Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 października 2019 r., wydanym
w sprawie z powództwa J. S. przeciwko K. R.
o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od J. S. na rzecz K. R. kwotę 2 417 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W przedmiotowej sprawie powód dochodził zasądzenia kwoty 40 551,77 złotych tytułem rozliczenia konkubinatu, wskazując jako podstawę żądania przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Strony żyły w konkubinacie od marca 1998r. do marca 2010r. W czasie trwania konkubinatu strony ze środków wspólnych dokonywały nakładów na remonty i nabycie na własność dwóch (...) lokali, nr 11 przy ul. (...) i nr 14 przy ul. (...), które początkowo miały status lokali komunalnych. Lokale te były przedmiotem zamian pomiędzy pozwaną a jej koleżanką A. T.: zamiany pierwotnej w czasie komunalnego statusu lokali i zwrotnej po nabyciu praw własności. Wydatki związane z remontami i wykupieniem lokali powód oszacował na 83 129,74 zł i w niniejszym procesie dochodził zwrotu połowy tej kwoty. Sąd oddalił powództwo jako nieudowodnione, ale także w związku
z uznaniem, że powód uzyskał już znaczne środki związane z rozliczeniem konkubinatu.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, który zaskarżył to orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów procedury, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, to jest: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. przez bezpodstawną odmowę przyznania waloru wiarygodności zeznaniom powoda, a także przez pominięcie zeznań zawnioskowanych przez powoda świadków i dokumentów; art. 232 k.p.c. przez bezpodstawne przyjęcie, że powód nie wykazał bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej oraz art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. wobec zaniechania przeprowadzenia z urzędu dowodu z opinii biegłego do spraw budownictwa. Na tych podstawach skarżący wniósł o uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Na rozprawie apelacyjnej skarżący dodatkowo podniósł zarzut naruszenia art. 228 § 1 k.p.c. i 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne, które poczynił Sąd Rejonowy są nieco chaotyczne
i ogólnikowe, ale stan ten koresponduje ze sposobem zbudowania roszczenia, które w niniejszej sprawie zgłoszono pod osąd. Apelacja nie prowadzi do usunięcia tych mankamentów. Z tego względu już teraz trzeba przesądzić, że skarżącemu nie udało się podważyć podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, co umożliwiło Sądowi odwoławczemu przyjęcie za własne ustaleń faktycznych, które poczynił Sąd I instancji.

Skarżący postawiła wyłącznie zarzuty naruszenia procedury cywilnej. Wśród nich znalazły się zastrzeżenia do sposobu oceny materiału dowodowego sprawy (art. 233 § 1 k.p.c.) i zagadnienia dotyczące udowodnienia roszczenia co do zasady i wysokości. Nie ma wątpliwości, że analiza trafności rozstrzygnięcia musi rozpocząć się od zbadania prawidłowości oceny materiału dowodowego. Celem oceny dowodów jest ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Dopiero po przesądzeniu prawidłowości ustaleń faktycznych można zbadać czy fakty te właściwie podciągnięto pod prawo materialne. W rozstrzyganej sprawie nie jest to zadanie łatwe, gdyż roszczenie zbudowano w sposób uproszczony, nieprzystający do złożoności uwarunkowań prawnych i faktycznych. Z tego względu w pierwszej kolejności trzeba wskazać istotę roszczenia. Dopiero na tej podstawie można ocenić czy ustalono wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, ewentualnie wskazać stronę, która ponosi procesową odpowiedzialność za niedostatki w tym zakresie.

Skarżący odwołał się do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). Niewątpliwie do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe należące do drugiej z tych osób zastosowanie znaleźć powinny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2000 r., sygn. akt IV CKN 32/00, OSNC 2000, nr 12, poz. 222). Jednak powołując się na inwestycje konkubentów
w dwa lokale mieszkalne, skarżący nie dostrzegł znaczenia okoliczności, że tylko jeden z tych lokali, położony przy ul. (...), stanowi własność pozwanej. Trzeba podkreślić, że przesłanką powstania roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest m.in. to, że wzbogacony uzyskał korzyść bez podstawy prawnej. Przy czym zasądzeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia podlega kwota odpowiadająca wartości wzbogacenia istniejącego w chwili wyrokowania, co oznacza konieczność jej ustalenia według stanu wzbogacenia i cen z chwili wyrokowania (tak, słusznie Sąd Najwyższy w wyroku z 21 marca 2018 r., V CSK 215/17, L.).
W przypadku lokalu przy ul. (...) trudno uchwycić istniejące wzbogacenie pozwanej. W każdym razie skarżący nie wskazał w czym upatruje to wzbogacenie. W realiach faktycznych tej sprawy do nakładów na ten lokal właściwsze wydaje się odwołanie się do rozliczenia nakładów posiadaczy (art. 226 k.c.). Przy takim podejściu wątpliwa jest legitymacja bierna pozwanej, chyba że można mówić o rozliczeniu wspólnej wierzytelności z tytułu nakładów w stosunku do osoby trzeciej. Takie roszczenie, nawet przy uwzględnieniu zasady, że strona daje fakty, a sąd prawo, trzeba jednak odpowiednio zbudować, przede wszystkim rozdzielić nakłady konieczne od użytecznych, wyliczyć je i udowodnić.

Po określeniu istoty roszczenia można przejść do oceny materiału dowodowego i pozostałych zarzutów proceduralnych. Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy uznać za całkowicie niezasadne, a w znacznej części wręcz zbudowane wadliwie, bo bez wzięcia pod uwagę okoliczności, że przedmiotem dowodzenia są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). Dowody z dokumentów, które zostały przywołane w zarzucie apelacyjnym (zarzut 1a. ii.) nie spełniały warunku istotności. Dokumenty te nie zostały dostatecznie powiązane z podstawą prawną roszczenia – dotyczą dwóch lokali, różnych okresów i sytuacji prawnych (inwestycje w lokale komunalne, później w lokal stanowiący własność osoby fizycznej – koleżanki pozwanej oraz inwestycje w lokal pozwanej), a nawet czasu po ustaniu konkubinatu, to jest po marcu 2010 roku. Skarżący skupił się na wykazaniu kwot wydatkowanych w związku z inwestycjami w lokale (choć w zestawieniu z k. 11 pojawia się także wartość pracy własnej pozwanego), choć w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia nie ma znaczenia jaką kwotę powód przeznaczył na remont mieszkania będącego własnością konkubiny, istotne jest jaki był stan jej wzbogacenia w czasie orzekania. Podobnie z ewentualną wierzytelnością z tytułu nakładów posiadacza, których wartość trzeba wyliczyć zgodnie z wskazaniami z art. 226 k.c., a nie przez wskazanie wartości zainwestowanych środków. Z tych przyczyn dokumenty te nie dowodzą okoliczności, które decydowały o zasadności roszczenia. Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia pozostawały sporne, a więc całkowicie bezpodstawne było odwołanie się do art. 228 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. Pozwana konsekwentnie kwestionowała fakt utrzymywania stanu wzbogacenia kosztem majątku skarżącego. Powód – mimo spoczywającego na nim, zgodnie z art. 6 k.c., ciężaru dowodu – zaniechał właściwej inicjatywy dowodowej, nie spełnił obowiązku z art. 232 zd. 1 k.p.c. Od razu należy dodać, że sąd orzekający nie mógł naruszyć tego przepisu, gdyż norma w nim wyrażona skierowana jest do stron, określa ich obowiązek procesowy. Zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. polegał więc na nieporozumieniu. Nadto zupełnie bezzasadne było, wyrażone w zarzucie naruszenia art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw.
z art. 278 § 1 k.p.c., oczekiwanie podjęcia przez sąd działania z urzędu. Skarżący wadliwie określił żądanie i nie dostrzegł wymaganego przedmiotu dowodzenia, a więc w procesie kontradyktoryjnym ponosi konsekwencję
w postaci przegrania sprawy. Uprawnienie z art. 232 zd. 2 k.p.c. ma charakter wyjątku od zasady. Może być stosowane w szczególnych sytuacjach, gdy strona została pozbawiona możliwości zgłoszenia dowodu, a ponadto za podjęciem działań z urzędu przemawiał charakter sprawy obejmujący również element interesu publicznego oraz problem dotyczący szerszego grona osób
i trudności w wykazaniu wysokości roszczenia (tak, słusznie Sąd Najwyższy
w wyroku z 6 maja 2010 r., II CSK 602/09, L.).

Nie ma także racji skarżący, że doszło do naruszenia zasad oceny dowodów w odniesieniu do osobowych źródeł dowodowych – przesłuchania powoda i zgłoszonych przez niego świadków. Dowody te, podobnie jak załączone do pozwu dokumenty, koncentrowały się na samym fakcie ponoszenia nakładów i dokonywania wydatków. W tym zakresie aktualne są uwagi poczynione w poprzednim akapicie, co do istotności tych okoliczności. Wprawdzie Sąd Rejonowy nie odniósł się do tych dowodów w wymaganym zakresie, co jest błędem, ale nie był to błąd istotny dla rozstrzygnięcia. Materiał dowodowy tej sprawy nie dawał podstaw do zasądzenia jakichkolwiek kwot, co słusznie zostało wskazane przez Sąd I instancji, niezależnie od nie do końca logicznego i konsekwentnego uzasadnienia tego stanowiska.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając stronę przegrywającą kosztami zastępstwa procesowego, których wysokość wynika z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).