Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 października 2020 roku powód M. Ł. (1) wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w G. kwoty 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia związanego z osadzeniem powoda w warunkach niezgodnych ze standardami europejskimi, przymuszanie go do dokonywania prac porządkowych na obszarze pomieszczenia palarni, poniżanie powoda przez funkcjonariuszy służby więziennej, stosowanie wobec niego gróźb oraz szantażu, naruszanie przez funkcjonariuszy służy więziennej jego dóbr osobistych. Powód w uzasadnieniu podnosił, iż podczas pobytu w ww. zakładzie wielokrotnie oddelegowywany zostawał, mimo wielokrotnego wskazywania, iż jest osobą niepalącą, do sprzątania pomieszczenia palarni, co wiązać się miało dla niego z uczuciem dyskomfortu. M. Ł. (1) wskazał również, iż względem jego osoby wielokrotnie łamano podstawowe prawa wynikające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Powód miał podczas wykonywania kary pozbawienia wolności zostać umieszczony w celach zorganizowanych w nieprzystosowanych do tego ze względu na ich wielkość pomieszczeniach, w których ilość osadzonych w przeliczeniu na jego powierzchnie miała przekraczać wymagane prawem standardy. Powód powołał się również na okoliczność, iż panujące w pomieszczeniach warunki i ich wyposażenie stwarzały niebezpieczeństwo dla osób tam się znajdujących. Sam obiekt, zdaniem powoda nie został odpowiednio przystosowany na potrzeby więzienia z uwagi na brak toalet we wnętrzach cel oraz brak osłon oddzielających w pomieszczeniu łaźni oraz mat antypoślizgowych. Nadto funkcjonariusze Służby Więziennej, jak twierdzi powód, dopuszczali się względem jego osoby nieodpowiednich zachowań zmierzających do poniżania. Wyżej wymienione okoliczności miały skutkować wystąpieniem u powoda nerwicy.

/pozew - k. 4-7/

W odpowiedzi na pozew, datowanej na 28 stycznia 2021 roku, pozwany Zakład Karny G. reprezentowany przez Dyrektora Zakładu Karnego w G., wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na jego bezzasadność oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż pozwany w okresie swojego pobytu w zakładzie nie został zakwaterowany w warunkach przeludnienia, zachowane zostały normy powierzchniowe określone w kodeksie karnym wykonawczym, a wszystkie budynki wchodzące w skład obiektu spełniają wszelkie normy oraz standardy przewidziane prawem i utrzymywane są w należytym stanie sanitarnym i z zapewnieniem osadzonym bezpieczeństwa. Sam pawilon zdaniem pozwanego jest sukcesywnie modernizowany, a wszelkie czynności konserwatorskie dokonywane są na bieżąco. Pozwany zaprzeczył również twierdzeniom powoda o przymuszaniu go do wykonywania nieodpłatnej pracy w postaci sprzątania pomieszczenia palarni, wskazując iż utrzymanie czystości na obszarze zakładu i wykonywanie w tym zakresie poleceń przełożonych przewidują przepisy kodeksu karnego wykonawczego. Pozwany wskazywał, iż na trenie zakładu obowiązuje całkowity zakaz spożywania wyrobów tytoniowych poza miejscami specjalnie do tego wyznaczonymi. Według pozwanego w celach pozbawionych sanitariatów, z wyjątkiem przeprowadzania apelu, wydawania posiłków oraz sprzątania obszaru korytarza, drzwi cel (również w porze nocnej) pozostawały otwarte, w celu umożliwienia osadzonym korzystania z nich. Nadto pozwany podczas pobytu w zakładzie miał możliwość korzystania z terenu rekreacyjnego oraz biblioteki. Pozwany wskazał przyczynę wymierzenia powodowi kar dyscyplinarnych wskazując, iż miały one związek z działaniami powoda, wyczerpującymi znamiona czynów zabronionych. W trakcie spotkań z psychologiem na terenie zakładu u powoda nie stwierdzono u powoda oznak obniżenia nastroju oraz występowania stanów lęku lub napięcia - u powoda na skutek odbywania kary pozbawienia wolności nie doszło do pogorszenia stanu zdrowia psychicznego.

/odpowiedz na pozew – k.23-27/

Postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2020 roku w sprawie I Co 80/20 Sąd Okręgowy w Łodzi zwolnił powoda od kosztów sądowych w sprawie.

/postanowienie – k. 13/

W piśmie z dnia 6 maja 2021 roku powód odniósł się do twierdzeń zawartych w odpowiedzi na pozew z dnia 28 stycznia 2021 roku, wskazując jednoznacznie, iż jakiekolwiek kierowanie gróźb karalnych w stosunku do funkcjonariusza służby więziennej nie miało miejsca.

/pismo z dnia 6 maja 2021 roku, 84-85/

W toku rozprawy z dnia 22 czerwca 2021 roku powód cofnął dowód z przesłuchania świadków, podtrzymując powództwo a pozwany nie zmienił swego stanowiska w sprawie.

/protokół rozprawy z dnia 22 czerwca 2021 roku – k.110-113 e-protokół 00:02:29 – 00:04:01 i 01:24:58/

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty:

Powód M. Ł. (1), poczynając od 7 kwietnia 2015 roku pozostaje osadzony w różnych jednostkach penitencjarnych, w tym o okresie 23.03.2017 r. - 21.08.2017 r. oraz okresie 20.02.2018 r. - 19.02.2020 r. w Zakładzie Karnym w G. gdzie przebywał w celach:

- (...) nr (...) (pawilon/oddział/numer celi) o pow. 20,39 m2, gdzie łącznie z nim w roku 2017 przebywało 6 osób w okresie od 23.03 - 04.04, 4 osoby w dniu 05.04. i 5 osób w okresie 06.04-19.04;

- (...) nr (...) o pow. 6,22 m2, gdzie łącznie z nim w 2017 roku w okresie 20.04-11.06 przebywały 2 osoby;

- (...) nr(...) o pow. 6,25 m2, gdzie łącznie z nim w 2017 roku w okresie 12.06-21.08 przebywały 2 osoby;

- (...) nr (...) o pow. 12,209 m2, gdzie łącznie z nim w 2018 roku w okresie 20.02-26.02 przebywały 4 osoby;

- (...) nr (...) o pow. 6,25 m2, gdzie łącznie z nim w 2018 roku w okresie 27.02-31.12 oraz w roku 2019 w okresie 01.01-19.03 przebywały 2 osoby;

- (...) nr (...) o pow. 6,22 m2, gdzie łącznie z nim w 2019 roku w okresie 20.03-11.11 przebywały 2 osoby;

- (...) nr (...) o pow. 20,49 m2, gdzie łącznie z nim w 2019 roku w okresie 12.11-20.11 przebywały 4 osoby a w okresie 21.11-27.11 – 5 osób;

- (...) nr (...) o pow. 6,00 m2, gdzie łącznie z nim w 2019 roku w okresie 28.11-31.12 i w 2020 roku w okresie 01.01-28.01 przebywały 2 osoby;

- (...) nr (...) o pow. 6,22 m2, gdzie łącznie z nim w 2020 roku w okresie 29.01 -19.02 przebywały 2 osoby.

Obecnie powód przebywa w Areszcie Śledczym w Ł.. Na dzień wnoszenia pozwu powód miał pozostać osadzony w jednostce penitencjarnej do 2025 roku.

/bezsporne, informacja z systemu NOE-SAD – k. 70; notatka dotycząca lokacji osadzonego – k. 59; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

W dniu 6 listopada 2019 roku M. Ł. (1) otrzymał karę dyscyplinarną nagany za kierowane wobec funkcjonariuszki służby zdrowia w dniu 4 listopada 2019 roku słowa wulgarne. Powód przyznał się do swego czynu i przeprosił, twierdząc że był zdenerwowany.

Następnie w dniu 30 stycznia 2020 roku M. Ł. (1) otrzymał karę w postaci pozbawienia korzystania z udziału w niektórych zajęciach kulturalno – oświatowych, z wyjątkiem korzystania z książek i prasy, na okres 3 miesięcy, za próbę wyniesienia na plac spacerowy sprzętu kwaterunkowego w postaci ręcznika będącego własnością Skarbu Państwa i użycia słów wulgarnych w dniu 27 stycznia 2020 roku. Powód przyznał się do próby wyniesienia sprzętu kwaterunkowego i użycia słów wulgarnych, ale nie w stosunku do funkcjonariusza.

Kolejno w dniu 18 lutego 2020 roku powód został ukarany karą w postaci udzielania widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą, na okres do 3 miesięcy, za to że w dniach 27-29 stycznia 2020 roku zachował się niepoprawnie, używał słów wulgarnych oraz kierował groźby karalne wobec funkcjonariuszy Służby Więziennej. Skazany nie przyznał się do żadnego z czynów.

/wykaz kar dyscyplinarnych – k. 60 – 68; wniosek – k. 86; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

W odpowiedzi na skargę M. Ł. (1) na decyzję Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 30 stycznia 2020 roku w zakresie ukarania osadzonego karami dyscyplinarnymi określonymi w art. 143 § 1 pkt. 3 i kkw, skargę z powodu niedochowania terminu do jej złożenia pozostawiono bez rozpoznania.

/postanowienie – k. 38 - 39; skarga – k. 41 – 43/

Na podstawie złożonego przez Dyrektora Zakładu Karnego w G. w dniu 17 lutego 2020 roku zawiadomienia o przestępstwie w sprawie znieważenia funkcjonariusza G. B. przez osadzonego M. Ł. (1), w dniu 27 maja 2020 roku skierowano akt oskarżenia do Sądu Rejonowego w Łęczycy. Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2020 roku Sąd Rejonowy w Łęczycy uniewinnił powoda od zarzucanych mu czynów.

/informacja – k. 44, zawiadomienie – 45; akt oskarżenia wraz z zawiadomieniem – k. 89 – 92; wyrok wraz z uzasadnieniem – k. 93 – 99; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Jednostka w G. przygotowuje skazanych do opuszczenia zakładu karnego lub pobytu w zakładzie karnym typu otwartego. Powód został zdegradowany na podstawie oceny okresowej.

Ze sporządzonego w dniu 18 lutego 2020 roku projektu oceny okresowej powoda wynika, że w rozmowach wychowawczych M. Ł. (2) prezentuje deklaratywnie krytyczny stosunek a zachowanie jego należy ocenić jako naganne, gdyż w ciągu 3 miesięcy wpłynęły trzy skuteczne wnioski o wymierzenie mu kary dyscyplinarnej. Powód miał prowadzić działania zmierzające do pogorszenia atmosfery wśród osadzonych zakwaterowanych w oddziale (...), oceniono go jako osobę zdemoralizowaną, która nie potrafi wyciągać wniosków ze swego negatywnego zachowania. Z tych względów wskazano, że osadzony nie daje gwarancji właściwego funkcjonowania w warunkach zakładu typu półotwartego, wnioskując o zmianę klasyfikacji z R-2/z na R-1/z.

/projekt oceny – k. 87 – 88; zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

W dniu 19 lutego 2020 roku Komisja Penitencjarna dokonała negatywnej oceny postępów skazanego w resocjalizacji oraz poczyniono zmiany klasyfikacji osadzonego z (...)ZK typu pół-otwartego na (...)– ZK typu zamkniętego.

/protokół posiedzenia komisji – k. 37; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Skutkiem wniesionej do Sądu Penitencjarnego przez M. Ł. (1) skargi na decyzję dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 18 lutego 2020 roku dotyczącą udzielania widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą na okres 3 miesięcy oraz decyzję Komisji Penitencjarnej z dnia 19 lutego 2020 roku w zakresie zakwalifikowania do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego, Sąd dnia 10 kwietnia 2020 roku wydał postanowienie utrzymujące w mocy obie decyzje, wskazując, że nie doszło do naruszenia prawa przez te podmioty.

/postanowienie – k. 30 - 32; skarga – k. 33 – 36/

Okręgowy Dyrektor Służby Więziennej w Ł., w dniu 14 lipca 2020 roku nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi M. Ł. (1) z dnia 25 maja 2020 roku na działalność Zakładu Karnego w G.. W uzasadnieniu wskazano, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do uznania zasadności żadnego ze sformułowanych przez skarżącego zarzutów dotyczących postępowania funkcjonariuszy w tym m.in. niewłaściwego traktowania, sporządzania wniosku o stosowanie kary dyscyplinarnej, przeprowadzania kontroli celi mieszkalnej czy korzystania z wyrobów tytoniowych w miejscach do tego nie przeznaczonych.

/pismo – k. 40/

W pawilonie (...), Zakładu Karnego w G. łaźnie są przedzielone przegrodami na sześć oddzielonych stanowisk. Znajduje się tam bateria, polewaczka – słuchawka, płytki antypoślizgowe, ławeczki, wieszaki i nie ma problemów z dostępem do ciepłej wody a środki higieny są wydawane osadzonym wg. potrzeb. Stan łaźni i toalet jest dobry a usterki są usuwane na bieżąco. Środki czystości do sprzątania są przekazywane co miesiąc oddziałowemu, skąd przekazuje się je osadzonym na czas trwania sprzątania.

/zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

W Zakładzie Karnym w G. przysługuje 1,5 h spaceru. Aby z niego skorzystać należy, w czasie ogłoszenia o spacerze dla danego oddziału, wyjść z celi. Jeśli nikt nie wyjdzie z celi, spacer jest odwoływany. Na placu spacerowym jest dostępne na skazanych boisko do siatkówki i piłki nożnej oraz stół do ping – ponga. Nadto skazani mają możliwość korzystania z biblioteki skąd mogą pobierać książki i prasę, z gier, zajęć, tv i radia a nawet posiadać własny odbiornik tv.

/zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

Możliwość korzystania z wyrobów tytoniowych w pawilonie (...) jest dopuszczona jedynie w palarni, gdzie istnieje wentylacja mechaniczna.

/zeznania świadka A. S. – k. 141v. – 142 e-protokół (...):47:15 – 00:51:14/

Pouczony o konieczności wykonywania obowiązków, M. Ł. (2) otrzymywał polecenie, od funkcjonariuszy Zakładu Karnego w G., sprzątania cel przeznaczonych na palarnie od listopada do sierpnia. Powodowi zdarzało się przebywać w celi z osobami, które były palaczami.

/zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Pawilon(...) jest budynkiem gdzie cele są otwarte całą dobę i osadzeni nie deklarują czy są palący czy nie. Skazani poza godzinami nocnymi mają możliwość skorzystania z palarni, które jest osobnym od cel pomieszczeniem a w celach obowiązuje całkowity zakaz palenia, zagrożony pouczeniem bądź wnioskiem o karę.

/zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

W czasie pracy w charakterze fryzjera w jednostce w G., miały miejsce sytuacje, że powód nie posiadał wystarczającej ilości płynu dezynfekującego.

/zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Ruch w jednostce jest wstrzymywany w trakcie apelów (6:00 – 6:30 i 18:00 – 18:30) i przeszukań. Skazany zawsze może zawsze skorzystać z toalety bo cele są otwarte, przy czym w czasie ograniczonego poruszania, wciskając odpowiedni przycisk w celi przywołujący oddziałowego.

/zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

W Zakładzie Karnym w G. do osadzony funkcjonariusze zwracają się przez „Pan” a nie po imieniu.

/zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

W celi 2 - osobowej znajdowały się dwa łóżka, stolik i dwa krzesła – taborety. Stolik znajdował się za łóżkami i uniemożliwiał skorzystanie z niego przez 3 osoby.

/zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Każdy skazany ma obowiązek dbania o czystość pomieszczenia, w którym przebywa a nadto jest tworzony grafik sprzątania miejsc wspólnych. Skazany może odmówić wykonywania czynności, jeśli są one niezgodne z prawem. Skazany zadeklarowany jako niepalący nie będzie kierowany do pracy w palarni oraz nie zostanie przeciwko niemu za to skierowany wniosek o ukaranie, to samo dotyczy skazanych którym nie pozwala na to stan zdrowia.

Skazani mają dostęp do wychowawców i mogą w każdej chwili porozmawiać a funkcjonariusze mogą delikatnie ingerować w zachowanie współosadzonych. Powód nie zgłaszał nigdy skarg dotyczących sposobu traktowania go przez funkcjonariuszy, problemów związanych z korzystaniem z toalety, metrażem cel czy też koniecznością sprzątania cel.

/zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04; zeznania świadka K. G. – k. 110v. – 111v. e-protokół (...):05:29 – 00:34:24 i 00:40:50 - 00:43:50/

W Zakładzie Karnym w G., obowiązuje zarządzenie nr (...) Dyrektora Zakładu Karnego w G., z dnia 19 października 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków używania wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych, lub papierosów elektronicznych na terenie Zakładu Karnego w G. zgodnie, z którym na terenie jednostki, poza obrębem budynków, wyznaczono odpowiednio oznakowane, utwardzone brukiem i wyposażone w popielnice, miejsca do palenia tytoniu (§ 2) a osoby zatrudnione w Zakładzie Karnym w G., używające wyroby tytoniowe w czasie służby lub pracy na terenie jednostki, zobowiązano do przestrzegania obowiązujących zakazów palenia tytoniu, z wyłączeniem miejsc do tego przeznaczonych (§ 4).

/zarządzenie – k. 58/

Sądzia Penitencjarny w odpowiedzi na wystąpienie osadzonego z dnia 24 listopada 2016 roku dotyczące wykonywania prac na terenie Zakładu Karnego w G., w piśmie z dnia 29 grudnia 2016 roku wskazał, że prace porządkowe wykonywane w oparciu o dyspozycję art. 116 § 1 pkt. 2 i 4 kkw oraz zapisy regulaminu wewnętrznego danej jednostki penitencjarnej pozwalają na polecenie wykonania osadzonemu prac porządkowych w obrębie zakładu karnego i nie mają one charakteru zatrudnienia o jakim mowa w przepisach rozdziału X oddziału 5 kkw, tj. wymagającego spełnienia szeregu czynności formalnych, w tym oceny przez lekarza zdolności do wykonywania pracy.

/informacja sędziego penitencjarnego – k. 56 - 57/

U powoda ujawniły się zaburzenia osobowości, które nie są chorobą a trwałym, nabytym wzorcem zachowań, kształtującym się w dzieciństwie i wieku młodzieńczym a zauważalnym najbardziej w wieku dorosłym.

/dokumentacja med. powoda – k. 103 – 108v.; informacja - k. 109; zeznania powoda – k. 142 – 142v. e-protokół (...):55:01 - 01:23:04/

Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w G. w dniach 17 maja 2017 roku, 26 czerwca 2018 roku, w okresie od 24 września 2018 roku do 21 grudnia 2018 roku oraz od 17 lipca 2019 roku do 7 listopada 2019 roku, skazany z własnej woli stawiał się u psychologa 7 listopada 2019 roku do celem radzenia sobie ze stresem i emocjami, uczestniczył także w odnośnych warsztatach. Powód nie wykazywał wówczas cech lęku czy napięcia.

/notatki psychologa – k. 46 - 57/

M. Ł. (1) nie posiada oszczędności ani majątku a bliscy się od niego odwrócili.

/oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym – k. 16 – 19 dołączonych akt sprawy II Co 80/20/

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony w oparciu o dowody w postaci dokumentów dołączonych do sprawy, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony, oraz zeznań świadków a także w części zeznań strony powodowej.

Sąd odmówił wiary pozwanemu w zakresie jakim twierdził, że był, wbrew swej woli, kierowany do sprzątania, mimo że był niepalący. Okoliczność ta nie mogła się ostać gdyż powód nie przedstawił żadnych dowodów na to iż zgłaszał tą okoliczność oddziałowemu lub komukolwiek innemu pomimo, iż zgłaszał inne okoliczności oraz składał stosowne skargi na podjęte wobec niego decyzje, z którymi się nie zgadzał. W takich okolicznościach twierdzenia powoda jakoby bał się tego uczynić pozostają jedynie gołosłowne i niewiarygodne w świetle zasad doświadczenia życiowego, gdyż jak to trafnie ujął powód w jednym ze swoich pism „ludzie w tym wieku nie zmieniają się z dnia na dzień” (k. 43). Nadto okoliczność, że powód nie odczuwał wówczas lęków czy napięć wynika także z notatek psychologa zakładowego, do którego powód regularnie się zgłaszał z własnej woli, aby nauczyć się kontroli nad emocjami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się niezasadne.

W niniejszej sprawie powód wystąpił o zadośćuczynienie za naruszenie jego dóbr osobistych przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w G.. Bezspornie legitymowanym biernie w niniejszej sprawie był więc Skarb Państwa.

Podstawą prawną roszczenia powoda jest art. 417 k.c. Zgodnie z tym przepisem za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa. Przepis powyższy przyjmuje, że jedynymi przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa są: wykonywanie władzy publicznej niezgodnie z prawem oraz powstała z tego powodu szkoda. Na gruncie art. 417 k.c. należy przyjmować, że odpowiedzialność Skarbu Państwa ma miejsce wówczas, gdy wykonującemu władzę publiczną – bez względu na sposób i formę działania – można postawić zarzut działania z naruszeniem prawa. Przepis powyższy dotyczy wszelkich czynności (działania i zaniechania) związanych z wykonywaniem imperium, a więc zarówno czynności faktycznych, jak i indywidualnych rozstrzygnięć podejmowanych przy zachowaniu określonej procedury. Nie ulega przy tym wątpliwości, że do sfery imperium państwa należy stosowanie środków przymusu związanych ze stosowaniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, czy z wykonywaniem kary pozbawienia wolności.

Niezgodność z prawem na gruncie art. 417 k.c. oznacza „zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00). Chodzi tu o niezgodność z konstytucyjnie rozumianymi źródłami prawa, czyli Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz rozporządzeniami, a także dorobkiem prawnym Wspólnoty Europejskiej i prawem stanowionym przez Unię Europejską.

Drugą przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 k.c. jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., czyli obejmująca straty oraz utracone korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Pojęcie szkody powinno być rozumiane w sposób przyjęty na gruncie prawa cywilnego, jako tej gałęzi prawa, w której usytuowane są przepisy konkretyzujące mechanizm funkcjonowania odpowiedzialności odszkodowawczej. Należy w konsekwencji przyjąć, że chodzi tu o każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym. Nie można zatem wykluczyć odpowiedzialności władzy publicznej z tytułu naruszenia dóbr osobistych obywatela, w tym także możliwości podniesienia przez pokrzywdzonego roszczeń z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę niemajątkową. Przez szkodę rozumie się nie tylko szkodę majątkową, ale także i szkodę niematerialną (uszczerbek niematerialny), jednakże Sąd podkreśla, że obowiązek wynagrodzenia (zadośćuczynienia) krzywdy powstaje tylko wtedy, kiedy przewiduje to wyraźnie przepis szczególny. Poszkodowany może zatem żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w ustawie.

Roszczenia o zadośćuczynienie w niniejszej sprawie rozpatrywać należy przede wszystkim w oparciu o art. 448 k.c.

Nie ulega wątpliwości, że dobra osobiste, których ochrony domaga się powód, mają charakter uniwersalny i podlegają ochronie prawnej na podstawie art. 38 Konstytucji i art. 23 k.c.

Zgodnie z art. 24 k.c., na zasadach przewidzianych w kodeksie, pokrzywdzony może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny. Zasady przyznawania przez Sąd zadośćuczynienia regulują art. 445 k.c. i 448 k.c.

Treść art. 23 k.c. wskazuje na to, że dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego i to niezależnie od ochrony przewidzianej przez inne przepisy. W przepisie tym zawarto otwarty katalog chronionych dóbr osobistych, do których prócz zdrowia niewątpliwie należą również, godność i prawo do intymności oraz humanitarnego traktowania w warunkach pozbawienia wolności. Przy czym ocena, czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonana według miary indywidualnej wrażliwości osoby, która czuje się dotknięta zachowaniem innej osoby, ale musi być dokonana przy stosowaniu kryteriów obiektywnych (tak też S.A. w Łodzi w wyroku z dnia 28 sierpnia 1996, I ACr 341/96, OSA nr 7-8 z 1997 r., poz. 43). Liczy się więc społeczny odbiór danego zachowania, oceniany według kryteriów właściwych dla ludzi rozsądnych i uczciwych. Ocena, czy dobro osobiste człowieka zostało zagrożone lub naruszone, wymaga zastosowania kryteriów o charakterze obiektywnym. Nie ma tu bowiem znaczenia subiektywna reakcja i odczucia pokrzywdzonego, lecz istotny jest odbiór danego zachowania przez osoby trzecie i reakcja opinii publicznej (tak SN w wyroku z 26 października 2001 r., V CKN 195/01, LEX nr 53107).

Nie każde naruszenie dobra osobistego daje jednak prawo do skorzystania z ochrony prawa cywilnego. W myśl bowiem art. 24 k.c. ochrona taka przysługuje jedynie przed bezprawnym naruszeniem dobra osobistego. Bezprawne jest zachowanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Omawiany przepis wprowadził ponadto domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego. Każde więc naruszenie kwalifikowane jest jako bezprawne. Skutkuje to przerzuceniem ciężaru wykazania przyczyn, dla których nastąpiło naruszenie, na sprawcę i to jego obciąża ryzyko niewyjaśnienia wszystkich okoliczności. Dlatego w procesie o ochronę dóbr osobistych, pozwany ma obowiązek wykazać, że jego działanie nie było bezprawne. Okolicznościami kontratypowymi, wyłączającymi bezprawność, są np.: zgoda poszkodowanego, działanie w ramach obowiązku prawnego, wykonywanie własnego prawa podmiotowego, obrony koniecznej, czy wreszcie działanie podjęte w obronie uzasadnionego interesu społecznego lub prywatnego.

W przypadku bezprawnego naruszenia dobra osobistego, art. 24 k.c. pozwala osobie, której dobro osobiste zostało naruszone, żądać, aby sprawca naruszenia dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, a w szczególności złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.

W przedmiotowej sprawie dobrami osobistym naruszonymi działaniem pozwanego podczas jego pobytu w Zakładzie Karnym w G. były, jak wynika z zarzutów pozwu, zdrowie, godność, prawo do zachowania intymności, humanitarnego traktowania w warunkach pozbawienia wolności.

Zgodnie z treścią art. 30 Konstytucji przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Doniosłe znaczenie dla ochrony dóbr osobistych ma także konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) zawierająca katalog praw i wolności przysługujących każdemu człowiekowi. Natomiast w myśl postanowień Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, przyjętej w Nicei, godność ludzka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona. Każdy ma prawo do poszanowania swej integralności fizycznej i psychicznej.

O nakazie humanitarnego traktowania więźniów stanowi również art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167), zgodnie z którym każda osoba pozbawiona wolności ma być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem jej przyrodzonej godności. Standardy traktowania więźniów wyznaczone są również przez Wzorcowe reguły minimalne postępowania z więźniami, przyjęte w Genewie w 1955 r. oraz Europejskie reguły więzienne, przyjęte przez Radę Europy w 2006r.

Na gruncie prawa polskiego sytuacja prawna osób pozbawionych wolności uregulowana jest w sposób ogólny w ustawie z dnia 6 czerwca 1997r. „Kodeks karny wykonawczy” (Dz.U. Nr 90 z 1997 r., poz. 557 z późn. zm.).

Ustawodawca, wśród naczelnych zasad k.k.w., wymienił w art. 4, zasadę humanitaryzmu, która zakłada, że kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Skazany zachowuje także prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia.

W myśl art. 5 k.k.w. skazany jest podmiotem określonych w kodeksie praw i obowiązków. Katalog praw skazanych wyliczony jest w art. 102 k.k.w., gdzie w pkt 1 mowa jest o tym, że skazany ma prawo do: odpowiedniego, ze względu na zachowanie zdrowia, wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny a nadto do korzystania z m.in. zajęć sportowych (pkt. 6) oraz składania wniosków, skarg i próśb organowi właściwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, administracji zakładu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, sędziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich (pkt. 10).

Warunki bytowe osadzonego w zakładzie karnym bądź areszcie śledczym określa m.in. art. 110 k.k.w., zgodnie z którym skazanego osadza się w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej (§ 1). Powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ². Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy (§ 2). Skazanemu zapewnia się nadto warunki niezbędne do utrzymania higieny osobistej, w szczególności otrzymuje on z zakładu karnego pościel oraz inne środki do utrzymania higieny i czystości w celi (art. 111 § 1 zd. 2 k.k.w.). Dodatkowo na mocy art. 91 pkt. 5 i art. 112 § 1 zd. 1 k.k.w. doprecyzowanych § 32 rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności z dnia 21 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2231), skazany korzysta z niezbędnego dla zdrowia wypoczynku, w szczególności z prawa do co najmniej godzinnego spaceru, pod bezpośrednim nadzorem funkcjonariusza w wyznaczonym miejscu na wolnym powietrzu. Przy czym skazani, po terenie zakładu karnego typu półotwartego, mogą poruszać się w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym a dyrektor może, ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa w zakładzie karnym, zarządzić odbywanie spaceru w inny sposób niż ustalony w porządku wewnętrznym.

Realizacja spoczywających na administracji jednostki penitencjarnej obowiązków w zakresie organizowania miejsc, w których przebywają osoby pozbawione wolności należy do działań władczych państwa i mieści się w pojęciu wykonywania zadań z zakresu władzy publicznej. A zatem ocena, czy obowiązki te zostały zrealizowane, winna być dokonana z uwzględnieniem uprawnień skazanego, szczegółowo uregulowanych w przepisach art. 102 - 120 i w innych przepisach ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.) a także z uwzględnieniem treści przepisów wykonawczych rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności z dnia 21 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2231), rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 19 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2224) rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr 202, poz. 1564 ze zm.).

Udzielenie powodowi cywilnoprawnej ochrony wymagało zatem ustalenia, że zachowanie dyrektora pozwanego zakładu karnego i jego podwładnych godziły w jego dobra osobiste w rozumieniu art. 24 § 1 k.c. Z mocy art. 6 k.c. na powodzie ciążył zatem dowód wskazania konkretnych uchybień w postaci zaniechania podjęcia działań zapewniających mu realizację jego uprawnień w zakresie warunków bytowych wynikających ze wskazanych powyżej przepisów, naruszających sferę jego dóbr osobistych. Pozwanego obciążał zaś obowiązek udowodnienia, że działał zgodnie z prawem i nie naruszył dobra osobistego powoda (art. 6 k.c. w związku z art. 24 k.c.).

Przechodząc do szczegółowej analizy zarzutów sformułowanych przez powoda i mających świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych przez pozwanego, wskazać należy, że podniósł on szereg zarzutów odnośnie warunków bytowych urągających jego godności osobistej.

Wymogi dotyczące warunków bytowych w celach mieszkalnych zakładów karnych i aresztów śledczych uregulowane zostały w cytowanym art. 110 § 2 k.k.w., w sposób odpowiadający wskazanym powyżej normom prawa międzynarodowego i doprecyzowane w przepisie § 29 ust. 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności z dnia 21 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2231), który wskazuje, iż cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi.

Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie, z zastrzeżeniem art. 110 § 3 k.k.w. które przewiduje m.in., że w zakładzie karnym typu półotwartego (jak Zakład Karny w G.) urządzenia sanitarne mogą być usytuowane poza celami mieszkalnymi. W zakładzie karnym typu półotwartego cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte zgodnie z art. 91 pkt. 1 k.k.w. a skazani, jak już wyżej wspomniano, mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym (pkt.5).

W § 31 powołanego rozporządzenia określono również wymogi w zakresie warunków organizacji warunków do utrzymania higieny osobistej, wskazując między innymi, że skazany powinien mieć zapewnioną możliwość skorzystania co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli (ust. 3 zd. 1) a stan sanitarny zakładu karnego jest kontrolowany przez pracownika lub funkcjonariusza służby kwatermistrzowskiej i służby zdrowia (§ 35).

Zdaniem Sądu, zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy, pozwalał na ustalenie, że pozwany zapewnił powodowi w pełni zgodne z prawem warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Powód posiadał bowiem do dyspozycji łóżko, stolik, miał możliwość korzystania z łaźni, wielostanowiskowej z przegrodami i ciepłą wodą oraz toalety, gdzie na bieżąco usuwano zgłaszane usterki, w dodatku zapewnił mu miejsce w celach o odpowiedniej liczebności osadzonych na metr kwadratowy celi a także należne spacery i możliwość korzystania z innych aktywności sportowych.

Powód podnosił w niniejszej sprawie, iż brak przesłon stanowiskowych, gęstość jednorazowego zaludnienia w łaźni oraz poziom czystości prysznicy (w tym grzyb i nieprzyjemny zapach), podczas kąpieli w łaźni urągały jego godności. Nadto powód zarzucał, iż poziom zużycia sprzętu do czyszczenia i środków czystości był tak duży, że uniemożliwiał mu dokładne sprzątanie miejsc przeznaczonych do kąpieli. Przeprowadzany w sprawie materiał dowodowy wskazuje jednak, iż stanowiska prysznicowe posiadały przegrody (sześć sztuk) a każde z nich, baterię, polewaczkę oraz ławeczki i wieszaki a stan łaźni i toalet jak na pomieszczenia z lat 80-tych był dobry i na bieżąco poprawiany (remontowany), natomiast środki czystości wydawane były skazanym w miarę potrzeb. W zakresie zaś środków wydawanych każdorazowo do sprzątania wykazano, że były i są one wydawane skazanym przez oddziałowych, którzy otrzymują je z zasobów zakładu karnego a jak wskazano, to do skazanych należało utrzymywanie czystości miejsc wspólnie wykorzystywanych. W tym stanie rzeczy powód powinien sam zadbać o to by w łaźniach czy toaletach było czysto i miał w tym celu zabezpieczony przez pozwanego odpowiedni sprzęt i środki. Ponadto powód nigdy nie zgłaszał nikomu uwag dotyczących tych kwestii a przeciwnie był ukarany dyscyplinarnie za wynoszenie sprzętu, w postaci ręcznika, z łaźni, dlatego nie sposób było uznać zarzutów powoda o zgłaszanych przez niego niedoborach za zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy.

Odnosząc się zaś do wskazywanego przez powoda problemu niemożności skorzystania z toalety, gdy cele tymczasowo są zamykane, co uderzało w jego godność, należy stwierdzić, że pozwany dowiódł, że nie ma problemu ze skorzystaniem z toalet zarówno w sytuacjach zamknięcia cel (do czego służy umieszczony w celi przycisk przywołujący oddziałowego, który prowadzi skazanego do toalety) jak i też nawet apelu. Wskazano, że placówka jest wrażliwa na takie potrzeby więźniów, gdyż znajdują się w niej skazani w różnym wieku i stanie zdrowia.

Zgodnie z art. 116 § 1 pkt. 4 k.k.w., skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych, a w szczególności wykonywania pracy, jeżeli przepisy szczególne, także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku, oraz wykonywania prac, o których mowa w art. 123a § 1.

Świadczyć więc o naruszeniu dóbr osobistych powoda przez pozwanego, nie może w ocenie Sądu, fakt iż powód jednorazowo nie wszedł na spacer. Jak wykazał pozwany codziennie jest ogłaszany spacer dla każdego z oddziałów i skazani chętni na spacer są obowiązani wyjść z celi a jeśli żaden więzień z oddziału nie wyjdzie, spacer dla tegoż oddziału jest odwoływany. Ogłoszenie jest dokonywane z wyprzedzeniem żeby osadzeni zdążyli się na niego przygotować. Podczas spaceru w Zakładzie Karnym w G. skazani mogli korzystać z innych aktywności na świeżym powietrzu jak piłka nożna, siatkowa czy ping - pong. Fakt iż powód nie wyszedł raz na spacer, świadczy więc jedynie o tym, iż nie dopełnił warunków do jego odbycia wskazanych przez pozwanego a nie by ten naruszył jego jakiekolwiek dobra. Nie sposób stwierdzić by dobra osobiste powoda mogły być naruszone także w ten sposób, że M. Ł. (1) denerwował się tym, gdy inni osadzeni grali w piłkę, podczas gdy on korzystał ze spaceru. Co prawda powód stwierdził, że musiał wtedy opuścić spacer, ale biorąc pod uwagę fakt, że jak sam powód wskazał aktywności te były organizowane w jednostce nie więcej niż 2 razy w miesiącu, nie sposób dopatrzyć się w tym jakiegokolwiek rodzaju uciążliwości i jak wykazano, rezygnacja ta była jedynie podyktowana decyzją samego powoda a nie wykorzystaniem władzy pozwanego. Doświadczenie życiowe nakazuje sądzić, iż gdyby sytuacja ta miała faktycznie miejsce i naprawdę wyprowadzałaby powoda z równowagi, to mając na względzie napisane przez powoda skargi, należałoby sądzić, że zgłosiłby komukolwiek ten problem – czego jednak nie uczynił. Podsumowując pozwany zapewnił powodowi możliwość korzystania z codziennego spaceru, nie naruszając jego praw w tym zakresie.

Nie sposób także w kategorii dóbr naruszenia osobistych traktować faktu ewentualnej niewystraczającej ilości płynu dezynfekującego dla fryzjera, którego rolę miał pełnić w tym zakładzie penitencjarnym powód. Przede wszystkim żadne rozporządzenie wykonawcze nie nakłada na pozwanego obowiązku dostarczenia osadzonemu wykonującemu pracę fryzjera tego rodzaju środków, abstrahując od faktu, że powód nie zgłaszał takiego zapotrzebowania komukolwiek a tym bardziej oddziałowemu, mogącemu dysponować takimi środkami. Niemniej nawet przy przyjęciu, iż wystąpiły deficyty tego płynu w więziennym „zakładzie fryzjerskim”, to trudno dopatrzeć się tutaj naruszenia dóbr osobistych powoda.

Analizując zarzuty sformułowane przez powoda, mające świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych przez pozwanego, podnieść należy, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, aby przebywanie w Zakładzie Karnym w G., w warunkach bytowych wyznaczonych okolicznościami towarzyszącymi izolacji penitencjarnej, a szeroko kwestionowanych przez M. Ł. (1), wywołało u powoda negatywne skutki psychiczne, zdrowotne, bądź fizyczne powodujące poczucie krzywdy, innej niż wynikająca z samego faktu pozbawienia wolności i związanej z tym izolacji od świata zewnętrznego, ograniczenia swobody i wolnej woli decydowania o samym sobie.

Wprawdzie bezsprzecznie także zgromadzone dowody świadczą o tym, iż u powoda pojawiło się zaburzenie osobowości, ale nie wykazał jednocześnie by okoliczności te pozostawały w związku z osadzeniem w jednostce penitencjarnej a przeciwnie, jasno wskazując, w załączonych materiałach, że jest to trwały i nabyty wzorzec zachowań nie będący chorobą, kształtujący się w młodym wieku, tj. w tym przypadku przed osadzeniem w jednostce penitencjarnej, a zauważalny w dorosłym. Na pogorszenie stanu zdrowia powoda nie wskazują także notatki psychologa jednostki penitencjarnej, do którego powód uczęszczał w czasie pobytu w placówce, z uwagi na chęć poznania technik radzenia sobie z emocjami. W notatkach tych jasno wskazuje się, że powód nie wykazuje oznak lęku, napięcia, obniżenia nastroju, cech kryzysu czy też zawężenia suicydalnego.

Powód nie dowiódł także, że inne niedogodności, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, miały cechy dręczenia lub upokarzania.

W zakresie bowiem zarzutów powoda jak: brak szacunku okazywany mu przez funkcjonariuszy SW, złe traktowanie i bezpodstawne ukaranie, które doprowadziło wreszcie do degradacji i przeniesienia powoda z zakładu typu półotwartego do zakładu zamkniętego, należy wskazać, że okoliczności te, na skutek skarg i wniosków powoda były przedmiotem rozważań odpowiednich organów oraz sądu penitencjarnego. Podmioty te po przeanalizowaniu sygnalizowanych przez powoda nieprawidłowości, nie znalazły jednak podstaw do tego aby uznać, że prawa M. Ł. (1) zostały w tym zakresie naruszone. Z tych względów Sąd meriti również nie może uznać by jakiekolwiek dobra osobiste powoda zostały naruszone.

Sąd podziela również stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w orzeczeniu (sygn. akt V CSK 113/11; niepublikowane), w myśl którego, nie każde naruszenie dóbr osobistych osadzonego daje mu prawo do zadośćuczynienia. Jego przyznanie zależy bowiem od wielu okoliczności.

Sąd zważył, iż przy dokonywaniu oceny, czy osadzenie powoda w warunkach bytowych, oferowanych przez pozwaną jednostkę, bez wątpienia skromnych, mogło mieć wpływ na naruszenie jego dóbr osobistych, nie może umknąć z pola widzenia okoliczność, że odbywanie kary pozbawienia wolności niesie ze sobą w sposób immanentny wiele dolegliwości wyrażających się nie tylko w pozbawieniu możliwości swobody i w dużej mierze intymności, z uwagi na konieczność przebywania i wykonywania czynności życia codziennego w ściśle określonych, niekomfortowych warunkach.

Odnosząc się zatem do zarzutów powoda dotyczących braku należytego wyposażenia cel mieszkalnych i sprzętu kwatermistrzowskiego (liczba stołków czy też niemożność stałego rozmieszczenia stołków tak by obaj osadzeni mogli zjeść siedząc na stołkach przy stole), Sąd uznając je za nieudowodnione, nie uwzględnił ich.

Z ustalonych faktów wynika bowiem, że stan cel mieszkalnych, w których przebywał powód, nie odbiegał od standardu a cele wyposażone były w regulaminowy sprzęt kwaterunkowy: łóżko dla każdego z osadzonych, stolik i odpowiadająca ilości osadzonych - liczba stołków. Fakt, że osadzeni jedli w ten sposób, że jeden z nich siedział przy stoliku a jeden na łóżku, wynikał jedynie z tego, że osadzeni, ewentualnie nie mieli woli przestawiana stolika i stołków do celów spożywania posiłku, a nie z braku przepisowych warunków. Na taki stan rzeczy wskazuje wypowiedź powoda, który twierdził, że przestawienie stolika w ten sposób (aby wszyscy osadzeni mogli z niego skorzystać) uniemożliwiałoby poruszanie się po celi.

Tym samym powodowi zapewniony został pobyt w celach mieszkalnych pozwalających na normalne, przepisowe funkcjonowanie.

Reasumując stwierdzić należy, że ustalone przez Sąd fakty nie dają podstaw do przypisania pozwanemu naruszenia dóbr osobistych powoda. Samo niezadowolenie powoda ze standardów pomieszczeń mieszkalnych nie daje jeszcze podstaw do przyjęcia istnienia uchybień w funkcjonowaniu Zakładu. Nie można oczekiwać, iż miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności, będą odpowiadały standardom hoteli czy innych zakładów prowadzących działalność komercyjną. Należy też dodać, że za stan techniczny cel oraz jakość wyposażenia w pierwszej kolejności odpowiedzialni są sami osadzeni, którzy nierzadko nie tylko nie dbają o wyposażenie i stan techniczny pomieszczeń mieszkalnych, ale tez sami je niszczą i zanieczyszczają.

Odwołując się z kolei do orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazać należy iż osoba osadzona musi liczyć się z ograniczeniami i dolegliwościami wynikającymi z wykonywania kary pozbawienia wolności (por. wyrok SN z 02.10.2007r., II CSK 269/07, opubl. Monitor Prawniczy, rok 2007, Nr 21, str. 1172).

W ocenie Sądu warunki w celi, aczkolwiek skromne, nie były niegodziwe. Także pozostałe dolegliwości, jakich doznawał powód w pozwanym Zakładzie Karnym, nie naruszały jego godności.

Mając powyższe na uwadze, Sąd nie znalazł żadnych podstaw do stwierdzenia, jakoby w Zakładzie Karnym w G. dochodziło do nieludzkiego traktowania powoda, czy też osadzenia w niehumanitarnych warunkach. Cele wyposażone są w odpowiednią ilość łóżek, ponadto znajdują się tam stoliki i taborety; toalety i łaźnie są w stanie dobrym, osadzeni mogą korzystać z ciepłych prysznicy stanowiskowych, do których czyszczenia otrzymują niezbędne środki a toalety są dostępne cała dobę lub za wciśnięciem przycisku; osadzeni mają zapewniony odpoczynek w postaci spacerów oraz mogą korzystać z dostępnej infrastruktury sportowej. Nadto osadzeni mogą zgłaszać wszelkie problemy do oddziałowych, wychowawców lub odpowiednich organów a ich wnioski i skargi są rozpatrywane.

Powód zgłosił także zarzuty dotyczące kierowania go sprzątania pomieszczeń wspólnych , w tym palarni w sytuacji kiedy jest osobą niepalącą. Sądzia Penitencjarny w odpowiedzi na wystąpienie osadzonego z dnia 24 listopada 2016 roku dotyczące wykonywania prac na terenie Zakładu Karnego w G., w piśmie z dnia 29 grudnia 2016 roku wskazał, że prace porządkowe wykonywane w oparciu o dyspozycję art. 116 § 1 pkt. 2 i 4 kkw oraz zapisy regulaminu wewnętrznego danej jednostki penitencjarnej pozwalają na polecenie wykonania osadzonemu prac porządkowych w obrębie zakładu karnego i nie mają one charakteru zatrudnienia o jakim mowa w przepisach rozdziału X oddziału 5 kkw, tj. wymagającego spełnienia szeregu czynności formalnych, w tym oceny przez lekarza zdolności do wykonywania pracy. Powód na zgłaszane zarzuty dotyczące obowiązku sprzątania pomieszczeń wspólnych otrzymał szczegółowe wyjaśnienia od sędziego penitencjarnego przed złożeniem pozwu w sprawie niniejszej. Sąd w pełni podziela zawartą w przedstawionym stanowisku argumentację. Niezależenie od tego, stwierdzić należy iż powód nie wykazał iż kiedykolwiek zgłaszał kwestie związane ze sprzątaniem palarni w związku z tym że deklaruje się jako osoba niepaląca. W ramach kontaktów z wychowawcami miał taką możliwość i zapewne jego prośba mogłaby być uwzględniona, gdyby powyższe nastąpiło. Nawet gdyby powód nie uzyskał takiej zgody, nie stanowiłoby to o naruszeniu jego dóbr osobistych, wobec tego że sprzątanie odbywa się w czasie kiedy z palarni nie korzystają osadzeni.

Ze wskazanych wyżej względów Sąd uznał powyższe zarzuty powoda za niezasadne.

Przy ocenie przestrzegania przez pozwanego minimalnych norm w zakresie standardów wykonywania kary pozbawienia wolności i ewentualnego naruszenia dóbr osobistych osadzonych nie można abstrahować od realnej sytuacji i kondycji finansowej Państwa, ogólnej sytuacji gospodarczej, w tym poziomu życia ogółu obywateli - także tych, którzy nie mają zapewnionego minimum socjalnego nie będąc karanymi karą pozbawienia wolności.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ta zasada materialno - prawna znajduje odzwierciedlenie w przepisie procesowym art. 232 k.p.c., który z kolei stanowi, iż strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Są to naczelne zasady postępowania dowodowego, które zawsze w postępowaniu sądowym obciążają stronę, która z danego faktu wywodzi dla siebie określone skutki prawne.

W przepisie art. 6 k.c. chodzi o fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a więc fakty prawotwórcze, czyli wykazujące istnienie prawa oraz fakty niweczące lub tamujące prawo. O tym co każda ze stron stosunku cywilnoprawnego ma udowodnić w sporze toczącym się przed sądem decydują przede wszystkim przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego.

Uwzględniając treść art. 6 k.c. stwierdzić należy, iż do osoby występującej z pozwem należy udowodnienie faktów pozytywnych, które stanowią podstawę powództwa, gdyż z faktów tych wywodzi ona swoje prawo. Do przeciwnika natomiast należy wykazanie okoliczności niweczących to prawo lub uniemożliwiających jego powstanie.

W sprawie o odszkodowanie ciężar dowodu i rozkład ciężaru zależą od tego co było przyczyną powstania szkody, czyli jaka jest podstawa materialnej odpowiedzialności pozwanego. W szczególności jeżeli szkoda powstała poza stosunkiem zobowiązaniowym łączącym strony, a więc pozwany ponosi odpowiedzialność na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy, czego strona powodowa nie uczyniła.

W tym stanie rzeczy uznać należało, iż brak jest podstaw do uwzględnienia żądania pozwu i orzec o oddaleniu powództwa w całości.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu zapadło w oparciu o art. 102 k.p.c. Powód w całości przegrał sprawę, co w normalnym toku rzeczy oznaczałoby, że powinien on ponieść wszelkie związane z tym koszty, które pojawiły się po stronie jego przeciwnika procesowego. Ustawodawca przyznaje jednak Sądowi pewną swobodę w zasądzaniu kosztów procesu, gdy stosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 k.p.c.) sprzeciwiają się względy słuszności, co właśnie wyraża się stwierdzeniem, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może nie obciążać strony kosztami procesu w całości lub w części, do czego uprawnia go treść art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie zaistniały te warunki. Sąd miał przede wszystkim na uwadze trudną sytuację życiową i majątkową powoda (nie posiada oszczędności, bliscy się od niego odwrócili i nadal, do 2025 roku pozostaje osadzony w jednostce penitencjarnej), w związku z czym doszedł do przekonania, że po jego stronie zachodzą okoliczności pozwalające, wyjątkowo, na odstąpienie od ogólnych reguł rządzących problematyką kosztów procesu. Przeciwne zaś rozstrzygnięcie stanowiłoby dla niego nadmierną dolegliwość.