Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 maja 2023 r. , skierowanym przeciwko K. B. , powód (...) z siedzibą w W. wniósł o:

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 94.673,00 zł., na którą składa się kapitał z umowy kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz opłaty od pełnomocnictwa;

- zastrzeżenie w treści wydanego orzeczenia, że w toku postępowania egzekucyjnego pozwanej, jako dłużnikowi rzeczowemu przysługuje prawo powołania się na ograniczenie swojej odpowiedzialności do nieruchomości położonych w Ł. ul. (...) lokal (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia , XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) do wysokości ustanowionej na rzecz powoda hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 127.500,00 zł.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzona pozwem wierzytelność powstała w wyniku zawarcia przez (...) BANK S.A. (obecnie (...)) w dniu 17.02.2006 roku umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych M. na kwotę 85 000,00 zł. Umowa zawarta została na okres od 17.02.2006 r. do 10.03.2036r. Zgodnie z treścią zawartego kontraktu kredytobiorca zobowiązał się do dokonania w umówionym terminie spłaty kredytu. Zabezpieczenie zawartej umowy kredytowej stanowiła m.in. hipoteka umowna kaucyjna wpisana do kwoty 127.500,00 zł. ustanowiona na nieruchomości położonej w L. ul (...) lokal (...), dla której Sąd Rejonowy dla Lodzi Śródmieścia XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...). Pomimo precyzyjnie ustalonych warunków spłaty zobowiązania, pozwany zaprzestał wykonywania zawartego z wierzycielem pierwotnym stosunku zobowiązaniowego. Wobec powyższego na rachunku kredytowym, prowadzonym dla umowy, powstała zaległość, co było równoznaczne z naruszeniem warunków umowy.

Kredytobiorca R. B. zmarł w dniu 9.02.2019 r.

Zgodnie z § 22 umowy umowa ulega rozwiązaniu z chwilą śmierci wszystkich Kredytobiorców. Umowa kredytu rozwiązała się zatem z dniem 9.02.2019 r.

Zgodnie z aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 05.03.2019 r. spadek po zmarłym kredytobiorcy R. B. w całości nabyła córka zmarłego, pozwana K. B..

W dniu 1 września 2022 roku wierzyciel pierwotny Pozwanego - (...) Spółka Akcyjna z/s w W. oraz Powód - (...) -zawarli umowę cesji wierzytelności. Zbycie wierzytelności nastąpiło zgodnie z art. 509 Kodeksu Cywilnego. Na Powoda została przeniesiona wierzytelność z tytułu kapitału w wysokości 94 673,00 zł.

Powód wywodził, że przedmiotem pozwu objęte są wyłącznie roszczenia skierowane do pozwanej, jako dłużnika rzeczowego, a nie osobistego.

(pozew k.4 – 24)

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 września 2023 r. strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa z uwagi na fakt , iż umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 17 lutego 2006 r. jest nieważna w całości, ewentualnie ww. umowa jest nieważna w części regulującej waloryzację spłaty kredytu kursem CHF. Pozwana podniosła ponadto, że powód błędnie rozliczył ww. umowę z uwagi na stosowany spread, jak również z uwagi na nieuwzględnienie przez powoda ujemnej stawki LIBOR, a ponadto powód nie udowodnił wysokości dochodzonej kwoty należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi. Nadto pozwana wniosła o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych , powiększonych o kwotę 17 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(odpowiedź na pozew k.138 - 196 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 lutego 2006 r. R. B. zawarł z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...), na kwotę 85.000,00 zł , przy jednoczesnej indeksacji do walut CHF i okresie kredytowania oznaczonym na 360 miesięcy ( § 1 ust. 2 , 3 i 4 Umowy). Środki z kredytu były przeznaczone na zakup na rynku wtórnym własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w Ł. ( § 1 ust. 1 Umowy). Prowizja za udzielenie kredytu wyniosła 1 020,00 zł ( § 1 ust. 7 Umowy). Spłata kredytu miała następować w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo – odsetkowych ( § 1 ust. 5 Umowy). Prawnym zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 127 500,00 zł ustanowiona na ww. nieruchomości.

(niesporne, a nadto: umowa kredytu k.20 – 28)

(...) Bank S.A. działa pod nazwą (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

(okoliczność bezsporna)

Kredytobiorca R. B. zmarł w dniu 9.02.2019 r.

(okoliczność bezsporna)

Zgodnie z § 22 umowy umowa ulegała rozwiązaniu z chwilą śmierci wszystkich Kredytobiorców.

(okoliczność bezsporna)

Zgodnie z aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 05.03.2019 r. spadek po zmarłym kredytobiorcy R. B., na podstawie ustawy, z dobrodziejstwem inwentarza w całości nabyła córka zmarłego pozwana K. B..

(akt poświadczenia dziedziczenia k.46 – 47)

W dniu 1 września 2022 roku wierzyciel pierwotny Pozwanego - (...) Spółka Akcyjna z/s w W. oraz Powód - (...) -zawarli umowę cesji wierzytelności. Zbycie wierzytelności nastąpiło zgodnie z art. 509 Kodeksu Cywilnego. Na Powoda została przeniesiona wierzytelność z tytułu kapitału w wysokości 94 673,00 zł.

(niesporne , a nadto umowa k.48 – 56 , wykaz k.63)

K. B. (pozwana w niniejszym postępowaniu) wytoczyła powództwo przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę i ustalenie nieważności umowy kredytu zawartej 17 lutego 2006 r. przez jej poprzednika prawnego.

Wyrokiem z dnia 14 marca 2023 r. Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił nieważność umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 17 lutego 2006 r. oraz zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz K. B. kwotę 25.392,17 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 października 2018 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2025 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie I ACa 1833/23, na skutek apelacji strony pozwanej od ww. wyroku , oddalił apelację.

(orzeczenie wraz z uzasadnieniem k.207 – 213)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty. Wiarygodność tych dowodów nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie niespornym było, że R. B. (poprzednik prawny pozwanej, zmarły w dniu 9.02.2019 r.), zawarł z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...), na kwotę 85.000,00 zł., indeksowany do waluty CHF, którego poprzednik prawny powoda, udzielił R. B., w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...).

Poza sporem pozostawała również okoliczność, że spadek po zmarłym kredytobiorcy R. B. w całości nabyła jego córka pozwana K. B. oraz, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 14 marca 2023 r. ustalano nieważność ww. umowy.

Powód dochodził należności wskazanej w pozwie od K. B., jako dłużniczki rzeczowej, bowiem pozwana w drodze spadkobrania stała się właścicielką opisanego wyżej lokalu mieszkalnego, na którym, jako prawne zabezpieczenie spłaty wierzytelności Banku wynikających z umowy kredytu, ustanowiono hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 127.500 zł, zabezpieczającą kapitał kredytu, odsetki, prowizje, inne koszty należności ubocznych.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2016, poz. 790 j.t.) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.

Hipoteka jest typowym i często stosowanym rodzajem zabezpieczenia. Jej istota polega na tym, że w razie nieuzyskania zaspokojenia od dłużnika osobistego, wierzyciel może uzyskać zaspokojenie od dłużnika rzeczowego. Jeżeli pomimo nadejścia terminu płatności wierzyciel hipoteczny nie otrzyma zapłaty, może żądać uiszczenia długu, według swego wyboru, od dłużnika osobistego lub rzeczowego albo od obydwu z nich (odpowiedzialność in solidum).

Zatem podstawowym uprawnieniem wierzyciela z tytułu ustanowienia hipoteki jest prawo dochodzenia zaspokojenia z obciążonej nieruchomości, bez względu na to, czyją stała się własnością i bez względu na to, czy pomiędzy wierzycielem hipotecznym a dłużnikiem rzeczowym (właścicielem obciążonej nieruchomości) istnieje stosunek obligacyjny. Dłużnik rzeczowy może, ale nie musi być dłużnikiem osobistym z tytułu zabezpieczonej wierzytelności. Dłużnik osobisty jest osobą, która zaciągnęła dług. Dłużnik rzeczowy jest natomiast właścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką. Różnica między nimi tkwi w zakresie odpowiedzialności względem wierzyciela hipotecznego. Dłużnik osobisty odpowiada całym swoim majątkiem, natomiast dłużnik rzeczowy do wysokości wartości nieruchomości.

Sens hipoteki wyraża się właśnie w tym, że jeżeli dłużnik osobisty nie spełnia należnego świadczenia pieniężnego, wierzyciel może wszcząć egzekucję przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. Przedtem powinien jednak uzyskać przeciwko niemu tytuł wykonawczy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2004, sygn. akt IV CK 606/03). Niemniej jednak dla realizacji odpowiedzialności dłużnika rzeczowego wystarczającą legitymacją wierzyciela jest wpis hipoteki, bez potrzeby wykazania rzeczywistego istnienia zabezpieczonej wierzytelności (por. A. Szpunar „Akcesoryjność hipoteki”, Państwo i Prawo 1993/8, poz. 16).

Wg twierdzeń pozwu, pozwana K. B., jako właścicielka nieruchomości obciążonej na rzecz powoda hipoteką umowną, ustanowioną w celu zabezpieczenia spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego przez jej ojca R. B., stała się dłużniczką rzeczową powoda, odpowiadającą ze, stanowiącego przedmiot jej własności nabytej w drodze umowy dziedziczenia, lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...), dla którego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Ponieważ dłużnik osobisty zmarł, a roszczenie stało się wymagalne, wierzyciel mógł wystąpić z roszczeniem zapłaty przeciwko dłużniczce rzeczowej.

Mając powyższe na względzie, Sąd jest związany podstawą faktyczną żądania pozwu jaką stanowi umowa kredytu oraz jej zabezpieczenie hipoteczne (art. 321 § 1 k.p.c.).

Dodać w tym miejscu należy, że powód jest nabywcą wierzytelności jedynie w zakresie roszczeń wynikających z umowy kredytu, co oznacza, iż nie przysługuje mu roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.).

W ocenie Sądu, wobec jednoznacznej treści podstawy faktycznej wskazanej przez powoda i brak zgłoszenia żądania ewentualnego, nie było podstaw do badania żądania powoda pod kątem przepisów o nienależnym świadczeniu. Jednakże, gdyby nawet uznać inaczej, powodowi roszczenie tego rodzaju nie przysługuje.

Przepis art. 410 § 2 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Natomiast z art. 405 k.c. wynika, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie z art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Powód załączył do pozwu umowę przelewu wierzytelności z dnia 1 września 2022 roku na mocy której wierzyciel pierwotny Pozwanego - (...) Spółka Akcyjna z/s w W. oraz Powód - (...) -zawarli umowę cesji wierzytelności. Zbycie wierzytelności nastąpiło zgodnie z art. 509 Kodeksu Cywilnego. Na Powoda została przeniesiona wierzytelność z tytułu kapitału w wysokości 94 673,00 zł.

W ocenie Sądu, powód na drodze powyżej umowy nie nabył prawa do wystąpienia z roszczeniem o zwrot nienależnego świadczenia, albowiem roszczenie to przysługuje bankowi, który wypłacił pozwanej środki pieniężne tytułem udzielenia kredytu hipotecznego. Wynika to ze stosunku prawnego łączącego wierzyciela pierwotnego z pozwanym. Dlatego też, biorąc pod uwagę powyższe, zdaniem Sądu powód w niniejszej sprawie nie udowodnił swojej legitymacji czynnej do występowania z roszczeniem o zwrot nienależnego świadczenia wobec pozwanej.

Z uwagi zaś na nieważność umowy kredytu, której zabezpieczeniem była hipoteka kaucyjna na nieruchomości, hipoteka również wygasła, bowiem z art. 65 ust. 1 i art. 94 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wynika, iż hipoteka może zabezpieczać tylko wierzytelność z istniejącego – ważnego stosunku prawnego, a wygaśnięcie wierzytelności (z umowy kredytu z powodu nieważności) powoduje wygaśnięcie hipoteki.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że ujawnienie hipoteki w księdze wieczystej nie przesądza o istnieniu tego prawa (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 10 grudnia 1993 r., I CRN 202/93; z 6 grudnia 2000 r., III CKN 179/99; z 26 czerwca 2020 r., I CSK 429/18). Akcesoryjny charakter hipoteki powoduje, że do zrealizowania przez wierzyciela hipotecznego, wynikającej z jej ustanowienia, odpowiedzialności właściciela obciążonej nieruchomości może dojść tylko o tyle, o ile będzie istnieć zabezpieczona nim wierzytelność. Wada źródła z którego wynika hipoteka, w zależności od jej charakteru, może spowodować, że hipoteka nie powstanie, mimo jej wpisania w księdze wieczystej.

Z kolei wierzytelność oznaczona przez jej wysokość i stosunek prawny, z którego wynika, jako przedmiot zabezpieczenia hipotecznego, musi istnieć w czasie, gdy wierzyciel dochodzi zaspokojenia. Tej właściwości hipoteki nie przełamuje nadanie jej charakteru kaucyjnego na etapie ustanawiania ( por. wyrok SN z dnia 20 czerwca 2024 r. , sygn. akt II CSKP 2255/22 , LEX nr 3728200).

Natomiast domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2204 ze zm.), także w odniesieniu do wpisu hipoteki, może zostać wzruszone - jako przesłanka rozstrzygnięcia - w innej sprawie cywilnej niż sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 tej ustawy) ( por. uchwałę SN z dnia 8 września 2021 r. , sygn. akt II CZP 28/21 , Legalis).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie 1. wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu, zasądzając od powoda na rzecz pozwanej zwrot poniesionych przez nią kosztów procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego – 5 400 zł. oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17 zł.

O odsetkach od tych kosztów orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.