Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 lutego 2017 roku w sprawie z powództwa A. P. przeciwko S. (...) – Z. (...) w G. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Łęczycy oddalił powództwo oraz zasądził od A. P. na rzecz S. (...) w G. kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a także przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy adwokatowi A. W. kwotę 738 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi A. P., nieuiszczone zaś koszty sądowe przejął na rzecz Skarbu Państwa.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych
i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

A. P. odbywał karę pozbawienia wolności w Z. (...) w G. w okresie od 19 marca 2014r. do 22 października 2014r., w warunkach zakładu karnego półotwartego. Od czerwca do 22 września 2014r. powód odbywał karę w systemie terapeutycznym, gdzie uczestniczył w programie podstawowej psychoterapii uzależnienia od alkoholu. Po zakończeniu terapii, Komisja Penitencjarna, z uwagi na negatywną prognozę penitencjarną, skierowała A. P. do dalszego odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego. Sąd Rejonowy ustalił, że w czasie pobytu A. P. w Z. (...) w G., powód kilkakrotnie otrzymywał paczki i znane mu były zasady dotyczące doręczania osadzonym paczek osadzonym w Z. (...) w G.. Paczka winna być oznaczona przez nadawcę, czy jest to paczka „odzieżowa”, „żywnościowa”, „ higieniczna”, „leki”. Brak opisu skutkował zwrotem paczki do nadawcy. W dniu 8 września 2014r. do Z. (...) w G. wypłynęła paczka adresowana do powoda, na paczce nie było opisu jej zawartości i dlatego też została zwrócona przez administrację pozwanego Z. (...) do nadawcy. Poza paczką, która wpłynęła do pozwanego, od nieznanej powodowi osoby, administracja Z. (...) nie zwracała nadawcom innych paczek kierowanych do powoda. W dniu 14 sierpnia 2014r. A. P. złożył do Centralnego Zarządu Służby Więziennej w W. skargę na Z. (...) w G., w której podnosił, iż nie została mu doręczona paczka, której oczekiwał w dniu 12 sierpnia 2014r. Skarga powyższa została cofnięta przez powoda. Sąd ustalił także, że w czasie pobytu w Z. (...)w G., A. P. wielokrotnie składał skargi, w których zarzucał funkcjonariuszom Z. (...) w G. niedoręczanie paczek, które wypływały do jednostki penitencjarnej, bądź też wydawanie tylko niektórych rzeczy, które znajdowały się w paczce, bądź też niezapewnienie właściwej ochrony mienia skazanego, które następnie znajdowało się w posiadaniu innych skazanych. Wnoszone skargi były następnie cofane przez powoda, bądź też w ramach prowadzonego postępowania wyjaśniającego okazywały się oczywiście nieuzasadnione.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów i zeznań świadków K. O. i E. G. który to materiał uznał w całości za wiarygodny. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków K. O. i E. G., gdyż były one logiczne, konsekwentne, spójne, wzajemnie się uzupełniały i potwierdzały, a także znajdowały swoje potwierdzenie w wiarygodnych dowodach z dokumentów. Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom powoda A. P., uznając, że pozostają one w sprzeczności z wiarygodnymi zeznaniami świadków K. O. i E. G. i zostały one złożone na potwierdzenie zajętego stanowiska procesowego w rozpoznawanej sprawie. Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów zgormadzone w aktach sprawy, albowiem, w ocenie Sądu, w toku postępowania nie ujawniła się żadna okoliczność, która podważyłaby wiarygodność tych dowodów.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd zważył, że jest związany żądaniem pozwu sprecyzowanym przez powoda oraz wskazaną przez niego podstawą faktyczną i orzekając nie może wyjść ponad żądanie. Sąd zważył, że w pozwie powód wskazał, iż żąda zasądzenia od pozwanego kwoty 3.000zł tytułem odszkodowania, by następnie, w czasie przesłuchania w charakterze strony postępowania, sprecyzować żądanie i żądać „zasądzenia na swoją rzecz kwoty 3.000zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy odwołując się do treści art. 321 § 1 k.p.c. oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego uznał, że żądanie pozwu dotyczy zasądzenia od pozwanego kwoty 3.000zł tytułem zadośćuczynienia. Tym samym powód zakreślił granice, poza które Sąd nie może wyjść w procesie orzekania. Wobec kategorycznego stwierdzenia powoda, Sąd Rejonowy zważył, że jest zobligowany zastosować przepisy prawa, które uzasadniają zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę – szkodę niematerialną, przesądzając przy tym, że zasądzenie kwoty 3.000zł tytułem odszkodowania, byłoby orzeczeniem naruszającym dyspozycję art. 321§1 k.p.c., gdyż powód domagał się zadośćuczynienia, a nie odszkodowania. Przechodząc do oceny merytorycznej tak sprecyzowanego żądania Sąd wskazał, że podstawami prawnymi zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego jest art. 445 k.c., drugą stanowi art. 448 k.c., natomiast art. 446§4 k.c. jest podstawą przyznania zadośćuczynienia członkom rodziny zmarłego poszkodowanego. Zadośćuczynienie za krzywdę jest swoistą postacią odszkodowania, którego celem jest rekompensowanie uszczerbku w dobrach osobistych / szkody niemajątkowej /, w takim zakresie, w jakim taka rekompensata, ze względu na szczególny charakter tych dóbr, jest możliwa za pomocą świadczeń pieniężnych. Zadośćuczynienie ma na celu kompensatę nie tylko cierpień fizycznych, ale również niekorzystnych następstw zdarzenia w sferze psychiki poszkodowanego i przywrócić ma poszkodowanemu równowagę emocjonalną naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne. Powszechnie przyjmuje się, że zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną, gdyż stanowi przybliżony ekwiwalent za doznaną przez pokrzywdzonego szkodę niemajątkową / krzywdę /. W tak zakreślonej podstawie faktycznej i prawnej żądania Sąd zważył, że w realiach rozpoznawanej sprawy, mając na uwadze wskazaną przez powoda podstawę faktyczną roszczenia – dwukrotne cofnięcie paczki odzieżowej, dwukrotne cofnięcie przesyłki listowej, doręczenie przez administrację Z. (...) w G., w dniu 3 września 2014r., części zawartości paczki skierowanej do powoda, niezapewnienie w dniu 31 maja 2014r. należytej ochrony mienia powoda, w wyniku czego, bluza i koszulka z logiem Adidas, znalazły się posiadaniu innego osadzonego – nie stanowią podstawy do zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną szkodę niemajątkową. Sąd uznał, że gdyby nawet uznać, iż pozwany wyrządził powodowi szkodę, to nie mieści się ona w zakresie określonym przez art. 445 k.c. i art. 448 k.c., powód nie doznał szkody na osobie , ani też nie zostały naruszone jego dobra osobiste. Takich okoliczności powód A. P. nie podnosił w toku postępowania. Powód reprezentowany w procesie przez zawodowego pełnomocnika, nie udźwignął obciążającego go obowiązku dowodowego i nie udowodnił przesłanek, które skutkowałyby uwzględnieniem powództwa, zarówno co do zasady odpowiedzialności, jak i wysokości żądania. Z całą stanowczością Sąd stwierdził, iż w rozpoznawanej sprawie, powód nie udowodnił, iż wystąpiła okoliczność wymieniona w treści art. 445 k.c. i 448 k.c. , która skutkowałby uwzględnieniem, co do zasady, żądanie zasądzenia od pozwanego Z. (...) w G. na rzecz powoda A. P. zadośćuczynienia za szkodę na osobie, czy też naruszenie dóbr osobistych.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności, Sąd na podstawie art. 445 k.c., art. 448 k.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., oddalił powództwo A. P. o zasądzenie od pozwanego Z. (...) w G. kwoty 3.000zł tytułem zadośćuczynienia. O kosztach postępowania Sąd orzekła na podstawie art. 98§1 i §3 k.p.c. zasądzając od A. P. na rzecz Skarbu Państwa – Z. (...)w G. kwotę 600zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na podstawie §19 ust. 1 w zw. z §6 ust. 3 w zw. z §2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu / tj. Dz. U. z 2013r., poz. 460 ze zm. /, Sąd przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy adwokatowi A. W. kwotę 738zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi A. P.. Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych / tj. Dz. U. z 2016r., poz. 623 /, nieuiszczone koszty sądowe, Sąd przejął na rzecz Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w zakresie pkt. 1 i 2. Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił:

1.  naruszenie prawa procesowego, mającego wpływ na treść rozstrzygnięcia, mianowicie:

a)  art. 193 § 2 (1) k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 k.p.c. – poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że ustna modyfikacja żądania wpływająca na podstawę faktyczną powództwa, nie stanowi zmiany powództwa wymagającej, w myśl art. 193 § 2 (1) k.p.c. dokonania jej w piśmie procesowym, spełniającym wymogi pozwu określone w art. 187 § 1 k.p.c.

b)  art. 321 § 1 k.p.c. – przez błędną wykładnię i w konsekwencji orzeczenie o innym roszczeniu aniżeli zgłoszone przez powoda w pozwie;

c)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie oceny dowodów w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego poprzez uznanie, zeznań powoda za niewiarygodne, bowiem zostały one złożone na potwierdzenie zajętego stanowiska procesowego w rozpoznawanej sprawie;

1.  nierozpoznanie istoty sprawy wynikające z ustalenia i wydania orzeczenia w oparciu o twierdzenie, iż powód domagał się zapłaty kwoty 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, podczas gdy podstawą faktyczną roszczenia powoda było żądanie zasądzenia odszkodowania.

W oparciu o wskazane zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu nieuiszczonych kosztów udzielonej powodowi pomocy prawnej w drugiej instancji, ewentualnie w przypadku uznania za słuszny zarzutu nierozpoznania istoty sprawy uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi do ponownego rozpoznania pozostawienie sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcia w zakresie zasądzenia na rzecz pełnomocnika z urzędu nieuiszczonych kosztów udzielonej powodowi pomocy prawnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja powoda okazała się zasadna o tyle, że zainicjowana nią kontrola instancyjna doprowadziła do uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Łęczycy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Na wstępie wskazać należy, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (art. 378 §1 k.p.c.) na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art.382 k.p.c.) z tym zastrzeżeniem, że przed sądem pierwszej instancji powinny być przedstawione wyczerpująco kwestie sporne, zgłoszone fakty i dowody, a prezentacja materiału dowodowego przed sądem drugiej instancji ma miejsce wyjątkowo (art. 381 k.p.c.). Zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów (III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55), której nadano moc zasady prawnej, sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Należy też mieć na uwadze, że Sąd jest związany podstawą faktyczną przytaczaną przez powoda na uzasadnienie dochodzonego roszczenia, natomiast nie wiąże go podstawa prawna.

Zasadny okazał się zarzut apelującego, iż Sąd Rejonowy naruszył dyspozycję
art. 321 § 1 k.p.c. Jakkolwiek bowiem Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni wskazanego przepisu, to błędnie uznał, iż oświadczenie powoda złożone w toku rozprawy
w dniu 15 czerwca 2016 roku (k. 161) stanowi skuteczną modyfikację powództwa, uzasadniającą jego rozpoznanie w zmienionym kształcie. Przede wszystkim zgodnie z treścią wskazanego przepisu art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Prawidłowe zastosowanie tej zasady ma ścisły związek z dokładnym określeniem żądania w pozwie (art. 187 k.p.c.), przy czym przyjmuje się, iż żądanie pozwu indywidualizują przytoczone okoliczności faktyczne, natomiast powód nie ma obowiązku podania podstawy prawnej dochodzonego roszczenia (da mihi factum, dabo tibi ius). Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda, jako podłoże jego żądań, nie wiążą Sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do Sądu (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, LEX nr 420867). Innymi słowy przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., natomiast oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c. W orzecznictwie panuje również zgodność co do tego, iż związanie granicami żądania nie oznacza, że Sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania. Jeżeli treść żądania jest sformułowana niewyraźnie, niewłaściwie, nieprecyzyjnie to Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Ingerencja Sądu nie może być w tym zakresie zbyt daleko idąca, chodzi o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, LEX nr 358817, 8 lipca 2011 r., IV CSK 536/10, LEX nr 1084734). Podkreślenia wymaga również, że Sąd nie może uwzględnić roszczenia w oparciu o inną podstawę faktyczną niż podana w pozwie, gdyż byłoby to dokonaniem przez sąd zmiany powództwa, do czego sąd nie jest uprawniony (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 grudnia 1954 r., I C 1729/53, OSNCK 1956, Nr 3, poz. 64).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że jakkolwiek powód w czasie przesłuchania w charakterze strony postępowania wskazał, że żąda „zasądzenia na swoją rzecz kwoty 3.000zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”, to uwadze Sądu I instancji umknęło, iż modyfikacja ta wpłynęła na podstawę faktyczną powództwa i stanowiła zmianę przedmiotową powództwa. Wskazać przy tym należy, że zmiana powództwa uregulowana w treści art. 193 k.p.c. może przybierać różne formy, opierać się na zmianie podstaw żądania, kwoty, rozszerzaniu pierwotnych roszczeń. Powszechnie przyjęło się w doktrynie prawa, iż za zmianę powództwa nie można uznać czynności procesowych polegających na sprostowaniu żądania lub uzupełnienia podstawy faktycznej, natomiast są zmianą wszystkie te czynności, które prowadzą do zmiany ilościowej lub jakościowej żądania, a więc wprowadzają nowe żądania, wycofują dotychczasowe albo w istotny sposób zmieniają podstawę faktyczną, doprowadzając do nowego prawnego uzasadnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2010 roku, II CSK 645/09, Teza numer 1, Lex numer 852546, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 października 2012, I ACa 454/12, LEX nr 1237854, wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 16 maja 2012 roku, III Ca 1579/11, Teza numer 1, Lex numer 1714434). Z tego typu sytuacją mamy do czynienia w realiach niniejszej sprawy. Powód oświadczając bowiem w toku postępowania, iż żąda zasądzenia na swoją rzecz kwoty 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę dokonał zmiany powództwa, wymagającą w myśl art. 193 § 2 ¹ k.p.c. dokonania jej jedynie w piśmie procesowym, spełniającym wymogi pozwu określone w art. 187 § 1 k.p.c. Tego zaś wymogu powód nie spełnił pomimo reprezentowania go przez fachowego pełnomocnika. Tym samym brak było podstaw do uznania, iż w realiach niniejszej sprawy doszło do skutecznej zmiany powództwa i rozpoznanie sprawy w zakresie uwzględniającym ową zmianę, tj. w oparciu o inną podstawę faktyczną stanowiło naruszenie art. 321 § 1 k.p.c.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, zatem zaskarżony wyrok podlega uchyleniu, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przede wszystkim winien rozpoznać roszczenie powoda o odszkodowanie.