Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 13 grudnia 2021 roku, wydanym
w sprawie z wniosku J. K. z udziałem B. M. i E. M. o podział majątku wspólnego, Sąd Rejonowy w Zgierzu postanowił:

ustalić, że w skład majątku wspólnego małżonków B. M. oraz E. M. z domu Pokora wchodziły:

prawo własności nieruchomości objętej księgą wieczystą numer (...), położonej w P. przy ulicy (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki numer (...) o łącznej powierzchni 0,0243 ha;

prawo własności nieruchomości objętej księgą wieczystą numer (...), położonej w miejscowości R. gmina Z. powiat (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki numer (...) o łącznej powierzchni 0,4926 ha;

prawo własności nieruchomości objętej księgą wieczystą numer (...), położonej w miejscowości R. gmina Z. powiat (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 0,3199 ha;

środki pieniężne w kwocie 42,53 (czterdzieści dwa 53/100) złotych, zgromadzone na Obiegowej Książeczce Oszczędnościowej z wkładem płatnym na żądanie nr (...), prowadzonej przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną
w W.;

środki pieniężne w kwocie 1.021,77 (tysiąc dwadzieścia jeden 77/100) złotych, zgromadzone na rachunku bankowym numer (...), prowadzonym przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną we W.;

90 udziałów po 500 (pięćset) złotych w spółce Przedsiębiorstwo Usług (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.;

8 udziałów po 100 (sto) złotych w spółce (...) z siedzibą w P.;

160 udziałów po 1.000 (tysiąc) złotych w spółce Biuro Usług (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w P.;

ustalić, że udziały B. M. i E. M. w majątku wspólnym były równe;

dokonać podziału majątku wspólnego małżonków B. M. oraz E. M. w ten sposób, że:

zarządzić sprzedaż nieruchomości opisanych w punktach 1.b. (pierwszym litera b.) i 1.c. (pierwszym litera c.) stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, z tym zastrzeżeniem, że środki uzyskane ze sprzedaży przypadają B. M. i E. M. w udziałach po 1/2 (jednej drugiej), przyjmując, że brak jest wzajemnych roszczeń wymienionych podlegających rozliczeniu;

zarządzić sprzedaż udziałów w spółkach opisanych w punktach 1.g. (pierwszym litera g.) i 1.h. (pierwszym litera h) stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, z tym zastrzeżeniem, że środki uzyskane ze sprzedaży przypadają B. M. i E. M. w udziałach po 1/2 (jednej drugiej), przyjmując, że brak jest wzajemnych roszczeń wymienionych podlegających rozliczeniu;

środki na książeczce oszczędnościowej opisanej w punkcie 1.d. (pierwszym litera d.) przyznać na rzecz B. M. kwocie 21,27 (dwadzieścia jeden 27/100) złotych, zaś na rzecz E. M. w kwocie 21,26 (dwadzieścia jeden 26/100);

zasądzić od B. M. na rzecz J. K. kwotę 6.417 (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

oddalić wniosek J. K. o zasądzenie kosztów postępowania od E. M.;

nie obciążać stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Apelację od postanowienia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając orzeczenie w części, to jest w zakresie punktów 1. i 3. postanowienia. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów procedury cywilnej, to jest: art. 192 pkt 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz przepisów prawa materialnego w postaci art. 40e ust. 1 pkt 12 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Na tych podstawach skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez dodanie do punktu 1 ustalenia, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków M. wchodzą także równowartość prawa własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), objętej księga wieczystą (...) o wartości 364.000 zł oraz środki zgromadzone na subkoncie B. M. w ZUS w kwocie 30.000 zł, a także przez dodanie w punkcie 3 ustalenia, że prawa majątkowe opisane powy zej zostaną przyznane E. M. z zasądzeniem na rzecz B. M. spłaty w wysokości połowy wartości tych praw; ewentualnie wniosła o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji.

W uzupełnieniu apelacji wnioskodawczyni dodatkowo podniosła zarzut naruszenia art. 510 § 2 k.p.c., a w przypadku uwzględnienia tego zarzutu wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji. Wniosła także o zmianę postanowienia dowodowego Sądu I instancji poprzez dopuszczenie
i przeprowadzenie dowodów zmierzających do ustalenia środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym B. M..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne zostały przez Sąd Rejonowy poczynione prawidłowo, co skutkuje przyjęciem ich przez Sąd odwoławczy za własne.

Zarzut naruszenia art. 40e ust. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230, zwanej dalej „ustawą z 1998 roku”) jest o tyle zasadny, że Sąd Rejonowy faktycznie nie dostrzegł, że zasady podziału składek emerytalnych stosuje się także
w przypadku sądowego wprowadzenia ustroju rozdzielności majątkowej, bo jest to sytuacja podpadająca pod przesłankę ustania wspólności majątkowej
w czasie trwania małżeństwa. Błędna argumentacja Sądu I instancji na tę okoliczność nie miała jednak wpływu na zasadność rozstrzygnięcia. Z art. 31
§ 2 pkt 4 k.r. i o. do majątku wspólnego wchodzą kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Podział warunkuje więc ustalenie, że dla małżonka, zgodnie z art. 40a omawianej ustawy,
w ramach jego konta ZUS prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek, o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b i pkt 2, wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną, o których mowa w art. 23 ust. 2, oraz kwotę środków odpowiadających wartości umorzonych przez otwarty fundusz emerytalny jednostek rozrachunkowych po poinformowaniu przez Zakład otwartego funduszu emerytalnego o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego na fundusz emerytalny FUS, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 1, w związku
z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z uregulowania tego wynika, że obowiązek prowadzenia subkonta przez ZUS pozostaje
w związku z wyrażoną w art. 22 ust. 3 w zw. z art. 111 ustawy 1998 roku zasadą, zgodnie z którą część składki emerytalnej wynosząca 7,3% podstawy jej wymiaru podlega szczególnemu (odrębnemu) reżimowi prawnemu. Oznacza to, że prowadzenie subkonta jest obligatoryjne w odniesieniu do wszystkich ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1968 r., a także w przypadku tych ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., a przed 1.1.1969 r., którzy dobrowolnie, na swój wniosek, przystąpili do OFE. Oboje małżonkowie M. należą do grupy osób, które mogły, ale nie musiały przystąpić do OFE.
Z informacji ZUS wynika, że dla żadnego z nich subkonto nie jest prowadzone, bo nie należeli do OFE (pisma ZUS k. 205, 228 i 230). W tej sytuacji nie istnieje składnik majątkowy, który skarżąca zgłosiła do rozliczenia. Nie było więc także możliwości przeprowadzenia dowodów „zmierzających do ustalenia wartości środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym uczestnika B. M.” (uzupełnienie apelacji k. 537). Trudno było nawet pominąć ten dowód, bo wniosek został wadliwie sprecyzowany – zmierzał do kontroli bliżej niesprecyzowanego postanowienia dowodowego Sądu I instancji
(w aktach nie ma takiego postanowienia, Sąd zwracał się do ZUS zgodnie
z wnioskami dowodowymi).

Nie ma także racji skarżąca, że doszło do naruszenia art. 192 pkt 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Wbrew zarzutowi apelacji, nie może być mowy o odpowiednim stosowaniu procesowej normy wyrażonej w art. 192 pkt 3 k.p.c. do nieprocesowego postępowania o podział majątku wspólnego, które ma własne reguły dotyczące przedmiotu podziału. Z mocy odesłania z art. 46 k.r. i o. do postępowania o podział majątku wspólnego odpowiednio stosuje się przepisy
o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 1035 i n. k.c.), zaś art. 1035 k.c. odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów o współwłasności
w częściach ułamkowych (art. 195 i n. k.c.). Identyczne odesłanie ma miejsce na gruncie przepisów regulujących procedurę cywilną – art. 567 § 3 w zw. z art. 688 k.p.c. Trudno wyobrazić sobie zniesienie współwłasności składnika majątkowego pomiędzy poprzednimi współwłaścicielami, którzy w toku postępowania sądowego zbyli przedmiot współwłasności. Sytuacja taka jest niedopuszczalna. Analogiczne zasady obowiązują również w sprawie o podział majątku. Z tych przyczyn nie budzi wątpliwości stanowisko wyrażone
w postanowieniu Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2013 r. (II CSK 583/12, L.), że ruchomości i nieruchomości wchodzące w skład tego majątku
w dacie ustania wspólności muszą również istnieć w dacie dokonywania podziału, ponieważ decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia mają okoliczności istniejące w dacie zamknięcia rozprawy. W tym samym orzeczeniu wyrażona została zasada, zgodnie z którą składniki bezprawnie zniszczone lub zbyte przez jednego z małżonków podlegają rozliczeniu, natomiast składniki zużyte
w toku normalnego używania nie są uwzględniane. Z całą pewnością sprzedaż nieruchomości w toku egzekucji komorniczej nie może być podciągnięta pod bezprawne zbycie, a tylko wtedy wchodziłoby w grę rozliczenie równowartości składnika, który wyszedł z majątku wspólnego.

Za oczywiście bezzasadny uznać trzeba zarzut naruszenia art. 510 § 2 k.p.c. Uczestnikiem postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego może być osoba, której praw dotyczy wynik postępowania, Do grona zainteresowanych może należeć wierzyciel, również taki, który dokonał zajęcia roszczenia o podział majątku. Nie oznacza to jednak, że wierzyciel należy do grona uczestników koniecznych, a więc takich, których dotyczy art. 510 § 2 k.p.c. – podlegających wezwaniu przez sąd z urzędu. Pozostali zainteresowani w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. mogą stać się uczestnikami z własnej inicjatywy, gdy wykażą interes prawny, który jest związany z wynikiem postępowania. Sytuacja taka nie miała miejsca w przypadku podmiotów wymienionych
w uzupełnieniu apelacji.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 1. sentencji postanowienia. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Uczestnicy postępowania nie złożyli odpowiedzi na apelację, ich pełnomocnik nie żądał przyznania zwrotu kosztów tego postępowania.