Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 lipca 2018 roku, wydanym w sprawie z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w Ł. przeciwko Zakładowi Ochrony (...). (...) Spółce Jawnej w K., S. O. (1), M. O. i M. S. o zapłatę, utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 9 listopada 2017 roku wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzew w Łodzi w sprawie I Nc 959/17.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 lipca 2009 roku (...) Spółka Akcyjna w Ł. zawarła ze S. O. (1) i M. S. jako wspólnikami Zakładu Ochrony (...). (...) Spółki Jawnej w K., w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej umowę leasingu operacyjnego nr (...). Przedmiotem umowy leasingu był samochód osobowy F. (...), rok produkcji 2009. Pozwani zobowiązali się do spłat rat leasingowych zgodnie z harmonogramem, załączonym do umowy.

Integralną część umowy stanowiły Ogólne Warunki Umowy Leasingu (OWUL), których treść została pozwanym przedstawiona przed zawarciem umowy i z którymi pozwani się zapoznali.

Powódka mogła rozwiązać umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym w przypadku, gdy pomimo upomnienia na piśmie i wyznaczenia dodatkowego terminu, pozwany zalegał z jakąkolwiek płatnością wynikającą z umowy leasingu (§ 7 pkt 7.1.). W tym przypadku pozwany zobowiązany był w dniu rozwiązania umowy do zwrotu przedmiotu leasingu (§ 7 pkt 8). W tym przypadku, poza obowiązkiem zapłaty przez pozwanego wszystkich opłat leasingowych wymagalnych do dnia rozwiązania umowy leasingu, powód mógł żądać od pozwanego zapłacenia odszkodowania w wysokości sumy wszystkich przewidzianych w umowie leasingu, a niewymagalnych do dnia jej rozwiązania opłat leasingowych (okresowych opłat leasingowych, opłaty końcowej), pomniejszonych o korzyści powoda wynikające m.in. z uzyskania ceny netto (bez podatku VAT) ze sprzedaży przedmiotu leasingu pomniejszonej o koszty sprzedaży oraz koszty związane z posiadaniem, zapobieżeniem utracie lub pogorszeniu stanu przedmiotu leasingu, poniesione przez powoda od dnia rozwiązania umowy leasingu do dnia sprzedaży przedmiotu leasingu (§ 7 pkt 9 w zw. z § 5 ust. 2 i § 10 OWUL).

W razie przedterminowego rozwiązania umowy pozwany zobowiązany był bezzwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od upływu tego terminu, zwrócić powódce przedmiot leasingu na własny koszt i ryzyko, do siedziby finansującego lub w miejsce przez nią wskazane odrębnym pismem, w stanie nie gorszym niż będącym następstwem normalnego zużycia. Do czasu odbioru przedmiotu leasingu od Finansującego korzystający nie mógł czerpać z niego pożytków, a nadto miał obowiązek bezpłatnego przechowywania i konserwacji, jeśli Finansujący nie przedstawił innych dyspozycji w tym zakresie. W razie odmowy lub opóźnienia zwrotu przedmiotu leasingu przez korzystającego, Finansującemu przysługiwała kara umowna liczona za każdy dzień, w wysokości 1/30 średniej miesięcznej okresowej opłaty leasingowej z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstał obowiązek zwrotu, a w przypadku umów rozwiązanych wcześniej niż po upływie 12 miesięcy – z okresu trwania umowy leasingu. Korzystający zobowiązany był również do zwrotu kosztów ubezpieczenia i innych kosztów związanych z posiadaniem przedmiotu leasingu poniesionych przez Finansującego w tym okresie (§ 7 ust. 15 i 16 OWUL).

Wobec niewywiązywania się pozwanych z obowiązku regularnego uiszczania opłat leasingowych, oświadczeniem z 16 lutego 2012 roku powódka wypowiedziała umowę leasingu w trybie natychmiastowym. W dacie złożenia oświadczenia zaległości pozwanych wynosiły 10.326,27 zł. Oświadczenie zostało doręczone w dniu 23 lutego 2012 roku.

W dniu 17 kwietnia 2012 roku korzystający zwrócił się do finansującego z wnioskiem o cofnięcie oświadczenia o rozwiązaniu przedmiotowej umowy. Powódka wyraziła nań zgodę, pod warunkiem zapłaty przez wnioskującego zaległości wraz z należnymi odsetkami i kosztami wynikłymi ze wznowienia umowy. Wobec spełnienia powyższych warunków, porozumieniem nr (...)/2012/04/17, strony wznowiły łączącą ich umowę leasingu nr (...), powód zaś cofnął oświadczenie o rozwiązaniu umowy. Zgodnie z wolą stron, jednocześnie zmianie uległ harmonogram spłat.

Pismem z dnia 2 lipca 2012 roku powódka poinformowała pozwanych o planowanym terminie zakończenia umowy leasingu, podkreślając iż przeniesienie własności przedmiotu leasingu na stronę pozwaną będzie możliwe jedynie w przypadku niezalegania z płatnością należności z umowy leasingu. W treści dokumentu zawarto także zastrzeżenie, o naliczeniu kary umownej za bezumowne korzystanie z przedmiotu leasingu w przypadku nie dokonania wpłaty wszystkich należności w terminie płatności opłaty końcowej – tj. do 15 lipca 2012 roku. Do pisma dołączono fakturę pro forma opiewającą na kwotę 469,72 zł. Należność wynikająca z faktury została opłacona w dniu 12 lipca 2012 roku.

Przeniesienie własności przedmiotu leasingu mogło nastąpić wyłącznie na piśmie, na mocy zawartej między stronami odrębnej umowy. Do podpisania takiego dokumentu nigdy nie doszło.

Pozwani zalegali z płatnością rat leasingowych za miesiące maj, czerwiec i lipiec 2012 roku. Należności nie zostały opłacone w terminie do dnia 15 lipca 2012 roku, wobec czego nie doszło do wykupu przedmiotu leasingu. Własność pojazdu marki F. (...) nie została przeniesiona, zaś umowa leasingu zakończyła się. Pozwani nie zwrócili przedmiotu leasingu, wobec czego powódka podjęła czynności windykacyjne mające na celu odzyskanie pojazdu od pozwanych, które okazały się bezskuteczne. Kosztami windykacji w wysokości 947,10 zł, obciążono pozwanych.

Pozwani w dniu 20 listopada 2012 roku otrzymali informację o wysokości zadłużenia z tytułu umowy leasingu wynoszącego 10.221,86 zł. Pozwany M. S. złożył oświadczenie do rąk firmy windykacyjnej (...) w Ł., deklarując spłatę zadłużenia do dnia 30 listopada 2012 roku. Kwota została uregulowana, zgodnie z oświadczeniem.

Pozwani użytkowali pojazd stanowiący przedmiot umowy leasingu bezumownie od 15 lipca 2012 roku do 20 maja 2015 roku. W dniu 20 maja 2015 roku została zgłoszona szkoda w pojeździe, zakwalifikowana jako szkoda całkowita. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego i wypłacie odszkodowania w kwocie 4.850,40 zł przez ubezpieczyciela, powódka dokonała rozliczenia umowy leasingu. Przedmiot leasingu został zbyty za cenę 7.300 zł netto. Z tytułu czynności związanych z rozliczeniem umowy leasingu powódka naliczyła dodatkową opłatę w kwocie 250 zł netto (307,50 zł brutto), zaś za sporządzenie wyceny przedmiotu leasingu – 165 zł netto (202,95 zł brutto). Powódka za czas bezumownego pozostawania przedmiotu leasingu w posiadaniu pozwanych naliczyła karę umowną w wysokości 30.419,42 zł. Kara naliczana jest w wysokości 1/30 średniej opłaty leasingowej z ostatnich 12 miesięcy, kiedy przypadł obowiązek zwrotu – za każdy dzień zwłoki.

Zadłużenie pozwanych w związku z rozwiązaniem umowy leasingu wyniosło łącznie 38.342,19 zł. Kwotę tę obniżono o uzyskane w wyniku zagospodarowania przedmiotu leasingu przez powódkę korzyści w wysokości 12.150,40 zł, pomniejszoną o sumę netto opłaty po rozwiązaniu umowy – 381,89 zł. Ostatecznie na dzień 28 lipca 2015 roku kwota zaległości pozwanych z tytułu umowy leasingu nr (...) wynosiła 26.573,68 zł.

W dniu 28 lipca 2009 roku Zakład Ochrony (...). (...) Spółka jawna, w imieniu której działali wspólnicy – S. O. (2) i M. S., złożyli swoje podpisy na wekslu in blanco, załączonym do umowy leasingu.

Na odwrocie weksla podpisy, z adnotacją „poręczam za wystawcę”, złożyli S. O. (1), M. S. i M. O.. Do weksla in blanco dołączono deklarację wekslową, zgodnie z którą wystawca weksla złożył powódce do dyspozycji jeden weksel in blanco bez protestu z jego wystawienia, które powódka miała prawo wypełnić w każdym czasie (do chwili spłaty wszelkich zobowiązań z umowy) na sumę odpowiadającą ich zadłużeniu wynikającemu z umowy nr (...) z 28 lipca 2014 r., w tym z tytułu opłat leasingowych i innych świadczeń wynikających z umowy leasingu, odsetek za opóźnienie płatności oraz innych świadczeń ubocznych. Na powyższą treść deklaracji wyrazili zgodę poręczyciele weksla.

Pismem z 7 września 2017 roku powódka powiadomiła pozwaną Spółkę o wypełnieniu weksla na kwotę 26.573,68 zł, wzywając do zapłaty w terminie do 21 września 2017 roku.

Pismami z 25 września 2017 r. powódka powiadomiła pozwanych M. O., S. O. (1) i M. S., że weksel przedstawiony do zapłaty w dniu 21 września 2017 r., nie został zapłacony przez wystawców i dlatego wzywa ich do zapłaty kwoty wekslowej. W treści pisma, powódka zawarła propozycję ugody, wyrażając wolę porozumienia co do warunków dobrowolnej spłaty zadłużenia.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa w rozpoznawanej sprawie domagała się z weksla zapłaty solidarnie od pozwanych kwoty 26.573,68 zł. Przy czym powód przedłożył wypełniony na dochodzoną kwotę weksel własny, podpisany przez pozwanych.

Podstawą roszczenia powoda stanowił sam fakt posiadania należycie wypełnionego weksla (art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe).

W oparciu o przedstawione dokumenty Sąd Rejonowy wydał na rzecz powoda nakaz zapłaty uwzględniający żądanie (art. 485 § 2 k.p.c.).

Podstawą wydania zaskarżonego nakazu zapłaty był weksel własny wspólników spółki cywilnej, za których poręczenia wekslowego udzielili S. O. (1), M. O. i M. S.. Poręczyciele wekslowi odpowiadają w tym przypadku tak, jak wystawca weksla, czyli za całą sumę wekslową – art. 32 prawa wekslowego w zw. z art. 9 prawa wekslowego.

Zgłaszając zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty pozwani nie wskazywali na kwestie formalne wypełnienia weksla wynikające z prawa wekslowego. Zgłoszone zarzuty dotyczyły jedynie stosunku podstawowego, który stanowił podstawę określenia wysokości sumy wekslowej, na jaką przedmiotowy weksel in blanco mógł zostać wypełniony. W dołączonej do weksla deklaracji wekslowej strony wskazały, że powód mógł wypełnić weksel w każdym czasie na sumę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu umowy leasingu operacyjnego nr (...), łącznie z odsetkami oraz kosztami.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że wystawienie weksla in blanco stwarza specjalny rodzaj zobowiązania wekslowego, który rożni się od abstrakcyjnego zobowiązania wynikłego z wydania weksla całkowicie wypełnionego. W sytuacjach w których mamy do czynienia z wekslami in blanco, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym i literaturą przedmiotu, przyjmuje się, że abstrakcyjny charakter zobowiązania dłużnika wekslowego ulega daleko idącemu ograniczeniu i dłużnik ten może podnieść w stosunku do wierzyciela wekslowego zarzuty nie tylko formalne, wynikające z prawa wekslowego, ale również z treści zawartego porozumienia (a w szczególności zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem) i z treścią łączącego strony stosunku podstawowego (art. 10 i art. 17 Prawa wekslowego). Dłużnik może wówczas bez ograniczeń powoływać się na zarzuty pozawekslowe, wynikające ze stosunku podstawowego. Niemniej jednak ciężar dowodu, że roszczenie powoda z tego stosunku w całości albo w części nie istnieje, spoczywa na pozwanym.

Oceniając podniesiony przez pozwanych zarzut przedawnienia Sąd Rejonowy wskazał, że kwestię przedawnienia roszczenia wekslowego reguluje art. 70 u.p.w., który stanowi, iż roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. Przepis ten stanowi więc uregulowanie szczególne względem przepisów obowiązujących w kodeksie cywilnym.

W niniejszej sprawie zarzut przedawnienia nie zasługiwał na uwzględnienie. Między pozwaną spółką a powódką została zawarta umowa leasingu.

Skuteczne rozwiązanie umowy leasingu nastąpiło – stosownie do postanowień umowy - z dniem 15 lipca 2012 roku. Data zakończenia stosunku umownego nie była kwestią sporną. Do roszczeń powódki jako finansującego z tego stosunku prawnego, znajduje zastosowanie 3 – letni termin przedawnienia określony w art. 118 k.c.. Termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, zgodnie z regułą art. 120 k.c., rozpoczyna bieg od dnia, w którym świadczenie ze stosunku podstawowego stało się wymagalne. Zatem w terminie 3 lat od rozwiązania umowy leasingu finansujący uprawniony był do wypełnienia weksla i termin nie został przekroczony.

Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z weksla własnego skierowanego przeciwko wystawcy weksla własnego, zgodnie z art. 70 w związku z art. 103 i 104 Prawa wekslowego, liczy się od dnia płatności weksla. Po ustaleniu wypełnienia weksla w terminie ocenić należy, czy powódka wystąpiła z upływem przed terminem przedawnienia określonym w art. 70 u.p.w.

W niniejszym postępowaniu dzień płatności weksla oznaczony został na 27 września 2017 r., roszczenie wekslowe przeciwko dłużnikom przedawniłoby się więc dopiero z upływem 3 lat od tej daty – tj. 27 września 2020 r. Bezsprzecznie więc pozew został wniesiony przed upływem terminu przedawnienia roszczenia wekslowego, a zatem zarzut pozwanej nie zasługiwał na uwzględnienie.

W sprawie niniejszej bezsporny był fakt, iż strony zawarły umowę leasingu, której zabezpieczenie stanowił wystawiony przez pozwanych weksel in blanco. Ponadto pozwani w zarzutach do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym nie kwestionowali, że wskazana umowa została zakończona, a oni pomimo wezwania nie wykupili weksla we wskazanym terminie. Ostatecznie przyznana została okoliczność, iż pozwani zalegali z płatnością należności wynikających z umowy.

Poza sporem pozostawało także to, iż nie doszło do ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu leasingu na pozwaną spółkę, a pozwani użytkowali przedmiot leasingu do dnia 20 maja 2015 roku.

Zgodnie z treścią postanowień umownych, powódka była uprawniona w takiej sytuacji, do naliczania kary umownej za bezumowne korzystanie z przedmiotu leasingu.

Pozwani nie zgłosili żadnych zarzutów odnośnie wymogów formalnych, jakim powinien odpowiadać weksel. Ponieważ dokument ten został wystawiony in blanco i miał charakter gwarancyjny pozwanym przysługiwały zarzuty związane z wypełnieniem weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem – art. 10 prawa wekslowego. W kwestii ciężaru dowodu w postępowaniu toczącym się na skutek wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, stwierdzając iż to pozwany ma udowodnić zarzuty podważające zasadność żądania pozwu. W przypadku tego rodzaju zarzutów to na dłużnikach wekslowych, a nie na posiadaczu weksla, spoczywa ciężar udowodnienia ich zasadności, zgodnie z dyrektywą zawartą w art. 6 k.c.. Pozwani nie sprostali temu obowiązkowi procesowemu.

Powódka zatem, wobec niewywiązania się pozwanych z zobowiązań umownych, zyskała uprawnienie do naliczenia kary za bezumowne korzystanie z przedmiotu leasingu, który stanowił własność powódki, w wysokości 1/30 średniej miesięcznej Okresowej Opłaty Leasingowej z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstał obowiązek zwrotu. Wobec zakończenia umowy z dniem 15 lipca 2012 roku, pozwani winni zwrócić przedmiot leasingu na własny koszt i ryzyko w terminie nie dłuższym niż 7 dni, czego nie uczynili. Jak wynika z treści dokumentów – pozwani korzystali z samochodu do dnia 21 maja 2015 roku, kiedy to został od nich odebrany pojazd w stanie uszkodzonym po kolizji. Rozliczenie umowy leasingu było przeprowadzone rzetelne i nie budziło wątpliwości Sądu. Nie zostało skutecznie zakwestionowane także przez pozwanych.

Pozwani podnosili jedynie, iż wezwanie do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z przedmiotu leasingu uznali za wysłane omyłkowo, jako że spłacili wszelkie należności względem powódki. Uznali zatem, iż przedmiot leasingu zgodnie z umową, pozostaje w ich posiadaniu. Jednocześnie jednak, w treści zarzutów, dali wyraz swej świadomości co do faktu, iż do przeniesienia własności faktycznie nie doszło – brak było ostatecznie zawartego pisemnego porozumienia z powódką w tym zakresie. Dodatkowo, pozwany M. S. przyznał, iż mogło się zdarzyć, że zalegali z płatnością niektórych należności. Załączone przez pozwanych dowody z dokumentów jedynie potwierdzają bezsporny w zasadzie stan faktyczny, jednakże nie podważają w żaden sposób wyliczeń powódki i zasadności powództwa.

Powódka wykazała zasadność swego roszczenia co do wysokości. Żądana kwota znajduje odzwierciedlenie w treści łączącej strony umowy i wynika z załączonych do akt, niekwestionowanych przez przeciwników procesowych, dokumentów księgowych. Z załączonego do pozwu porozumienia wekslowego wynika, że powódka miała prawo wypełnić w każdym czasie (do chwili spłaty wszelkich zobowiązań z umowy leasingu) na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanego w (...) S.A., wynikającym z przedmiotowej umowy leasingu.

W ocenie Sądu Rejonowego, przedstawione przez powódkę dowody pozwalają ustalić, że powódka wykazała, iż wypełniła weksel zgodnie z deklaracją wekslową, a więc że kwota wpisana w wekslu odpowiada rzeczywistemu zadłużeniu pozwanych wynikającemu z zawartej pomiędzy stronami umowy leasingu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy uznał, że w strona powodowa prawidłowo wypełniła weksel na kwotę dochodzoną pozwem i na podstawie art. 496 k.p.c. utrzymał w całości nakaz zapłaty z dnia z 9 listopada 2017 roku wydany w postępowaniu nakazowym.

Powyższy wyrok zaskarżyli jednobrzmiącymi apelacjami wszyscy pozwani.

Skarżący zarzucili wyrokowi:

1) naruszenie prawa materialnego - art. 10 ustawy Prawo wekslowe w związku z art. 118 k.c. i art. 120 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji, gdy strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, a tym samym zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, w związku z czym zobowiązanie wekslowe nie powstało;

2) naruszenie art. 484 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, gdy zastrzeżona kara umowna była rażąco wygórowana, co uzasadniało miarkowanie jej wysokości przez Sąd pierwszej instancji;

Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wnieśli o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie w całości nakazu zapłaty z dnia 9 listopada 2017 roku, wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi, w sprawie I Nc 959/17 i oddalenie powództwa w całości;

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych solidarnie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym z tytułu zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że z uwagi na datę wniesienia zażalenia w sprawie znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie zmian wprowadzonych ustawą z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 roku, poz. 1469).

Wobec faktu, że sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacjach nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku zawierać będzie jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Apelacje są niezasadne i jako takie podlegają oddaleniu.

Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własny stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy.

Na wstępie podzielić należy pogląd, że co do zasady również poręczyciele wekslowi podnosić mogą zarzuty wywodzone ze stosunku podstawowego.

Dopuszczalność powoływania się w toku postępowania na podstawę faktyczną i prawną, wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym został wystawiony weksel nie może budzić wątpliwości, wobec jednoznacznego i utrwalonego stanowiska doktryny i judykatury (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 79, uchwała połączonych Izb Sądu Najwyższego: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 kwietnia 1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 124 lub wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2000 r., V CKN 136/00, OSNC 2001, nr 6, poz. 89). Niewątpliwie wystawca weksla własnego, pozwany przez remitenta, może bronić się w postępowaniu wywołanym zarzutami od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla wszelkimi zarzutami wynikającymi ze stosunku prawnego leżącego u podstaw zobowiązania wekslowego. Takie stanowisko jednolicie przyjmowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego, między innymi w orzeczeniach z dnia 25 XI 1963 r., III CO 56/63, OSN 1966/2/12, z dnia 21 X 1998 r., II CKN 10/98, OSNC 1999/5/93, z dnia 18 XI 1999 r., I CKN 215/98, OSNC 2000/7-8/128 oraz z dnia 26 I 2001 r., II CKN 25/00, OSNC 2001/7-8/117.

W myśl z kolei art. 32 zd. pierwsze Prawa wekslowego poręczyciel odpowiada tak jak ten, za kogo poręczył, a zatem przysługują mu takie same zarzuty wobec remitenta, jak wystawcy weksla, za którego poręczył, poza zarzutami ściśle osobistymi tego dłużnika. Ponadto poręczycielowi przysługują zarzuty ze stosunku poręczenia łączącego go z wierzycielem wekslowym. Poręczenie wekslowe jest bowiem zobowiązaniem samoistnym.

Zgodnie z poglądem akceptowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, poręczyciel, który udzielił poręczenia na wekslu in blanco, może - do czasu indosowania weksla przez remitenta - powoływać się na wypełnienie weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem. Podpisanie deklaracji wekslowej przez poręczyciela nie stanowi natomiast przesłanki warunkującej możliwość powoływania się poręczyciela na zarzuty z tzw. stosunku podstawowego, albowiem istotą awalu jest to, że poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo jak ten, za kogo poręczył. Jeżeli więc poręczył za wystawcę weksla własnego jest głównym dłużnikiem wekslowym. Odpowiedzialność poręczyciela wekslowego zależy od tych samych przesłanek, co odpowiedzialność osoby, za którą poręczył. Ponadto treść jego zobowiązania jest taka sama jak treść zobowiązania osoby, za którą poręczył. Prawo wekslowe nie określa przy tym, jakimi zarzutami poręczyciel wekslowy może się zasłaniać wobec posiadacza weksla, skoro jednak odpowiada tak samo, jak ten za kogo poręczył, przysługuje mu prawo podnoszenia także wszelkich zarzutów, jakie przysługują tej osobie, a do nich zalicza się zarzuty subiektywne, oparte na stosunkach osobistych osoby, za którą poręczył, z osobą posiadającą weksel (tak. I. Heropolitańska, w: Komentarz do art. 32 ustawy - Prawo wekslowe).

W realiach przedmiotowej sprawy zarzuty podnoszone przez skarżących w apelacjach muszą być jednak uznane za chybione.

W pierwszej kolejności pozwani twierdzili, że roszczenia powódki uległy przedawnieniu.

Akceptując argumentację podniesioną w tym zakresie przez Sąd Rejonowy należy dodatkowo ją uzupełnić o kwestię dotyczącą ewentualnego przedawnienia w kontekście stosunku podstawowego.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że strony zawarły umowę leasingu, która jest umowa nazwaną, a tym samym regulowaną przepisami ustawy Kodeks Cywilny, art. 709 ¹ - art. 709 ¹⁸ . Wobec tego przy umowie tego rodzaju w pierwszej kolejności zastosowanie mają przepisy dotyczące umowy leasingu.

Ustawodawca nie wprowadził, w zakresie przepisów dotyczących umowy leasingu, instytucji przedawnienia roszczenia. Dlatego też w sprawach nieuregulowanych zastosowanie mają przepisy ogólne kodeksu cywilnego w tym art. 118 w zw. z art. 120 k.c. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat sześć, a dla roszczeń o świadczenie okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Natomiast bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, art. 120 k.c. zdanie pierwsze.

Mieć należy na uwadze, że powód domagał się zapłaty należności wynikającej z zawartej miedzy stronami umowy leasingu w ramach prowadzonej przez strony działalności gospodarczej. Wobec czego, odnosząc się do ogólnej zasady z art. 118 k.c., termin przedawnienia roszczenia wynosi 3 lata. Natomiast w odniesieniu do reguły z art. 120 k.c. należy zaznaczyć, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia.

Roszczenie staje się wymagalne od chwili, w której wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 marca 2014 r. I ACa 1212/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2014 r. V CSK 421/13). W świetle powołanego orzecznictwa oraz art. 120 § 1 zd. 2 wymagalność roszczenia może zależeć od podjęcia przez wierzyciela określonej czynności, wobec czego bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Na tle powyższych rozważań zauważyć należy, że powódka miała realną możliwość określenia wartości zobowiązania pozwanych z chwilą zbycia przedmiotu leasingu. Powódka przedmiot leasingu zbyła 10 czerwca 2015 r. i po tym dniu miała realną możliwość dochodzenia roszczenia od pozwanych, wobec czego bieg terminu przedawnienia roszczenia należy liczyć od 11 czerwca 2015 roku.

Powództwo zostało wniesione w dniu 18 października 2017 roku.

Zatem z powyższego wynika, że nie można uznać za zasadny zarzut przedawnienia podnoszony przez pozwanych, bowiem dochodzone przez powódkę roszczenie nie uległo przedawnieniu.

Nie sposób również podzielić poglądu pozwanych, że zawarta w umowie kara umowna była rażąco wygórowana.

Przede wszystkim należy zauważyć, że uzasadnienie wywiedzionych apelacji nie zawiera w tym przedmiocie argumentacji poza stwierdzeniem pozwanych, że kara umowna w kwocie 29,30 złotych za każdy dzień opóźnienia w zwrocie przedmiotu leasingu jest rażąco wygórowana. Odnosząc się do tej kwestii w zakresie objętym argumentacją pozwanych nie sposób przyjąć aby uiszczenie kwoty 29,30 złotych dziennie de facto za możliwość korzystania w tym okresie przez pozwanych z samochodu osobowego było nadmiernie wygórowane, porównując ją choćby do stawek najmu pojazdów, obowiązujących w wypożyczalniach.

Niezależnie od tego należy przypomnieć, że Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w mającej moc zasady prawnej uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r. (III CZP 61/03), że „zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody”. Uzasadnione jest także wzięcie pod rozwagę przez sąd, przy dokonywaniu miarkowania, takich okoliczności, jak: zakres i czas trwania naruszenia przez dłużnika jego powinności wynikających z zobowiązania, wagę naruszonych powinności, zagrożenie dalszymi naruszeniami powinności dłużnika i zgodny zamiar stron w zakresie przyjętego przez strony celu zastrzeżenia kary umownej w danej wysokości.

Stosując instytucję miarkowania, sąd powinien mieć na względzie nie tylko funkcję kompensacyjną kary umownej, polegającą na naprawieniu szkody, lecz także pozostałe podstawowe funkcje kary umownej, jakimi są funkcja stymulująca wykonanie zobowiązania oraz funkcja represyjna w postaci sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Dlatego postuluje się ostrożne i powściągliwe stosowanie prawa redukcji, pamiętając, że miarkowanie osłabia skutek stymulacyjno-represyjny oraz kompensacyjny kary umownej, a nadto redukcja stanowi modyfikację treści zobowiązania określonego w umowie (wyrok SN z dnia 12 maja 2006 r., V CSK 55/06).

W realiach przedmiotowej sprawy, biorąc w szczególności pod uwagę czas trwania naruszenia przez dłużnika jego powinności wynikających z zobowiązania w postaci obowiązku zwrotu przedmiotu leasingu oraz fakt, że dłużnik naruszył jeden ze swych podstawowych obowiązków określonych w umowie nie sposób przyjąć aby zachodziły podstawy do miarkowania zasądzonej kary umownej.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy oddalił wywiedzione w sprawie apelacje a to na podstawie art. 385 k.p.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki została ustalona na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

Biorąc pod uwagę stopień zawiłości sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika powódki i jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności fakt, iż w toku postępowania apelacyjnego nie było prowadzone postępowanie dowodowe i zakończyło się ono na pierwszej rozprawie, brak było podstaw do ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika powódki w wysokości innej niż minimalne, przewidziane przepisami wyżej wskazanego rozporządzenia.