Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2021 r. Sąd Rejonowy w Łęczycy w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej przeciwko J. K. o zapłatę:

1.  umorzył postępowanie w zakresie kwoty 150 zł;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżając orzeczenie
w części, to jest w zakresie pkt 2. Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił naruszenie prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. także w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 98 § 1 k.p.c., a także naruszenie prawa materialnego w postaci art. 75c ust. 1-6 Prawa bankowego w zw. z art. 36 ust. 1a ustawy o (...).
W konsekwencji podniesionych zarzutów powód wniósł o zmianę rozstrzygnięcia poprzez uwzględnienie powództwa ponad kwotę objętą umorzeniem postępowania. Skarżący wniósł również o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji, ewentualnie o rozłożenie świadczenia na raty i pominięcie dodatkowych kosztów związanych
z dochodzeniem zwrotu pożyczki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w znacznej części okazała się zasadna.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, ale uzupełnia je przez ustalenie, że:

Wezwaniu do zapłaty z dnia 11 lipca 2016 roku towarzyszyło pouczenie dłużnika o prawie złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wobec braku reakcji na to wezwanie, powód pismem z dnia 18 sierpnia 2016 roku ostatecznie wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 3 644,97 zł wraz z odsetkami karnymi
w terminie 14 dni roboczych pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki
i postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności. Wezwaniu towarzyszyło pouczenie dłużnika o prawie złożenia wniosku
o restrukturyzację zadłużenia.

/okoliczności bezsporne – pisma z pouczeniami i dowodami nadania
k. 71-74 oraz k. 75-77/

Uzupełnienie stanu faktycznego wynikało z wykazania przez powoda, że doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy dysponował wezwaniami do zapłaty, które zawierały adnotację o załączeniu do nich pouczeń, ale bezzasadnie uznał, że pouczenia te nie zostały doręczone dłużnikowi. Ocena ta była dowolna, bo nielogiczna i sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego. Trudno powiedzieć z jakich przyczyn powód miałby zaniechać wysłania pouczeń w ramach korespondencji, która prowadziła do wypowiedzenia umowy pożyczki. Wszelkie wątpliwości przeciął dłużnik, który w ramach przesłuchania przed Sądem Okręgowym przyznał, że wezwaniom do zapłaty towarzyszyły załączone do akt sprawy pouczenia. Nadto, bezsporna treść tych pouczeń potwierdza prawidłowość zarzutu naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. Nie ma wątpliwości, że treść pouczeń spełnia wymogi z art. 75c Prawa bankowego w zw. z art. 36 ust. 1 ustawy o (...) – dłużnik został poinformowany, że służy mu uprawnienie do wnioskowania o restrukturyzację zadłużenia, ale z prawa tego nie skorzystał. Termin określony w wezwaniu do zapłaty upłynął bezskutecznie, co uzasadniało wypowiedzenie umowy pożyczki. Zasadności i skuteczności wypowiedzenia tej umowy nie da się zakwestionować.

W świetle powyższych wywodów, nie ma wątpliwości, że powód wykazał prawo do dochodzenia zapłaty niespłaconego kapitału wraz z prowizjami
i opłatami (4 600,98 zł, to jest 4 573,98 zł + 27 zł), odsetek umownych (492,66 zł) i odsetek umownych za okres od sporządzenia oświadczenia
o wypowiedzeniu umowy, ale tylko do dnia nastąpienia skutku wypowiedzenia umowy (30,96 zł, to jest 0,86 zł dziennie do 29.10.2016 roku). Skorzystanie przez pożyczkodawcę z ustawowego uprawnienia kształtującego, jakim jest wypowiedzenie umowy skutkuje wygaśnięciem umowy (art. 75 ust. 1 pr. bank.). Upływ okresu wypowiedzenia umowy powoduje ustanie zobowiązania
(w rozumieniu art. 353 § 1 k.c.), nie powoduje jednak wygaśnięcia roszczenia o świadczenie (świadczenia) wynikającego z umowy, jeśli w trakcie trwania umowy lub w następstwie jej wypowiedzenia zaktualizowała się powinność jego spełnienia. Roszczenia o zapłatę odsetek umownych za opóźnienie są roszczeniami o świadczenia okresowe i powstają (w wysokości określonej w umowie) sukcesywnie z każdym dniem opóźnienia w spełnieniu świadczenia głównego. W każdym dniu naliczania odsetek umownych musi zatem istnieć podstawa ich naliczania, tj. postanowienie umowne przewidujące takie uprawnienie. Rozwiązanie umowy powoduje zaś wygaśnięcie kontraktowego stosunku prawnego (ze skutkiem na przyszłość – ex nunc), wobec czego upada również podstawa roszczeń o świadczenia okresowe, wynikająca z treści umowy. Po upływie okresu wypowiedzenia odsetki ustawowe zastępują odsetki umowne. Tym samym kredytodawca, po upływie okresu wypowiedzenia umowy, posiada jedynie roszczenie o nieuiszczone odsetki umowne przysługujące mu w okresie obowiązywania umowy, tj. od chwili jej zawarcia do momentu upływu okresu wypowiedzenia (patrz: C. W., Wypowiedzenie umowy kredytu a odsetki umowne za opóźnienie, Palestra (...) i przywołane tam orzecznictwo). W konsekwencji powód mógł liczyć tylko na odsetki ustawowe za opóźnienie za okres od 30 października 2016 roku do dnia złożenia pozwu, liczone od kwoty 4 600,98 zł, to jest 909,73 zł. Łącznie należna powodowi suma wynosiła 6 034,33 zł (4 600,98 + 492,66 + 30,96 + 909,73), ale kwota do zasądzenia była niższa o 150 zł, bo tyle dłużnik zapłacił w trakcie procesu. Ostatecznie powodowi należało się więc 5 884,33 zł. Dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie wynikające z art. 481 § 1 k.c. należne są powodowi od całej kwoty zadłużenia od dnia złożenia pozwu (dzień wymagalności odsetek powód określił w żądaniu pozwu).

Nie było podstaw do zastosowania art. 320 k.p.c., zgodnie z którym
w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Na tej podstawie ocenia się roszczenie procesowe
w płaszczyźnie reguł słusznościowych z perspektywy uzasadnionych, słusznych interesów pozwanego, ale bez pomijania interesów wierzyciela. Prawidłowo zastosowany art. 320 k.p.c. pozwala urealnić egzekucję roszczenia, a więc umożliwić pozwanemu zaspokojenie długu bez konieczności wszczynania egzekucji sądowej. W niniejszej sprawie nie ma takich możliwości. Pozwany jest istotnie zadłużony, obciążony innymi postępowaniami egzekucyjnymi. Jego dochody są niestabilne (z uwagi na stan zdrowia) i niskie. Nie da się ustalić rat na poziomie wyższym niż symboliczny, a na taki zabieg nie pozwala ochrona interesów wierzyciela. Rozłożenie świadczenia na raty nie wchodziło więc w grę.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez powoda apelacja zawierała zarzuty, które podważyły rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji prowadziły do opisanej w sentencji zmiany rozstrzygnięcia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana meritum rozstrzygnięcia wywołała potrzebę korekty rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Powód wygrał sprawę praktycznie
w całości, co uzasadniało zastosowanie art. 100 zd. II k.p.c. Na zasądzoną kwotę składają się opłata od pozwu (84 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika wraz opłatą skarbową (1 817 zł) - § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. II k.p.c., z przyczyn takich, jak w przypadku orzeczenia dotyczącego I instancji. Koszty instancji odwoławczej obejmują opłatę od apelacji (400 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika - § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 cyt. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

W sprawie nie zaistniały warunki do zastosowania art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Wprawdzie pozwany jest w trudnej sytuacji materialnej i osobistej, ale nie można nie zauważyć, że przedmiot rozstrzygnięcia był oczywisty – stanowiska pozwanego zmierzającego do oddalenia powództwa nie można było uwzględnić. Trudno więc mówić o usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu pozwanego o słuszności prezentowanego w sprawie stanowiska. Tymczasem szczególne uprawnienie z art. 102 k.p.c. można stosować tylko wtedy, gdy trudnej sytuacji strony towarzyszą swoiste okoliczności związane
z przebiegiem sprawy, takie jak charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia (post. SN z 17.4.2013 r., V CZ 124/12, L.).