Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach
w sprawie z powództwa PROKURA Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. przeciwko K. Z. o zapłatę:

1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8.328,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.199 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu,

2. oddalił powództwo w pozostałej części.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana K. Z. zaskarżając go w części, tj. co do punktu 1. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego skarżąca zarzuciła mające wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 244 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że zaopatrzony w klauzulę wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny jest dokumentem urzędowym w rozumieniu tych przepisów, wobec czego ciężar dowodu w zakresie stwierdzenia adekwatności zawartych w nim danych, w tym przede wszystkim wysokości zaległości osoby będącej stroną czynności bankowej, spoczywał na pozwanej. W kontekście tak sformułowanego zarzutu skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Nadto skarżąca wniosła o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz, na podstawie art. 505 ¹⁰ § 2 k.p.c., o rozpoznanie apelacji na rozprawie.

W odpowiedzi na apelację pozwanej powód wniósł o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej, o pominięcie faktów i zarzutów podniesionych w apelacji jako spóźnionych oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przed merytorycznym odniesieniem się do zarzutów podniesionych w apelacji Sąd Okręgowy zauważa, że uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia, w części obejmującej rozważania prawne Sądu Rejonowego, zawiera pewne nieścisłości. Należy bowiem wskazać, że w przedmiotowej sprawie wydany przez Sąd Rejonowy w dniu 17 września 2012 r. w elektronicznym postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty nie został uchylony w trybie przepisu art. 505 ³⁴ k.p.c., lecz utracił moc
w całości w wyniku skutecznego wniesienia przez pozwaną sprzeciwu od tego nakazu (art. 505 ³⁶ k.p.c.), co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 8 stycznia 2013 r. (k. 22). Nadto, wbrew stwierdzeniu Sądu I instancji, powództwo nie podlegało uwzględnieniu w całości, gdyż zgodnie
z punktem 2. sentencji zaskarżonego wyroku, zostało ono w części oddalone (co z resztą znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia).

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W ocenie Sądu Odwoławczego w okolicznościach przedmiotowej sprawy trafny okazał się sformułowany w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 244 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c., przy czym naruszenie to miało wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zdaniem skarżącego naruszenie przez Sąd Rejonowy powołanych przepisów prawa polegało na bezzasadnym przyjęciu, że zaopatrzony w klauzulę wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przez pierwotnego wierzyciela pozwanej ( (...) Bank Spółkę Akcyjną) ma moc dokumentu urzędowego w rozumieniu tych przepisów, wobec czego ciężar dowodu w zakresie stwierdzenia adekwatności zawartych w nim danych, w tym przede wszystkim wysokości zaległości osoby będącej stroną czynności bankowej, spoczywał na pozwanej.

Zgodnie z treścią art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone
w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

W myśl art. 252 k.p.c. strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.

Z powyższych przepisów wynika, że dokumenty urzędowe korzystają z dwóch domniemań prawnych, tj. z domniemania autentyczności (iż dokument pochodzi od osoby lub organu wskazanego jako jego wystawca, a zatem, że nie jest on sfałszowany) oraz z domniemania zgodności z prawdą (iż zaświadcza on prawdziwy stan rzeczy). Obydwa te domniemania należą do grupy domniemań wzruszalnych (podważalnych, obalalnych). Przyznanie przedłożonemu w toku sądowego postępowania rozpoznawczego dokumentowi mocy prawnej dokumentu urzędowego powoduje odwrócenie wyrażonej w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. ogólnej zasady dotyczącej rozkładu ciężaru dowodu, zgodnie z którą to strona powołująca się na określony fakt, z którego wywodzi skutki prawne, zobowiązana jest do jego udowodnienia. W konsekwencji odwrócenia powyższej zasady w przypadku dowodu z dokumentu mającego moc dokumentu urzędowego, to drugą stronę obciąża obowiązek udowodnienia okoliczności przeciwnych do treści powyższych domniemań.

Sąd Rejonowy błędnie przyznał walor dokumentu urzędowego bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez pierwotnego wierzyciela pozwanej ( (...) Bank Spółkę Akcyjną) przyjmując zapewne (gdyż nie wyartykułował tego wprost) jako podstawę prawną powyższego art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe (Dz.U.2012.1376 - j.t. ze zm.), zgodnie z którym księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych.

Sąd Rejonowy pominął natomiast obowiązujący w dacie orzekania, przepis art. 95 ust. 1a powołanej ustawy, zgodnie z którym moc prawna dokumentów urzędowych, o której mowa w ust. 1 tego przepisu, nie obowiązuje w postępowaniu cywilnym. Analogicznej treści przepis istniał w dacie wyrokowania w odniesieniu do funduszy sekurytyzacyjnych (art. 194 ust. 2 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, Dz. U. Nr 146, poz. 1546, z późn. zm.).

Powołane przepisy weszły w życie od dnia 20 lipca 2013 r. w związku
z koniecznością dostosowania krajowego porządku prawnego do treści dwóch wyroków Trybunału Konstytucyjnego (z dnia 15 marca 2011 r. – sygn. akt P 7/09
i z dnia 11 lipca 2011 r. – sygn. akt P 1/10), mocą których Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją powołane wyżej przepisy w zakresie, w jakim nadają one moc prawną dokumentów urzędowych księgom rachunkowym
i wyciągom z ksiąg rachunkowych banków i funduszy sekurytyzacyjnych (por. uzasadnienie projektu ustawy z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych, druk sejmowy 605 Sejmu RP VII kadencji).

W konsekwencji powyższego pozbawienie w postępowaniu cywilnym wyżej wymienionych dokumentów wystawianych przez banki i fundusze sekurytyzacyjne mocy prawnej dokumentów urzędowych powoduje, że dokumenty te należy traktować jako dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. Jednocześnie
w sporze sądowym powołane wyżej przepisy przywracają zastosowanie wyrażonej
w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. ogólnej zasady rozkładu ciężaru dowodu.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy zatem to strona powodowa, wobec zakwestionowania przez pozwaną faktu doręczenia jej oświadczenia
o wypowiedzeniu umowy kredytu o korzystanie z karty kredytowej z dnia 6 stycznia 2009 r. oraz prawidłowości wyliczenia zadłużenia dochodzonego pozwem, powinna była udowodnić zarówno istnienie dochodzonej pozwem wierzytelności, jak i jej wymagalność i wysokość. Tym samym zarzut apelacji uznać należy za całkowicie zasadny.

W ocenie Sądu Odwoławczego powyższe uchybienie Sądu I instancji prowadziło do błędnego spojrzenia na przedmiotową sprawę w zakresie określenia powinności procesowych stron postępowania w kontekście spoczywającego na nich ciężaru dowodu. Konieczność dokonania oceny zasadności powództwa w sposób odpowiadający stanowi faktycznemu i przepisom prawa obowiązującym w dacie wyrokowania uzasadnia konkluzję, że Sąd I instancji w przedmiotowej sprawie de facto nie rozpoznał jej istoty.

W sprawie o zapłatę jej istota sprowadza się do dokonania na podstawie zaoferowanego przez strony materiału procesowego zbadania przez sąd materialnej przesłanki żądania powoda. Warunkiem dokonania prawidłowej oceny zasadności powództwa – abstrahując od treści zapadłego rozstrzygnięcia – jest właściwe (zgodne z obowiązującymi przepisami prawa) ustalenie przez sąd rozkładu ciężaru dowodu na poszczególne strony postępowania.

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, gdyż
w sposób niewłaściwy przypisał stronom ciążące na nich obowiązki dowodowe.
W razie zajścia takiej sytuacji procesowej Sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok. W rozpoznawanej sprawie nie jest jednak możliwe wydanie przez Sąd Okręgowy orzeczenia reformatoryjnego bowiem wymagałoby to ustosunkowania się do zagadnień kluczowych mających znaczenie dla rozpoznania sprawy. Dotyczy to zwłaszcza oceny, czy żądanie pozwu jest zasadne (udowodnione) tak co do zasady, jak i co do wysokości. Wprawdzie Sąd odwoławczy jest sądem merytorycznym – proceduje bowiem w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony przed Sądem Rejonowym jak i może, w oparciu o normę wynikającą z art. 381 k.p.c., kontynuować postępowanie dowodowe, jednak nie oznacza to, że Sąd Rejonowy zwolniony jest od czynienia własnych ustaleń.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy, uwzględniając powyżej poczynione rozważania oraz treść rozstrzygnięcia Sądu Odwoławczego, przy zachowaniu wymogów przepisów kodeksu postępowania cywilnego i przepisów prawa materialnego, dokona ponownej oceny zgromadzonego w toku postępowania materiału procesowego znajdującego się już w aktach sprawy. W razie konieczności uzupełnienia materiału dowodowego, Sąd Rejonowy udzieli stronom stosownego terminu do zgłoszenia wniosków dowodowych, bacząc przy tym by wszelkie dowody przeprowadzone zostały zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Po dokonaniu powyższego, Sąd Rejonowy ponownie rozważy zasadność powództwa – biorąc jednak pod uwagę wynikający z obowiązujących przepisów prawa rozkład ciężaru dowodów oraz rozstrzygnie w przedmiocie kosztów procesu, w tym kosztów postępowania odwoławczego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania, a także rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.