Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 października 2018 r. w sprawie z wniosku Skarbu Państwa -Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo B. w K. z udziałem K. R., J. R., M. R., D. R., S. R. (1), Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. o stwierdzenie zasiedzenia, Sąd Rejonowy dla Łodzi- Widzewa w Łodzi stwierdził, że Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. nabył w drodze zasiedzenia z dniem 9 listopada 2011 roku własność nieruchomości leśnej położonej w jednostce ewidencyjnej Ł., w obrębie ewidencyjnym W-39, o powierzchni 1,6559 ha, oznaczonej numerem 59/7 na mapie do celów prawnych z dnia 15 marca 2010 roku, zaewidencjonowanej w dniu 1 kwietnia 2010 roku za numerem (...) oraz ustalił, iż każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił w sprawie następujący stan faktyczny:

Właścicielem nieruchomości leśnej położonej w jednostce ewidencyjnej Ł., oznaczonej jako działka nr (...) w obrębie W-39, dla której została urządzona księga wieczysta (...) był S. R. (2), którego dalszymi spadkobiercami są uczestnicy postępowania. S. R. (2) opuścił powyższą nieruchomość około 1953 roku, nie chcąc przystąpić do tworzonego wówczas Państwowego Gospodarstwa Rolnego.

Decyzją z dnia 9 listopada 1981 r. Naczelnik Gminy w A. przekazał nieodpłatnie w trwały zarząd i użytkowanie nieruchomość Państwowego Funduszu Ziemi o pow. ogólnej 22,22 ha, w skład której wchodziła m.in. działka nr (...) (której część stanowi obecna działka (...)) o pow. 1,91 ha Nadleśnictwu G. w P.. Po zmianach w styczniu 2003 r. wszystkie nieruchomości przeszły pod Zarząd Nadleśnictwa B..

Na nieruchomości były dokonywane różnego rodzaju prace. Dla działki były sporządzane dziesięcioletnie plany urządzania lasu, określające m.in. plan cięć pielęgnacyjny i stopień każdorazowej wycinki. Przez cały okres żaden z właścicieli nie interesował się działką. Obecnie na działce nie ma lasu, przebiega tam autostrada.

Stan faktyczny w sprawie Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o przedstawione dowody w postaci dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a nadto w postaci zeznań świadka P. P. i uczestnika S. R. (1), podnosząc że stan faktyczny był zasadniczo niesporny, a jedynie strony wywodziły z niego inne skutki prawne. Sąd Rejonowy pominął natomiast zeznania J. G., którego zeznania nie były wyczerpujące w kwestii ustalenia stanu faktycznego. Pominął także opinię biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, jako że przedstawione przez biegłego wnioski dotyczące wartości działki pozostają poza przedmiotową sprawą o stwierdzenie zasiedzenia.

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszym postępowaniu wnioskodawca Skarb Państwa- Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo B. w K. wniósł o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej w jednostce ewidencyjnej Ł., w obrębie ewidencyjny W-39, o powierzchni 1,6559 ha, oznaczonej numerem 59/7 na mapie do celów prawnych z dnia 15 marca 2010 roku, zaewidencjonowanej w dniu 1 kwietnia 2010 roku za numerem (...), dla której to nieruchomości w Wydziale XVI Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Uczestnicy postępowania kwestionowali zasadność wniosku wskazując, iż nie zostały spełnione przesłanki prowadzące do zasiedzenia tj. iż posiadanie wnioskodawcy nie miało charakteru samoistnego. Wskazywali, że pomimo niejasności co do działań dotyczących nieruchomości w latach 50 i następnych poprzedniego stulecia, nie przestali być właścicielami i podejmować czynności mających doprowadzić do zgodności stanu faktycznego ze stanem zapisanym w księdze wieczystej.

Sąd przywołał aktualne brzmienie przepisu art. 172 k.c., zgodnie z którym posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny w dobrej wierze, a po upływie lat trzydziestu choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Nabycie własności przez zasiedzenie następuje więc ex lege na skutek kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: samoistnego posiadania przedmiotu zasiedzenia przez podmiot niebędący jego właścicielem i upływu wskazanego w ustawie czasu. Długość tego terminu zależy od dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania. Aktualna regulacja wprowadzająca odpowiednio 20 – i 30 – letnie terminy zasiedzenia własności nieruchomości wprowadzona została ustawą z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). Obowiązujące od 1 stycznia 1965 r. przepisy kodeksu cywilnego w zakresie regulującym zasiedzenie ulegały wielokrotnie zmianom. Art. 172 k.c. w pierwotnym brzmieniu stanowił, iż posiadacz samoistny nieruchomości, który w chwili uzyskania posiadania był w dobrej wierze, nabywał własność nieruchomości już po upływie 10 lat posiadania, a posiadacz samoistny, który w chwili uzyskania posiadania był w złej wierze – po upływie 20 lat posiadania. Zgodnie zaś z art. 9 ustawy nowelizacyjnej, regulującym kwestie międzyczasowe, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy. W konsekwencji jeżeli termin zasiedzenia rozpoczął się po wejściu w życie kodeksu cywilnego (1 stycznia 1965 r.), ale jego zakończenie nie nastąpiło przed dniem 1 października 1990 r., zastosowanie znajdą terminy określone w art. 172 k.c. w brzmieniu ustalonym powołaną ustawą, czyli biegną dalej z zastosowaniem nowych, wydłużonych terminów.

Sąd Rejonowy podkreślił, że prowadzące do nabycia własności przez zasiedzenie posiadanie musi być posiadaniem samoistnym. Stosownie do treści art. 336 k.c. istotą posiadania samoistnego jest faktyczne władztwo nad rzeczą, wykonywane w takich granicach, w jakich uprawniony jest czynić to jej właściciel, a które wyznacza art. 140 k.c. Do przejawów posiadania o charakterze właścicielskim należą używanie rzeczy, czerpanie z niej pożytków, a także dysponowanie nią. Ustalenie czy posiadanie w danej sprawie ma charakter samoistny czy zależny następuje poprzez ocenę manifestowanych przez posiadacza i widocznych na zewnątrz przejawów władania rzeczą. Dokonywana ocena zawsze musi następować z uwzględnieniem szczegółowo ustalonych okoliczności konkretnego przypadku. Jako przejawy samoistnego posiadania nieruchomości wymienia się przykładowo ogrodzenie działki gruntu, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków czy uiszczanie należnych od nieruchomości danin publicznych (por. postanowienie SN z dnia 12 lutego 2014 r., IV CSK 271/13, LEX nr 1444459). Nadto wskazać należy, iż posiadanie samoistne zachodzi nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że przysługuje mu prawo własności, ale także wówczas, gdy wie, że nie jest właścicielem, ale posiada rzecz i włada nią tak, jakby był jej właścicielem (por. postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2014 r., III CSK 133/13, LEX nr 1463868). Posiadanie samoistne oznacza zatem stan władztwa nad rzeczą odpowiadający właścicielskiemu. Posiadacz samoistny włada rzeczą jak właściciel, czyni to dla siebie i we własnym interesie. Inaczej mówiąc wykonuje faktyczne uprawnienia składające się na treść prawa własności, w szczególności korzysta z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzania nią. O samoistnym charakterze posiadania decydują przede wszystkim okoliczności faktyczne o charakterze zewnętrznym, tj. zachowanie się posiadacza dostrzegalne dla innych osób, za pomocą którego posiadacz demonstruje swoją wolę pełnego władztwa nad rzeczą. Do zasiedzenia wymagane jest zatem, aby podmiot, na którego rzecz biegnie termin zasiedzenia, zamanifestował wyraźnie względem otoczenia swoją wolę władania gruntem jak właściciel.

Sąd Rejonowy wskazał nadto, że podmiot władający rzeczą może samowolnie zmienić charakter swego posiadania, także na samoistne, jednak dla wywołania skutków prawnych fakt ten w sposób niebudzący wątpliwości musi być ujawniony na zewnątrz, w sposób widoczny dla osób trzecich.

W sprawie Sąd pierwszej instancji ustalił niewiele okoliczności dotyczących stanu prawnego czy też posiadania nieruchomości w latach 50, 60 i 70 ubiegłego wieku. Jednakże ponad wszelką wątpliwości Sąd meriti ustalił, że przedmiotowa nieruchomość zastała przekazana w trwały zarząd i użytkowanie jednostce organizacyjnej Skarbu Państwa będącej poprzednikiem prawnym wnioskodawcy. W ocenie Sądu Rejonowego oznaczało to, że od tej pory władanie faktyczne rzeczą miało charakter posiadania zależnego, nie zaś samoistnego, a ustalone fakty dotyczące wycinki drzewostanu, wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych i porządkowych nie świadczą o zmianie charakteru władania. Czynności tego rodzaju z pewnością nie są charakterystyczne wyłącznie dla posiadania samoistnego, ale dokonywać ich może jednostka, której powierzono trwały zarząd rzeczą.

Ta sama decyzja z listopada 1981 roku, która oddawała przedmiotową nieruchomość w zarząd Nadleśnictwa G. i była podstawą przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że wskazana we wniosku jednostka organizacyjna władała nią jak posiadacz zależny, jest dowodem tego, że przynajmniej w dacie jej wydania Skarb Państwa wykonywał wobec tych gruntów uprawnienia właścicielskie i decydował o ich losie, oddając je we władnie i trwały zarząd swojej jednostce organizacyjnej. Z kolei żadne z przeprowadzonych dowodów nie dają podstaw do przyjęcia, że od tego czasu Skarb Państwa utracił w stosunku do nieruchomości corpus lub animus possidendi.

W ocenie Sądu Rejonowego uczestnicy postępowania, a wcześniej ich rodzice czy żona S. R. (2) nie podjęli żadnych działań zmierzających do odzyskania nieruchomości należącej do ich dziadka i w żaden sposób na przestrzeni kilkudziesięciu lat nie uzewnętrznili swego przekonania, iż w dalszym ciągu są właścicielami nieruchomości. Z zeznań uczestników postępowania wynikało jedynie, że „interesowali się nieruchomością” i zasięgali powierzchownej informacji w Urzędzie Miasta Ł..

Według Sądu Rejonowego Skarb Państwa władał przedmiotową nieruchomością co najmniej od listopada 1981 roku. W ten sposób, w ocenie Sądu I instancji, spełniona został również druga z wymienionych w art. 172 k.c. przesłanek stwierdzenia zasiedzenia, a więc upływ czasu posiadania wymagany przez ustawodawcę. W toku postępowania nie zostało precyzyjnie ustalone, w jaki sposób Skarb Państwa wszedł we władanie nieruchomością, jednak brak jakichkolwiek podstaw do wywiedzenia, że podmiot ten, a właściwie osoby, które w jego imieniu władztwo wykonywały, pozostawały w uzasadnionych okolicznościami przekonaniu, że zaistniały stan posiadania odpowiada prawu. Zdaniem Sądu I instancji należało przyjąć nabycie posiadania rzeczy w złej wierze, a zatem dla uzyskania jej własności z mocy prawa wymagany jest upływ lat trzydziestu. Sąd Rejonowy ustalił, że bieg terminu zasiedzenia można liczyć najwcześniej od dnia wydania przedmiotowej decyzji, ponieważ z tej daty pochodzi pierwsza wykazana materiałem dowodowym okoliczność świadcząca o wykonywaniu przez Skarb Państwa atrybutów posiadania samoistnego.

Sąd Rejonowy zastosował art. 610 § 1 k.p.c. w związku z art. 677 § 1 k.p.c., który w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia znajduje odpowiednie zastosowanie, zgodnie z którym sąd stwierdza zasiedzenia na rzecz osób, które spełniają ustawowe przesłanki, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy postępowania. Użycie sformułowania „sąd stwierdzi” wskazuje na to, że w sytuacji, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, na czyją rzecz powinno nastąpić zasiedzenie, jak również gdy spełnione zostaną wszystkie przesłanki zasiedzenia nawet przez osoby nieuczestniczące w postępowaniu, to Sąd ten nie może oddalić wniosku o stwierdzenie zasiedzenia tylko z tej przyczyny, że osoby te nie zostały wskazane we wniosku. Brak związania Sądu żądaniem w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia dotyczy nieskrępowanej możliwości określenia innego nabywcy, innej daty nabycia lub ewentualnie innego ograniczonego przedmiotowo zakresu nabycia własności.

W ocenie Sądu Rejonowego wskazana we wniosku jednostka organizacyjna włada nieruchomością jak posiadacz zależny, Sąd wezwał do udziału w sprawie inną niż wnioskodawca jednostkę reprezentującą Skarb Państwa i stwierdził, iż nieruchomość objęta wnioskiem nabył przez zasiedzenie Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta Ł.. Zdaniem Sądu I instancji takie oznaczenie właściciela rzeczy odpowiada celom ujawnienia Skarbu Państwa w księdze wieczystej, ponieważ przyjęte zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że w wypadku własności państwowej wpis w księdze wieczystej powinien obejmować oznaczenie państwowej jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekła na podstawie art. 520 k.p.c.. ustalając,, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w części, to jest co do punktu 1. w zakresie jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa, jak również daty wskazanej jako moment nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a)  art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. 2018.1025) (dalej k.c.) w zw. z art. 2 pkt 3 oraz art. 11 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. ustawy o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. 2018.2204) poprzez błędne przyjęcie, że właściwą jednostką organizacyjną reprezentującą Skarb Państwa w przedmiotowej sprawie jest Prezydent Miasta Ł.,

b)  art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz. U. 2018.2129) w zw. z art.2 pkt 3 oraz art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. ustawy o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. 2018.2204) poprzez jego niezastosowanie,

c)  art. 172 k.c. w zw. z art. 336 k.c. poprzez odmowę nadania Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasom Państwowym Nadleśnictwu B. przymiotu posiadania samoistnego,

d)  art. 339 k.c. poprzez niezastosowanie domniemania posiadania samoistnego,

e)  art. 172 k.c. w jego pierwotnej wersji w zw. z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) poprzez przyjęcie 30-letniego okresu do zasiedzenia zamiast 20-letniego,

f)  art. 176 § 1 k.c. poprzez jego pominięcie i niedoliczenie do okresu posiadania wnioskodawcy czasu posiadania nieruchomości przez Państwowy Fundusz Ziemi,

g)  art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że wnioskodawca nie sprostał ciężarowi dowodu i nie wskazał wystarczających dowodów dotyczących samoistnego posiadania nieruchomości;

2)  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez naruszenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na poczynieniu ustaleń w sposób dowolny, sprzeczny z regułami logicznego myślenia oraz zasadami doświadczenia życiowego,

b)  art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w ustaleniach faktycznych tego, iż przedmiotowa nieruchomość znajdowała się od 1967 r. we władaniu Państwowego Funduszu Ziemi,

c)  art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu postanowienia powodów, dla których nie został doliczony do okresu posiadania okres posiadania Państwowego Funduszu Ziemi,

d)  art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie podstawy prawnej do przyjęcia Prezydenta Miasta Ł. jako reprezentanta Skarbu Państwa,

e)  art. 610 § 1 k.p.c. w zw. z art. 677 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie przez Skarb Państwa – Prezydenta Miasta Ł..

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo B. w K. nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1988 r. własność nieruchomości leśnej położonej w jednostce ewidencyjnej Ł., w obrębie ewidencyjnym W-39, o powierzchni 1.6559 ha, oznaczonej numerem 59/7 na mapie do celów prawnych z dnia 15 marca 2010 r., zewidencjonowanej w dniu 1 kwietnia 2010 r. za numerem (...) oraz o zasądzenie solidarnie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest o tyle zasadna, że skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w ocenie Sądu Okręgowego ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny wymagał uzupełnienia w ten sposób, że pismem z dnia 4 maja 1953 r. kierowanym do Prezydium Gminnej Rady Narodowej w N. S. R. (2) zrzekł się gospodarstwa rolnego położonego w gminie N. o obszarze 6,42 ha(k.43 akt) Pozostałe ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Rozważanie w niniejszej sprawie należy rozpocząć od ustalenia początku biegu zasiedzenia nieruchomości, kwestionowanego przez apelującego.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy błędnie określił datę rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia, jak również apelujący nie ma racji w tej kwestii. Po dokonaniu analizy materiału dowodowego, Sąd odwoławczy w niniejszej sprawie doszedł do przekonania, że za datę rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia przez Skarb Państwa należy uznać dzień 4 maja 1953 roku. Taką datę nosi bowiem dokument sporządzony przez dotychczasowego (...), w którym zrzeka się prawa do gospodarstwa rolnego. Choć takie oświadczenie woli nie miało skutku prawnego w postaci wyzbycia się własności nieruchomości, z pewnością można przyjąć, iż stanowiło wyraz woli wyzbycia się posiadania przedmiotowej nieruchomości. W tych okolicznościach należy wskazać, iż właściciel wyzbył się animus possidendi, a podmiot, do którego został skierowany dokument stał się posiadaczem samoistnym nieruchomości. Gminna Rada Narodowa w N., będąca jednostką Skarbu Państwa, w chwili zrzeczenia się przez S. R. (2) gospodarstwa rolnego nie uzyskała własności nieruchomości, jednakże jako posiadacz samoistny dysponowała nieruchomością. Nie można uznać, że Skarb Państwa wszedł w posiadanie samoistne w dobrej wierze, bowiem prawo własności nadal przysługiwało S. R. (2) wobec nieskuteczności takiego oświadczenia woli, jednakże wyraźnie zakomunikowana wola wyzbycia się posiadania dawała podstawę do przyjęcia posiadania samoistnego Skarbu Państwa w złej wierze.

Konsekwencją ustalenia początku biegu terminu zasiedzenia w sposób odmienny niż Sąd Rejonowy było ustalenie przepisów dotyczących zasiedzenia, jakie winny mieć zastosowanie w niniejszej sprawie. Sąd I instancji zastosował przepisy ustawy Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. Zgodnie z art. XLI § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie. W myśl § 2 wyżej wskazanego przepisu, jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Regułą zatem jest, że w przypadku zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy tego kodeksu. Kodeks cywilny wszedł w życiu w dniu 1 stycznia 1965 r., natomiast zasiedzenie rozpoczęło swój bieg w dniu 4 maja 1953 r., zatem zastosowanie winny mieć przepisy kodeksu cywilnego. Jednakże należy wziąć pod uwagę § 2 art. XLI przepisów wprowadzających i rozpatrzeć przewidziane w nim przypadki:

1.  „jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie”;

2.  „jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu”.

Przepisy obowiązujące przed wejściem w życie kodeku cywilnego, tj. Dekret z dnia 11 października 1956 r. Prawo rzeczowe w art. 50 przewidywał dwudziestoletni termin zasiedzenia nieruchomości dla posiadacza w dobrej wierze (§ 1) oraz trzydziestoletni termin zasiedzenia nieruchomości dla posiadacza w złej wierze (§ 2). Natomiast art. 172 k.c. w chwili wejścia w życie przewidywał dziesięcioletni termin zasiedzenia nieruchomości dla posiadacza w dobrej wierze (§ 1) oraz dwudziestoletni termin zasiedzenia nieruchomości dla posiadacza w złej wierze (§ 2). Biorąc pod uwagę treść jedynie art. XLI § 1 przepisów wprowadzających kodeks cywilny oraz fakt, iż kodeks cywilny przewidywał krótsze terminy zasiedzenia niż przepisy dotychczasowe, bieg zasiedzenia winien rozpocząć się z dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, tj. w dniu 1 stycznia 1965 roku, a zasiedzenie nastąpić w dniu 1 stycznia 1985 roku.

Jednakże nie można poprzestać na samym tym stwierdzeniu, a należy rozpatrzeć alternatywę przewidzianą w § 2 art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny. Zasiedzenie w niniejszej sprawie rozpoczęło swój bieg w dniu 4 maja 1953 roku, zatem biorąc pod uwagę trzydziestoletni termin zasiedzenia przewidziany w art. 50 § 2 Dekretu z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe, zasiedzenie nastąpiłoby w dniu 4 maja 1983 roku. W tych okolicznościach należy stwierdzić, iż zasiedzenie na przepisach dotychczasowych nastąpiłoby wcześniej niż na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, a zatem należało przyjąć, iż zasiedzenie nastąpiło z upływem tego wcześniejszego terminu, tj. w dniu 4 maja 1983 roku, zgodnie z art. XLI § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny.

Wobec wyżej poczynionych rozważań, dotyczących początku biegu terminu zasiedzenia oraz stosowania odpowiednich przepisów w zakresie obliczania terminu zasiedzenia, Sąd Okręgowy uznał za zbędne odniesienie się do zarzutów apelującego podniesionych w tym zakresie, tj. zarzutu naruszenia art. 339 k.c., art. 172 k.c., art. 176 § 1 k.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu odwoławczego przedstawiona powyżej argumentacja w sposób wyczerpujący przedstawia wskazane zagadnienia, a ponadto jest korzystniejsza dla wnioskodawcy niż wersja zaprezentowana w środku odwoławczym.

Zarzut naruszenia art. 172 k.c. w zw. z art. 2 pkt 3 oraz art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami poprzez błędne przyjęcie, że właściwą jednostką organizacyjną reprezentującą Skarb państwa w przedmiotowej sprawie jest Prezydent Miasta Ł. Sąd Okręgowy uwzględnił w części, czego konsekwencją była zmiana postanowienia w ten sposób, że własność nieruchomości w drodze zasiedzenia nabył Skarb Państwa.

Nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia nastąpiło z dniem 4 maja 1983 roku. Do dnia 31 stycznia 1989 r. obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej (wyrażonej w art. 128 k.c. w pierwotnym brzmieniu - a wcześniej wywodzonej z art. 8 Konstytucji z 1952 r. - zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1961 r., I CO 20/61). W myśl tej zasady, Państwo było wyłącznym podmiotem uprawnień wchodzących w zakres mienia państwowego znajdującego się w zarządzie państwowych osób prawnych, zaś państwowe osoby prawne jedynie wykonywały te uprawnienia w imieniu własnym tak jakby one im samym przysługiwały. Zasadę tę odnoszono również do posiadania. Przyjmowano, że Skarb Państwa był nie tylko właścicielem, ale i posiadaczem rzeczy znajdujących się w zarządzie państwowych osób prawnych (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 314/08, i 23 stycznia 2013 r., I CSK 256/12, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2015 r., IV CSK 514/14, jak też cytowane w nich orzecznictwo). To, że państwowe jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi zachowują względem siebie odrębność w zakresie dotyczącym reprezentacji Skarbu Państwa w stosunkach cywilnoprawnych, w związku z czym działania, świadomość oraz wiedza jednych nie mają znaczenia dla innych, nie daje jednak podstaw do przyjęcia, iż z przekazaniem zarządu, sprawowanego w granicach własności nad nieruchomością, której Skarb Państwa nie jest właścicielem, przez określoną państwową jednostkę organizacyjną niebędącą państwową osobą prawną, innej takiej jednostce, dochodzi do przeniesienia posiadania nieruchomości mogącego mieć wpływ na jej zasiedzenie przez Skarb Państwa. Przez cały okres władania nieruchomością w granicach treści prawa własności przez wszystkie zarządzające nią państwowe jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi posiadaczem samoistnym nieruchomości jest jeden podmiot - Skarb Państwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2019 r., IV CSK 535/17, LEX nr 2607261).

Przekładając powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż wobec istnienia zasady jednolitości władzy państwowej w chwili zasiedzenia nieruchomości własność nabywał Skarb Państwa niezależnie od tego, jaki podmiot władzy państwowej – jednostka organizacyjna lub państwowe jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi posiadały nieruchomość. W tych okolicznościach Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, iż zasiedzenie nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa bez konieczności wskazywania konkretnego reprezentanta.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. dokonał zmiany zaskarżonego wyroku w ten sposób, że stwierdził, iż Skarb Państwa nabył własność nieruchomości w drodze zasiedzenia z dniem 4 maja 1983 r.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.