Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 listopada 2021 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa A. Ł. przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie:

-

w punkcie pierwszym umorzył postępowanie w zakresie żądania ustalenia, że wypowiedzenie umowy rachunku bankowego nr (...), dokonane przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. oświadczeniem z dnia 6 maja 2021 roku, jest bezskuteczne;

-

w punkcie drugim ustalił, że wypowiedzenie umowy rachunku bankowego nr (...), dokonane przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. oświadczeniem z dnia 6 maja 2021 roku, jest bezskuteczne;

-

w punkcie trzecim zasądził od (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz A. Ł. kwotę 894,04 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu – z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

-

w punkcie czwartym nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi na rzecz A. Ł. kwotę 470 złotych tytułem nienależnie pobranej opłaty sądowej od pozwu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany, zaskarżając wyrok w części, a mianowicie w zakresie pkt. 2 i 3. Skarżący zarzucił wydanemu orzeczeniu naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, iż przyczyną wypowiedzenia było jedynie jednorazowe naganne zachowanie się powódki w placówce bankowej, oraz naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż powódka wykazała swój interes prawny w zakresie żądania ustalenia istnienia stosunku prawnego lub prawa.

W konkluzji pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa, zasądzenie od powódki na rzecz banku kosztów postępowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia nie są obarczone błędem i znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania. Sąd odwoławczy przyjmuje zatem wskazane ustalenia za własne.

Skarżący podniósł wprawdzie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., ale nie oznacza to, że skutecznie zakwestionował podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. Zarzut ten, choć ujęty od strony proceduralnej, w przeważającej części dotyczył prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Podnosząc zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów pozwany stanął bowiem na stanowisku, iż przywoływane przez niego, a ustalone przez Sąd I instancji, takie zachowania powódki jak dwukrotna odmowa założenia maseczki, wymuszanie na pracownikach pozwanego Banku obsługi z pominięciem obowiązujących przepisów sanitarnych, kierowanie do pracowników oskarżeń o dyskryminację i o popełnienie przestępstwa uzasadniały wniosek o rażącym przez powódkę naruszeniu łączącej strony umowy. Skarżący nie kwestionował przy tym dowodów na których Sąd a quo się oparł, ustaleń, których dokonał, lecz wnioski, jakie wyprowadził w kontekście ewentualnych „ważnych powodów” uzasadniających wypowiedzenie przez bank umowy rachunku bankowego. Nadanie zaś określonego znaczenia ustalonym faktom tj. określonemu zachowaniu powódki, dokonanie oceny tych okoliczności bądź ich pominięcie jako nieistotnych na etapie rozstrzygania sprawy odnosi się już do przyporządkowania stanu faktycznego pod ogólną normę (regułę) prawną czyli subsumpcji określonej normy prawnej tj. stosowania prawa materialnego i nie ma żadnego związku ze stosowaniem art. 233 k.p.c. do oceny wiarygodności i mocy dowodów (w kontekście dokonywanych ustaleń faktycznych).

Powyższa konstatacja dotyczy również oceny podnoszonych przez skarżącego w apelacji okoliczności dokonania nagrania audio-video wizyty powódki w dniu 8 kwietnia 2021 roku w oddziale banku, a następnie jego umieszczenia na platformie internetowej „youtube”, gdyż sam fakt jego dokonania nagrania i opublikowania w internecie nie był kwestią sporną. Za dowolne jednak należało uznać wnioski skarżącego przypisujące opublikowanie tego filmu powódce, gdyż żaden dowód w sprawie tego nie potwierdzał – w aktach sprawy brak jest danych, z których wynikałoby, kto opublikował niniejszy film na w/w platformie, zaś przypomnieć należy i wynika to wprost z nagrania, że to nie powódka, a mężczyzna, z którym przyszła, nagrał tą wizytę. Zwalczanie zaś swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń (wersji stanu faktycznego), opartej wyłącznie na konkurencyjnej (alternatywnej) ocenie zebranego materiału, lecz konieczne jest wykazywanie, przy posłużeniu się argumentami jurydycznymi, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez sąd orzekający naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy. Do stwierdzenia naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w kontroli instancyjnej dochodzi zatem tylko wówczas, gdy strona apelująca wykaże sądowi pierwszej instancji uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. W złożonej apelacji pozwany takich okoliczności nie wykazał.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji nie naruszył również przepisów prawa materialnego, tj. art. 730 k.c., aczkolwiek - zdaniem Sądu Okręgowego - bezskuteczność wypowiedzenia umowy rachunku bankowego nr (...) wynikała z innych powodów, niż wskazał to Sąd a quo, to jest z powodu niewykazania, iż przyczynami wypowiedzenia było zachowanie powódki w dniu 7 i 8 kwietnia 2021 roku w oddziale banku, gdyż nie wynika to ze złożonego w dniu 6 maja 2021 roku oświadczenia.

Umowa rachunku bankowego uregulowana w przepisach art. 725-733 k.c. jest umową nazwaną i mieści się w kategorii umów o świadczenie usług. W przypadku zawarcia umowy na czas nieokreślony prawo do jej wypowiedzenia przysługuje obydwu stronom i każda ze stron może z niego skorzystać w dowolnym czasie. Kodeks cywilny zastrzega jednak przy tym, że prawo banku do wypowiedzenia umowy może opierać się wyłącznie na ważnych powodach. Regulacją tą wprowadza się częściowy przymus kontraktowy po stronie banku, który a contrario bez ważnych powodów umowy wypowiedzieć nie może. Postanowienie to jest bezwzględnie obowiązujące, co oznacza, że nie może być zmodyfikowane treścią umowy.

Treść art. 730 k.c. wskazuje zatem na konieczność zaistnienia i udowodnienia przez bank ważnych powodów leżących u podstaw złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Jeżeli wskazane przez bank przesłanki nie stanowią ważnego powodu, takie wypowiedzenie jest bezskuteczne.

Ograniczenie prawa banku do wypowiedzenia umowy wyłącznie z „ważnych powodów” jest w pełni zrozumiałe, gdy weźmie się pod uwagę wyłączny przywilej banków do prowadzenia takich rachunków, gdyż są to czynności bankowe sensu stricto (art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe – t.j. z 2023 r., poz. 2488), a z drugiej strony konsekwencje dla słabszej strony tego stosunku cywilnoprawnego, tj. posiadacza rachunku, jakie niosłaby możliwość dowolnego, uznaniowego wypowiedzenia takiej umowy przez bank. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w obecnych realiach rynkowych, posiadanie rachunku bankowego, w szczególności bieżącego, jest koniecznością, a jego utrata zawsze będzie pociągała za sobą poważne konsekwencje dla posiadacza rachunku związane z koniecznością chociażby wycofania środków tam zgromadzonych, podjęciem czynności zmierzających do założenia nowego rachunku, powiadomieniem osób, innych podmiotów o zmianie numeru rachunku, co nie zawsze jest możliwe na bieżąco.

W tym kontekście nie ulega wątpliwości, iż złożenie przez bank jednostronnego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy z wyłącznym powołaniem się na „ważne powody” bez nawiązania do konkretnych przyczyn, który miałyby je uzasadniać, nie może być skuteczne, gdyż wypowiedzenie wymaga spełnienia konkretnych, wysłowionych w art. 730 in fine k.c., powodów, w innych przypadkach ochrona posiadacza rachunku miałaby charakter iluzoryczny. Skutki niewykazania tych powodów obciążają zaś bank.

W przedmiotowej sprawie bank w piśmie wypowiadającym umowę rachunku bankowego podał jedynie ogólną przyczynę wypowiedzenia wskazując, iż jest nią „wykonywanie przez klienta umowy rachunku w sposób sprzeczny z naturą tej umowy i społeczno-gospodarczym jej przeznaczeniem, w tym wykorzystywanie rachunku do przeprowadzania rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej”. Tak skonstruowane wypowiedzenie, sporządzone w dniu 6 maja 2021 roku, nie tylko nie nawiązywało do żadnych z przywołanych w apelacji przez skarżącego zdarzeń, lecz nadto błędnie sugerowało, iż chodzi również o wykorzystanie rachunku do prowadzenia działalności gospodarczej, co przecież miejsca nie miało. Na powyższe zwróciła zresztą uwagę sama powódka w piśmie z dnia 13 lipca 2021 roku (k. 176), a już w pozwie wskazała, iż po otrzymaniu tego oświadczenia nie potrafiła powiązać go z jakimkolwiek zdarzeniem. Późniejsze wyjaśnienia banku odnośnie zdarzenia, które miało stanowić podstawę tego wypowiedzenia też nie są spójne –w rozmowie telefonicznej powódka miała się dowiedzieć od pracownika banku, iż chodzi o zdarzenie z dnia 8 kwietnia 2021 roku, natomiast w apelacji skarżący wskazuje, że chodzi o ciąg zdarzeń tj. sytuacje z 7 i 8 kwietnia 2021 roku oraz opublikowanie filmu z pracownikami banku w internecie. Powyższe rozbieżności wskazują na niezrozumiałość przyczyny, z której dokonano wypowiedzenia umowy rachunku bankowego. Literalne brzmienie treści wypowiedzenia nie wyjaśnia tych przyczyn – podaje jedynie regulaminową podstawę wypowiedzenia – nie można więc ocenić, czy Bank dokonał wypowiedzenia umowy z ważnego powodu. Z tych też względów rozstrzygnięcie Sądu I instancji o uznaniu bezskuteczności tego wypowiedzenia należy uznać za w pełni zasadne.

Przechodząc zaś do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu naruszenia art. 189 k.p.c. należy wskazać, iż zarówno w judykaturze, jak i w doktrynie, jednolicie przyjmuje się, że interes prawny w znaczeniu użytym w art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej zachodzi realna niepewność co do szeroko pojmowanych praw i stosunków prawnych. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia przejrzystości co do konkretnego stosunku prawnego lub prawa w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień strony domagającej się ochrony. Powództwo ustalające spełnia swą funkcję wtedy, gdy oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2002 r. II CKN 919/99). Jeśli do naruszenia doszło, interes prawny zachodzi z reguły tylko wtedy, gdy zainteresowany nie ma innej możliwości obrony, a strona przeciwna kwestionuje istnienie lub nieistnienie jego prawa lub stosunku prawnego. Każdorazowo konieczne jest rozważenie okoliczności konkretnej sprawy oraz w jej ramach sytuacji prawnej strony powodowej, ocenianej w płaszczyźnie obecnych i prawdopodobnych stosunków prawnych z jej udziałem, a także celu do jakiego powództwo zmierza oraz możliwości dostatecznego jego zrealizowania przy wykorzystaniu innych środków prawnych. Interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c., nie może być rozumiany subiektywnie i odzwierciedlać jedynie odczucia powoda. Interes ten wyznaczają kryteria obiektywne. Co do zasady ugruntowany w orzecznictwie jest pogląd, że interes prawny określony w art. 189 k.p.c. zwykle nie zachodzi, gdy powód może uzyskać ochronę prawną w inny sposób, tj. w drodze innego (dalej idącego) powództwa, w szczególności powództwa o zasądzenie świadczenia. Powództwo o ustalenie powinno być bowiem ostatecznym i jedynym środkiem, z jakiego może skorzystać osoba, której sfera prawna wymaga ochrony, a więc nie powinien jej – co do zasady – przysługiwać żaden inny instrument prawny do uzyskania takiej ochrony. Jako wyjątek od reguły, należy jednak dopuścić istnienie interesu prawnego w sytuacji, gdy ze spornego stosunku wynikają dalsze skutki, których dochodzenie w wyniku wniesienia pozwu o świadczenie nie jest możliwe lub jest jeszcze nieaktualne (wyrok SA w Szczecinie z dnia 20 grudnia 2021 r. I ACa 619/21).

W realiach niniejszej sprawy należy wskazać, iż istniały obiektywne kryteria legitymizujące złożone przez powódkę powództwo o ustalenie, iż wypowiedzenie przez bank umowy rachunku bankowego było bezskuteczne. Powódka bowiem w inny sposób nie miała możliwości utrzymania niniejszej umowy z bankiem, złożone powództwo miało na celu rozwiązanie sporu pomiędzy stronami co do obowiązku prowadzenia przez bank tego rachunku, którego zamknięcie miałoby dla powódki poważne konsekwencje chociażby związane ze spłatą zadłużenia u pozwanego, czy też przekierowania alimentów wpłacanych przez ojca jej dziecka, z którym nie utrzymuje kontaktów. Podnoszona przez skarżącego możliwość zawarcia innej umowy rachunku bankowego nie ma żadnego znaczenia dla oceny tych interesów.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że orzeczenie Sądu I instancji odpowiada prawu. Apelacja pozwanego banku nie zawierała zarzutów, mogących podważyć zasadność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, co za tym idzie podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Z tych też względów orzeczono jak w sentencji.