Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 listopada 2015 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II 1 C 125/15, z powództwa A. K. (1) i M. K. przeciwko J. F., o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego przez Sąd Rejonowy w Łodzi o sygn. akt III Nc 89/97, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny – Sekcja Egzekucyjna:

1.  oddalił powództwo;

2.  nie obciążył stron na rzecz Skarbu Państwa obowiązkiem zwrotu brakujących kosztów sądowych.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał, że powodowie M. K. i A. K. (1) wnosili o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 7 marca 1997 roku, wydanego przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97. Powodowie powołali się na fakty zaspokojenia poprzedniego wierzyciela poprzez sprzedaż w postępowaniu egzekucyjnym należącej do nich nieruchomości, a także na brak powiadomienia ich o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz pozwanego – J. F., oraz że zgodnie z art. 1000 k.p.c. należność zabezpieczoną hipotecznie powinien zapłacić nabywca nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym – K. N.. W odpowiedzi na pozew pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości. Przyznał okoliczność wszczęcia egzekucji o całość należności poprzedniego wierzyciela, z pominięciem kwoty 3.094,84 zł, uzyskanej w toku poprzednio toczącej się egzekucji z nieruchomości. Powołał się na złożenie komornikowi prowadzącemu egzekucję przeciwko powodom stosownego oświadczenia.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych i ocen prawnych:

W dniu 7 marca 1997 roku został wydany przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97 nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Orzeczeniem tym nakazano M. K., aby zapłacił na rzecz M. G. kwotę 8.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 listopada 1996 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 160 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 7 lutego 2000 roku, wydanym w sprawie III Co 2509/99 Sąd Rejonowy w Łodzi nadał klauzulę wykonalności przeciwko małżonce dłużnika – A. K. (1), z ograniczeniem odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową z M. K. – tytułowi egzekucyjnemu w postaci nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym w sprawie III Nc 89/97. Postanowieniem, wydanym w dniu 29 lutego 2008 roku w sprawie I Co 246/07 Sąd Rejonowy w Bełchatowie dokonał planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji nieruchomości położonej w miejscowości R. K., dla której prowadzona przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie była księga wieczysta KW (...). Na rzecz wierzyciela M. G. przyznał kwotę 3.094,84 zł. Postanowieniem z dnia 30 lipca 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi nadał klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97 na rzecz J. F. jako nabywcy wierzytelności od M. G.. J. F. złożył Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2) wniosek egzekucyjny obejmujący całość kwoty wynikającej z nakazu zapłaty III Nc 89/97 Sądu Rejonowego w Łodzi. Egzekucja toczy się w sprawie Km 1311/15. Pismem z dnia 2 września 2015 roku wierzyciel J. F. powiadomił Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2) o uzyskaniu przez poprzedniego wierzyciela kwoty 3.094,84 zł i ograniczył egzekucję o tę kwotę. Sąd Rejonowy powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie powołanych dokumentów, wskazując, że co do okoliczności prowadzenia przeciwko powodom obecnie egzekucji stan faktyczny był niesporny. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlegało oddaleniu jako niezasadne. Argumentował, że powodowie powołali się w pozwie na uprawnioną przesłankę pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, którą jest wygaśnięcie zobowiązania na skutek zdarzeń mających miejsce po powstaniu tytułu wykonawczego, która wynika z art. 840 § 1 punkt 2 k.p.c. Sąd meriti stwierdził, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że poprzedni wierzyciel – M. G., nie został zaspokojony w całości, lecz jedynie co do części wierzytelności, na mocy planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji z nieruchomości – do kwoty 3.094,84 zł. Tylko w tym zakresie wierzytelność M. G. przeciwko powodom wygasła i nie była przedmiotem cesji na rzecz pozwanego J. F.. W zakresie tej kwoty powództwo było zasadne w momencie jego wytaczania. Złożenie przez wierzyciela komornikowi odpowiedniego oświadczenia przed zamknięciem rozprawy spowodowało natomiast ograniczenie egzekucji co do uprzednio zapłaconej kwoty. W dacie zamykania rozprawy nie było już więc podstaw do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w tym zakresie – skoro na skutek złożenia przez wierzyciela odpowiedniego oświadczenia komornikowi tytuł stracił już w tym zakresie przymiot wykonalności. W ocenie Sądu I instancji nie okazał się natomiast trafny drugi z argumentów podniesionych w pozwie – związany z zabezpieczeniem hipotecznym na nieruchomości dłużnika, które posiadał poprzedni wierzyciel, M. G.. Sąd Rejonowy argumentował, że zgodnie z art. 1000 § 1 k.p.c. z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji. Powyższa regulacja oznacza, że nabywca nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym dokonuje nabycia pierwotnego – a zatem bez obciążeń hipotecznych. Obciążenia takie wygasają najpóźniej z datą prawomocności postanowienia o planie podziału kwoty uzyskanej z egzekucji z nieruchomości. W miejsce hipoteki wierzyciel uzyskuje prawo do zaspokojenia się z ceny sprzedaży nieruchomości. Wykonanie tego prawa jest jednak limitowane kwotą uzyskaną z licytacji i nie zawsze wierzyciele hipoteczni otrzymają całość należnej im sumy. Tak też było z wierzytelnością M. G., która znalazła zaspokojenie tylko w niewielkiej części. Pozostała część długu nadal obciążała powodów i mogła być przedmiotem cesji na rzecz J. F.. Odnosząc się do ostatniego z zawartych w pozwie twierdzeń Sąd Rejonowy argumentował, że nie było żadnym błędem niedoręczenie powodom postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz J. F., gdyż z mocy art. 794 ² § 1 K.p.c. postanowienia klauzulowe wydane na posiedzeniu niejawnym doręcza się jedynie wierzycielowi, a dłużnik o wydaniu postanowienia klauzulowego dowiaduje się dopiero od komornika. Od zawiadomienia komornika biegnie też dłużnikowi termin na złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia klauzulowego lub na wniesienie zażalenia. Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodnie z art. 843 § 3 k.p.c. w pozwie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Z tych względów Sąd meriti badał w tej sprawie jedynie zarzuty sformułowane przez powodów w pismach wszczynających postępowanie. Nie podlegały zatem badaniu żadne dalsze, niepodniesione przez powodów kwestie, takie jak na przykład ewentualne przedawnienie dochodzonej wobec powodów wierzytelności. Z powyższych przyczyn Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., argumentując, że sytuacja życiowa i majątkowa szczegółowo opisana w oświadczeniach powodów, skłoniła Sąd do odstąpienia od obciążania stron na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatą sądową.

Apelację od powyższego orzeczenia wnieśli powodowie, zaskarżając wyrok w całości. W uzasadnieniu apelacji podnieśli zarzut przedawnienia, zaniechanie dochodzenia swoich praw przez M. G. oraz próbę wyłudzenia nienależnych mu środków finansowych w związku z „zapomnieniem”, że takowe otrzymał. W konsekwencji zgłoszonych zarzutów wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc, że wyrok w ich odczuciu jest niesprawiedliwy, a dodatkowo nie wzięto pod uwagę wszystkich okoliczności sprawy.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 25 sierpnia 2016 roku pozwany wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na gruncie obowiązującego kodeksu postępowania cywilnego wyrażono pogląd, że jeżeli chodzi o zarzuty apelacji, to należałoby przyjąć, że są to przesłanki (przyczyny), na których jest oparty wniosek o zmianę lub uchylenie orzeczenia (T. Ereciński, Apelacja w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2009, s. 77 i n. oraz (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., t. 2, red. T. Ereciński, s. 90 i n.; T. Misiuk-Jodłowska (w:) J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, K. Weitz, Postępowanie cywilne, Warszawa 2007, s. 477). W postępowaniu apelacyjnym skarżący ma pełną swobodę w przedstawianiu zarzutów apelacyjnych i może powoływać się na wszelkie powody zaskarżenia, które uważa za pożądane i odpowiednie z punktu widzenia swojego interesu; jedyne ograniczenie stanowią granice kompetencyjne sądu drugiej instancji. W praktyce chodzi o zarzuty związane z uchybieniami, których - w ocenie skarżącego - dopuścił się sąd pierwszej instancji w postępowaniu lub przy rozstrzyganiu sprawy. Rozróżnienie to nawiązuje do tradycyjnego podziału błędów sądu na błędy proceduralne i błędy orzeczenia związane z niewłaściwym zastosowaniem prawa materialnego. Pierwsze z nich związane są z postępowaniem sądu wbrew przepisom prawa procesowego; mogą one powstawać przez cały czas rozpoznawania sprawy. Przy ich rozpatrywaniu - podobnie zresztą jak w odniesieniu do błędów z drugiej grupy - należy zawsze wyjaśnić, czy cechują się one kauzalnością. Inaczej mówiąc, należy stwierdzić istnienie związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem przepisu proceduralnego a treścią orzeczenia, poza wypadkami naruszenia przepisów proceduralnych skutkujących nieważnością postępowania.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić zakres zaskarżenia apelacją, która to konieczność wynika z niezręczności jego sformułowania. W połączeniu jednak z uzasadnieniem apelacji uznać trzeba, że powodowie zaskarżają orzeczenie Sądu I instancji w zakresie oddalającym powództwo.

Tak skonstruowana apelacja jest uzasadniona tylko częściowo.

Na wstępie jednak wskazać należy, że Sąd Rejonowy zobowiązał powodów do sprecyzowania charakteru pisma datowanego na dzień 18 maja 2015 roku tj. czy powinno być traktowane jako pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (k. 51 akt II 1 Co 2046/14). W piśmie z dnia 29 czerwca 2015 roku powodowie sprecyzowali, że pismo z dnia 18 maja 2015 roku jest pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, podnosząc jednocześnie zarzut przedawnienia roszczenia (k. 15-15 odwrót). W związku z powyższym - zarządzeniem z dnia 8 lipca 2015 roku pisma z dnia 18 maja 2015 roku i z dnia 29 czerwca 2015 roku zostały wyłączone z akt o sygn. II 1 Co 2046/14 i nadano im bieg, jako pozwowi o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (k. 54 akt II 1 Co 2046/14).

Sąd Rejonowy nie rozpatrywał z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zarzutu przedawnienia. Stanowisko to – w ocenie Sądu Okręgowego – nie zasługuje na aprobatę.

Zgodnie z art. 843 § 3 k.p.c. w pozwie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Nałożony obowiązek wyczerpującego przytoczenia w pozwie zarzutów ma charakter bezwzględny. Uchybienie temu obowiązkowi powoduje pozbawienie prawa zgłaszania tych zarzutów w dalszym toku postępowania, zaś po stronie sądu rozpoznającego sprawę rodzi obowiązek pominięcia spóźnionych zarzutów jako sprekludowanych, co oznacza, że traktuje się je jakby nie zostały w ogóle zgłoszone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 września 2013r., I ACa 537/13, Lex nr 1378713).

Należy jednak stwierdzić, że w piśmie z dnia 29 czerwca 2015 roku powodowie sprecyzowali, że pismo z dnia 18 maja 2015 roku jest pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i powołali się jednocześnie (w piśmie precyzującym) na zarzut przedawnienia roszczenia.

Nie ulega żadnej wątpliwości, że w przepisie art. 843 § 3 k.p.c. słowo „pozew” oznacza pismo procesowe wszczynające postępowanie w konkretnej sprawie i dlatego przewidziane w art. 843 § 3 k.p.c. ograniczenia odnosić się mogą wyłącznie do toku tego właśnie postępowania, którego zapewnieniu sprawnego prowadzenia mają służyć (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 kwietnia 2014r., V ACa 911/13, Lex nr 1496402). W ocenie Sądu Okręgowego dopiero pismo precyzujące charakter pisma powodów z dnia 18 maja 2015 roku wraz z tym pismem wszczęło postępowanie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Skoro zatem w piśmie precyzującym żądanie (pismo z dnia 29 czerwca 2015 roku) został podniesiony zarzut przedawnienia, to nie uległ on sprekludowaniu i winien być rozpoznany.

Zgodnie z dyspozycją art. 382 k.p.c. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związanym zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSN 2008/6/55.). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Może również zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania orzeczenia sądu I instancji, i to zarówno po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jak i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Izby Cywilnej z dnia 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7–8, poz. 124). Dokonanie własnych ustaleń faktycznych pozwala sądowi drugiej instancji na określenie właściwej podstawy prawnej rozstrzygnięcia, tj. wybór właściwego przepisu prawa materialnego, jego wykładnię i dokonanie subsumcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., sygn. akt I CSK 509/12, LEX nr 1353054).

Stosując dyrektywę procesową z art. 382 k.p.c. Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 8 września 1998 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, dotyczące wyegzekwowania całości roszczenia zasądzonego nakazem zapłaty z dnia 7 marca 1997 roku o sygn. akt III Nc 89/97 (wniosek egzekucyjny – k. 2 akt II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie)

Postanowieniem z dnia 2 października 2001 roku w sprawie II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie na podstawie art. 823 k.p.c. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone, gdyż wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnych do dalszego prowadzenia egzekucji (postanowienie – karta bez numeru akt II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie)

Następnie w 2005 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, dotyczące wyegzekwowania całości roszczenia zasądzonego nakazem zapłaty z dnia 7 marca 1997 roku o sygn. akt III Nc 89/97 (zeznania świadka M. G. – e-protokół – płyta CD – k. 140).

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2008 roku w sprawie Km 2110/05 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie P. Ś. umorzył postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji (k. 57)

W spisie akt zarchiwizowanych przez Komornika P. Ś. nie ujawniono akt sprawy Km 2110/05 (informacja – k. 121)

W składnicy Krajowej Rady Komorniczej nie znajdują się akta sprawy Km 2110/05 (informacja – k. 112).

W dniu 20 września 2013 roku został złożony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97 na rzecz J. F. jako nabywcy wierzytelności od M. G. (k. 23 akt II 1 Co 2046/14).

Kolejny wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego został złożony w dniu 30 kwietnia 2015 roku, przez nabywcę wierzytelności – J. F. (wniosek egzekucyjny – k. 1-2 i koperta – k. 4 akt Km 1311/15 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2)).

Postanowieniem z dnia 30 listopada 2015 roku w sprawie Km 1311/15 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2) postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji (postanowienie – k. 43 akt Km 1311/15 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2)).

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je jako własne.

W tym miejscu wskazać należy, że art. 6 k.c., tradycyjnie zaliczany do instytucji prawa materialnego, nakłada obowiązek dowodzenia powoływanych przez stronę okoliczności, który koresponduje z wyrażoną w art. 232 k.p.c. zasadą inicjatywy procesowej stron. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu o proceduralnym charakterze - strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Literalna wykładnia omawianego przepisu, jak również jednolite poglądy wyrażane przez doktrynę i orzecznictwo nie pozostawiają wątpliwości, że to strony są „gospodarzami” postępowania.

Artykuł 232 k.p.c. w brzmieniu ustawy z dnia 1 marca 1996 roku nowelizującej kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 189, ze zm.) stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, sąd może jednak dopuścić także dowód niewskazany przez stronę.

Decyzja o dopuszczeniu dowodu z urzędu nie została jednak pozostawiona do swobodnego uznania sądu. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych sytuacjach sąd powinien, gdy jest to niezbędne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, skorzystać z możliwości dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę, np. w przypadkach rażącej nieporadność strony działającej bez profesjonalnego pełnomocnika, istnienia wysokiego prawdopodobieństwa zasadności dochodzonego powództwa (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 195, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r., III CKN 244/97, OSNC 1998, nr 3, poz. 52, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1998 r., III CKN 384/98, LEX nr 34226, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2005 r., III CK 121/05, LEX nr 520050, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r., I CSK 117/08, LEX nr 465904).

W niniejszej sprawie – w ocenie Sądu Okręgowego - wystąpiły okoliczności uzasadniające dopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu z powołanych akt egzekucyjnych jak i z zeznań świadka M. G., gdyż było to konieczne dla prawidłowego rozstrzygnięcia. Strony postępowania nie były reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników, składały do akt szczątkową dokumentację dotyczącą prowadzonych postępowań egzekucyjnych, zaś powodowie konsekwentnie twierdzili, że roszczenie stwierdzone nakazem zapłaty z dnia 7 marca 1997 roku uległo przedawnieniu. Oczywistym przy tym jest, że z uwagi na eksponowaną obecnie zasadę kontradyktoryjności - z reguły sąd nie ma obowiązku dopuszczenia dowodu z urzędu, nie zwalnia to jednak sądu z badania, czy nie zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające odstąpienie od ścisłego respektowania zasady kontradyktoryjności i skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 232 zdanie drugie k.p.c. W przedmiotowej zaś sprawie – w ocenie Sądu Odwoławczego – taka konieczność zachodziła z uwagi na nieporadność stron i prawdopodobieństwo zasadności roszczenia.

W świetle poczynionych dodatkowych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie w części jest zasadne.

Podstawą powództwa jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., zaś przedawnienie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym może stanowić podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego. Zgodnie z art. 125 § 1 k.c. roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawniają się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenie okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Roszczenie strony pozwanej wobec powodów objęte tytułem wykonawczym w postaci prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w dniu 7 marca 1997 roku w sprawie III Nc 89/97 uległo częściowo przedawnieniu. Z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. wynika, że czynność podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia musi być skierowana przeciwko tej osobie, przeciwko której roszczenie przysługuje. Ustawodawca w tym przepisie położył nacisk na bezpośredniość działań wierzyciela z określonym roszczeniem i tylko z takim działaniem wiąże skutek prawny w postaci przerwania biegu przedawnienia.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w piśmiennictwie i judykaturze, a zwłaszcza - na stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku (III CZP 42/2004 r., OSNC 2005, Nr 9, poz. 149), odsetki za opóźnienie mają charakter świadczenia okresowego, które charakteryzuje zależność rozmiaru należności od upływu czasu oraz układanie się świadczeń w szereg kolejno po sobie wymagalnych świadczeń, przy czym mają one występować w równych odstępach czasu. Okresowy charakter odsetek za opóźnienie przejawia się w tym, że z każdym dniem opóźnienia powstaje wobec dłużnika odrębne roszczenie o odsetki, które jest także od tego dnia wymagalne i od tego dnia zaczyna się przedawniać (m.in. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1991 r., III CZP 21/91, OSNC 1991. nr 10-12, poz. 121; z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 141/94, M. Prawn. 1995, nr 3, s.83, cyt. wyżej uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 26 stycznia 2005 r., OSNC 2005, Nr 9, poz. 149).

Podkreślić należy, że zgodnie z ogólną zasadą, którą wyraża art. 118 k.c., termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata. Według tej reguły, niezależnie od charakteru długu głównego, ulega przedawnieniu roszczenie o odsetki za opóźnienie. Przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. jest art. 125 § 1 k.c. przewidujący dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, bez względu na ich charakter, dziesięcioletni termin przedawnienia, z wyłączeniem jednak (zdanie drugie) roszczeń obejmujących świadczenia okresowe należne w przyszłości, które ulegają przedawnieniu trzyletniemu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia I5 stycznia 2014 r., CSK 197/13, LEX 1438401).

Z tych względów należy przyjąć, że określony w art. 125 § 1 k.c. dziesięcioletni termin przedawnienia ma zastosowanie do stwierdzonych orzeczeniem sądu roszczeń o odsetki za opóźnienie wymagalnych w dacie uprawomocnienia się orzeczenia. Natomiast trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone orzeczeniem roszczenia o odsetki za opóźnienie, należne i wymagalne po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Jak wynika z poczynionych ustaleń faktycznych:

1.  w dniu 8 września 1998 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, dotyczące wyegzekwowania całości roszczenia zasądzonego nakazem zapłaty z dnia 7 marca 1997 roku o sygn. akt III Nc 89/97 (II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie);

2.  postanowieniem z dnia 7 lutego 2000 roku, wydanym w sprawie III Co 2509/99 Sąd Rejonowy w Łodzi nadał klauzulę wykonalności przeciwko małżonce dłużnika – A. K. (1), z ograniczeniem odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową z M. K. – tytułowi egzekucyjnemu w postaci nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym w sprawie III Nc 89/97;

3.  postanowieniem z dnia 2 października 2001 roku w sprawie II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie na podstawie art. 823 k.p.c. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone ( II Km 295/98 Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie)

4.  w 2005 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, dotyczące wyegzekwowania całości roszczenia zasądzonego nakazem zapłaty z dnia 7 marca 1997 roku o sygn. akt III Nc 89/97, które postanowieniem z dnia 18 listopada 2008 roku w sprawie Km 2110/05 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bełchatowie P. Ś. zostało umorzone na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji ;

5.  w dniu 20 września 2013 roku został złożony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97 na rzecz J. F. jako nabywcy wierzytelności od M. G.;

6.  postanowieniem z dnia 30 lipca 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi nadał klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Rejonowy w Łodzi w sprawie III Nc 89/97 na rzecz J. F. jako nabywcy wierzytelności od M. G.;

7.  kolejny wniosek o wszczepcie postępowania egzekucyjnego został złożony w dniu 30 kwietnia 2015 roku, przez nabywcę wierzytelności – J. F.;

8.  postanowieniem z dnia 30 listopada 2015 roku w sprawie Km 1311/15 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. (2) postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że 10-letni termin przedawnienia roszczenia nie upłynął, gdyż wszystkie wymienione wyżej czynności wierzyciela w postaci składania wniosków o klauzulę wykonalności oraz wniosków egzekucyjnych przerywały bieg terminu przedawnienia, zaś po umorzeniu postępowania klauzulowego oraz egzekucyjnego termin przedawnienia zaczynał biec na nowo, gdyż wynika to z art. 124 § 1 k.c.

Natomiast trzyletniemu przedawnieniu uległy jedynie te odsetki ustawowe, które powstały po wydaniu nakazu zapłaty za czas od dnia 8 marca 1997 roku do dnia 19 września 2010 roku (bowiem w dniu 20 września 2013 roku został złożony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności), zatem trzyletniemu przedawnieniu uległy jedynie te odsetki ustawowe, które powstały po wydaniu nakazu zapłaty przez Sąd Rejonowy w Łodzi za czas od dnia 8 marca 1997 roku do dnia 19 września 2010 roku z uwagi na niepodjęcie przez wierzyciela czynności egzekucyjnych w czasie, gdy okres przedawnienia w odniesieniu do tych świadczeń okresowych jeszcze nie upłynął.

Zarzuty apelujących dotyczące zaniechania dochodzenia swoich praw przez M. G. oraz „wyłudzenia nienależnych mu środków finansowych w związku z zapomnieniem, że takowe otrzymał” nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Co do kwoty, która została wyegzekwowana przez M. G. Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia i rozważania dokonane przez Sąd I instancji. Stawiany natomiast zarzut zaniechania przez M. G. jakichkolwiek działań poza skierowaniem sprawy do komornika, skutkujący umorzeniem postępowania egzekucyjnego w przedmiotowej sprawie w żaden sposób nie może wpłynąć na ocenę zgłoszonego zarzutu przedawnienia roszczenia.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w części tj. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w zakresie odsetek ustawowych liczonych od kwoty 8.000 zł od dnia 8 marca 1997 roku do dnia 19 września 2010 roku.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.