Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015r. Sąd Rejonowy w Pabianicach zasądził od pozwanej Gminy K. na rzecz powódki M. G. kwotę 1 811 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2014r. do dnia zapłaty oraz kwotę 888 zł tytułem kosztów procesu, oddalił powództwo w zakresie odsetek ustawowych za okres od 25 stycznia 2012r. do 21 października 2014r.

Podstawą roszczenia powódki była różnica między kwotą 3.000 zł uiszczoną tytułem zaliczki na poczet przyszłych opłat adiacenckich, na podstawie zawartej z Gminą K. umowy „o przyjęcie do eksploatacji przyłącza wodociągowego/kanalizacyjnego”, w oparciu o treść uchwały nr IV/26/98 Rady Gminy K. z dnia 29 grudnia 1998 r. a kwotą 2 378 zł, o jaką wzrosła wartość jej nieruchomości po zrealizowaniu inwestycji pomniejszona o 50%.

Wedle Sądu I instancji, treść wskazanej umowy jednoznacznie potwierdza, że sporna kwota została przeznaczona na poczet opłat adiacenckich. Gmina K. uzyskała korzyść majątkową w formie wpłaty zaliczki, zaś opłata adiacencka, gdyby została wyliczona, byłaby niższa od uiszczonej zaliczki, zatem dochodzona w pozwie różnica wskazanych sum świadczy o bezpodstawnym wzbogaceniu pozwanej, która powinna liczyć się ze zwrotem zaliczki w całości lub w części, zależnie od wysokości ustalonych opłat adiacenckich (art. 405 k.c., art. 409 k.c.).

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając wyrok w zakresie pkt. 1., zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania mogących mieć wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną i dowolną ocenę zebranego w sprawie

materiału dowodowego,

b)  art. 217 w związku z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków pozwanej

o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka E. Ł. oraz z przesłuchania powoda w osobie Wójta Gminy K., mimo że w sprawie zachodziła potrzeba przeprowadzenia takiego dowodu,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Wbrew zarzutowi naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., Sąd Rejonowy ustalił prawidłowo stan faktyczny sprawy, które to ustalenia jak i ich ocenę prawną Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne.

W istocie skarżący koncentruje się w ramach podnoszonego zarzutu na wadliwym, w jego ocenie, ustaleniu, że Gmina samowolnie przeznaczyła pobraną zaliczkę na inny cel niż określony umową, a skoro zaliczka stanowiła dochód Gminy, mogła nią swobodnie dysponować. Apelujący podniósł, że Sąd Rejonowy wadliwie przyjął, iż strona pozwana powinna liczyć się z obowiązkiem zwrotu powódce wpłaconej zaliczki. Z treści § 1 ust. 2 umowy nr (...) z dnia 7 lipca 2009 r. wynika zdaniem apelującego wprost, że kwota zaliczki stanowiła dochód pozwanej Gminy, a zatem Gmina mogła nią swobodnie dysponować bez liczenia się z obowiązkiem jej zwrotu, co uzasadnia również zarzut naruszenia art. 409 k.c.

Przedstawiona argumentacja nie zasługuje na aprobatę, o czym będzie mowa poniżej. Nawiązując tymczasem do kolejnego zarzutu naruszenia prawa procesowego, podnieść należy, że Sąd Rejonowy oddalając wniosek dowodowy o przesłuchanie świadków E. Ł. oraz powoda w osobie Wójta Gminy K. nie naruszył art. 217 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. Okoliczność, na którą miały zeznawać wskazane osoby, tj. wydania zaliczki wpłaconej przez powódkę na wykonanie inwestycji na terenie Gminy K. nie była sporna, a zatem postępowanie dowodowe w tym zakresie należało uznać za zbędne.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy i odpowiadający art. 227 k.p.c. ukształtował podstawę faktyczną zaskarżonego orzeczenia. Poczynione w sprawie ustalenia obejmują bowiem wszystkie okoliczności istotne i jednocześnie wystarczające dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu.

W istocie zatem skarżący, podnosząc zarzut wadliwości oceny materiału dowodowego w płaszczyźnie procesowej, polemizuje z oceną prawną zgłoszonego przez powodów żądania dokonaną przez Sąd Rejonowy na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Odnosząc się zatem do oceny rozstrzygnięcia Sądu I instancji w świetle norm prawa materialnego należy podkreślić, że było ono trafne, a zarzut naruszenia art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie trzeba uznać za chybiony.

Art. 409 k.c. wskazuje, że obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że nie zachodzą przesłanki wygaśnięcia obowiązku zwrotu korzyści uzyskanej przez Gminę z tytułu wpłaconej przez powódkę zaliczki.

Podkreślenia wymaga, że nie każde zużycie lub utrata korzyści, w rozumieniu przywołanego przepisu, prowadzi do wygaśnięcia obowiązku zwrotu. Chodzi bowiem jedynie o te przypadki, które w sposób wymierny i dający się obiektywnie ustalić powodują ustanie wzbogacenia, a nadto nie towarzyszy im określony stan wiedzy wzbogaconego.

O wygaśnięciu obowiązku zwrotu świadczenia na skutek jego zużycia można mówić wtedy, gdy zużycie korzyści nastąpiło w sposób bezproduktywny, konsumpcyjny, tj. gdy wzbogacony, w zamian tej korzyści, nie uzyskał ani korzyści zastępczej, ani zaoszczędzenia wydatku. Jeżeli natomiast w zamian za zużytą korzyść wzbogacony uzyskał do swojego majątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową (np. mienie czy zwolnienie z długu, który w ten sposób spłacił), nie można uznać, że nie jest już wzbogacony, w jego majątku pozostaje bowiem korzyść w postaci zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów (wyrok SN z dnia 24 stycznia 2014 r., V CNP 13/13, Lex nr 1430402).

Skoro Gmina, wykorzystując zaliczkę wpłaconą przez powódkę, wykonała zadanie, ciążące na niej z mocy ustawy (zadanie własne), pozostając także właścicielem urządzeń wodnokanalizacyjnych wybudowanych w ramach realizacji tego zadania, to wygaśnięcie obowiązku zwrotu z art. 409 k.p.c. nie nastąpiło; przeciwnie, Gmina uzyskała korzyść w postaci nowej infrastruktury. Innymi słowy, sam fakt budowy infrastruktury technicznej na terenie gminy nie skutkował automatycznym wygaśnięciem obowiązku rozliczenia, ewentualnie zwrotu wpłaconych zaliczek.

Nadto pozwany musiał liczyć się z obowiązkiem zwrotu zaliczki, skoro jej pobranie nie znajdowało oparcia w określonych przepisach prawa powszechnie obowiązującego, w tym powoływanych przez skarżącego normach ustawy o gospodarce nieruchomościami. Żądanie zapłaty zaliczki stanowiło działanie bezprawne, gdyż jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy, zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej, w tym m. in. sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych oraz urządzeń sanitarnych stanowi zadanie własne gminy na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1515 ze zm.). Dla zaistnienia przesłanki “powinności liczenia się z obowiązkiem zwrotu” wystarcza już ocena, iż przekonanie wzbogaconego co do prawnej podstawy jej uzyskania nie było uzasadnione w świetle obiektywnych okoliczności (wyr. SA w Katowicach z dnia 21 sierpnia 2014 r., III Apa 20/14, Lex nr 1515199). A zatem obiektywnie rzecz ujmując, pozwany winien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu zaliczek pobieranych wskutek bezprawnego działania Gminy.

Skoro na Gminie spoczywał obowiązek realizacji opisanej wyżej inwestycji jako zadania własnego, jego wykonanie nie mogło być uzależnione od wpłacania przez mieszkańców gminy jakichkolwiek zaliczek. Natomiast zaliczki już uiszczone przez mieszkańców mogły być rozliczone wyłącznie w ramach postępowania o ustalenie opłat adiacenckich. Jednakże w tej sprawie i ta podstawa odpadła, więc zwrot nienależnie pobranej zaliczki nie wiązał się już ze stosunkiem administracyjnym (ten wygasł wraz z zakończeniem postępowania administracyjnego o ustalenie wysokości opłaty adiacenckiej), a z koniecznością dokonania rozliczeń o charakterze cywilnoprawnym między stronami umowy.

Kuriozalnym jest stanowisko pozwanej Gminy, która w decyzji w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej umorzyła postępowanie, ponieważ wpłacona przez powódkę zaliczka 3 000 zł pokryła w całości wzrost wartości nieruchomości, a w konsekwencji również kwotę opłaty adiacenckiej, w sytuacji, gdy prawidłowo postępując, powinna ustalić wysokość opłaty adiacenckiej i rozliczyć wpłaconą zaliczkę, jej nadwyżkę zwracając powódce.

W konsekwencji opisanego postępowania i nierozliczenia wpłaconej zaliczki, (nota bene pobranej bez oparcia w przepisach prawa powszechnie obowiązującego) doszło do zwiększenia dochodu Gminy kosztem zubożenia powódki. Prowadziło to do uwzględnienia powództwa w oparciu o normę art. 405 k.c., zgodnie z którą, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w odwołaniu do zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalono na podstawie § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t. ze zm.).