Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie z 18 lipca 2024 r., skierowanym przeciwko J. W. (1), K. P. (1) wniosła o zasądzenie od niego na jej rzecz kwoty 168.311,80 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazała na to, że kwota jej roszczeń stanowi sumę kosztów opieki i świadczeń pieniężnych, jakie powódka przeznaczyła na zaspokojenie potrzeb E. W. (1) przed jego śmiercią, jak również w związku z jego pochówkiem, a ponadto także wydatków poniesionych na majątek E. W. (1) już po jego śmierci.

Z treści uzasadnienia pozwu wynika, że podstaw zasadności swoich roszczeń przeciwko pozwanemu powódka upatruje w tym, że jest on spadkobiercą i jedynym dzieckiem E. W. (1).

(pozew k. 4-8)

W odpowiedzi na pozew, doręczony pozwanemu w dniu 13 września 2024 r., J. W. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości - zakwestionował roszczenia powódki co do zasady i co do wysokości, podnosząc przy tym zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem oraz zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego z uwagi na brak kontaktu powoda z ojcem (E. W. (1)) od najmłodszych lat.

(odpowiedź na pozew k. 222-225)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka - K. P. (1) jest siostrą zmarłego w dniu 31 stycznia 2022 r. E. W. (1), którego synem i jedynym spadkobiercą jest z kolei pozwany.

(okoliczności bezsporne, kopia odpisu skróconego aktu zgonu k. 12)

E. W. (1) przestał mieszkać z matką pozwanego i z J. W. (1), kiedy pozwany miał ok. 1-2 lata. Wkrótce małżeństwo rodziców pozwanego zostało rozwiązane przez rozwód. Po wyprowadzeniu się od matki pozwanego E. W. (1) nie utrzymywał kontaktów z synem - J., byłą żoną ani jej rodziną, nie interesował się życiem pozwanego.

E. W. (1) mieszkał ze swoimi rodzicami. Po śmierci ojca mieszkał z matką w domu przy ul. (...) w N.. Po śmierci matki zamieszkiwał w tym domu sam, nadużywał alkoholu, nie miał stałej pracy zarobkowej, jego stan zdrowia oraz sprawności psychofizycznej systematycznie się pogarszał. K. P. (1) była jego jedynym rodzeństwem, przyjeżdżała do E. W. (1) raz lub kilka razu w miesiącu. robiła zakupy, pomagała utrzymać jego dom, czasami zabierała brata do siebie. W latach 2016-2017 E. W. (1) spędzał zimę u powódki, natomiast od zimy 2017/2018 pozostawał u powódki na stałe.

E. W. (1) był osobą uzależnioną od alkoholu. Po 2006 r. nie podejmował stałej pracy, wcześniej przestał pracować jako zawodowy kierowca. Pieniądze z prac dorywczych przeznaczał na alkohol. W dniu 22 grudnia 2016 r. E. W. (1) trafił do szpitala z powodu złego stanu ogólnego i odmrożeń, których nabawił się wychodząc z domu w niekompletnym ubraniu. Jak wynika z dokumentacji medycznej (k. 20), od września 2018 r. potrzebował pomocy innej osoby przy czynnościach dnia codziennego, bywał zdezorientowany co do czasu i miejsca, zagubiony, zapominał nazw przedmiotów, nie był zdolny do samodzielnego funkcjonowania. W okresie, gdy powódka się nim opiekowała, ojciec pozwaneego nie miał rachunku bankowego, nie miał też innego majątku poza nieruchomością przy ul. (...). W 2019 r. przebywał w szpitalu psychiatrycznym, korzystał też z leczenia w oddziale kardiologicznym. Rozpoznano u niego zespół amnestyczny i zespół otępienny. Stwierdzono, że wymaga 24-godzinnej opieki innej osoby. Został uznany za osobę trwale, całkowicie niezdolną do pracy i trwale niezdolną do samodzielnej egzystencji.

(orzeczenie ZUS z 8 lipca 2020 r. k. 17, dokumentacja k. 18-29, zeznania B. S. k. 268 protokół rozprawy - nagranie 00:10:32-00:31:19, zeznania J. Ż. k. 269 protokół rozprawy - nagranie 00:34:01-00:46:43, zeznania M. G. k. 270 protokół rozprawy - nagranie 00:50:30-01:00:11, zeznania B. B. k. 271 nagranie 01:09:38-01:37:27, przesłuchanie K. P. (1) k. 273 protokół rozprawy - nagranie 01:43:43-02:53:09)

W lipcu 2018 roku E. W. (1) przeszedł operację plastyki przepukliny pachwinowej prawostronnej i lewostronnej. Koszt operacji w wysokości 4.500 zł został pokryty przez powódkę. Zabieg przeprowadzono na podstawie umowy zawartej przez E. W. z prywatną jednostką służby zdrowia – ojciec pozwanego złożył podpis pod tą umową.

(kopia umowy k. 78-83)

Od marca 2019 r. do kwietnia 2019 r. E. W. (1) przebywał w Niepublicznym Zakładzie (...). Pobyt łącznej kwocie 3.800 zł opłaciła powódka, w tym pokryła 600 zł kosztów wymiany kranu i zaworu uszkodzonych przez E. W. (1) w placówce.

(kopia umowy wraz z zaświadczeniem k. 29-33, rachunek k. 34-36)

Od 23 kwietnia 2019 r. do 30 kwietnia 2019 r., od 6 maja 2019 r. do 31 maja 2019 r. oraz od 9 października 2019 r. do śmierci E. W. (1) przebywał w zakładzie opiekuńczo-leczniczym (...), gdzie miał zapewnione świadczenia terapeutyczno-opiekuńcze, opiekę lekarską i pielęgniarską. Koszty pobytu uregulowała powódka. W 2021 r. wyniosły one 51.600 zł (4300 zł miesięczne, tj. ogółem 12x4.300 zł), w styczniu 2022 r. wyniosły 4.600 zł.

Umowy dotyczące pobytu ojca pozwanego w wyżej opisanych domach opieki zawierała i podpisywała powódka.

(kopie umów k. 37—49, faktura k. 50) E. W. (1) co najmniej od 2017 roku nie opłacał samodzielnie żadnych opłat za dom przy ul. (...) w N.. Wobec tego powódka ponosiła za niego opłaty bieżące z tytułu utrzymania wyżej opisanej nieruchomości, takie jak gaz, energia elektryczna, woda, podatek od nieruchomości w następujących kwotach: 2.788,39 zł w latach 2017-2018, 652,57 zł w 2019 r., 638,24 zł w 2020 r., 670,26 zł w 2021 r., 250,08 zł w 2022 r, łącznie 4.999,54 zł. Opłatę za wodę i ścieki w lutym 2018 r. pokryła K. Z. (1). (faktury, potwierdzenia przelewu i decyzje k. 99 i n.)

Od 18 października 2016 r. do 31 maja 2019 r. E. W. (1) podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba bezrobotna niepobierająca zasiłku dla bezrobotnych. Od 1 czerwca 2019 r. do 31 grudnia 2020 r. składki opłacała za niego jednostka organizacyjna pomocy społecznej. Od 23 kwietnia 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu – na podstawie umowy zawartej na jego rzecz z NFZ przez K. P.. Powódka od kwietnia 2021 r. do lutego 2022 r. przelała ze swojego rachunku bankowego łącznie 6.375,87 zł tytułem składek dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego E. W. (1).

W okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2022 r. ojciec powoda nie pobierał świadczeń pieniężnych z ZUS.

(pismo ZUS k. 240, potwierdzenie przelewu k. 86-97, umowa k. 85)

Decyzją z 29 marca 2019 r. E. W. (1) przyznano zasiłek pielęgnacyjny dla osoby niepełnosprawnej na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych w wysokości 184,42 zł miesięcznie za okres od 1 grudnia 2018 r. do 31 października 2019 r. oraz w wysokości 215,84 zł miesięcznie za okres od 1 listopada 2019 r. do dnia śmierci, w łącznej wysokości 7.856,30 zł. Środki z tego tytułu wpływały na rachunek bankowy powódki i były wykorzystywane przez nią na zaspokojenie potrzeb ojca pozwanego.

(kopia decyzji k. 206-207)

Powódka chcąc doprowadzić do ubezwłasnowolnienia E. W. (1) i ustanowienia dla niego opiekuna w listopadzie 2021 r. pokryła koszty usług adwokackich w wysokości 3.000 zł. Nie zainicjowano postępowania w sprawie do chwili śmierci powódki.

(rachunek k. 98, protokół k. 273)

Od marca 2021 r. do lutego 2022 r. koszty leczenia E. W. (1) wyniosły 1.621,20 zł. Zostały pokryte przez powódkę.

(faktury k. 52-63)

Po śmierci E. W. (1) powódka podjęła się organizacji jego pogrzebu. Poniosła koszty jego pochówku w kwocie łącznej 4890 zł, a następnie poniosła koszty wykonania nagrobka – 18.400 zł. E. W. (1) został pochowany w rodzinnym grobie w miejscowości S., w którym już wcześniej zostali pochowani dziadkowie i rodzice powódki i jej brata. Powódka sama – bez informowania pozwanego - zadecydowała o miejscu pochówku E. W. (1) oraz zleciła wykonanie nowego pomnika nagrobnego z imionami i nazwiskami swojego brata, jego i jej rodziców oraz dziadków.

Zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 zł po śmierci ojca pozwanego został wypłacony K. P. (1).

(umowa k. 211-212, potwierdzenie k. 213,215, faktura k. 214, pismo ZUS k. 240, przesłuchanie K. P. (1) k. 273 - nagranie 01:43:43-02:53:09)

Powódka nie zwracała się o pomoc w opiece nad E. W. (1) do pozwanego.

Podczas pobytu E. W. (1) w zakładzie leczniczym, przeprowadziła remont kapitalny łazienki i uporządkowała zalaną piwnicę w domu przy ul. (...). Po śmierci brata wiosną 2022 r. gdy drzewo zerwało sieć elektryczną i uszkodziło narożnik domu, zleciła usunięcie drzew. Po śmierci brata zleciła również uprzątnięcie jego domu.

Powódka pozostaje wdową od 1990 r. Zdecydowała się ponosić wydatki związane z utrzymaniem brata, uznając iż nierealnym było, aby brat zechciał przyjąć opiekę ze strony syna. Od 2016 r. utrzymywała się z emerytury, do której uzyskała prawo w 2013 r. i ze swoic oszczędności. W 2022 r. na swoje nazwisko zarejestrowała działalność gospodarczą w zakresie na sprzedaży artykułów odzieżowych. Nikogo nie zatrudnia. (przesłuchanie K. P. (1) k. 273 – protokół rozprawy nagranie 01:43:43-02:53:09)

Pozwany - J. W. (1) jest synem E. W. (1) i jego jedynym spadkobiercą na mocy aktu poświadczenia dziedziczenia z dnia 13 czerwca 2022 r. W wyniku dziedziczenia po E. W. (1) pozwany nabył nieruchomość zabudowaną domem mieszkalnym położoną w Ł. (N.) przy ul. (...) uregulowaną w księdze wieczystej nr (...). Powódka po śmierci brata przekazała pozwanemu klucze do nieruchomości. Pozwany pracuje dorywczo jako spawacz, mieszka z rodzicami, wspólnie prowadzą gospodarstwo domowe. Rodzice dokonali na jego rzecz darowizny domu, w którym razem zamieszkują. Nie jest właścicielem żadnej innej nieruchomości. Nie ma osób na swoim utrzymaniu, żony ani dzieci. Ukończył technikum w kierunku blacharz samochodowy. Powódka nigdy nie prosiła go o pomoc nad chorym ojcem, nie informowała go o jego stanie, nie konsultowała z nim wydatków. Po śmierci E. W. (1) nie wytłumaczyła pozwanemu poniesionych kosztów.

(wydruk treści eKW k. 13-16, zeznania B. B. k. 271 nagranie 01:09:38-01:37:27, przesłuchanie J. W. (1) k. 276v-277 nagranie 02:53:58-03:06:57)

Na rozprawie 10 stycznia 2025 r. pełnomocnik pozwanego wycofał wniosek dowodowy z pkt 4b odpowiedzi na pozew (protokół rozprawy k. 267v)

Sąd postanowił na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominąć zgłoszony w pkt 7 odpowiedzi na pozew dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa, a na podstawie pkt 5 tego samego przepisu, pominąć zgłoszony w pkt 4b odpowiedzi na pozew wniosek o zwrócenie się do Urzędu Skarbowego o deklaracje PIT pozwanego (postanowienie Sądu - k. 273)

Zeznania świadka R. N. (k. 270v protokół rozprawy nagranie 01:01:49-01:07:48) nie zawierały informacji co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Powódka w niniejszej sprawie połączyła w istocie kilka różnych, tj. opartych na odmiennych podstawach prawnych, roszczeń materialnoprawnych przeciwko pozwanemu.

W przeważającej części roszczenia powódki dotyczą środków pieniężnych przeznaczonych przez nią na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem jej brata E. W. (1) – w okresie od 2017 roku do jego śmierci. Dotyczy to tej części wydatków udokumentowanych (wykazanych) przez powódkę, które zostały poczynione przez nią za życia E. W. oraz związane były z pokrywaniem kosztów jego przebywania w wyżej opisanych domach opieki, jego leczenia oraz ubezpieczenia zdrowotnego (wydatki te w niewielkiej jedynie części zostały przez powódkę pokryte z przysługującego E. W. zasiłku socjalnego z MOPS).

W okresie objętym pozwem (od 2017 roku do śmierci E. W.) K. P. pozostawała niewątpliwie w kręgu osób potencjalnie zobowiązanych do alimentowania E. W. jako jego siostra (art. 128 i 129 k.r.o. oraz art. 134 k.r.o.), chociaż zobowiązany alimentacyjne w pierwszej kolejności był najbliższy żyjący krewny E. W., to jest pozwany jako jego jedyny syn (rodzice E. W. już wówczas nie żyli). Zebrany w sprawie niniejszej materiał dowodowy wskazuje na to, że E. W. na przełomie 2016/2017 z uwagi na długotrwałe uzależnienie od alkoholu był już w takim stanie zdrowia oraz sprawności psychofizycznej, które wykluczały możliwości uzyskiwania regularnych dochodów (przy tym nie miał dochodów z tytułu renty ani emerytury) – co aktualizowało obowiązek alimentacyjny w pierwszej kolejności po stronie jego syna, tj. pozwanego w tej sprawie J. W.. Niesporne jest to, że E. W. nie zwracał się wówczas o żadną pomoc, w szczególności finansową, do swojego syna, co jednak nie ma znaczenia dla oceny, zgodnie z którą powstał wówczas (zaktualizował się) po stronie pozwanego obowiązek alimentacyjny wobec ojca. Pozwany w sprawie niniejszej nie przywołał żadnych okoliczności faktycznych, które wskazywałyby na to, że uzyskanie wówczas od niego przez E. W. świadczeń alimentacyjnych było niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Oznacza to, że nie ma podstaw do przyjęcia, że z kolei potencjalny obowiązek alimentacyjny K. P. wobec E. W. zaktualizował się – obowiązek ten w sensie prawnym pozostawał potencjalny (na wypadek, gdyby J. W. obiektywnie nie mógł go zrealizować), natomiast aktualny – tj. rodzący wymagalne zobowiązanie w rozumieniu prawa cywilnego – obowiązek alimentacyjny pozostawał po stronie J. W.. Dodać należy, że inne okoliczności faktyczne, tj. niesporny w sprawie niniejszej brak zainteresowania E. W. utrzymywaniem relacji z jego synem (pozwanym w sprawie niniejszej), a wcześniej udziałem w jego wychowaniu, w ocenie Sądu nie oznaczają zwolnienia pozwanego z obowiązku alimentacyjnego względem jego ojca – pozwany musiałby dodatkowo podnieść i wykazać okoliczności faktyczne dotyczące jego osobistej i majątkowej sytuacji z lat 2017-2022, które skutkowałyby zastosowaniem art. 132 k.r.o., tj. przejściem obowiązku alimentacyjnego na dalszą w kolejności osobę, tj. w tym przypadku powódkę. Okoliczności takich pozwany nie podniósł ani nie wykazał.

Dodać należy, że z uwagi na stan zdrowia oraz brak dochodów własnych (chociażby z renty lub z emerytury), poza niewielkim zasiłkiem socjalnym z MOPS, J. W. niewątpliwie znalazł się niedostatku rozumianym jako obiektywny stan braku środków na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb życiowych (art. 133 par. 2 k.r.o.).

Wobec powyższego, zastosowanie do oceny wyżej podanych roszczeń powódki znajduje art. 140 par. 1 k.r.o. Zgodnie z treścią tego przepisu osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić. Taką osobą w wyżej opisanych okolicznościach faktycznych była K. P., po której stronie wobec tego powstała wierzytelność pieniężna wobec J. W. o zwrot środków utrzymania dostarczonych jego ojcu w okresie objętym pozwem.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że z uwagi na istnienie regulacji z art. 140 k.r.o. nie ma zastosowania do rozliczeń między wyżej podanymi osobami (tj. powódką i pozwanym) w odniesieniu do skutków dostarczania E. W. środków niezbędnych mu do utrzymania (tj. do uniknięcia niedostatku – art. 133 par. 2 k.c.) ogólnych przepisów mówiących o zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c. i nast.) - te ostatnie znajdują zastosowanie jedynie wówczas, gdy nie ma żadnych innych norm prawnych regulujących skutki wzbogacenia jednego podmiotu kosztem drugiego (w tym przypadku: pozwanego zaoszczędzającego sobie wydatków kosztem powódki).

Wykluczone jest także stosowanie w tym zakresie przepisów dotyczących prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (art. 752 k.c. i nast.) - regulacja ustawowa z art. 752 k.c. dotyczy sytuacji, gdy ktoś bez obowiązku umownego ale również bez obowiązku ustawowego spełnia określone świadczenia na rzeczy innej osoby lub „prowadzi cudze sprawy”. Dostarczanie komuś środków utrzymania innemu człowiekowi, tj. spełnianie świadczeń alimentacyjnych przez osobę nawet do tego niezobowiązaną, nie stanowi prowadzenia cudzych spraw w rozumieniu wyżej przywołanych przepisów. W szczególności, jeżeli ktoś – nie będąc do tego zobowiązanym prawnie – dostarcza innej osobie środków utrzymania, w sytuacji gdy, osoba ta sama nie może zaspokoić swoich potrzeb i żyje w niedostatku (art. 133 par. 2 k.r.o.) - nie może następnie, nawet po rozliczeniu się z wydatków z taką osobą i przy założeniu działania w jej interesie, żądać od tej osoby zwrotu dostarczonych jej środków utrzymania. Byłoby to nie tylko sprzeczne z prawem, ale także z zasadami współżycia społecznego. Zastosowanie w tej sytuacji znajduje natomiast wyżej przywołana regulacja ustawowa z art. 140 k.r.o. która w sposób wyczerpujący reguluje kwestię tego, od kogo i na jakich warunkach osoba, która dostarczyła komuś innemu środków utrzymania, może żądać ich zwrotu. Wyłącza to zastosowanie w omawianej sytuacji art. 752 i art. następnych k.c.. Mogą one mieć natomiast zastosowanie do wydatku poniesionego przez powódkę na pokrycie kosztów pomocy prawnej w sprawie wniosku o ubezwłasnowolnienie E. W., co wykracza już poza pojęcie dostarczania mu środków utrzymania, podobnie jak do pokrywania wydatków związanych z zawartymi uprzednio przez E. W. umowami o dostarczaniem do domu przy ul. (...) wody, energii elektrycznej, gazu, etc. w okresie, gdy E. W. już tam nie mieszkał – podobnie jak do zapłaty wcześniejszego zadłużenia E. W. z tego tytułu. Kwestia ta zostanie omówiona poniżej.

Jak już wyżej podano, koszty leczenia J. W. oraz pobytu w domu opieki, jak również ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ, z pewnością stanowiły dostarczanie J. W. środków utrzymania. Nie można uznać, że ich wysokość była wygórowana lub nieuzasadniona obiektywnie istniejącymi potrzebami ojca pozwanego. W szczególności koszty pobytu J. W. w domu opieki nie odbiegały od przeciętnych rynkowych stawek tego rodzaju usług. Co do zasady całość tych wydatków objęta była wynikającym z art. 140 par. 1 k.r.o. zobowiązaniem pozwanego względem powódki – jednakże pozwany podniósł zarzut przedawnienia powołując się na art. 140 par. 2 k.r.o., a zarzut ten należy uznać za uzasadniony. Wyżej przywołany przepis ustawowy przesądza o tym, że roszczenie powódki oparte na art. 140 par. 1 k.r.o. przedawnia się po upływie terminu 3-letniego, kończącego z ostatnim dniem danego roku kalendarzowego (art. 118 zd. 2 k.c.). Tym samym roszczenia powódki odnośnie do zwrotu środków utrzymania dostarczonych ojcu pozwanego w latach 2017-2020 uległy przedawnieniu przed datą złożenia pozwu w sprawie niniejszej, w szczególności roszczenia o zwrot świadczeń alimentacyjnych na rzecz E. W. uległy przedawnieniu z dniem 31 grudnia 2023 roku. Nie zachodzą podstawy do przyjęcia, że zarzut przedawnienia podniesiony w tych okolicznościach przez pozwanego miałby zostać uznany za naruszający zasady współżycia społecznego i nie podlegający ochronie prawnej z mocy art 5 k.c. W szczególności zaznaczyć należy, że powódka nie wykazała tego, aby kiedykolwiek przed złożeniem pozwu w sprawie niniejszej kierowała wprost do pozwanego żądania zapłaty jakichkolwiek sum pieniężnych na wyżej podany cel (zwrot kosztów utrzymania E. W.) oraz nie ma podstaw do przyjęcia, że pozwany w jakikolwiek sposób przyczynił się do tego, że wyżej podane roszczenia uległy przedawnieniu.

Oznacza to, że roszczenia powódki oparte na art. 140 par. 1 k.r.o. mogły podlegać uwzględnieniu jedynie co do środków utrzymania dostarczonych przez powódkę ojcu pozwanego w latach 2021 i 2022. W ramach omawianego tutaj roszczenia powódki zasądzeniu podlegają zatem:

- kwoty pokrytego przez powódkę kosztu pobytu E. W. w domu opieki (k. 45-51 akt sprawy), tj. 12 x 4300 zł + 4600 zł = 56.200 zł,

- pokryte przez powódkę koszty zakupu leków w latach 2021-2022 (suma kwot z k. 52-63), tj. 1621,20 zł,

- pokryty przez powódkę koszt ubezpieczenia zdrowotnego (umowa powódki z NFZ zawarta przez nią rzecz pozwanego), suma kwot z k. 86 i nast.: 6375,87 zł.

Kwoty te należy pomniejszyć o wykorzystany przez powódkę i wypłacony w tym okresie przyznany J. W. zasiłek pielęgnacyjny na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych wynoszący miesięcznie 215,84 zł (kopia decyzji k. 206), co dla całego okresu od stycznia 2021 do stycznia 2022 daje kwotę 13 x 215,84 zł = 2805,92 zł). Było to świadczenie należne J. W. jako osobie niepełnosprawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, przy czym podkreślić należy, że nie jest to świadczenie z zakresu pomocy społecznej, gdyż przysługuje niezależnie od poziomu dochodów danej osoby niepełnosprawnej i jej sytuacji majątkowej. Podkreślić należy, że zasiłek pielęgnacyjny nie jest świadczeniem pieniężnym z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – te ostatnie są przyznawane osobom znajdującym się w trudnej sytuacji (art. 7 ustawy) i spełniającym kryterium dochodowe (art. 8 ustawy o pomocy społecznej) – E. W. obydwa te kryteria niewątpliwie spełniał, co wynika z pozwu, gdzie powódka podała, że E. W. miał wypłacane świadczenie pieniężne z pomocy społecznej, które wpływało na rachunek powódki, jednakże nie wskazała wprost jego miesięcznej wysokości. Z załącznika do pozwu (k. 210) wynika, że miesięczna wysokość tego świadczenia wynosiła w 2020 roku 485,16 zł i nie ma podstaw do przyjęcia, że byłą ona niższa w okresie styczeń 2021 – styczeń 2022, a E. W. w tym okresie nadal spełniał warunki do otrzymania pomocy społecznej (był osobą niepełnosprawną bez dochodów własnych). Skoro tak, to od kwoty świadczenia należnego powódce od pozwanego na podstawie art. 140 k.r.o. należy odjąć również sumę świadczeń z pomocy społecznej za 13 miesięcy (styczeń 2021 – styczeń 2022), które mogły służyć zaspokajaniu potrzeb E. W. (co powódka przyznaje w pozwie) – w łącznej kwocie 13 x 485,16 zł = 6307,08 zł.

Łączna suma wyżej podanych kwot podlegających zwrotowi przez pozwanego na podstawie art. 140 k.r.o., pomniejszona o pobrany w tym czasie zasiłek okresowy należny E. W., wynosi 56.200 zł + 1621,20 zł + 6375,87 zł – 2805,92 zł -6307,08 zł = 55.084,07 zł.

Jak zaznaczono już powyżej, jedynie część wydatków powódki dokonanych za życia E. W. (od 2017 do styczna 2022) uznać można nie za dostarczanie mu środków do życia (charakter alimentacyjny świadczenia i rozliczenie go na podstawie art. 140 k.r.o. lecz za prowadzenie bez zlecenia spraw ojca pozwanego. Zakwalifikować tak należy te wydatki pokryte przez powódkę za życia E. W., które nie były niezbędne do zaspokojenia jego bieżących potrzeb życiowych, a które wynikały ze spłaty zobowiązań pieniężnych zaciągniętych w ramach stosunków prawnych, których stroną był ojciec pozwanego - umowy o dostawę wody, energii elektrycznej, gazu do budynku przy ul. (...) w okresie, kiedy E. W. już tam nie mieszkał oraz umowa o zabieg operacyjny ojca pozwanego w prywatnej jednostce służby zdrowia (niesporne jest, że mógł on poddać się temu zabiegowi w ramach publicznej służby zdrowia), a ponadto wydatek poniesiony przez powódkę w celu uzyskania pomocy prawnej zmierzającej do wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie E. W.. Wszystkie te działania były podjęte przez K. P. w interesie E. W. i z korzyścią dla niego (w szczególności wobec stanu zdrowia ojca pozwanego i faktycznej niemożności prowadzenia przez niego jego spraw w jego interesie leżało wystąpienie do wniosku z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie), a przy tym nie polegały na dostarczaniu środków utrzymaniu w rozumieniu przepisów ustawowych o obowiązku alimentacyjnym. W szczególności nie jest dostarczaniem środków utrzymania innej osobie samo regulowanie za nią jej zobowiązań pieniężnych, o ile nie dotyczą one bieżącego zaspokajania potrzeb życiowych (co np. dotyczy sytuacji, w których opłacane są wydatki wynikające z umów danej osoby z dostawcami wody, energii elektrycznej, etc. do budynku, w którym ta osoba już nie przebywa – co dotyczy okresu, kiedy E. W. nie mieszkał już przy ul. (...) lecz najpierw u powódki a potem w domu opieki). Przyjąć należy, że powódka w sprawie niniejszej przedstawiła (w pozwie) pozwanemu rozliczenie poniesionych przez nią wydatków na wyżej opisane cele, a ponadto były to wydatki poniesione w interesie E. W. (poprzednika prawnego pozwanego) i nie były sprzeczne ze znaną powódce wolą E. W.. Wobec powyższego, stosownie do treści art. 753 par. 2 k.c. pozwany jako spadkobierca E. W. jest zobowiązany do zwrotu na rzecz powódki następujących poniesionych przez nią wydatków ( w łącznej kwocie 13.099,54 zł):

- 3000 zł (k. 98) za usługę prawnika, któremu powódka zleciła sporządzenie i złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie E. W., co miało ułatwić sprawowanie nad nim opieki i podejmowanie decyzji w sprawach związanych z jego leczeniem,

- 600 zł (k. 36) za naprawę kranu w należącym do E. W. budynku przy ul. (...),

- 4500 zł (k. 78) należności na rzecz niepublicznej jednostki służby zdrowia za odpłatną operację przepukliny E. W. w tej jednostce (wydatku tego nie można zakwalifikować jako dostarczania środków utrzymania E. W. w zakresie potrzebnym do uniknięcia niedostatku – art. 133 par. 2 k.r.o. - w szczególności dlatego, że ojciec pozwanego mógł poddać się w późniejszym terminie operacji nieodpłatnie w publicznej jednostce, ze środków NFZ),

- wydatki w łącznej kwocie 4999,54 zł na rzecz dostawców wody, energii elektrycznej i gazu na nieruchomość przy ul. (...), gdzie E. W. już wówczas co do zasady nie przebywał (co oznacza, że nie było dostarczanie mu środków utrzymania), a zarazem wydatki te wynikały z umów wcześniej zawartych przez E. W. i były konieczne do poniesienia, w szczególności w celu uniknięcia odcięcia nieruchomości od dostawy wyżej opisanych „mediów” – wyżej wskazane wydatki pomijają wpłatę dokonaną z rachunki osoby innej niż powódka tj. K. Z. (k. 135 odwrót).

Zaznaczyć należy, że roszczenie powódki o zwrot wyżej omawianych wydatków, które powinny być zwrócone powódce na podstawie art. 753 par. 2 k.c. (jak już wyżej wyjaśniono, nie były to wydatki na pokrycie kosztów utrzymania E. W. w zakresie niezbędnym do uniknięcia popadnięcia w niedostatek, a zatem nie są one objęte rozliczeniem na podstawie art. 140 w zw. z art. 133 par. 2 k.r.o.), podlega przedawnieniu w ogólnym terminie z art. 118 k.c., który obecnie (co do roszczeń powstałych przed dniem 9 lipca 2018 roku) wynosi 6 lat i upływa z końcem roku kalendarzowego. Roszczenie o zwrot wydatków powódki, o których tutaj mowa, poniesionych po 9 lipca 2018 roku mogło zatem przedawnić się najwcześniej z końcem 2024 roku, ale przed tą datą powódka złożyła pozew, co przerwało bieg terminu przedawnienia. Z kolei roszczenia powódki o zwrot wydatków dokonanych do 9 lipca 2018 roku – stosownie do treści art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – nie mogły ulec przedawnieniu wcześniej niż z końcem roku kalendarzowego, w którym upłynąłby 6-letni termin liczony od 9 lipca 2018 roku, a zatem z końcem 2024 roku. Także i ta część roszczeń powódki opartych na art. 753 par. 2 k.c. nie uległa zatem przedawnieniu.

Dodać w tym miejscu należy, że nawet gdyby – wbrew wyżej sformułowanej argumentacji – przyjąć, że wydatki powódki związane z umowami E. W. z dostawcami „mediów” do domu przy ul. (...) oraz dotyczące zawartej przez E. W. umowy z niepublicznym zakładem opieki zdrowotnej o wykonanie zabiegu operacyjnego stanowiły dostarczanie środków utrzymania i podlegają rozliczeniu na podstawie art. 140 k.r.o., to w tym przypadku należałoby uznać podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia w odniesieniu do tych właśnie roszczeń narusza zasady współżycia społecznego i dlatego nie podlega ochronie prawnej (art. 5 k.c.), a to dlatego, że chodzi tutaj o wykonanie przez powódkę zobowiązań pieniężnych zaciągniętych przez E. W., które pozwany w przeciwnym razie odziedziczyłby i musiał pokryć z własnych środków.

Dodać należy, że powódka nie wykazała ani tego, że poza wyżej wymienioną i udokumentowaną załącznikiem do pozwu (k. 36) wymianą kranu poniosła inne wydatki w związku z awarią hydrauliczną w domu przy ul. (...) albo w związku z innymi naprawami lub remontami tego budynku czy innych elementów nieruchomości (malowanie płotu), a ponadto, że było to działanie uzasadnione obowiązkami osoby działającej w cudzej sprawie bez zlecenia. Tak samo należy potraktować twierdzenia powódki o kosztach „uprzątnięcia” domu przy ul. (...) już po śmierci E. W. – skoro powódka wiedziała, że nie jest spadkobierczynią swojego brata i nie miała żadnych podstaw aby przypuszczać, że spadkobiercą E. W. jest ktokolwiek inny niż jego syn (pozwany), to nie powinna była zlecać po śmierci E. W. żadnych prac dotyczących wyżej podanej nieruchomości, poza takimi, które były niezbędne do uchronienia innych osób przed grożącą im ze strony nieruchomości szkodą.

Z kolei koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, niewątpliwie – wobec wyraźnej treści art. 922 par. 3 k.c. - wchodzą w skład spadku. Z tego tytułu pozwany jest zobowiązany zwrócić powódce poniesione przez nią i udowodnione w toku postępowania wydatki związane z pogrzebem E. W., w zakresie w jakim nie zostały one pokryte z zasiłku pogrzebowego (4000 zł) wypłaconego powódce. Powódka udokumentowała te wydatki w zakresie kwoty 4890 zł (k. 214 i 216, tj. 1000 zł + 3890 zł), która po pomniejszeniu o wyżej podaną kwotę 4000 zł daje sumę 890 zł polegającą zasądzeniu od pozwanego jako zwrot kosztów pogrzebu E. W..

Wskazać należy natomiast, że brak jest podstaw do przypisania pozwanemu obowiązku zwrotu powódce kosztów wykonania pomnika nagrobnego w miejscu pochówku E. W.. Po pierwsze, wbrew wyrażanym w orzecznictwie sądowym poglądom w ocenie sądu rozpoznającego sprawę niniejszą wobec braku ustawowej definicji „kosztów pogrzebu” i samego pojęcia „pogrzebu” należy odwołać się do słownikowej definicji tego ostatniego terminu („pogrzeb” oznacza „obrzęd towarzyszący chowaniu zmarłego” (...) – co z kolei oznacza, że nie można uznać za element „kosztów pogrzebu” kosztów wykonania nagrobka w miejscu, gdzie spoczywa ciało już pochowanej osoby. Po drugie, nawet gdyby mimo wszystko przyjąć pogląd przeciwny, to w konkretnych okolicznościach niniejszej sprawy należałoby uznać roszczenie powódki o zwrot kosztów wykonania nagrobka za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowiące nadużycie prawa podmiotowego osoby innej niż spadkobierca o zwrot kosztów pogrzebu spadkodawcy, gdyż w tym przypadku pozwany nie miał żadnego wpływu na to, w jakim miejscu został pochowany jego ojciec jak również na kształt i koszt jego nagrobka, a ponadto (co bodajże w tym kontekście najważniejsze) został pochowany w grobie, w którym już wcześniej pochowano ciała czterech innych osób (rodziców i dziadków powódki i E. W.) a dane tych osób również zawarto na nowym pomniku nagrobnym. Tym samym pozwany miałby w istocie zwrócić powódce koszt wykonania nowego pomnika nagrobnego dla pięciu osób w miejscu, w którym już uprzednio istniał wcześniejszy pomnik nagrobny a powódka nie wykazała tego, aby E. W. nie mógł być tam pochowany bez uszkodzenia istniejącego nagrobka. W istocie zatem nie ma podstaw do przyjęcia, że tego rodzaju wydatek w konkretnych okolicznościach niniejszej sprawy odpowiada zwyczajom środowiska, do którego należą strony (art. 922 par. 3 k.c.), skoro E. W. mógł zostać pochowany pod już istniejącym wcześniej nagrobkiem.

Ostatecznie zatem zasądzeniu od pozwanego na rzecz powódki podlega należność w łącznej kwocie 69.073.61 zł (55.084,07 zł + 890 zł + 13.099,54 zł) - z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 481 par. 1 i 2 k.c. za okres od dnia następującego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanego oparty na twierdzeniu, zgodnie z którym wyżej zgłoszenie przez powódkę wyżej opisanych roszczeń w pozwie nie podlega ochronie prawnej z uwagi na to, iż jest to zachowanie powódki sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Po pierwsze, co do zasady to własne zachowanie powódki względem pozwanego – gdyby było moralnie naganne – a nie zachowanie innej osoby (ojca pozwanego) mogłoby uzasadniać wyżej opisany zarzut. Pozwany natomiast niczego nagannego powódce nie zarzuca. Po drugie, nawet gdyby jednak mimo to wziąć pod uwagę w niniejszej sprawie także kontekst relacji między pozwanym a jego ojcem (E. W.), nie może prowadzić do wniosku o tym, jakoby zgłoszenie przez powódkę wyżej opisanych roszczeń stanowiło z jej strony nadużycie prawa podmiotowego. Postawa E. W. jako ojca pozwanego na pewno zasługuje na negatywną ocenę, jednakże nie może przesądzać o tym, że wyżej opisane roszczenia powódki nie podlegają ochronie prawnej – przede wszystkim dlatego, że pozwany odziedziczył po swoim ojcu wartościowy przedmiot majątkowy w postaci prawa własności zabudowanej nieruchomości przy ul. (...) w Ł., której wartość jest z pewnością (co najmniej) kilkukrotnie większa od wysokości wyżej przywołanych roszczeń powódki. Dodać należy, że pozwany nie udowodnił w sposób dla sądu przekonujący i wiarygodny tego, że E. W. nie realizował w stosunku do niego obowiązku alimentacyjnego – gdyby tak było, to zapewne miałoby miejsce jakieś postępowanie zmierzające do egzekucji obowiązku alimentacyjnego, a niczego takiego pozwany nie udowodnił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Wartość przedmiotu sporu w sprawie wyniosła 168.312 zł. Powódka wygrała sprawę w 41%. Koszty procesu, jakie poniosła, wynoszą 11.834 zł, tj. opłata sądowa od pozwu w kwocie 8.416 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 5.400 zł (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. z 2015 r. poz. 180 ze zm.). Koszty procesu, jakie poniósł pozwany wyniosły: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 5.400 zł. Łączne koszty procesu związane z udziałem w nim stron wyniosły zatem 19.250 zł. Należało zatem zasądzić od pozwanego na rzecz powódki z tytułu zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa głównego kwotę 2.475,50 zł (19.250 zł x 0,41 – 5417 zł).

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonych na rzecz stron kwot kosztów procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

ZARZĄDZENIE

Odpisy wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dnia 10 II 2025