Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek (...) Spółki Akcyjnej w Ł. i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. o wpisanie w dziale III księgi wieczystej (...) służebności przesyłu ustanowionej na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. o treści ustalonej w § 2 aktu notarialnego z dnia 23 września 2013 roku Rep. A Nr 4972/2013.

Sąd Rejonowy w wyniku rozpoznania sprawy na podstawie art. 398 ²² § 2 i 3 k.p.c. ustalił, iż księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), której współwłaścicielami są (...) S.A. z siedzibą w Ł. do (...) części i (...) Spółka z o.o. z siedzibą w Ł. do (...) części.

W oświadczeniu o ustanowieniu odpłatnej służebności przesyłu z dnia 23 września 2013 roku (...) S.A. z siedzibą w Ł. ustanowiła służebność przesyłu na rzecz (...) S.A. z siedzibą w Ł. o treści ustalonej w § 2 aktu notarialnego Rep. A Nr (...) i obciążyła tym prawem nieruchomość objętą księgą wieczystą (...). Stawający jednocześnie do tego aktu drugi ze współwłaścicieli - (...) Spółka z o.o. z siedzibą w Ł. wyraziła na powyższe zgodę.

Sąd Rejonowy stwierdził, iż zgodnie z art. 244 § 1 k.c. służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia (art. 245 k.c.).

Służebność przesyłu może być ustanowiona na nieruchomości będącej przedmiotem własności, a także współwłasności (współużytkowania wieczystego). Treścią tego ograniczonego prawa rzeczowego jest korzystanie przez przedsiębiorcę z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych.

Wykonywanie tej służebności wiąże się z koniecznością znoszenia istnienia na nieruchomości obciążonej cudzych urządzeń przesyłowych trwale związanych z tą nieruchomością. Uprawnienie wynikające z tytułu tej służebności oznacza zaś uzyskanie w ograniczonym zakresie władztwa nad cudzą nieruchomością. Władztwo to ogranicza w sposób trwały wykonywanie w pełnym zakresie prawa własności nieruchomości obciążonej, statuując obowiązek znoszenia przez każdoczesnego właściciela tej nieruchomości wykonywania przez przedsiębiorcę przesyłowego tego prawa w zakresie, jaki wynika z oświadczenia o jego ustanowieniu. Takie konsekwencje prawne dotykające wszystkich współwłaścicieli nieruchomości obciążonej - przemawiają za przyjęciem stanowiska, że umowne ustanowienie służebności przesyłu stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu rzeczą wspólną i do jej skutecznego ustanowienia konieczne jest złożenie oświadczenia woli przez wszystkich współwłaścicieli nieruchomości.

Służebność obciąża zawsze całą nieruchomość, nie jest więc dopuszczalne obciążenie samego udziału we własności czy fizycznej części nieruchomości.

Sąd Rejonowy podzielił w tym zakresie stanowisko, że służebność jest prawem, którego wykonywanie jest możliwe tylko na nieruchomości jako takiej, a więc na całym prawie własności, nie jest zaś do pomyślenia wykonywanie jej na udziale współwłaściciela.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. zawiera pełną regulację przedmiotu badania sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, określając zakres postępowania dowodowego i podstawy orzekania przez sąd wieczystoksięgowy. Do kognicji sądu wieczystoksięgowego należy badanie w ramach toczącego się postępowania ważności czynności prawnej mającej stanowić materialnoprawną podstawę dokonania wpisu w księdze wieczystej.

Z ustaleń wynika, że oświadczenie o ustanowieniu służebności przesyłu nie pochodzi od wszystkich współwłaścicieli nieruchomości mającej podlegać obciążeniu wpisem ograniczonego prawa rzeczowego. W przedmiotowej sprawie nie doszło zatem do skutecznego ustanowienia służebności przesyłu przy założeniu, że stanowi ona czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu rzeczą wspólną.

Apelację od powyższego postanowienia złożył uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna w Ł., zaskarżając je w całości.

Rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego:

1) art. 199 k.c. w związku z art. 60 oraz 65 k.c. poprzez niezastosowanie, w konsekwencji czego Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż oświadczenia współwłaścicieli nieruchomości złożone w dniu 23 września 2013 roku nie doprowadziły do ustanowienia służebności przesyłu;

2) art. 305 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji uznanie przez Sąd I instancji, iż nie doszło do ustanowienia służebności przesyłu;

W oparciu o tak sprecyzowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i dokonanie wpisu w księdze wieczystej zgodnie z wnioskiem.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, iż Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Rejonowy.

Zgodnie z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przytoczony przepis wyznacza zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, zarówno sądu pierwszej instancji rozpoznającego wniosek o wpis, jak i sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację od wpisu (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC 2001, nr 12, poz. 183 i z dnia 6 października 2006 r., V CSK 214/06, nie publ.).

Kognicja ta, choć ograniczona do badania jedynie treści wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej, nie ma charakteru wyłącznie formalnego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, obowiązek badania treści dokumentu dołączonego do wniosku o wpis mieści w sobie również konieczność oceny, czy dokument ten stanowi uzasadnioną podstawę wpisu. W konsekwencji sąd jest obowiązany badać czynność materialną stanowiącą podstawę wpisu nie tylko pod względem formalnoprawnym, lecz także pod względem jej skuteczności materialnej. Powinien przeto zbadać, czy czynność ta uzasadnia powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa, które ma być wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone. Musi zatem ocenić, czy prawo, które ma być wpisane, zostało ważnie ustanowione. Trzeba jednak podkreślić, że podstawę tej oceny stanowić mogą wyłącznie ustalenia dokonane na podstawie treści wniosku, treści dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W postępowaniu wieczystoksięgowym bowiem sąd nie może prowadzić postępowania dowodowego wykraczającego poza granice, które zostały zakreślone w art. 626 § 2 k.p.c. ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających z wskazanych w tym przepisie dowodów (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1955 r., II CO 116/54, OSNCK 1956, nr 1, poz. 15, z dnia 25 lutego 1963 r., III CR 177/62, OSNCP 1964, nr 2, poz. 36, z dnia 18 listopada 1971 r., III CRN 338/71, OSNCP 1972, nr 6, poz. 110, z dnia 13 lipca 1984 r., IV CR 343/84, OSNCP 1985, nr 7, poz. 92 i z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1237/00, nie publ. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1990 r., III CZP 14/90, Rej. 1991, nr 1, s.129, z dnia 20 lipca 1995 r., III CZP 88/95, OSNC 1995, nr 11, poz. 163, z dnia 22 maja 1996 r., III CZP 50/96, OSNC 1996, nr 11, poz. 141 i z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC 2003, nr 11, poz. 142).

Jeżeli przedmiotem wpisu jest służebność gruntowa, sąd, kierując się utrwaloną wykładnią przepisów regulujących postępowanie wieczystoksięgowe, powinien zbadać, czy prawo to zostało ważnie ustanowione. Sąd Rejonowy prawidłowo zatem badał, czy według obowiązujących przepisów przedmiotowa służebność została ważnie ustanowiona.

Prawidłową jest również konkluzja Sądu Rejonowego, że w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do dokonania żądanego wpisu.

Poza sporem pozostawać musi to, że dla obciążenia nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności służebnością przesyłu koniecznym jest złożenie przez wszystkich współwłaścicieli oświadczenia o ustanowieniu takiego ograniczonego prawa rzeczowego. Skoro bowiem, jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, służebność jest prawem, którego wykonywanie jest możliwe tylko na nieruchomości jako takiej, a więc na całym prawie własności, nie jest zaś do pomyślenia wykonywanie jej na udziale współwłaściciela, to jeden ze współwłaścicieli nie jest władny do ustanowienia takiego prawa swoim oświadczeniem na całej nieruchomości, nawet w sytuacji, gdy pozostali współwłaściciele wyrażają na takie ustanowienie zgodę.

Powołanie w apelacji przepisów art. 199 k.c. oraz art. 60 i 65 k.c. jest chybione. Pierwszy z tych przepisów dotyczy reguł zarządu rzeczą wspólną i w żaden sposób nie przesądza o skuteczności formy ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest służebność przesyłu. Z pozostałych zaś przepisów w żaden sposób nie da się wywieść wniosku, iż oświadczenie jednego ze współwłaścicieli o wyrażeniu zgody na ustanowienie prawa jest równoważne z oświadczeniem o ustanowieniu takiego prawa.

Posiłkowo należy przy tym wskazać, że zgodnie z treścią art. 245 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Nie da zaś obronić się stanowiska (a takie byłyby konsekwencje przyjęcia wykładni art. 199 k.c. zaprezentowanej w apelacji), że jeden ze współwłaścicieli może samodzielnie zbyć całą nieruchomość o ile pozostali współwłaściciele wyrażą na to zgodę.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.