Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 września 2019 roku, Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku M. Ż. (1) z udziałem A. S. o podział majątku wspólnego G. K. i S. K. i dział spadku po G. K.:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego G. K. i S. K. wchodził składnik majątkowy w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o wartości 156.000 zł;

2.  ustalił, że w skład spadku po G. K. wchodzi składnik majątkowy w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o wartości 156.000 zł;

3.  dokonał działu spadku po G. K. w ten sposób, iż składnik majątkowy wymieniony w punkcie 2 przyznał na wyłączną własność A. S.;

4.  zasądził od A. S. na rzecz M. Ż. (1) kwotę 78.000 zł tytułem spłaty płatną w terminie do dnia 15 października 2019 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności;

5.  nakazał pobrać od A. S. i M. Ż. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwoty po 534 zł tytułem niepokrytych kosztów opinii biegłego.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

G. K. zmarła 22 marca 2016 roku, będąc wdową. W akcie poświadczenia dziedziczenia sporządzonym 20 maja 2016 roku przez notariusza w Ł. A. K., zarejestrowanym pod rep. A nr 1179/2016 poświadczone zostało, że spadek po zmarłej G. K. nabyły na podstawie ustawy córka J. S. (1) z domu K. oraz córka M. Ż. (2) z domu K., w ½ części każda z nich.

W skład majątku G. K. wchodziło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu położonego w Ł. przy ul. (...) o pow. 46,95 m ². Poza
ww. spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu nie było żadnych innych przedmiotów ani nieruchomości wchodzących w skład spadku po G. K..

Na mocy postanowienia z dnia 8 maja 2019 roku, wydanego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. I Ns 117/19 stwierdzono, że spadek
po S. K., zmarłym w dniu 22 listopada 1988 roku w Ł. na podstawie ustawy nabyły jego żona G. K., z domu P. oraz córki M. Ż. (2) z domu K. i J. S. (1) z domu K., po 1/3 części każda z nich. Postanowienie jest prawomocne od dnia 30 maja 2019 roku.

Lokal mieszkalny pierwotnie został przydzielony przez spółdzielnię (...), która scedowała swój przydział mieszkania na rodziców, S. i G. K., którzy pozostawali w związku małżeńskim – S. K. otrzymał przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego 21 września 1978 roku.
Po śmierci S. K., 30 stycznia 1989 roku, G. K. otrzymała przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, w decyzji wskazana była jako jedyna uprawniona. Następnie dokonała przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które nabyła 6 grudnia 1989 roku.

J. S. (2) zbyła swój udział w spadku na rzecz swojej córki, uczestniczki
w niniejszym postępowaniu A. S.. Opłaca rachunki na spółkę z siostrą – wnioskodawczynią w niniejszej sprawie, która to opłaca energię elektryczną. A. S. ma klucze do mieszkania przy ul. (...). Ma również mieszkanie w tym samym bloku,
w tej samej klatce. Wcześniej własnością uczestniczki było mieszkanie w Ł. przy
ul. (...), które sprzedała za 113 000 zł.

M. Ż. (1) od 1978 roku mieszka w K., gdzie ma mieszkanie (pokój
z kuchnią, ok. 30 m ²) wykupione wraz z mężem przed jego śmiercią w 2004 roku. Jej udział w tym mieszkaniu wynosi ¾, a ¼ udziału w postępowaniu spadkowym przypadła córce.
W mieszkaniu będącym przedmiotem niniejszego postępowania wnioskodawczyni spędziła młode lata i jest z nim związana emocjonalnie. Często odwiedzała rodziców w Ł.,
w czasie choroby matki utrzymywała na prośbę matki kontakt z nią głównie telefonicznie. Chciałaby się do przedmiotowego mieszkania przeprowadzić, żeby nie być zależną od córki
i zięcia, poza tym Ł. jest tańsza od K. i jako emerytce byłoby jej łatwiej
się utrzymać. Wnioskodawczyni ma w Ł. znajomych. Kiedy przebywa w Ł. mieszka
w przedmiotowym mieszkaniu.

A. S. w mieszkaniu przy ul. (...), będącym przedmiotem postepowania, spędziła dużą część dzieciństwa.

A. S. miała być odpowiedzialna za sprzedaż przedmiotowego mieszkania przy ul. (...), próbowała sprzedać je obywatelowi Ukrainy, transakcję
tę zablokowała M. Ż. (1).

M. Ż. (1) i A. S. są skonfliktowane, tłem konfliktu jest m.in. mieszkanie będące przedmiotem postępowania.

M. Ż. (1) chciałaby wykupić od siostrzenicy jej udział w prawie do lokalu przy ul. (...), płacąc jej 36 000 zł gotówką, a resztę w ratach albo spłacając od razu 70 000 zł. Na dzień 2 września 2019 roku miała na koncie w (...) zgromadzone 36 577,39 zł, a na koncie w Banku (...) 48 573,23 zł.

A. S. posiada spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu w tym samym bloku, w którym znajduje się lokal będący przedmiotem postępowania. Aktualnie jednak
w nim nie zamieszkuje, lokal wymaga remontu. Z lokalami wiąże plany inwestycyjne. Na dzień 2 września 2019 roku dysponowała na swoim koncie kwotą 79 283,22 zł.

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego przy
ul. (...) według stanu na 2 marca 2016 r. i cen aktualnych wynosi 156 000 zł. Lokal znajduje się na parterze budynku mieszkalnego wielorodzinnego. Ma powierzchnię 46,95 m ² i składa się z dwóch pokoi z łazienką, wc i kuchnią. Wyposażony jest w instalacje: wodociągową, kanalizacyjną, gazową i centralnego ogrzewania. Stan lokalu kwalifikuje go do remontu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów, które nie budziły jego wątpliwości. W zakresie wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oparł się na spójnej, logicznej i należycie umotywowanej opinii biegłego z zakresu szacunku nieruchomości, która nie była także kwestionowana przez uczestników. Sąd Rejonowy pominął kserokopie dokumentów, a także częściowo dowody z zeznań świadków i przesłuchania wnioskodawczyni i uczestniczki w zakresie, w jakim stan faktyczny nie był kwestionowany przez żadną z uczestniczek postępowania z uwagi na bezsporność tego stanu faktycznego, a także dokumenty dotyczące wcześniejszego niż wskazany w uzasadnieniu stanu majątkowego wnioskodawczyni i uczestniczki.

Sąd Rejonowy ustalił, że w przedmiotowej sprawie jedynym składnikiem majątku wspólnego małżonków S. i G. K. było spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. O udziałach przysługujących spadkobiercom w tymże majątku orzeczono w postępowaniu w sprawie I Ns 117/19.

Sąd I instancji ustalił następnie, że w skład spadku po G. K. wchodziło jedynie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przy ul. (...) – przysługujące jej w całości. Wartość tego prawa została na podstawie opinii biegłego ustalona na kwotę 156 000 zł.

Sąd Rejonowy rozważył w niniejszej sprawie sposób podziału wskazany w art. 212 § 2 k.c. Wynika z niego mianowicie, że w pierwszej kolejności rzecz może być podzielona fizycznie stosownie do udziałów współwłaścicieli, za ewentualnymi dopłatami w przypadku różnicy wartości poszczególnych części. W ocenie Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie podział fizyczny mieszkania o powierzchni 46,95 m ² nie był możliwy, ponieważ podział byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i pociągałby za sobą istotną jej zmianę oraz znaczne zmniejszenie jej wartości (art. 211 k.c.). Wobec powyższego powołany przepis pozwolił przyznać rzecz jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych współwłaścicieli lub sprzedać rzecz w drodze przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli wymaga w pierwszej kolejności woli któregokolwiek z nich, aby tę rzecz mu przyznać. W przedmiotowej sprawie wolę otrzymania lokalu zgłaszała zarówno wnioskodawczyni M. Ż. (1), jak uczestniczka A. S.. O tym, komu z ubiegających się współwłaścicieli należy przyznać rzecz wspólną decydują różnorakie czynniki, w przypadku lokalu mieszkalnego jest to m.in. aktualny sposób korzystania z tego lokalu i potrzeba zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, ale także realna możliwość spłaty pozostałych współwłaścicieli. Brak możliwości spłaty pozostałych współwłaścicieli przez któregokolwiek ze współwłaścicieli ubiegających się o lokal zwykle jest przesłanką do orzeczenia o sprzedaży takiego składnika i podziale sumy uzyskanej z licytacji pozostałej po pokryciu kosztów komorniczych.

Sąd I instancji ustalił, że w aktualnym stanie sprawy z lokalu korzysta okazjonalnie M. Ż. (1) przebywając w Ł.. Ma ona jednak zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, przysługuje jej udział w wysokości ¾ w mieszkaniu znajdującym się w K.. Wnioskodawczyni mieszka w K. od 1978 roku, a wspomniany lokal mieszkalny uprzednio wykupiła wraz z mężem. Uczestniczka A. S. z lokalu w zasadzie nie korzysta, choć ma plany lokalu dotyczące. Ma, podobnie jak wnioskodawczyni, zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, należy bowiem do niej lokal mieszkalny znajdujący się w tym samym bloku mieszkalnym i tej samej klatce, co lokal objęty wspólnością majątku spadkowego. Ponadto tak wnioskodawczyni, jak i uczestniczka mają podobne możliwości dokonania spłaty pozostałych współwłaścicieli.

A. S. dysponuje kluczami do lokalu przy ul. (...), jej centrum życiowe znajduje się w Ł., ponadto jest związana z przedmiotowym mieszkaniem emocjonalnie, ponieważ spędziła u babci dużą część dzieciństwa. Wnioskodawczyni wprawdzie opłaca częściowo rachunki za mieszkanie, jednak przebywa w nim jedynie okazjonalnie, a jej chęć przeniesienia się do Ł. pojawia się w sprawie jedynie w sferze deklaratywnej. W ocenie Sądu Rejonowego powyższe przemawiałoby za przyznaniem przedmiotowego lokalu uczestniczce, co potwierdziłoby istniejący stan faktyczny i pozwoliło A. S. realizować jej dotychczasowe zamierzenia związane z tymże mieszkaniem. Warunkiem dokonania takiego podziału jest, by uczestniczka dysponowała środkami pozwalającymi na dokonanie spłaty wnioskodawczyni, której udział wynosi połowę wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, tj. 78 000 zł. Zgodnie z przedłożonymi dokumentami bankowymi zdaniem Sądu Rejonowego uczestniczka dysponuje odpowiednią kwotą pieniędzy, zatem można prawo do lokalu przyznać na jej rzecz. Skoro wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu wynosi 156 000 zł, a wnioskodawczyni posiada w tym składniku majątkowym udział w wysokości ½, należna jej spłata wynosi 78 000 zł, stąd też Sąd Rejonowy zasądził od A. S. na rzecz M. Ż. (1) właśnie taką kwotę, nakazując jej zapłatę tej kwoty do dnia 15 października 2019 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności, biorąc pod uwagę wykazane przez uczestniczkę możliwości finansowe.

O niepokrytych kosztach opinii biegłego Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 758 ze zm.).

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni M. Ż. (1), zaskarżając go w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 3, 4 i 5 zaskarżonego orzeczenia. Apelująca podniosła, że Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę jej potrzeb życiowych, bowiem wnioskodawczyni nie posiada mieszkania, a jedynie udział we współwłasności wynoszący 3/4 w jednopokojowym mieszkaniu o pow. 30 m ², tymczasem uczestniczka A. S. posiadała 2 mieszkania, z czego jedno sprzedała w toku postępowania swemu bratu, a mieszka w drugim, dwupokojowym o pow. ok. 47 m ². Apelująca ze spornym mieszkaniem wiąże życiowe plany, natomiast dla uczestniczki ma ono charakter inwestycyjny. Ponadto wnioskodawczyni zakwestionowała zasadność obciążenie jej kosztami dopuszczenia dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy, bowiem był on przeprowadzony na wniosek uczestniczki. W konsekwencji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez przyznanie spornego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) oraz nieobciążanie kosztami postępowania.

Apelację od wydanego w sprawie postanowienia wniosła również uczestniczka A. S., zaskarżając go w zakresie oznaczenia daty płatności, tj. w zakresie punktu 4 postanowienia. Apelująca zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie art. 363 § 1 k.p.c. przez ustalenie terminu płatności zasądzonej kwoty na dzień przypadający przed datą uprawomocnienia się orzeczenia, wobec czego wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 4 przez zastąpienie daty „15 października 2019 r.” wskazaniem, że płatność ma nastąpić w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni M. Ż. (1) okazała się o tyle zasadna, że skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia. Natomiast apelacja uczestniczki A. S. jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia, nie budzą żadnych wątpliwości. Stąd te ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd odwoławczy w pełni podziela i przyjmuje za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy zasadnie zastosował w sprawie art. 212 § 2 k.c., uznając iż podział fizyczny spornego mieszkania jest niemożliwy, ponieważ byłby sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i pociągałby za sobą istotną jej zmianę oraz znaczne zmniejszenie jej wartości. Niemniej, w ocenie Sądu odwoławczego, przyznanie rzeczy z obowiązkiem spłaty pozostałych współwłaścicieli winno nastąpić na rzecz M. Ż. (1).

Zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestniczka zgłosiły w postępowaniu wolę otrzymania lokalu na własność. Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, o tym, komu z ubiegających się współwłaścicieli należy przyznać rzecz wspólną decydują różnorakie czynniki, w przypadku lokalu mieszkalnego jest to m.in. aktualny sposób korzystania z tego lokalu i potrzeba zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, ale także realna możliwość spłaty pozostałych współwłaścicieli. Kierując się powyższymi przesłankami, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że sporny lokal winna otrzymać na własność wnioskodawczyni. Obecnie z lokalu na stałe nie korzysta żadna z uczestniczek postępowania. Wnioskodawczyni odwiedzała matkę w przedmiotowym lokalu kilka razy w roku, obecnie korzysta z niego okazjonalnie podczas pobytów w Ł., natomiast uczestniczka spędziła w nim dużą część dzieciństwa, przebywając u babci, obecnie nie korzysta z lokalu, ale ma wobec niego plany inwestycyjne. Zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestniczka obecnie mają zaspokojone potrzeby mieszkaniowe, jednakże wnioskodawczyni jest współwłaścicielką jednopokojowego mieszkania o pow. 30 m ², posiada udział 3/4 we współwłasności, a 1/4 udziału nabyła w drodze dziedziczenia jej córka. Obie kobiety wykazały przed Sądem możliwość dokonania spłaty na rzecz drugiej strony, bowiem przedstawiły dokumenty potwierdzające dysponowaniem odpowiednimi środkami w kwocie wynoszącej co najmniej 78.000 zł, tj. wartość udziału wynoszącego połowę wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Sytuacja uczestniczek pod względem spełnienia przesłanek do orzeczenia na rzecz którejkolwiek z nich przedmiotowego lokalu przedstawia się zatem podobnie. Nie sposób jednak zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż za przyznaniem tego lokalu na rzecz uczestniczki A. S. przemawia fakt, iż jest ona związana emocjonalnie z mieszkaniem, bowiem spędziła u babci dużą część dzieciństwa. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż gdyby uznać, że powodem zasadności przyznania na własność mieszkania na rzecz uczestniczki był jej emocjonalny związek z lokalem, nie sposób byłoby obronić tego argumentu w kontekście próby sprzedaży lokalu, jak również deklarowanych przez uczestniczkę planów inwestycyjnych. Gdyby bowiem decydujący wpływ miał związek emocjonalny, uczestniczka chciałaby otrzymać mieszkanie dla siebie, dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, by móc przebywać w tym mieszkaniu. Tymczasem uczestniczka wprost deklaruje, iż mieszkanie ma mieć charakter inwestycyjny, zatem ma zostać przeznaczone na sprzedaż bądź wynajem. Wobec tego trudno zgodzić się z Sądem I instancji, iż emocjonalny związek uczestniczki z mieszkaniem jest powodem przyznania jej go na własność.

Wnioskodawczyni natomiast zadeklarowała chęć przeprowadzki do Ł. i wykorzystania przedmiotowego lokalu dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, które Sąd Rejonowy ocenił jako pojawiające się w sprawie jedynie w sferze deklaratywnej. Niemniej należy wskazać, że wnioskodawczyni poparła swoją chęć przeprowadzki do spornego lokalu wieloma racjonalnymi argumentami, wskazując, że jest to niejako jej dom rodzinny, w Ł. ma pochowanych rodziców, odnowiła znajomości z osobami z Ł.. Ponadto należy zgodzić się z argumentami skarżącej, iż koszty utrzymania w Ł. są niższe od kosztów utrzymania w K., zatem przeprowadzka byłaby poparta również względami ekonomicznymi. Należy wskazać, iż za przeprowadzką do lokalu na ul. (...) przemawiają także warunki praktyczne, bowiem niewątpliwie przeprowadzka miałaby wpływ na komfort zamieszkiwania, gdyż jest to mieszkanie znacznie większe w porównaniu z tym, które wnioskodawczyni obecnie zajmuje w K., a do którego tytuł prawny ma również jej córka. Wobec powyższego chęć przeprowadzki wnioskodawczyni należy ocenić nie jako deklaratywną, ale jak najbardziej realną, popartą wieloma argumentami.

Wobec wyżej wskazanej argumentacji zasadnym jest przyjęcie, iż z uwagi na przeznaczenie lokalu dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, lokal winien zostać przyznany na własność wnioskodawczyni. M. Ż. (1) planuje zamieszkać w przedmiotowym lokalu, obecnie opłaca częściowo rachunki za mieszkanie, ma zgromadzone środki pozwalające na jednorazową spłatę uczestniczki. Wszystkie te okoliczności oraz względy słuszności przemawiają za przyznaniem na jej rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. dokonał zmiany zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w punkcie 3 dokonał działu spadku po G. K. w ten sposób, że składnik majątkowy w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przyznał na własność M. Ż. (1) oraz zasądził od M. Ż. (1) na rzecz A. S. kwotę 78.000 zł tytułem spłaty płatną do dnia 15 maja 2021 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

Wobec zmiany zaskarżonego postanowienia, apelacja uczestniczki podlegała oddaleniu.

Skoro bowiem na uczestniczce nie ciąży już obowiązek spłaty wnioskodawczyni, wskazany w orzeczeniu Sądu I instancji termin jej dokonania nie ma znaczenia.

Z tych względów, apelacja uczestniczki podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c..

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.