Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z 1 lutego 2022 roku w sprawie I C 833/18 z powództwa M. G. (1) i M. G. (2) przeciwko (...) spółce akcyjnej w W. o zapłatę:

–

w punkcie 1 zasądzono od pozwanego łącznie na rzecz powodów 49.834,14 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 września 2017 roku do dnia zapłaty;

–

w punkcie 2 oddalono powództwo w pozostałym zakresie;

–

w punkcie 3 zasądzono od pozwanego łącznie na rzecz powodów 5.934 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

–

w punkcie 4 nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi 2.899,23 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

W świetle uzasadnienia wskazanego wyroku Sąd I instancji ustalił, że 12 listopada 2007 roku w W. pomiędzy powodem, działającym ówcześnie pod (...) Bank spółka akcyjna w W., a powodami została zawarta umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem franka szwajcarskiego ( (...)). Celem kredytu było sfinansowanie zakupu działki gruntu oznaczonej nr 86/5 położonej w miejscowości K. gmina S. oraz refinansowanie nakładów poniesionych tytułem wkładu własnego i sfinansowanie opłat związanych z zaciągnięciem kredytu. Kwota kredytu wynosiła 450.000 zł, walutą waloryzacji kredytu był frank szwajcarski, okres kredytowania wynosił 360 miesięcy, od 12 listopada 2007 roku do 10 listopada 2037 roku. Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec 16 października 2007 roku wg kursu kupna waluty z tabeli kursowej pozwanego wynosiła 207.545,42 CHF. Zaznaczono w umowie, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku.

Spłata kredytu miała następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, płatnych w terminie do 10. dnia każdego miesiąca. Prowizja Banku wyniosła 0,00 % kwoty kredytu, oprocentowanie na dzień wydania decyzji kredytowej 3,78 % w stosunku rocznym, marża banku 1,00 %. Spłata kredytu miała następować na podstawie nieodwołalnego przez czas trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu z rachunku określonego w umowie. Kredyt oprocentowany został według zmiennej stopy procentowej. Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej została ustalona jako stawka bazowa LIBOR 3M z 29 września 2007 roku, powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę pozwanego w wysokości 1,00 %. Pozwany co miesiąc dokonywać miał porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego z wyłączeniem sobót poprzedniego miesiąca i dokona zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stawki bazowej o co najmniej 0,10 punktu procentowego.

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo-odsetkowych w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat, który stanowi integralną część umowy i jest doręczany kredytobiorcom listem poleconym w terminie 14 dni od daty uruchomienia kredytu. Harmonogram spłat był sporządzany we frankach szwajcarskich. Pierwsza rata kapitałowo-odsetkowa miała być płatna po co najmniej 28 dniach od daty uruchomienia kredytu, nie później jednak niż po 61 dniach od daty uruchomienia kredytu. Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane były w złotych po uprzednim przeliczeniu według kursu sprzedaży franka szwajcarskiego z tabeli kursowej pozwanego, obowiązującego na dzień spłaty o 14:50. Odsetki naliczano w okresach miesięcznych licząc od dnia uruchomienia kredytu przyjmując, że rok liczy 365 dni.

Integralną część umowy stanowił „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów”. Kredytobiorcy oświadczyli w formularzu umowy, że przed zawarciem umowy zapoznali się z tym dokumentem i uznają jego wiążący charakter. Uzgodniono solidarność odpowiedzialności kredytobiorców.

Zabezpieczenia kredytu zostały określone w § 3 umowy. Do zabezpieczeń kredytu należało ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu w (...) S.A. na 36-miesieczny okres ubezpieczenia, przy czym o ile z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie następowała całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlegało automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie mógł przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Powodowie upoważnili pozwanego do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę tj. 3.710 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji.

Umowa kredytu została zawarta na podstawie złożonego 2 października 2007 roku przez powodów wniosku o udzielenie kredytu oraz decyzji kredytowej nr (...). Wnioskowali o udzielenie kredytu w kwocie 450.000 zł, jako walutę kredytu oznaczyli franka szwajcarskiego, okres spłaty 360 miesięcy.

Kredyt został uruchomiony na wniosek powodów z 12 listopada 2007 roku; wypłata kredytu nastąpiła 4 stycznia 2008 roku.

Siódmego marca 2013 roku strony zawarły aneks do umowy nr (...), wprowadzający możliwość spłaty kredytu bezpośrednio we franku szwajcarskim. Zgodnie z § 6 ust. 1 i 4 aneksu w przypadku, gdy kredytobiorca dokona wyboru spłaty kredytu w złotych po uprzednim złożeniu dyspozycji spłaty kredytu w walucie waloryzacji (powrót do spłaty w złotych) kursy kupna/sprzedaży walut, jak również spreadu walutowego wyznaczane są z uwzględnieniem poniższych czynników: bieżących notowań kursów wymiany walut na runku międzybankowym, podaży i popytu na waluty na rynku krajowym, różnicy stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku krajowym, płynności rynku walutowego i stanu bilansu płatniczego i handlowego.

W okresie od 11 lutego 2008 roku do 10 lipca 2009 roku powodowie zapłacili pozwanemu tytułem rat kapitałowo-odsetkowych 40.954,03 zł.

W okresie od 4 stycznia 2008 roku do 26 lutego 2017 roku powodowie ponieśli następujące koszty dotyczące niskiego wkładu własnego: opłata pierwotna 3.710 zł pobrana 4 stycznia 2008 roku, opłata za kontynuację 3.466,70 zł pobrana 3 marca 2011 roku i opłata za II kontynuację 1.712,41 zł pobrana 3 marca 2014 roku.

Umowa zawarta z powodami została zgłoszona przez Bank do (...) S.A., środki uzyskane od powodów Bank przekazał ubezpieczycielowi.

Przy założeniu, że spłata kredytu powodów następuje z pominięciem klauzuli indeksacji, tj. przy założeniu, że kapitał został wypłacony w wysokości 450.000 zł, kredyt uruchomiono 4 stycznia 2008 roku, oprocentowanie to LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego + stała marża Banku, raty kapitałowo-odsetkowe są równe, liczba rat wynosi 360, a pierwsza pełna rata kapitałowo-odsetkowa płatna była 10 lutego 2008 roku, w okresie od 11 lutego 2008 roku do 10 czerwca 2013 roku nadpłata powodów z tytułu spłaty kredytu wynosi 42957,95 zł.

Trzynastego listopada 2017 roku powodowie wystąpili do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej, wnosząc o wezwanie do zawarcia ugody, w ramach której pozwany zapłaci na ich rzecz 155.818,31 zł oraz 43.727,30 CHF ewentualnie kwoty 128.889,11 zł. Na posiedzeniu pojednawczym do ugody nie doszło, nie stawił się zawezwany.

Powodowie są prawnikami. W dacie zawarcia umowy kredytu powód prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług prawnych.

Nieruchomość została zakupiona na cele mieszkaniowe powodów. Powodowie zamierzali wybudować na zakupionej działce dom.

Pozwany został powodom polecony przez doradcę kredytowego, jako oferujący kredyty hipoteczne na korzystnych warunkach. Rozmowa dotyczyła wyłącznie kredytu hipotecznego. Kredyt we frankach szwajcarskich został powodom rekomendowany przez doradcę jako bezpieczny i najtańszy kredyt dla konsumenta, umożliwiający także sfinansowanie kosztów okołokredytowych. Doradca informował, że frank szwajcarski to najbezpieczniejsza waluta świata, stabilna i powszechnie wykorzystywana do obniżenia kosztów kredytu lub zwiększenia zdolności kredytowej. Kwestia waluty nie była eksponowana przez doradcę, nie było mowy o spreadzie. Przed podpisaniem umowy powodom przedstawiono do podpisu oświadczenie o ryzyku kursowym, ale dokument ten był przedstawiony jako formalność wymagana do zawarcia umowy. Ryzyko kursowe było bagatelizowane. Dopiero dziś powodowie mają świadomość, że wówczas nie rozumieli mechanizmów kursowych, o których mowa w umowie. Powodowie negocjowali wysokość marży pozwanego. Pozostałe kwestie nie podlegały negocjacjom – doradca informował, że pozwany nie zgadza się na zmiany umowy, a wzór umowy nie podlega negocjacjom. W zakresie zabezpieczenia kredytu powodowie rozumieli, że to pozwany wybiera sposoby zabezpieczenia i narzuca je klientom. Zostali poinformowani, że warunkiem udzielenia kredytu jest ubezpieczenie niskiego wkładu własnego.

Powodowie podpisali aneks do umowy kredytu wyłącznie w celu obniżenia kosztów kredytu.

Obecnie powodowie nie akceptują utrzymania w mocy postanowień abuzywnych umowy, akceptują unieważnienie umowy. Rozumieją, że w przypadku uznania umowy za nieważną stanie się wymagalne ich zobowiązanie względem pozwanego, rozumiane jako obowiązek zwrotu udostępnionych przez pozwanego środków w złotówkach, pomniejszonych o dokonane spłaty.

Nie ma ekonomicznego uzasadnienia udzielania przez pozwanego kredytu złotowego oprocentowanego według stopy procentowej właściwej jak dla kredytów waloryzowanych, zamiast stóp referencyjnych właściwych dla kredytów złotowych. Koszt pozyskania pieniądza powinien być dostosowany do rynku, z którego pochodzi ten pieniądz. Wzrost kursu waluty nie jest źródłem zysku dla banku. Fakt, że kredytobiorca uzyskał oprocentowanie oparte o stawkę LIBOR wynikał z faktu, że kredyt był indeksowany kursem franka szwajcarskiego. Pozwany dostosował oprocentowanie kredytu do waluty kredytu. Udzielenie przez pozwanego kredytu lub pożyczki waloryzowanej kursem waluty obcej skutkuje po stronie banku powstaniem ryzyka kursowego i zmiany stóp procentowych.

W tak ustalonym stanie faktycznym zważono, że sama konstrukcja kredytu indeksowanego do waluty obcej jest w świetle polskiego prawa dopuszczalna. Wątpliwości Sądu Rejonowego wzbudziło natomiast ukształtowanie metody ustalania wysokości kursu, a to w kontekście instytucji niedozwolonych postanowień umownych, przewidzianej w art. 385 ¹ i następnych k.c.1. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że badanie abuzywności winno być dokonywane nie przez pryzmat sposobu wykonywania umowy, ale podług samego ukształtowania w badanych postanowieniach praw i obowiązków stron umowy.

Przeprowadziwszy szczegółową analizę orzecznictwa i piśmiennictwa w tym zakresie, której powtarzanie obecnie jest najzupełniej zbędne, a którą Sąd Okręgowy podziela, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że w sposób niewątpliwy powodom przysługuje status konsumentów. Sporne postanowienia nie były indywidualnie negocjowane. Przekonująco również wywiedziono, że w istocie kwestia czy owe postanowienia, dotyczące indeksacji, traktować należy jako określające główne świadczenia stron czy też nie, nie ma bezpośredniego znaczenia dla możliwości ich kontroli w ramach instytucji niedozwolonych postanowień umownych, a to z racji niejednoznaczności i niejasności elementów branych pod uwagę przy określaniu wysokości kolejnych rat, a tym samym wysokości zadłużenia, nie obejmuje ich zatem wyłączenie z art. 385 ¹ § 1 zd. II k.c. Sąd I instancji, przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego stwierdził, że nie budzi wątpliwości, iż analizowane postanowienia umowne mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron. To zaś doprowadziło Sąd Rejonowy do konstatacji iż nie istnieje możliwość utrzymania w mocy umowy stron, z której ze względu na ich abuzywność wyeliminowano postanowienia określające główne świadczenia stron. Oznacza to, że analizowana umowa nie wiąże stron od samego początku.

Odnosząc się do aneksu, Sąd I instancji wskazał, że wobec przyjęcia iż umowa kredytu jest nieważna, bez znaczenia pozostaje zawarcie 7 marca 2013 roku przez strony aneksu do umowy. Ponadto wprowadzenie na podstawie przedmiotowego aneksu możliwości spłaty kredytu bezpośrednio we frankach szwajcarskich nie zmieniało samego mechanizmu indeksacji, a tym samym nie wpływa na możliwość kwestionowania określających go postanowień umownych. Samo umożliwienie spłaty bezpośrednio w walucie obcej nie rozwiązuje problemu dotyczącego określenia kursu, po którym przeliczona została kwota kredytu oddawana do dyspozycji kredytobiorcy.

Następnie Sąd Rejonowy przeprowadził analizę postanowień umowy dotyczących zabezpieczenia kredytu. Uznał je za odrębne uzgodnienie stron w ramach stosunku kredytowego, funkcjonalnie z nim powiązane, jednakże zachowujące odrębność jako stosunek prawny. Niemniej równie szczegółowa, jak przy postanowieniach dotyczących indeksacji kredytu, analiza zawartego w tym zakresie kontraktu, doprowadziła do wniosku iż również te postanowienia, jako abuzywne, nie wiążą powodów.

W konsekwencji Sąd I instancji przyjął, że na podstawie art. 410 § 1 k.c. powodowie mogą żądać zwrotu świadczeń jako nienależnych w łącznej wysokości 49.834,14 zł; nie podzielił przy tym zarzutu przedawnienia.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia to roszczenie bezterminowe, a jego wymagalność zależy od wezwania o zwrot świadczenia (art. 481 k.c.). Powodowie wezwali pozwanego do zapłaty wyższej kwoty, obejmującej także raty kapitałowo-odsetkowe zapłacone od lutego 2008 roku do lipca 2009 roku oraz opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w piśmie z dnia 11 września 2017 roku zatytułowanym (...). W piśmie tym zgłosili skonkretyzowane co do wysokości roszczenie oraz zakreślili termin zapłaty do 26 września 2017 roku. Od dnia następnego po zakreślonym terminie, zatem od 27 września 2017 roku, pozwany popadł w opóźnienie, za okres którego powodowie mogą żądać odsetek. Żądanie zasądzenia odsetek od daty wcześniejszej – 25 września 2017 roku – podlegało oddaleniu.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, w przedmiocie kosztów orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.2 uwzględniając, że powodowie ulegli w wyroku jedynie co do żądania odsetkowego za dwa dni. Z tego względu zasądzono od pozwanego na rzecz powodów zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości. Na zasądzoną kwotę złożyły się opłata od pozwu 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 3.600 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł oraz zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego 1.000 zł, a także koszty postępowania pojednawczego 3.017 zł. W ocenie Sądu charakter sprawy i przebieg postępowania nie uzasadniał zasądzenia wynagrodzenia pełnomocnika w podwójnej stawce.

W sprawie pozostały wydatki pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa w łącznej wysokości 2.899,23 zł, którymi należało obciążyć pozwanego na podstawie art. 83 ust 2 w związku z art. 113 ust. 1 u.k.s.c.3 w związku z art. 100 k.c.4

Apelację od omówionego wyżej wyroku w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powodów 49.834,14 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 27 września 2017 roku do dnia zapłaty, w zakresie nakazania pobrania od pozwanego kwoty 2.899,33 zł tytułem nieuiszczonych kosztów procesu oraz w zakresie zasądzonych na rzecz powodów kosztów procesu, to jest w części wskazanej w punktach 1, 3 i 4 wyroku wywiódł pozwany, działając przez swojego pełnomocnika w osobie adwokata, występującego także w I instancji. W apelacji zarzucono naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego.

W zakresie prawa procesowego zdaniem apelującego doszło do naruszenia:

–

art. 233 § 1 w związku z 271 § 1 k.p.c. przez nieprawidłową ocenę zeznań świadka M. D. i stwierdzenie, że nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (zarzut I);

–

art. 233 § 1 w związku z art. 278 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodu z opinii biegłego z listopada 2019 roku z której wynika, że gdyby kwota kredytu udzielonego na podstawie umowy i raty były przeliczane według kursu średniego NBP, niezależnie od błędów matematycznych zawartych w opinii, to nadpłata wynosiłaby 2.299,68 zł, która to okoliczność, mając na uwadze wysokość udzielonego kredytu 450.000 zł oraz okres kredytowania 360 miesięcy wprost wskazuje, że pozwany nie ustalał kursów dowolnie, zaś jego kursy były kursami rynkowymi i nie doszło do pokrzywdzenia powodów, tym bardziej w sposób rażący, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ skutkowało uznaniem przez Sąd, że sporne postanowienia mają charakter abuzywny i nie wiążą stron, wskutek czego Sąd uwzględnił powództwo (zarzut II);

–

art. 233 § 1 w związku z art. 299 k.p.c. przez oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach powodów w zakresie, w jakim były one niewiarygodne i sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, były sprzeczne z zeznaniami świadka, oraz dokumentacją kredytową i innymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji przekonania o abuzywności spornych postanowień, a między innymi w oparciu o zarzut abuzywności, Sąd I instancji stwierdził bezpodstawne wzbogacenie po stronie pozwanego i zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz powodów (zarzut III);

–

art. 227 w związku z art. 233 § 1 w związku z art. 327 ¹ § 1 k.p.c. przez błędną ocenę części dowodów z dokumentów i niepoczynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co w szczególności dotyczy Pism Okólnych zmieniających Regulamin i zawierających projekty Aneksów do Umowy, Raportu UOKiK dotyczącego spreadów, Raportów Komisji Nadzoru Finansowego, Pisma Banku do Prezesa UOKiK, Ekspertyzy prof. A. R. „Tabela Kursowa mBanku - metodyka oraz analiza porównawcza" (dowody załączone do odpowiedzi na pozew w formie papierowej) oraz pliku „Korelacje - tabela", (zapisanego na załączonej do odpowiedzi na pozew płyty CD), mimo iż mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dowodzą, że Bank nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów (...)/PLN oraz w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, co z powołanych dokumentów wynika, a do czego Sąd I instancji się nie odniósł, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ między innymi w oparciu o zarzut abuzywności Sąd stwierdził nieważność umowy i zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz powoda (zarzut IV);

–

art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności przez:

–

bezpodstawne przyjęcie, że pozwany miał możliwość dowolnego, arbitralnego ustalania poziomu publikowanych kursów walutowych podczas gdy umowa zawiera odesłanie do Tabeli Kursów Walut Obcych, publikowanej przez pozwanego, która z definicji musi zawierać kursy na poziomie rynkowym (zarzut V.a),

–

bezpodstawne przyjęcie, że pozwany nie pouczył powodów w należyty sposób o związanych z umową ryzykach, podczas gdy dokumentacja kredytowa zawiera oświadczenia powodów złożone po przedstawieniu stosownych materiałów i pouczeń, a sama treść tych oświadczeń wskazuje na ryzyka związane z umową, w szczególności ryzyko kursowe, a udzielanie szczegółowych pouczeń było obowiązkiem pracowników i przedstawicieli (pośredników) Banku, co przekazywano im na szkoleniach (zarzut V.b),

–

bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom, podczas gdy: inaczej zeznał świadek M. D., powodowie wypełniając wniosek kredytowy i wskazując kwotę kredytu, jednocześnie zawnioskowali o kwotę w złotówkach oraz zaznaczyli jako walutę kredytu (...) co oznacza, po pierwsze, że negocjowano z pewnością co najmniej te parametry kredytu, jak również, że to z warunków zawnioskowanych przez powodów (kwota w PLN - kredyt w (...)) wynikała konieczność wprowadzenia mechanizmu indeksacji (waloryzacji) do umowy, możliwe było zawarcie umowy bez spornych postanowień, powodowie mieli zdolność kredytową dla zaciągnięcia zobowiązania w złotówkach i zaproponowano im taką umowę, powodowie w dniu zawarcia umowy wykonywali zawody prawnicze w dużych podmiotach zajmujących się stosowaniem prawa, co wskazuje na wiedzę i doświadczenie powodów w zakresie analizowania umów, strony indywidualnie uzgodniły treść harmonogramu spłat, stanowiącego załącznik do umowy, w którym wskazana była wysokość kwoty kredytu oraz wartość rat wyrażona w walucie (...) rzeczywisty wpływ powodów wyrażał się w szczególności w wyborze dnia uruchomienia kredytu, co było równoznaczne z wyborem kursu zastosowanego do przeliczeń (zarzut V.c);

–

art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji rozstrzyganie o skutkach abuzywności postanowień umowy wyłącznie na podstawie przepisów aktualnych na dzień zawarcia umowy, podczas gdy przy rozstrzyganiu o zasadności zwrotu spłaconych przez powodów rat, można zastosować art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, to jest z uwzględnieniem nowelizacji zmieniającej art. 358 § 2 k.c., która weszła w życie 24 stycznia 2009 roku, przewidującej oparcie przeliczeń wartości świadczeń w oparciu o kurs średni NBP, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ gdyby zastosowano wskazany przepis postępowania, nie stwierdzono by nieważności umowy i nie uwzględniłby roszczenia powodów o zapłatę i o ustalenie (zarzut VI).

W zakresie prawa materialnego zarzucono naruszenie:

–

art. 111 ust. 1 pkt. 4 p.b.5 w związku z art. 56 k.c. w związku z art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 p.b. w związku z art. 4 u.as.6, przez ich niezastosowanie i ocenę, że pozwany rzekomo mógł dowolnie ustalać kursy walut stosowane do przeliczeń, czego skutkiem miałaby być nieważność umowy, podczas gdy samo odesłanie do konkretnych kursów publikowanych przez pozwanego skutkuje koniecznością stwierdzenia, że treść stosunku prawnego pomiędzy stronami eliminuje możliwość stosowania dowolnie ustalonych kursów, a ponadto stosownie do ustawy antyspreadowej, nawet gdyby strony nie ustaliły mechanizmu wyznaczania wysokości świadczeń wystarczająco precyzyjnie, czemu pozwany zaprzecza, skutkiem tego winno być uzupełnienie stosunku prawnego zgodnie z postanowieniami ustawy antyspreadowej, ale nie nieważność mechanizmu waloryzacji kredytu, a tym bardziej nie nieważność umowy (zarzut VII);

–

art. 385 ¹ § 1 w związku z § 3 k.c. przez błędną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. i niezastosowanie art. 385 ¹ § 3 k.c., a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione, podczas gdy powodowie mieli rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c. (zarzut VIII);

–

art. 385 ¹ § 1 k.c. przez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia spełniają przesłanki abuzywności, w szczególności że są (1) niejednoznaczne (2) sprzeczne z dobrymi obyczajami i (3) rażąco naruszają interes konsumenta (zarzut IX);

–

art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w związku z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/137 przez ich niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie abuzywności spornych klauzul oraz konieczności uznania ich za niewiążące, podczas gdy sporne klauzule w kwestionowanym brzmieniu zostały już wyeliminowane ze stosunku prawnego pomiędzy stronami, zgodną wolą stron, poprzez podpisanie stosownego aneksu do umowy (zarzut X);

–

art. 385 ¹ § 2 k.c. przez jego niezastosowanie i bezpodstawne przyjęcie, że z powodu wyeliminowania z treści umowy klauzul waloryzacyjnych, umowa ta jest nieważna, podczas gdy nawet gdyby stwierdzić bezskuteczność spornych klauzul, umowa powinna obowiązywać w pozostałym zakresie (zarzut XI);

–

art. 385 ¹ § 2 k.c. w związku z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 przez ich niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie upadku umowy bez poinformowania uprzednio powodów o skutkach takiego rozstrzygnięcia oraz w sytuacji, gdy było to obiektywnie niekorzystne dla powodów (zarzut XII);

–

art. 65 § 1 i 2 w związku z art. 56 k.c. przez jego niezastosowanie i ocenę oświadczeń woli złożonych przez strony umowy wyłącznie na podstawie literalnego brzmienia postanowień umowy, bez wzięcia pod uwagę okoliczności, w których zostały złożone, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów, jak również oparcie się na dosłownym brzmieniu umowy, bez uwzględnienia zgodnego zamiaru stron i celu umowy, a w konsekwencji nieprawidłowe ustalenie, że umowa przewidywała możliwość dowolnego ustalania kursów na potrzeby wyliczenia wysokości rat kredytowych przez pozwanego (zarzut XIII);

–

art. 69 p.b. oraz art. 385 ¹ § 2 w związku z art. 58 § 1 i 2 w związku z art. 358 § 2 k.c. według stanu prawnego na dzień zamknięcia rozprawy, w związku z art. 3 k.c. oraz w związku z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13 w związku z art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 65 § 1 i 2 w związku z art. 5 k.c. w związku z art. 4 u.as. przez stwierdzenie nieważności umowy, podczas gdy:

–

Sąd powinien stosować prawo, a nie je tworzyć - tej fundamentalnej zasadzie przeczy dyskrecjonalne stwierdzenie przez Sąd nieważności umowy z 2007 roku, tylko dlatego, że pełnomocnik powodów wiele lat później złożył określone oświadczenie co do ich aktualnych potrzeb, ocen i możliwości finansowych co nastąpiło z całkowitym pominięciem wykładni płynącej z zamiaru stron w 2007 roku, ich woli w 2007 roku, sensu umowy, sytuacji majątkowej powodów w 2007 roku oraz zakazu nadużywania praw podmiotowych i zasad współżycia społecznego (zarzut XIV.a);

–

Sąd stosując sankcję nieważności naruszył zasadę proporcjonalności oraz zasadę utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego (zarzut XIV.b);

–

Sąd zaniechał kompleksowego rozważenia czy orzeczenie, którego podstawą jest uznanie umowy za nieważną w całości, nie narusza zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady słuszności i pewności obrotu gospodarczego poprzez zaniechanie rozważenia konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy, a także konsekwencji, które unieważnienie tego typu umów może nieść dla pozostałych kredytobiorców (zarówno posiadających kredyty złotowe, jak i walutowe) oraz innych klientów pozwanego (zwłaszcza posiadających depozyty), a w konsekwencji dla całej gospodarki w Polsce oraz płynności i stabilności systemu bankowego, co jest szeroko komentowane w orzecznictwie polskim i unijnym, a także w raportach publikowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego; orzeczenie Sądu I instancji uwzględnia jedynie interes powodów bez analizy skutków takiego rozstrzygnięcia dla ogółu społeczeństwa, należy bowiem mieć na względzie, że każdy kredyt ma swoje odzwierciedlenie w depozytach ustanowionych w bankach przez osoby trzecie (zarzut XIV.c);

–

art. 65 § 1 i 2 w związku z art. 354 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego, gdyż zobowiązania powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie (...)/PLN (zarzut XV);

–

art. 56 k.c. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna, podczas gdy art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny przewidując, że czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażone oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów, zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna (...) (takim jak konkretny kurs wskazany w (...) na daną historyczną datę) (zarzut XVI);

–

art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 p.b. w związku z art. 4 u.as. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna (zarzut XVII);

–

art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, przez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego (zarzut XVIII);

–

art. 41 p.w.8 przez niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie analogii do przepisów Prawa wekslowego i zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku (zarzut XIX);

–

art. 24 ust. 3 u. (...) poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest na tej podstawie zastosowanie kursu średniego NBP do przeliczeń opisanych w umowie, po wyeliminowaniu z umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego (zarzut XX);

–

art. 405 i 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że pozwany bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powodów (co nie miało miejsca), jak również nie wzięcie pod uwagę, że pozwany uzyskane kwoty zużył (w całości, a co najmniej w części, w jakiej służyły one pokryciu kosztów pozyskania kapitału przez pozwanego – to jest w zakresie rat kapitałowych oraz rat odsetkowych w części, w jakiej odpowiadały stawce bazowej LIBOR 3M dla (...) (zarzut XXI);

–

art. 118 w związku z art. 120 k.c. przez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie oraz przyjęcie, że raty kredytu oraz opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, płacone przez powodów, którym odpowiada zasądzona kwota rzekomo nie stanowią świadczeń okresowych i nie podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia, jak to podnosił pozwany zgłaszając zarzut przedawnienia (zarzut XXII);

–

art. 481 w związku z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek począwszy od daty wcześniejszej niż dzień wydania prawomocnego wyroku, podczas gdy nawet przy najbardziej niekorzystnej dla pozwanego interpretacji tego aspektu należało przyjąć, że do czasu zapadnięcia prawomocnego wyroku pozwany miał uzasadnione podstawy by przypuszczać, że nie jest w zwłoce wobec strony przeciwnej (zarzut XXIII);

–

art. 58 § 1 w związku z art. 410 § 1 i 2 oraz art. 411 pkt 2 i 4 k.c. przez ich niezastosowanie w zakresie przedstawionej wykładni, tj. zasądzenia dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona suma powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału, w zakresie w jakim nie został on spłacony ratami nieobjętymi pozwem. Okoliczność ta potwierdza, że nawet w przypadku przyjęcia najmniej korzystnej dla pozwanego interpretacji stanu faktycznego i interpretacji przepisów, przedstawionej w uzasadnieniu wyroku, zupełnie niezasadne w świetle rozważań Sądu I instancji było zasądzenie na rzecz powoda świadczenia pieniężnego w żądanej wysokości, zaś Sąd powinien ocenić ewentualną wysokość wzbogacenia po stronie pozwanego i na tej zasadzie ocenić wysokość roszczenia o zapłatę, za czym przemawia tzw. teoria salda (zarzut XXIV).

Z tych względów wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa również w zaskarżonej części, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W każdym z tych przypadków wniesiono również o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie I instancji oraz za postępowanie II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie, reprezentowani przez radcę prawnego, występującego również w I instancji, wnieśli o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych, przy uwzględnieniu wszelako podwójnej stawki minimalnej, z uwagi na obszerność apelacji.

Do zamknięcia rozprawy apelacyjnej 11 października 2022 roku nie zmieniono stanowisk w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja, mimo uderzającej obszerności, nie okazała się zasadna.

W pierwszej kolejności rozważyć należy zarzuty w zakresie prawa procesowego, jako determinujące prawidłowość ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia.

Zarzut I nie jest przekonujący. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że zeznania świadka są zbędne gdyż nie uczestniczył on w zawieraniu przedmiotowej umowy. Ocena ta nie wykracza poza zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Rejonowy słusznie stanął na stanowisku, że przedmiotem ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia mogą być jedynie okoliczności zawarcia skonkretyzowanej, oznaczonej w pozwie umowy.

Zarzut II świadczy o nie dość uważnej lekturze argumentacji Sądu I instancji. Otóż jednoznacznie wskazano w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, że okoliczności sposobu wykonywania umowy w ogóle nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia. Jest to konstatacja ze wszech miar trafna. Dowód ów w istocie – we wskazanym w zarzucie zakresie – w ogóle nie jest przydatny dla rozstrzygnięcia.

Zarzut III dotyczy ściśle swobody oceny dowodów przez Sąd orzekający w sprawie. Dawanie wiary jednym dowodom, z odmówieniem wiarygodności dowodom mającym wykazywać okoliczności przeciwne, jest istotą sądzenia na etapie rekonstrukcji faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. Możliwość ingerencji Sądu Okręgowego w tej mierze jest ograniczona do tych tylko sytuacji, w których Sąd Rejonowy przy ważeniu dowodów dopuścił się naruszenia zasad logicznego rozumowania, wskazań wiedzy bądź doświadczenia życiowego. O żadnym tego rodzaju naruszeniu w niniejszej sprawie nie może być mowy. Nawet w uzasadnieniu – nie mówiąc już o samej osnowie apelacji – pozwany nie zdołał przytoczyć ani jednej szczegółowej zasady logicznego rozumowania, ani też wskazań wiedzy bądź doświadczenia życiowego, jakie miałby naruszyć Sąd I instancji w tym zakresie. Stwierdzenie:

„Bardziej wiarygodna jest treść dokumentacji kredytowej, która nie była sformułowana ponad dekadę temu na użytek sporu sądowego - w przeciwieństwie do twierdzeń przedstawianych przez Powoda w toku procesu. Najprawdopodobniej szczegółowego przebiegu procedury po tak długim czasie, Powód może po prostu nie pamiętać, co nie jest równoznaczne z jakimkolwiek zaniedbaniem ze strony Banku w zakresie przedstawianych ofert i spełnionych obowiązków informacyjnych.” (uzasadnienie apelacji, pkt D.3)

– trudno rozpatrywać w jakichkolwiek innych ramach, aniżeli dowolnych spekulacji pozwanego.

Zarzut IV jest wynikiem braku akceptacji pozwanego dla skądinąd słusznego poglądu Sądu Rejonowego, że sposób wykonywania umowy nie ma znaczenia dla oceny abuzywności jej postanowień, zaś treść stosunku prawnego co do zasady winna wynikać z umowy, a nie pism okólnych, zwłaszcza w relacjach z konsumentami. Wskazane w zarzucie dowody pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu abuzywności zawartej umowy, albowiem przywoływane są na okoliczność w istocie realizacji umowy przez pozwanego, a to jednostronnego kształtowania kursów walutowych, ustalanych do rozliczeń z klientami. W szczególności żaden z tych dokumentów nie jest – wbrew tezom apelacji – dowodem na to, że pozwany nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów walutowych. W świetle umowy, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, brak było jakichkolwiek kontraktowych ograniczeń dla f. pozwanego w zakresie kształtowania kursów walutowych. Wbrew dalszym twierdzeniom, takich ograniczeń nie przewidywało również prawo materialne.

Zarzut V.a odwołuje się do definicji tabeli kursów nie wskazując jednak, gdzie została ona określona w sposób pozwalający powodom jako stronom umowy z pozwanym, powoływać się na ową definicję, w sposób gwarantujący możliwość przeprowadzenia efektywnej kontroli sądowej. Oczywiście nie jest żadną definicją twierdzona przez pozwanego korelacja wysokości kursów.

Zarzut V.b nie uwzględnia wymogów, jakie pouczeniom stawia orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Pozwany nie wykazał iżby powodom przedstawiano rzetelne informacje, w szczególności brak jest dowodu przedstawienia powodom symulacji przedstawiającej sytuację kredytową w przypadku poważnej, rzędu dwukrotności, zmiany wartości franka szwajcarskiego.

Zarzut V.c jest chybiony w tym sensie, że skoro przedmiotem analizy Sądu Rejonowego była klauzula waloryzacyjna, na pozwanym spoczywał ciężar wykazania tego, że to postanowienie było indywidualnie uzgodnione. Indywidualne uzgodnienie oznacza realność wpływu na treść postanowienia, a nie jedynie możliwość określenia, czy będzie ono stosowane, czy nie. Wybór waluty waloryzacji oznaczał w tym zakresie jedynie to, że powodowie mieli możliwość decydowania, czy dane postanowienie będzie czy nie w umowie. Nic nie wskazuje na to, by ich pozycja negocjacyjna była tego rodzaju iżby realnie mogli wpłynąć na treść owego postanowienia. Takiego twierdzenia nie ma nawet w apelacji.

Zarzut VI nie jest w istocie zarzutem naruszenia prawa procesowego, lecz zarzutem co do zastosowania wadliwie – zdaniem skarżącego – ustalonego prawa materialnego do określonego stanu faktycznego. Stanowisko pozwanego jest przy tym całkowicie błędne. Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że stosownie do art. 385 ² k.c. oceny dokonywać należy według stanu z chwili zawarcia umowy. Nadto należy zauważyć, że art. 358 § 2 k.c. nie mógł mieć zastosowania, gdyż przedmiotem zobowiązania powodów – według stanu z chwili zawarcia umowy – nie było świadczenie w walucie obcej, gdyż powodowie mieli spłacać kredyt w walucie polskiej.

W świetle powyższych uwag ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy są prawidłowe, ponieważ mieszczą się w granicach swobodnej – w przeciwieństwie do dowolnej – oceny przeprowadzonych dowodów jako spójne, logicznie powiązane z materiałem dowodowym, niebudzące wątpliwości w świetle życiowego doświadczenia oraz zupełne z punktu widzenia zakresu ustaleń niezbędnego do prawidłowego rozstrzygnięcia. Jako takie nie mogą być skutecznie zwalczane polemicznymi twierdzeniami apelującego. W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjmuje owe ustalenia Sądu I instancji w całości za własne.

Przystępując do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego należy stwierdzić, że i one nie okazały się zasadne.

Zarzut VII jest niezrozumiały. Przepis art. 111 ust. 1 pkt. 4 p.b. stanowi jedynie o ciążącym na każdym banku obowiązku ogłaszania w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny, stosowanych kursów walutowych, nijak nie determinując sposobu ich ustalania. Nawet dodany po zawarciu umowy, a przywoływany w zarzucie art. 69 ust. 2 pkt 4a p.b. nie wypowiada się w żaden sposób o metodologii ustalania kursów walutowych w bankach, a jedynie nakazuje określić w pisemnej umowie szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany stosowanego przy spłacie kredytu czy pożyczki.

Zarzut VIII w zakresie realności wpływu na postanowienia umowne, omówiono wyżej. Sąd Rejonowy prawidłowo w okolicznościach sprawy uznał, że powodowie żadnej realnej możliwości wpływu na treść praw i obowiązków – poza opcją ich przyjęcia bądź odrzucenia, nie mieli.

Zarzut IX również nie przekonuje. Sąd I instancji przekonująco i w sposób dogłębny omówił przyczyny uznania wypełnienia przesłanek abuzywności. Są one dla Sądu Okręgowego wystarczające, a jednocześnie ich siła przekonywania przeważa nad zgłaszanymi przez pozwanego wątpliwościami. Sąd Okręgowy przyjmuje owe oceny za własne.

Zarzut X nie jest zasadny. Świadczy o woli pozwanego nieprzestrzegania zasady, że abuzywność umowy ocenia się według stanu z chwili jej zawarcia. Sąd Rejonowy przeprowadził analizę skutków zawarcia aneksu, na który w zarzucie powołuje się pozwany. Analiza ta jest bezbłędna. Aneksowi temu z pewnością nie można przypisywać skutku oświadczenia powodów o rezygnacji z ochrony przewidzianej dyrektywą 93/13.

Zarzut XI jest zaprzeczeniem wielu argumentów wywodzonych przez pozwanego w innych sprawach, w których pozwany starał się przekonać sądy orzekające, że nie ma możliwości funkcjonowania kredytu oprocentowanego wedle reguł jak dla kredytu walutowego, przy założeniu jego obsługi w złotówkach. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, że w sytuacji usunięcia postanowień dotyczących waloryzacji z przedmiotowej umowy, całość tej umowy nie nadaje się do funkcjonowania w obrocie.

Zarzut XII opiera się na nieporozumieniu. Jak wynika z niepodważonych skutecznie ustaleń faktycznych, powodowie zostali należycie powiadomieni o skutkach skorzystania przez nich z ochrony przewidzianej przez instytucję niedozwolonych postanowień umownych.

Zarzut XIII nie przekonuje. Twierdzenie, jakoby określoność zasad kształtowania kursów walutowych miała wynikać z przytoczonych przepisów statuujących klauzule generalne, nie może się ostać w ramach krytycznej analizy.

Zarzut XIV.a jest wprawdzie niezwykle dramatyczny, to jednak pozostaje li tylko w sferze zabiegu erystycznego. Ustalenie faktów, a następnie proces subsumpcji, poczynione przez Sąd Rejonowy, stanowią w istocie podręcznikowy przykład procesu stosowania prawa.

Zarzut XIV.b świadczy o woli skarżącego pominięcia całego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w zakresie efektu zniechęcającego10. Sąd Okręgowy tej woli nie podziela.

Zarzut XIV.c jest chybiony z uwagi na reguły stosowania klauzul generalnych, w szczególności zasady nadużycia prawa. Trudno przyjąć, by w sytuacji jak w niniejszej sprawie, pozwany stosujący niedozwolone postanowienia umowne, przeszedł pozytywnie test zasady czystych rąk, podstawowego wymagania skutecznego powoływania się na instytucję nadużycia prawa podmiotowego. Zarzut ten zaprzecza również zarzutowi XIV.a. Godzi się mianowicie zwrócić uwagę, że w modelowo funkcjonującym, demokratycznym państwie prawnym, wzajemne ważenie skonfliktowanych interesów grupowych jest w zasadzie wyłącznym przywilejem Parlamentu. Tymczasem wydźwięk przedmiotowego zarzutu wskazuje na to, że pozwany w istocie chciałby, aby to sądy powszechne wkroczyły w tak zakreśloną domenę parlamentarną, ważąc interesy poszczególnych grup społecznych. Brak po temu podstaw w ramach niniejszej sprawy.

Zarzuty XV, XVI, XVIII, XIX i XX stanowią – podobnie jak wyżej wskazany zarzut XIV.b – ponowną próbę łagodzenia negatywnych dla pozwanego skutków stwierdzenia abuzywności klauzul umownych. Jest to zatem działanie dokładnie sprzeczne z powołaną doktryną efektu zniechęcającego. Uczynienie zadość oczekiwaniom pozwanego, wskazanym w omawianych zarzutach, nie jest zatem możliwe.

Zarzut XVII nie jest przekonujący. Sąd I instancji przekonująco wywiódł, dlaczego nie ma możliwości stosowania przedmiotowej umowy w całości wskazując, że abuzywnością dotknięte były postanowienia istotne z punktu widzenia stosowania umowy, gdyż pozwalały one na określenie głównych świadczeń stron, zwłaszcza powodów. Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że usunięcie tych postanowień skutkuje niewykonalnością całej umowy.

Wbrew tezie zarzutu XXI, pozwany nie może powoływać się na okoliczność, jakoby świadczenie zużył. Jak podnosi się w literaturze, o zużyciu korzyści wyłączającym wzbogacenie można mówić tylko w razie tzw. zużycia „nieproduktywnego”, „konsumpcyjnego”. Ma to miejsce wtedy, gdy pierwotnie wzbogacony ani nie uzyskał korzyści zastępczej (surogatu), ani nie zaoszczędził koniecznego wydatku, a poczyniony przez niego niekonieczny wydatek zużywający wzbogacenie miał miejsce tylko dlatego, że uprzednio uzyskał on korzyść, bez której nie poczyniłby tego wydatku11. Tymczasem argumentacja pozwanego wskazuje na to, że poczynienie wydatku miało jak najbardziej charakter inwestycyjny. Przypomina to w tym zakresie inny przykład – Skarbu Państwa. Przyjmuje się bowiem, że jeżeli korzyść weszła do budżetu państwa, zwiększając mienie państwowe, z którego pokrywane są państwowe wydatki, to wydatkowanie wzbogacenia zmniejsza pasywa Skarbu Państwa oraz deficyt budżetowy i stan wzbogacenia trwa, a sam fakt istnienia deficytu budżetowego nie uzasadnia wniosku, że Skarb Państwa nie jest już wzbogacony12. Analogicznie w tym przypadku, środki wydatkowane przez pozwanego przyczyniały się do zmniejszenia jego pasywów związanych z aktywnym uczestniczeniem w obrocie inwestycyjnym, a nie konsumpcyjnym. W szczególności przyjmuje się wszak, że przesłanka zużycia wzbogacenia nie jest spełniona, jeżeli wzbogacony zużył wprawdzie pierwotną korzyść, lecz nabył za nią inne mienie albo zaoszczędził konieczne wydatki, które zmuszony byłby pokryć ze swojego majątku, np. spłacił dług; w takiej sytuacji wzbogacenie istnieje nadal i odpowiada wartości uzyskanego mienia albo zaoszczędzonego wydatku13.

Zarzut XXII wynika z nieporozumienia. Obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego nie jest obowiązkiem świadczenia okresowego. Po pierwsze, błędne określenie jest spłaty kredytu jako świadczeń okresowych. Jest to świadczenie spełniane ratami. Po wtóre, nawet gdyby przyjąć, że jest to świadczenie okresowe, to jednak w przypadku obowiązku zwrotu świadczeń jako nienależnych, skoro nie ma mowy o ich umownej podstawie, nie ma też ich łącznika. Obowiązek zwrotu powstaje odrębnie odnośnie każdej z wpłacanych nienależnie sum. Nie składają się one na świadczenia okresowe. Nie ma zatem do nich zastosowania skrócony, trzyletni termin przedawnienia.

Zarzut XXIII nie uwzględnia wezwania do zapłaty. Wbrew twierdzeniom pozwanego, wymagalność roszczeń została prawidłowo oceniona przez Sąd I instancji i Sąd Okręgowy podziela przedstawione zapatrywanie.

Zarzut XXIV opiera się o tzw. teorię salda. Jednakże Sąd Rejonowy za trafniejszą uznał tzw. teorię dwóch kondykcji, jak i Sąd Okręgowy w obecnym składzie,.

W konsekwencji prawidłowym okazało się również rozstrzygnięcie końcowe.

Zaskarżenie rozstrzygnięcia o kosztach procesu w I instancji wynikało wyłącznie z oczekiwanej przez apelującego zmiany co do rozstrzygnięcia w przedmiocie głównego żądania procesu. Wobec bezzasadności apelacji co do meritum, brak było również podstaw do ingerencji w rozstrzygnięcie o kosztach za I instancję.

Z tych wszystkich względów, a nadto wobec braku okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, które winny być brane pod uwagę z urzędu, uznając zaskarżone orzeczenie za prawidłowe, apelację pozwanego oddalono jako bezzasadną (art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 w związku z art. 391 § 1 zd. I k.p.c. Na koszty postępowania apelacyjnego powodów złożyło się 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego według stawki minimalnej w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Okręgowym. Pozwany obowiązany jest zwrócić te koszty w całości powodom. Brak jest podstaw do zasądzania podwójnej stawki. Jakkolwiek apelacja jest rzeczywiście obszerna, to jednak stanowisko pozwanego pozostaje niezmienione co do istoty i zasadniczych zarzutów.

1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (j.t. – Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.).

3 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 1125).

4 Zapewne: k.p.c.

5 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (j.t. – Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 z późn. zm.).

6 Ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984).

7 Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29 i n. z późn. zm.).

8 Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 282).

9 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (j.t. – Dz. U. z 2022 r. poz. 2025).

10 D. effect; por. np.: wyrok Trybunału (Pierwsza Izba) z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie C‑618/10 B. E. de (...) SA v. J. C. , (...):EU:C:2012:349.

11 Por. G. J. (red.): Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, W. K. Polska 2018 [el.], teza 3 do art. 409.

12 Tamże, teza 4 do art. 409.

13 Tamże, teza 3 do art. 409.