Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2021 r., wydanym w sprawie z powództwa I. W. przeciwko P. M. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi:

1.  zasądził od P. M. na rzecz I. W. kwotę 40.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądził od P. M. na rzecz I. W. kwotę 5.617 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości, zarzucając:

a)  naruszenie przepisów prawa materialnego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a.  art. 60 w zw. z art. 65 Kodeksu Cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne ustalenie, iż zastrzeżone w umowie obowiązki stron co do formy i treści nie stanowią oświadczenia woli strony w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i skutkiem czego doszło do wydania wyroku sprzecznego z obowiązującym porządkiem prawnym i ze stanem faktycznym w sprawie;

b.  art. 76 Kodeksu Cywilnego poprzez jego niezastosowanie i błędne ustalenie, iż strony umowy zastrzegły formę pisemną jedynie do oświadczeń woli związanych z zatrzymaniem i zwrotem wpłaconego zadatku, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i skutkiem, czego doszło do wydania wyroku sprzecznego z obowiązującym porządkiem prawnym;

c.  art. 354 Kodeksu Cywilnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne ustalenie, iż powód ponosił winę i był odpowiedzialny za naruszenie zasady współdziałania obu stron przy wykonywaniu zobowiązania (de facto było podstawa odstąpienia przez pozwaną od umowy łączącej strony w ocenie Sądu) i co miało istotny wpływ na wynik sprawy, skutkiem czego doszło do wydania wyroku sprzecznego z obowiązującym porządkiem prawnym;

b)  błędy w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegających na uznaniu, że:

a.  strona pozwana nie zamierzała zawrzeć umowy przyrzeczonej, zaś jak wynika z treści umowy przedwstępnej stron z dnia 19.01.2019 roku i z załączonej do akt postępowania treści maili stron z dnia 24.11.2020 oraz 26.11.2020 roku, pozwany podjął wszelkie kroki, aby doszło do podpisania przez Strony umowy przyrzeczonej;

b.  do zawarcia umowy nie doszło z zawinionych przyczyn leżących po stronie pozwanego, zaś jak wynika z załączonych do akt postępowania dokumentów przyczyną odstąpienia od umowy był rzekomy brak dostarczenia dokumentów niezbędnych do uzyskania kredytu przez powódkę, a okoliczności tej przeczą załączone przez samą powódkę dokumenty - treści maili stron z dnia 24.11.2020 oraz 26.11.2020 roku,

c.  oraz zeznania powódki, która oświadczyła, iż pomimo otrzymania niezbędnych dokumentów nie złożyła żadnych wniosków kredytowych vide do zawarcia umowy nie doszło z zawinionych przyczyn leżących po stronie powodowej;

d.  do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło z zawinionych przyczyn leżących po stronie pozwanego, zaś jak wynika z załączonych do akt postępowania dokumentów oraz zeznań świadków pozwany oczekiwał aż do lutego 2021 roku z podpisaniem umowy przenoszącej własność na osobę trzecią, nigdy nie odstąpił od umowy z przyczyn leżących po stronie powodowej, przez cały okres pozostawał w gotowości do zawarcia umowy ze stroną powodową, odpowiadał na wszelkie pisma strony powodowej;

e.  do zawarcia umowy nie doszło z zawinionych przyczyn leżących po stronie pozwanego, zaś jak wynika z załączonych do akt postępowania dokumentów oraz zeznań świadków pozwany nie opóźniał przesłania niezbędnych dokumentów do powódki, przesłał jej wszelkie niezbędne dokumenty potrzebne do uzyskania finansowania przez powódkę, trzymał się literalnego brzmienia treści umowy i nie naruszał jej warunków;

c)  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 Kodeksu Postępowania Cywilnego, w zw. z art. 6 Kodeksu Cywilnego, poprzez niewłaściwe jego zastosowanie, tj. dokonanie ustaleń faktycznych z naruszeniem lub wręcz z pominięciem zasady swobodnej oceny dowodów;

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I i II instancji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawienie Sądowi I instancji do rozstrzygnięcia o kosztach procesu za postępowanie przed Sądem I i II instancji.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu za postępowanie przed Sądem II instancji, w tym zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych wraz z odsetkami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wstępnie należy odnotować, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu (art. 227 k.p.c.) nie są obarczone błędem, znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania i jako prawidłowe Sąd Okręgowy w pełni je podziela, przyjmując za własne.

Zarzut dokonania błędnych ustaleń faktycznych i wadliwej oceny dowodów należy uznać więc za chybiony. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów, według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, uznać trzeba, że Sąd Rejonowy sprostał dyrektywom wskazanym w przywołanej normie prawnej, a ocena ta jest pełna, wszechstronna i wielokierunkowa.

Wbrew wywodom apelacji, pozwany nie zamierzał zawrzeć umowy przyrzeczonej z

powódką, skoro przed terminem wyznaczonym w umowie przedwstępnej zawarł kolejną umowę przedwstępną na ten sam lokal z inną osobą. Po tej dacie wszystkie czynności podejmowane przez pozwanego nie miały już znaczenia, bo nie mogły doprowadzić do oczekiwanego rezultatu, jakim było zawarcie umowy przyrzeczonej z powódką.

Treść maili stron z dnia 24.11.2020 oraz 26.11.2020 roku co do dokumentów niezbędnych do uzyskania kredytu w sytuacji wyżej opisanej a także w sytuacji, gdy zgromadzenie niezbędnej dokumentacji nie powinno stwarzać żadnych trudności profesjonalnemu podmiotowi, a który przesłał je powódce ze znaczącym opóźnieniem, należy ocenić jako zachowanie co najmniej niestaranne.

Akcentując wybrany z całej sekwencji zdarzeń następujących po zawarciu umowy przedwstępnej, fragment w postaci niezłożenia przez powódkę wniosku kredytowego, po uzyskaniu od pozwanego niezbędnej dokumentacji, i uczynienie z tego osi apelacji, apelujący dąży do przerzucenia ciężaru odpowiedzialności za niezawarcie umowy przyrzeczonej na powódkę. Jednakże takie procesowe działanie trzeba postrzegać jedynie jako taktykę obronną przed prawidłową oceną materiału dowodowego. Nawet bowiem uzyskanie przez powódkę kredytu na zakup przedmiotowego lokalu nie zniweczyłoby skutku zobowiązującego apelującego do zawarcia umowy przyrzeczonej w wykonaniu umowy przedwstępnej zawartej z osoba trzecią. Natomiast pozwany zdaje się zapominać o terminie, w którym dostarczył powódce potrzebną do uruchomienia kredytu dokumentację.

Konstatacja, że pozwany co najmniej od momentu zawarcia kolejnej umowy przedwstępnej, tj. od dnia 28 sierpnia 2020 roku nie zamierzał zawrzeć umowy przyrzeczonej z powódką, zgodnie z zawartą z nią w dniu 19 stycznia 2019 roku umową przedwstępną, w świetle zebranego materiału dowodowego jest w pełni uzasadniona. Teza ta wynika zarówno z zasad logicznego rozumowania, jak i zasad doświadczenia życiowego, gdyż w świetle poczynionych ustaleń należy przyjąć, że pozwany miał ewidentny interes w odstąpieniu od zawarcia umowy przyrzeczonej z powódka, w sytuacji możliwości sprzedaży przedmiotowego lokalu innej osobie za kwotę o 58.604 zł wyższą.

W świetle faktu podpisania drugiej umowy przedwstępnej w dniu 28 sierpnia 2020 roku dotyczącej tego samego lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł., jako gołosłowne jawi się stwierdzenie pozwanego, iż podjął on wszelkie kroki, aby doszło do podpisania z powódką umowy przyrzeczonej. Wbrew twierdzeniu pozwanego, nie świadczy o tym okoliczność przekazania powódce dokumentów potrzebnych do zawarcia umowy kredytu, po upływie dopiero 36 dni i po w dwukrotnym ponawianiu prośby o ich przesłanie. Ostatecznie pozwany przekazał powódce dokumenty na 6 dni przed upływem terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, co biorąc pod uwagę procedurę kredytową, spowodowało, iż uzyskanie przez powódkę kredytowania i w efekcie możliwość zawarcia przez powódkę umowy przyrzeczonej w terminie stała się iluzoryczna. Biorąc pod uwagę, iż pozwany jest doświadczonym przedsiębiorcą, naiwnością byłoby sądzić, iż nie był on świadomy. W ocenie Sądu Okręgowego powyższe działanie pozwanego, Sąd Rejonowy słusznie uznał za naruszające reguły współdziałania przy wykonywaniu zobowiązań (art. 354 k.c.).

Za brakiem zamiaru zawarcia umowy przyrzeczonej po stronie pozwanego świadczy również korespondencja między stronami dotycząca zmian budowlanych w przedmiotowym lokalu, których zdaniem pozwanego miała w sposób nieuprawniony dokonać powódka. Znamiennym jest, iż pismo w tej sprawie zostało przez pozwanego skierowane do powódki niedługo po tym, jak podtrzymała swoją wolę zawarcia umowy przyrzeczonej w odpowiedzi na zapytanie powoda. Zapytanie zostało z kolei skierowane do powódki kilka dni po zawarciu przez pozwanego umowy przedwstępnej z M. R. w dniu 26 sierpnia 2020 roku. Podkreślić wreszcie trzeba, iż w toku postępowania na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku w dniu 17 grudnia 2021 roku pozwany zeznał, iż zmiany te zostały dokonane za jego wiedzą oraz zgodą.

Zarzuty naruszenia prawa materialnego w postaci art. 60 k.c. w zw. z art. 65 k.c. oraz art. 76 k.c. nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 60 k.c., oświadczenie woli jest rozumiane jako szczególnego rodzaju zachowanie ludzkie, bo tylko takie można uznać za oświadczenie woli, jeżeli wyraża wolę wywołania określonych skutków prawnych. Sąd Okręgowy, w niniejszej sprawie nie dostrzega żadnych skutków prawnych między stronami, jakie miałoby wywołać zwrócenie się przez powódkę do pozwanego o nadesłanie dokumentów. Zachowanie powódki w tym zakresie ocenić można wyłączenie jako przygotowanie do złożenia oświadczenia woli bankowi w postaci złożenia wniosku o udzielenie kredytu. Z kolei twierdzenie pozwanego, iż § 6 ust. 4 umowy przedwstępnej zawartej z powódką w dniu 19.01.2019r. odnosi się do całości umowy, jawi się jako nadinterpretacja zapisu umownego na użytek niniejszego postępowania. Uwzględniając treść art. 65 § 2 k.c., sposób zredagowania oraz umiejscowienia w umowie zapisu dotyczącego składania oświadczeń woli wyłącznie w formie pisemnej w sposób jasny świadczą o pierwotnym zamiarze jej autora (oraz zawierających ją stron), o objęciu treścią § 6 ust. 4 wyłącznie oświadczeń woli dotyczących odstąpienia od umowy oraz zadatku.

Dokonując oceny ustalonych okoliczności sprawy w kontekście zgłoszonego roszczenia należy mieć na uwadze, iż zadatek jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym mającym umocnić powstałe zobowiązanie. Może on pełnić różne funkcje, w tym stanowić szczególną sankcję na wypadek niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron. W doktrynie dominuje pogląd, wedle którego uprawnienia wynikające z wprowadzenia do umowy tego rodzaju dodatkowego zastrzeżenia powstają nie w następstwie samego faktu niewykonania umowy przez kontrahenta, ale w sytuacji gdy niewykonanie było spowodowane przyczynami, za które kontrahent ponosi odpowiedzialność, na co wskazuje streść § 3 art. 394 k.c. (por. Cz. Żuławska, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, Warszawa 2009r., tom I, s. 232). Na gruncie okoliczności niniejszej sprawy powyższe oznacza konieczność oceny, czy umowa przyrzeczona nie doszła do skutku w następstwie okoliczności, za które odpowiada powódka czy pozwany (art. 394 § 1 i 3 k.c.).

Strony związane węzłem obligacyjnym umowy przedwstępnej zobowiązane są do dochowania należytej staranności w toku realizacji przyjętych umownie obowiązków (art. 472 k.c.).

Legalna definicja należytej staranności został zawarta w art. 355 § 1 k.c. Przepis ten stawia dłużnikowi wymaganie wykonywania zobowiązania z należytą starannością, to jest starannością ogólnie wymaganą w stosunkach danego rodzaju. Wzorzec należytej staranności ma charakter obiektywny. Jego zastosowanie w praktyce polega najpierw na dokonaniu wyboru modelu, ustalającego optymalny w danych warunkach sposób postępowania, odpowiednio skonkretyzowanego i aprobowanego społecznie, a następnie na porównaniu zachowania się dłużnika z takim wzorcem postępowania. O tym, czy na tle konkretnych okoliczności można osobie zobowiązanej postawić zarzut braku należytej staranności w dopełnieniu obowiązków decyduje nie tylko niezgodność jego postępowania z modelem, lecz także uwarunkowana doświadczeniem życiowym możliwość i powinność przewidywania odpowiednich następstw zachowania. Miernik postępowania dłużnika, którego istota tkwi w zaniechaniu dołożenia staranności nie może być formułowany na poziomie obowiązków nie dających się wyegzekwować, oderwanych od doświadczeń i konkretnych okoliczności (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2002 r., I CKN 1180/99, LEX nr 1172457).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt badanej sprawy, należy przede wszystkim podkreślić, że powódka dokonała wszystkich czynności wymaganych dla zawarcia umowy przyrzeczonej z należytą starannością, natomiast niezawarcie jej nie wynika z przyczyn leżących po jej stronie, co Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, a apelujący skutecznie nie zakwestionował. Jak już wyżej wskazano, zawarcie drugiej umowy przedwstępnej z inną osobą w czasie, gdy pozwanego wiązała umowa przedwstępna z powódką, rozpoczęło proces nieprawidłowych działań bądź zaniechań skarżącego, skutkujących obaleniem wszystkich zarzutów wywiedzionej apelacji.

W tym stanie rzeczy, niezasadna apelacja podlegała oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, którego (§ 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.