Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 września 2013 roku Sąd Rejonowy w Łowiczu, I Wydział Cywilny po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. P. (1) przeciwko B. D., M. P. (1) oraz J. P. (2) o zapłatę kwoty 14.160,59 złotych:

1)  zasądził od pozwanych B. D., M. P. (1), J. P. (2) solidarnie na rzecz J. P. (1) kwotę 2.939,20 (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści dziewięć złotych 20/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami płatnymi od dnia 31 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty;

2)  w pozostałym zakresie oddalił powództwo;

3)  zasądził od powoda J. P. (1) na rzecz B. D. oraz J. P. (2) kwoty po 1877,93 zł (jeden tysiąc osiemset siedemdziesiąt siedem złote 33/100) tytułem zwrotu poniesionych kosztów postępowania;

4)  nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od J. P. (1) z zasądzonego roszczenia kwotę 259, 40 zł (dwieście pięćdziesiąt dziewięć złotych 40/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od oddalonej części powództwa;

5)  nakazał pobrać od pozwanych B. D., J. P. (2) oraz M. P. (1) solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 148,70 (sto czterdzieści osiem złotych 70/100) tytułem nieuiszczonej opłaty od uwzględnionej części powództwa.

Swoje orzeczenie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 3 października 2005 roku L. P. zaciągnął w Banku (...) S.A. kredyt w wysokości 15.000,00 złotych. Jako zabezpieczenie spłaty zaciągniętego kredytu L. P. wystawił dwa weksle własne in blanco, których poręczycielem wekslowym był J. P. (1). W myśl deklaracji wekslowej J. P. (1) wyraził zgodę na wypełnienie przez Bank (...) S.A. weksli in blanco na sumę odpowiadającą kwocie wykorzystanej pożyczki wraz z odsetkami, prowizja i innymi kosztami w przypadku niedotrzymania umownego terminu spłaty całości lub części pożyczki.

L. P. zmarł w dniu 01 listopada 2006 roku. W chwili śmierci kredytobiorcy, zobowiązanie wobec Banku (...) S.A. z tytułu zaciągniętego kredytu wynosiło 12.433,73 złotych (w tym 12.377,67 złotych należności głównej i 56,05 złotych odsetek).

W dniu 17 listopada 2006 roku B. D. wystąpił do sądu o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy po zmarłym L. P. przez dzieci B. D., J. P. (2), M. P. (1). Ostatecznie postępowanie zakończyło się po 5 latach prawomocnym postanowieniem z dnia 23 października 2012 roku Sądu Okręgowego w Łodzi stwierdzającym, iż spadek po L. P. na podstawie ustawy nabyły dzieci J. P. (2), B. D. i M. P. (1).

W dniach 15 listopada 2006 roku, 18 grudnia 2006 roku oraz 22 stycznia 2007 roku, B. D. i J. P. (2) wpłaciły łączną kwotę 1.500,00 złotych na poczet długu wynikającego z kredytu zaciągniętego przez L. P..

W obliczu przedłużającego się postępowania spadkowego, w dniu 29 maja 2007 roku, Bank wystąpił wobec J. P. (1) o wykup wypełnionych weksli in blanco na łączną kwotę 12.333,72 złotych.

J. P. (1) nie wykupił weksli, wobec czego Bank wytoczył powództwo o zapłatę. Nakazem zapłaty z dnia 05 lipca 2007 roku, prawomocnym od dnia 27 sierpnia 2008 roku, Sąd zasądził od J. P. (1) kwotę 12.333,72 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za okres od dnia 17 czerwca 2007 roku do dnia zapłaty. Podczas postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec J. P. (1) wyegzekwowane zostały kwoty w łącznej wysokości 11.430,50 złotych, w tym na poczet odsetek kwota 7.540,29 złotych, zaś na poczet kapitału kwota 2.939,20 złotych. Pozostałe sumy przekazane zostały na poczet opłaty egzekucyjnej. Do zapłaty pozostała kwota 12.218,68 złotych.

Z dniem 22 lutego 2013 roku, Komornik zaprzestał egzekucji. Natomiast w dniu 28 marca 2013 roku, J. P. (2) spłaciła w całości pozostałe zadłużenie wynikające z umowy kredytu w wysokości 12.218,68 złotych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy przyjął, iż M. P. (1), B. D. i J. P. (2) - jako spadkobierców ustawowych, obciąża obowiązek spłaty długów spadkowych, w wysokości 2.939,20 złotych.

Sąd I instancji zważył, iż niewątpliwie powodowi (poręczycielowi wekslowemu) przysługuje regres wobec spadkobierców ustawowych L. P., ale nie w pełnej wysokości wyegzekwowanych od niego kwot.

Opierając się na art. 518 § 1 k.c. Sąd I instancji wskazał, iż poręczyciel - J. P. (1) spłacając wierzyciela – Bank (...) S.A. wstąpił w jego miejsce stając się obok Banku wierzycielem głównym. Z tej racji powodowi przysługuje regres na podstawie art. 376 k.c. Sąd Rejonowych argumentował dalej, iż zakres roszczenia regresowego powoda modyfikują reguły dziedziczenia i odpowiedzialność za długi spadkowe określona w art. 922 § 1 k.c. Zadaniem Sądu I instancji dług związany z zaprzestaniem spłaty kredytu na skutek śmierci głównego kredytobiorcy, wchodzi w skład spadku, ale w stanie istniejącym w chwili jego otwarcia. Tym samym Sąd Rejonowy nie przyjął odpowiedzialności spadkobierców za dług powstały po dacie śmierci L. P., a mianowicie za odsetki powstałe na skutek nieterminowej spłaty zobowiązania z tytułu poręczenia wekslowego, gdyż powstały one z winy powoda. Sąd Rejonowy uznał, iż spadkobiercy odpowiadają za długi spadkodawcy w wysokości z daty otwarcia spadku, a nie w wysokości wyższej według daty późniejszej, powstałe z opóźnienia poręczyciela wekslowego. Dlatego też Sąd I instancji zasądził od spadkobierców solidarnie kwotę 2.939,20 złotych stanowiącą równowartość sumy wyegzekwowanej przez komornika i przekazanej na poczet kapitału.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód, działając przez profesjonalnego pełnomocnika będącego radcą prawnym, w części rozstrzygnięcia z punktu 2-5, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

-

art. 922 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że „dług związany z zaprzestaniem spłaty kredytu na skutek śmierci głównego kredytodawcy wchodzi w skład spadku ale w stanie istniejącym w chwili jego otwarcia i do masy spadkowej wchodzą jedynie odsetki od kredytu narosłe do chwili otwarcia spadku” a zwłaszcza na błędnym wnioskowaniu z powyższego, że spadkobiercy kredytobiorcy nie odpowiadają za odsetki narosłe od zobowiązania z kredytu po otwarciu spadku, podczas gdy zgodnie z tym przepisem (o ile inne przepisy nie stanowią inaczej) na spadkobierców przechodzi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego – co stanowi sukcesję generalną i w zakresie stosunków zobowiązaniowych oznacza wstąpienie spadkobierców na miejsce spadkodawcy jako strony umowy,

-

art. 518 § 1 pkt 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że okoliczności dotyczące strony podmiotowej dłużników spłaconej wierzytelności tj. pozwanych (nie uchylali się od spłaty) lub okoliczności dotyczącej strony podmiotowej osoby trzeciej spłacającej wierzyciela (dalszy dług z odsetek miałby powstać z winny powoda) lub innych okoliczności (wysokość odsetek sięgała wysokości długu głównego) mogłyby mieć wpływ na zakres wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela, podczas gdy samo wstąpienie następuje ex lege, zakres (wysokość) nabycia spłaconej wierzytelności wynika wprost z treści przepisu ustawy i nie może być modyfikowany, w w/wym. okoliczności ani nie stanowią ustawowych przesłanek nastąpienia takiego skutku prawnego ani nie wpływają na zakres nabytej wierzytelności,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedostateczne uzasadnienie w zakresie części żądania pozwu,

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, iż w chwili dokonania zapłaty (wyegzekwowania) przez powoda na rzecz Banku (...) S.A. był on odpowiedzialny za dług samego L. P., podczas gdy był odpowiedzialny za cały dług wynikający z umowy kredytu, w ramach której nastąpiły uprzednio zmiany podmiotowe.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

-.

-

zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie jego pkt 2-5 poprzez zasądzenie solidarnie na rzecz powoda 11.221,39 złotych wraz z odsetkami ustawowymi płatnymi od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania za pierwszą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych, ew. przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej za pierwszą instancję wg. norm przepisanych,

-

zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania za postępowanie apelacyjne, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg. norm przepisanych, ew. przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej za postępowanie apelacyjne wg. norm przepisanych.

Na rozprawie odwoławczej w dniu 5 czerwca 2014 roku pełnomocnik powoda oświadczył, iż popiera apelację, natomiast pełnomocnik pozwanych B. D. i J. P. (2) wniósł o oddalenie apelacji.

/e-protokół rozprawy z dnia 5 czerwca 2014 roku: 8.09 – stanowisko pełnomocnika powoda, 10.15 – stanowisko pełnomocnika pozwanych/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Szczegółowa analiza akt oraz uzasadnienia Sądu I instancji wskazuje, iż apelacja wywiedziona przez powoda podlega oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Zaskarżone orzeczenie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Powyższe ustalenia Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne, uznając za zbędne powielanie ich w treści niniejszego uzasadnienia.

Przed przystąpieniem do merytorycznego rozpatrzenia apelacji wskazać należy, iż skarżący w pierwszej kolejności podnosi zarzuty zasadzane na naruszeniu przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, należyte zaś rozpoznanie apelacji wymaga odniesienia się wprzód do zarzutów wywodzonych z przepisów prawa procesowego. Jest bowiem zrozumiałe, że oceny zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego można dokonać wówczas, gdy stan faktyczny sprawy stanowiący podstawę rozstrzygnięcia, został prawidłowo ustalony.

Przechodząc do rozważania zarzutów procesowych apelacji należy wskazać, że nie był zasadny zarzut pozwanego naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedostateczne uzasadnienie w zakresie części żądania pozwu. Podnieść należy, iż o uchybieniu przepisowi art. 328 § 2 k.p.c. można mówić wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów konstrukcyjnych pozwalających na kontrolę orzeczenia, weryfikacje stanowiska Sądu, zaś skarżący winien wykazać dla skuteczności stawianego w tym zakresie zarzutu, że nie ma z tej przyczyny możliwości jednoznacznej rekonstrukcji podstaw rozstrzygnięcia sprawy. Argumentacja skarżącego, iż Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie omówił powodów dlaczego nie uwzględnił roszczenia powoda w zakresie kwoty niestanowiącej ani spłaty kapitału ani odsetek kredytu jest całkowicie bezpodstawna. Sąd I instancji precyzyjnie i wyczerpująco wyjaśnił w treści uzasadnienia z jakich przyczyn uwzględnił powództwo jedynie w części. Kwestionowanie zatem tego rozstrzygnięcia przez pryzmat naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie może odnieść zamierzonego przez skarżącą skutku. Błędne zapatrywania apelującego odnoszące się do nie mających zastosowanie w niniejszej sprawie przepisów prawa materialnego nie mogą stanowić uzasadnienia dla zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.

Podnieść także należy, iż zarzut skarżącego - błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych przez Sąd I instancji za podstawę zaskarżonego orzeczenia jest w istocie zarzutem naruszenia prawa materialnego, a konkretnie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 roku, nr 37, poz. 282, ze zm.) (dalej: Prawo wekslowe). Skarżący podnosząc, iż Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż „ w chwili dokonania zapłaty (wyegzekwowania) przez powoda na rzecz Banku (...) S.A. był on odpowiedzialny za dług samego L. P., podczas gdy był odpowiedzialny za cały dług wynikający z umowy kredytu, w ramach której nastąpiły uprzednio zmiany podmiotowe” nie kwestionuje poszczególnych ustaleń faktycznych Sądu I instancji lecz wskazuje, iż Sąd meriti w procesie stosowania prawa dokonał niewłaściwej subsumcji ustalonego stanu faktycznego do norm prawa materialnego, co będzie przedmiotem rozważań w dalszej części uzasadnienia. Powyższy zarzut apelacji jakoby Sąd I instancji popełnił błąd w ustaleniach faktycznych stanowi konsekwencję niewłaściwych zapatrywań skarżącego, iż w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 518 § 1 pkt 1 k.c.

Przechodząc do analizy zarzutów naruszenia prawa materialnego należy stwierdzić, iż zaskarżone orzeczenie Sądu I instancji jest jak najbardziej trafne, jednakże nie z całą jego argumentacją prawną zawartą w uzasadnieniu należy się zgodzić.

Na wstępie Sąd Okręgowy uważa za konieczne odniesienie się art. 32 Prawa wekslowego, gdyż wbrew twierdzeniom skarżącego w niniejszej sprawie mamy do czynienia z roszczeniem regresowym poręczyciela wekslowego, unormowanym w ustawie Prawo wekslowe. Zgodnie z ust. 1 przywołanego artykułu poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Udzielenie poręczenia nie stanowi samoistnego zobowiązania się przez poręczyciela do zapłaty weksla, ale jest udzieleniem gwarancji za inną osobę, poręczeniem za kogoś. Poręczyciel zobowiązany jest zapłacić sumę wekslową, jeżeli nie zrobi tego osoba, za którą udzielił poręczenia. Poręczenie wekslowe jest poręczeniem za określonego dłużnika wekslowego. Rozmiar zobowiązania poręczyciela jest taki sam jak rozmiar długu poręczonego, obejmuje całą sumę wekslową. Jeżeli poręczyciel poręczył za wystawcę weksla własnego odpowiada tak jak dłużnik główny (vide M. P. (2), Prawo wekslowe, 2009, LexOmega).

W myśl zaś art. 32 ust. 3 Prawa wekslowego poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z wekslu, przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z wekslu. Zatem poręczyciel płacąc nabywa wierzytelność wekslową wobec poręczonego. Inaczej niż przy poręczeniu cywilnym (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.), nie następuje wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela. Poręczyciel nabywa z mocy wyraźnego przepisu ustawy ( ipso iure) prawa wynikające z weksla tak, jak gdyby był posiadaczem wekslowym. Poręczenie wekslowe ( aval) jest samodzielną instytucją prawną, odrębną od poręczenia cywilnego, żaden z przepisów kodeksu cywilnego o poręczeniu nie znajduje zastosowania do avalu, nawet przez analogię. Dla dochodzenia roszczenia regresowego poręczyciel musi wykazać, że „zapłacił" weksel.

W kontekście powyższych rozważań należy zatem uznać za chybione zarzuty apelacji odnoszące się do art. 518 k.c., bowiem przepis o regresie poręczyciela wekslowego stanowi samodzielną podstawę nabycia wierzytelności przez poręczyciela. Do tego nabycia nie ma zastosowania przepis kodeksu cywilnego o wstąpieniu w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 k.c.).

W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje, iż w dniu 3 października 2005 roku L. P. zaciągnął w Banku (...) S.A. kredyt w wysokości 15.000,00 złotych, jako zaś zabezpieczenie spłaty L. P. wystawił dwa weksle własne in blanco, których poręczycielem wekslowym był J. P. (1). Następnie w dniu 29 maja 2007 roku Bank wystąpił wobec J. P. (1) o wykup wypełnionych weksli in blanco na łączną sumę wekslową 12.333,72 złotych. Okolicznością niesporną jest także, iż w toku postępowania egzekucyjnego komornik wyegzekwował od J. P. (1) kwotę 11.430,50 złotych, z czego na poczet kapitału została przekazana kwota 2.939,20 złotych, pozostała zaś suma pokryła odsetki oraz koszty egzekucji.

Biorąc pod uwagę poczynione rozważania odnośnie art. 32 Prawa wekslowego należy stwierdzić, iż w realiach niniejszej sprawy powodowi przysługuje roszczenie regresowe ograniczone do kwoty 2.939,20 złotych, gdyż jedynie w tej wysokości poręczyciel zapłacił należność z weksla. Poręczycielowi wekslowemu przysługuje roszczenie regresowe do wysokości kwoty zapłaconej przez niego sumy wekslowej, argumentacja apelującego jest zaś nie do przyjęcia gdyż prowadziłaby do obejścia przepisów prawa wekslowego.

Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 922 § 1 k.c. wskazać należy, iż na podstawie wskazanego przepisu obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobierców, a ściślej rzecz ujmując, obciążając aktywa tworzące spadek, rodzą po stronie spadkobierców zmarłego obowiązek ich uregulowania. Do długów spadkowych należy bezwątpienia zaliczyć obowiązek wykupu weksla. W niniejszej sprawie na stronie pozwanej – spadkobiercach ustawowych L. P. ciąży solidarnie obowiązek zaspokojenia roszczenia regresowego powoda lecz jedynie do kwoty 2.939,20 złotych, gdyż w tej kwocie powód „zapłacił” za weksel. Powyższe implikuje konstatację, iż zarzut apelacji naruszenia art. 922 § 1 k.c. jest chybiony.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 108 § 1 zdanie 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz w zw. z § 6 pkt 5 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 ze zm.).

Natomiast punkcie 3 sentencji wyroku Sąd Okręgowy zasądził zaś od powoda – J. P. (1) na rzecz pozwanych - J. P. (2) oraz B. D. kwoty po 600 złotych dla każdej z nich z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 108 § 1 zdanie 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz w zw. z § 6 pkt 5 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 ze zm.).