Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2022 r., wydanym w sprawie z powództwa (...) Finanse Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. przeciwko I. B. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Łęczycy:

1.  zasądził od I. B. na rzecz (...) Finanse Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. kwotę 2.956,87zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 września 2021r. do dnia zapłaty;

2.  zasądził od I. B. na rzecz (...) Finanse Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. kwotę 1.117zł tytułem zwrotu kosztów procesu, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty.

W toku postępowania pierwszoinstancyjnego ustalono następujący stan faktyczny:

W dniu 29 czerwca 2021r. I. B., za pośrednictwem portalu internetowego www.profirmo.pl., zawarła z (...) Finanse Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. umowę pożyczki nr (...). Pozwana wybierając na stronie internatowej powoda opcję zawarcia umowy poprzez pełnomocnika udzieliła (...) Finanse Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. pełnomocnictwa do zawarcia umowy pożyczki. W ramach zawartej umowy i udzielonego pełnomocnictwa, pełnomocnik został upoważniony przez I. B. do zawarcia, wydrukowania i podpisania umowy pożyczki w imieniu pożyczkobiorcy.

Do zawarcia umowy pożyczki doszło z inicjatywy pozwanej, na podstawie złożonego przez I. B. drogą elektroniczną wniosku, co nastąpiło za pośrednictwem strony internetowej powoda.

Warunkiem złożenia wniosku o udzielenie pożyczki było dokonanie przez pozwaną rejestracji oraz utworzenie konta klienta. Pozwana zobowiązana była, w celu potwierdzenia rejestracji i weryfikacji swoich danych: dokonać na rachunek bankowy pożyczkodawcy przelewu weryfikacyjnego, bądź też umożliwić weryfikację tożsamości poprzez bezpłatną usługę informatyczną, bez dokonywania przelewu weryfikacyjnego.

W treści umowy pożyczki znajdują się dane pozwanej takie jak: imię i nazwisko, numer dowodu osobistego, adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej numer rachunku bankowego i numer PESEL.

We wniosku o udzielenie pożyczki pozwana samodzielnie wskazała propozycję indywidualnych warunków umowy tj. kwoty pożyczki, liczby rat, terminu spłaty pożyczki, wysokości prowizji, wysokości odsetek. Pozwana potwierdził fakt udzielenia powodowi pełnomocnictwa do zawarcia umowy oraz fakt zapoznania się z treścią umowy pożyczki. Potwierdzenie zawarcia umowy pożyczki zostało przesłane pozwanej na adres wskazanej przez niego poczty elektronicznej, w formie plików (...).

Po zaakceptowaniu złożonego przez pozwaną wniosku o udzielenie pożyczki, kwota pożyczki wypłacona została zgodnie z dyspozycją pozwanej na wskazany przez nią rachunek bankowy.

Pozwana zobowiązała się pożyczoną kwotę zwrócić do dnia 1 października 2022r. wraz z odsetkami oraz prowizją za udzielenie pożyczki tj. kwotę 3.040,95zł. Pożyczkodawca naliczył prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 899,80zł oraz odsetki kapitałowe w kwocie 141,16zł.

Stosownie do zawartej umowy pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę pożyczki w trybie natychmiastowym w sytuacji zalegania przez pożyczkobiorcę z co najmniej dwiema ratami pożyczki lub nieuregulowania przez pożyczkobiorcę dwóch rat pożyczki następujących po sobie w umówionym terminie według harmonogramu spłat.

Pismem z dnia 12 sierpnia 2021r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległości wynikającej z umowy pożyczki gotówkowej z dnia 29 czerwca 2021r. ,w kwocie 206,96zł, na którą to kwotę złożyła się zaległość z tytułu pożyczki gotówkowej w kwocie 202,73zł oraz odsetki od nieterminowej spłaty wynoszące na dzień 12 sierpnia 2021r. – 4,23zł.

Pismem z dnia 13 września 2021r. (...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., na podstawie art. 10 ust.5 umowy pożyczki, z uwagi na wystąpienie zaległości w spłacie dwóch kolejnych ratach pożyczek, w trybie natychmiastowym wypowiedział I. B. umowę pożyczki nr (...) zawartą w dniu 29 czerwca 2021r. i wezwał pozwaną do niezwłocznego spłacenia niespłaconej części pożyczki wraz z należnymi odsetkami i pozostałymi należnościami.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dowodów z dokumentów, których prawdziwość i rzetelność sporządzenia nie budziła wątpliwości Sądu.

Na podstawie ustalonego, powyższego stanu faktycznego, Sąd Rejonowy uznał iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Apelację od tego wyroku złożyła pozwana, zaskarżając go w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego oraz materialnego, tj:

1.  Art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 720 k.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że pozwany zaakceptował warunki umowy pożyczki i wyraził wolę zawarcia wskazanej umowy z powódką, a w konsekwencji umowę tę zawarł, gdy tymczasem ze zgromadzonego w sprawie materiału nie wynika, aby pozwany w jakikolwiek sposób zaakceptował warunki umowy pożyczki, a także aby złożył u powódki wniosek o zawarcie spornej umowy pożyczki – w konsekwencji sąd I instancji błędnie ustalił, że między stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki, a także że pozwany wnioskował o zawarcie spornej umowy oraz że ją zawarł.

2.  Art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 5 pkt 17 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 6 k.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że umowa pożyczki między stronami postępowania została zawarta za pomocą elektronicznych środków porozumiewania się na odległość, a pozwany miał możliwość zapoznania się z jej treścią, gdy w istocie powódka nie przedłożyła żadnych dowodów na tę okoliczność, a pozwany kwestionował sam fakt zawarcia umowy jak również otrzymanie od powódki związanych z nią dokumentów – w konsekwencji sąd I instancji błędnie przyjął, że między stronami postępowania doszło do zawarcia umowy pożyczki w dacie i na warunkach wskazanych przez powódkę oraz że pozwany miał możliwość zapoznania się z jej warunkami przed jej zawarciem.

3.  Art. 29 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 78 k.c. poprzez przyjęcie, że między stronami postępowania doszło do ważnego zawarcia umowy pożyczki, podczas gdy zgodnie z art. 29 ustawy o kredycie konsumenckim do zawarcia takiej umowy wymagane jest zachowanie formy pisemnej, której w niniejszej sprawie nie dochowano, a zatem nie zachodzą przesłanki do uznania, że umowę w ogóle zawarto, a także że jest ona ważna – w konsekwencji sąd I instancji błędnie uznał, zarówno sam fakt zawarcia umowy jak i jej ważność.

4.  Art. 321 k.p.c. w zw. z art. 58 § 3 oraz art. 353 ¹k.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki całości dochodzonego roszczenia, tj. uznanie, że umowa pożyczki była ważna, a przewidziane w niej postanowienia o kosztach pożyczki nie były nieważne, w sytuacji gdy powódka przewidziała w umowie rażąco zawyżone koszty pożyczki, co nie znajduje żadnego uzasadnienia w kosztach zawarcia umowy ponoszonych przez powódkę, wobec czego postanowienia te są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a w braku tych postanowień do zawarcia umowy pożyczki w ogóle by nie doszło, co prowadzi do jej nieważności. – w konsekwencji sąd I instancji błędnie uznał, że umowa pożyczki była ważna, a przewidziane w niej koszty nie były nadmierne. W konsekwencji sąd I instancji orzekł ponad żądanie.

5.  Art. 58 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 5 pkt 7 i 12, art. 25 ust. 1 pkt. 1, art. 54 ust. 1 i 2, art. 30 ust. 1 pkt. 7 i art. 47 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 353 ¹ i art. 353 ² k.c. w zw. z art. 720, art. 395 i art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. oraz art. 321 § 1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie z uwagi na brak skontrolowania z urzędu wadliwości umowy kredytowej w zakresie i dopuszczenia naliczania odsetek od kredytowanych kosztów pożyczki, w wobec tego przyjęcie za zasadne zadłużenia podawanego przez powódkę w zakresie odsetek i ich rozliczenia, a także przyjęcie, że umowa pożyczki jest ważna, mimo że zawiera niejednoznacznie określoną należność główną w zakresie odsetek umownych i stanowi co do tego naruszenie prawa oraz rażąco narusza interes konsumenta, a bez odsetek umownych umowa pożyczki jest nieważna, a w konsekwencji orzeczenie ponad żądanie.

6.  Art. 321 k.p.c. w zw. z art. 6 w zw. z art. 720 k.c. poprzez zasądzenie całości dochodzonego roszczenia, gdy nie wypowiedziano skutecznie umowy pożyczki, wobec czego orzekano ponad żądanie.

Na skutek powyższego strona pozwana wniosła o:

1.  Zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa w całości oraz w pkt. 2 poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

2.  Zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3.  Przeprowadzenie dowodu z oświadczenia o kredycie darmowym wraz z dowodem nadania oraz pełnomocnictwa do składania oświadczeń o kredycie darmowym – na okoliczność złożenia powódce przez pozwanego skutecznego oświadczenia, że umowa kredytu jest niezgodna z przepisami prawa i wobec tego stanowi kredyt darmowy – na podstawie art. 381 k.p.c.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w całości.

Sąd II instancji pozytywnie ocenia sposób poczynienia i treść ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd meriti i w efekcie przyjmuje je za własne.

Jednocześnie powyższe, prawidłowe ustalenia faktyczne, doprowadziły Sąd Okręgowy do innych, aniżeli Sąd I instancji, wniosków odnośnie ustalonej w umowie pożyczki prowizji, pod kątem ukształtowania obowiązków pożyczkobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Umowa pożyczki zawarta przez pozwaną z (...) Finanse Sp. z o.o. przewidywała udzielenie pozwanej pożyczki w kwocie 2.000 zł, przy czym całkowitą kwotę, którą pozwana zobowiązana była spłacić, określono na 3040,95 zł. Poza faktycznie udzieloną na rzecz pozwanej pożyczką w kwocie 2.000 zł, umowa obejmowała również prowizję za udzielenie pożyczki w kwocie 899,80 zł oraz odsetki w kwocie 141,15 zł.

Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że głównymi świadczeniami stron w umowie pożyczki są: udostępnienie środków finansowych do korzystania drugiej stronie w określonej danym stosunkiem wysokości (w przypadku pożyczkodawcy) oraz ich zwrot (w przypadku pożyczkobiorcy). Umowa pożyczki może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. Jeżeli więc umowę pożyczki zawarto pod tytułem odpłatnym, biorący jest zobowiązany do świadczenia tzw. odpłaty zgodnie z treścią czynności prawnej (tak m. in. SA w W. w wyroku z dnia 24.02.2005 r., VI ACa 744/2004).

Nie ulega wątpliwości, że wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych stanowią odsetki. Takie odsetki, stanowiące wynagrodzenie, zostały przewidziane w umowie łączącej strony niniejszego procesu.

Umowa pożyczki, aby można było ją uznać za nienaruszającą zasady uczciwego obrotu, powinna też określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Trafne jest stanowisko, że za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc każdorazowo uznawać te postanowienia umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, pozwalając mu jednocześnie omijać przepisy dotyczące wysokości odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art. 483 § 1 k.c.). Takie świadczenie, choćby zostało nazwane wynagrodzeniem (prowizja) nie stanowi świadczenia głównego stron (tak m. in. SN w wyroku z dnia 17.11.2011 r., III CSK 38/11, Legalis nr 464194 i SO w Suwałkach w wyroku z dnia 18.12.2017 r., I Ca 452/17, Legalis nr 1992932).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że – zawierając z pozwaną sporną umowę pożyczki – powód posłużył się wzorcem umownym, na który pozwana jako konsument nie miała rzeczywistego wpływu. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez strony.

Postanowienia umowne dotyczące prowizji za udzielenie pożyczki są sprzeczne z zasadami uczciwości kupieckiej i zasadami współżycia społecznego oraz kształtują obowiązki drugiej strony umowy – pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem określone przez pożyczkodawcę koszty z tego tytułu nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązania ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście kosztami. Są niewspółmiernie wysokie, bliskie połowy kwoty udzielonej pożyczki, a zatem są rażąco wygórowane.

W ocenie Sądu Okręgowego, wszelkie opłaty pobierane przez pożyczkodawcę powinny wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione przez niego w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażąco wysokie dla konsumenta, a zatem nie powinny być formułowane w sposób ryczałtowy, bez odzwierciedlenia w kosztach ponoszonych rzeczywiście przez pożyczkodawcę. Wysokość naliczonej prowizji nie odnosi się w swej kalkulacji do wyceny poszczególnych czynności. Powód nie wskazał, co składa się na naliczenie wskazanej opłaty.

Wobec powyższego, postanowienia obejmujące wynagrodzenie prowizyjne, stanowią w ocenie Sądu drugiej instancji niedozwolone postanowienia umowne, o jakich stanowi się w art. 385 ¹ § 1 k.c. Zostały one określone na zawyżonym, nieznajdującym żadnego uzasadnienia, poziomie. Opłaty te zostały ustalone niezależnie od faktycznie poniesionych wydatków, przez co dochodzi do braku ekwiwalentności świadczeń stron umowy pożyczki. Wprowadzenie przez pożyczkodawcę opłat w wysokości wskazanej w umowie godziło w dobre i uczciwe praktyki kupieckie oraz w sposób rażący naruszało interes pozwanej jako konsumenta. Powyższe skutkuje stwierdzeniem bezskuteczności postanowień spornej umowy w zakresie prowizji.

Przede wszystkim w niniejszej sprawie nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki, co skutkuje nie powstaniem roszczenia o zwrot jej kwoty po stronie powoda. Zgodnie z art. 75c ustawy Prawo bankowe, procedura wypowiedzenia umowy pożyczki w razie zalegania kredytobiorcy z zapłatą kolejnych rat, wymaga doręczenia stronie wezwania do zapłaty zobowiązania w terminie nie krótszym niż 14 dni roboczych, w dalszej kolejności doręczenia wypowiedzenia umowy. Tymczasem z akt postępowania w żadnej mierze nie wynika aby zarówno wezwanie do zapłaty jak i wypowiedzenie umowy pożyczki zostało doręczone pozwanej. Z wydruku zatytułowanego „historia SMS z klientem” wynika jedynie, że po stronie powoda zostało wygenerowane wypowiedzenie umowy, natomiast brak jest potwierdzenia jego nadania czy odebrania. Powyższa okoliczność nie została udowodniona przez powódkę pomimo tego, iż kwestia ta była podnoszona przez pełnomocnika pozwanej, co każe poddać pod wątpliwość czy strona powodowa w ogóle dysponuje jakimkolwiek dowodem doręczenia ww. pism do pozwanej. Przy tym podkreślić należy, iż to na stronie powodowej, której roszczenie zależy od wypowiedzenia umowy pożyczki, ciąży powinność udowodnienia skuteczności takiego wypowiedzenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w całości.

Wobec powyższej zamiany zaskarżonego wyroku należało także ponownie orzec o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego. Zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wobec oddalenia powództwa pozwanej należy się od powódki zwrot kosztów postępowania na które złożyła się opłata skarbowa w wysokości 17 złotych oraz kwota 900 złotych tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego ustalona na podstawie § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935).

Na koszty postępowania apelacyjnego należne pozwanej od powódki, złożyła się kwota 450 złotych zgodnie z § 2 pkt 3 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935), oraz kwota 200 złotych tytułem zwrotu opłaty od apelacji.