkolwiek pisemnych wezwań do zapłaty skonkretyzowanych sum pieniężnych i wystąpienie z pozwem o zapłatę tych sum po ponad 8 latach od daty zgłoszenia wypadku ubezpieczeniowego skutkować musi uznaniem, że dochodzenie odsetek za opóźnienie za okres tych 8 lat jest działaniem powodów stanowiącym naruszenie zasad współżycia społecznego (w szczególności uczciwości w relacjach między stronami stosunku obligacyjnego), tj. nadużycie prawa podmiotowego, które z mocy art. 5 k.c. nie podlega ochronie prawnej.

Z tego względu ustawowe odsetki za opóźnienie zasądzono na rzecz powodów od dnia 4 lutego 2020 roku, tj. od dnia następującego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu.

Na podstawie art. 100 k.p.c. należało ponadto orzec o kosztach procesu – uwzględniając to, że każdy z powodów wygrał proces w zdecydowanie przeważającej części (88%), a ponadto powództwo oddalono częściowo w zakresie roszczenia o odszkodowanie z art. 446 §3 k.c., którego wysokość zależy w dużej mierze od oceny sądu, należało zasądzić od pozwanego na rzecz każdego z powodów zwrot całości poniesionych przez nich kosztów procesu w wysokości po 5800 zł (koszty zastępstwa procesowego po 5400 zł, częściowo uiszczona opłata sądowa od pozwu po 300 zł, zaliczki na wynagrodzenie biegłego po 100 zł).

Ponadto, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 roku, poz. 300), należało obciążyć pozwany zakład ubezpieczeń, jako stronę przegrywającą proces, obowiązkiem pokrycia w 88% nieuiszczonych kosztów sądowych. Łączna suma tych kosztów wynosi 10.715,40 zł i składają się na nią kwoty następujące:

- nieuiszczona część opłaty sądowej od pozwu w zakresie powództwa T. W. 4942 zł (5242 zł – 300 zł),

- nieuiszczona część opłaty sądowej od pozwu w zakresie powództwa J. W. 5007 zł (5307 zł – 300 zł),

- pokryta tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa część wynagrodzenia biegłego psychiatry w kwocie 766,40 zł (postanowienie k. 67).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego – przez Portal Inf.

Dnia 12 listopada 2021 roku