Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 lipca 2022 roku, wydanym w sprawie z powództwa Związku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1)  zasądził od (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Związku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. :

a.  kwotę 8.708,01 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 października 2019 roku do dnia zapłaty;

b.  odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 4.574,59 zł za okres od dnia 23 października 2018 roku do dnia 30 grudnia 2020 roku;

c.  odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 4.136,06 zł za okres od dnia 23 października 2018 roku do dnia 8 lipca 2020 roku;

d.  odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 2.431,27 zł za okres od dnia 23 października 2018 roku do dnia 8 lipca 2020 roku;

2)  oddalił powództwo w pozostałej części;

3)  zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go
w części, tj. w zakresie punktu w pkt. 1 lit.: a), b). c). d) oraz pkt. 3. wyroku. Skarżący wydanemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zabranego materiału dowodowego w sprawie polegający zaniechaniu ustalenia, że pozwany kwestionował zawarcie umowy cesji wierzytelności powoda z K. G. i dlatego nie dokonał wypłaty środków na rzecz powoda, co skutkowało zasądzeniem na rzecz powoda kwoty 8 708,01 zł, mimo iż Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż kwota ta została uiszczona na rzecz cedenta.

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zabranego materiału dowodowego w sprawie polegający na błędnym ustaleniu, że powód posiada legitymację czynną w sytuacji, w której umowy cesji wierzytelności objęte pozwem pozostają nieważne ze względu na ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego oraz wskutek braku wykazania ich kauzalności;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 512 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż brak było podstaw do uwzględnieniu zarzutu spełnienia świadczenia w odniesieniu do umowy zawartej z K. G., mimo iż nie doszło do skutecznego zawiadomienia pozwanego o dokonanym przelewie wierzytelności,

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 58 § 2 k.c. poprzez niego niezastosowanie i nieuznanie, iż umowy cesji wierzytelności objętych pozwem są nieważne z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, w sytuacji w której cena za zbywane wierzytelności została ustalona na kwotę stanowiącą 10 % dochodzonego roszczenia, a zatem jej zawarcie nastąpiło przy wykorzystaniu przez cesjonariusza silniejszej pozycji oraz niewiedzy i niedoświadczenia kredytobiorców, którzy w przypadku wystąpienia do banku ze stosownym wnioskiem o wypłatę prowizji uzyskałby cala należność z tego tytułu;

5.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 510 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż powód wykazał kauzalność umów cesji wierzytelności, co winno prowadzić Sąd do wniosku, iż umowy cesji wierzytelności objętych pozwem są nieważne.

W związku z podniesionymi zarzutami pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. w W. kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, a także zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. w W. kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Ponadto powód wniósł o przeprowadzenie dowodu z załączonego dokumentu - potwierdzenia nadania, pełnomocnikowi pozwanej przesyłki z dnia 5 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Na wstępie wyjaśnić należy, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 510 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. orzekł na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Idąc dalej wskazać trzeba, że w myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W dalszej kolejności trzeba mieć także na uwadze, że w postępowaniu uproszczonym apelacja ma charakter ograniczony, a celem postępowania apelacyjnego nie jest tu ponowne rozpoznanie sprawy, ale wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd I instancji w ramach zarzutów podniesionych przez skarżącego. Innymi słowy mówiąc, apelacja ograniczona wiąże Sąd odwoławczy, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co zarzuci w apelacji skarżący. Wprowadzając apelację ograniczoną, ustawodawca jednocześnie określa zarzuty, jakimi może posługiwać się jej autor i zakazuje przytaczania dalszych zarzutów po upływie terminu do wniesienia apelacji – co w polskim porządku prawnym wynika z art. 505 9 § 1 1 i 2 k.p.c. (tak w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC Nr 6 z 2008 r., poz. 55; tak również M. Manowska, „Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo”, Warszawa 2013, s. 305-306). Tym samym w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do zarzutów apelacji, bez dokonywania analizy zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem w pozostałym zakresie.

Przechodząc do oceny tych zarzutów wskazać trzeba, że ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego. Za chybiony należało uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Należy wskazać, że zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że – co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Takiego działania skarżącej zabrakło w rozpoznawanej sprawie, co czyni zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. bezzasadnym. Podkreślić należy, że pozwany w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty nie kwestionował faktu zawarcia samej umowy, ale miał wątpliwości jedynie co do formy przedłożonych pełnomocnictw. Zgodzić należy się z oceną Sądu Rejonowego, iż materiał dowodowy wskazuje na to, że sam dokument cesji pozwany otrzymał na długo przed realizacją przelewu na rzecz cedenta. Ponadto kwestionowanie przez apelującego umowy cesji, nie może niweczyć skutków, o których mowa w art. 512 k.c. Sąd I instancji dokonał również prawidłowej analizy treści umowy cesji. Fakt zastrzeżenia po stronie cedenta obowiązku zwrotu nienależnie otrzymanego świadczenia (norma umowna), również nie niweczy skutków z art. 512 (norma bezwzględnie obowiązująca), ani tym bardziej nie pozbawia Powoda legitymacji czynnej. To w jego gestii pozostaje podjęcie decyzji czy żądnie swoje skieruje do cedenta czy też do dłużnika.

Reasumując stwierdzić należy, że Sąd I instancji ocenił materiał dowodowy prawidłowo, mimo to, że ocena ta okazał się zupełnie inna od tej, której zaistnienia oczekiwałby pozwany.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zabranego materiału dowodowego w sprawie polegający na błędnym ustaleniu, że powód posiada legitymację czynną w sytuacji, w której umowy cesji wierzytelności objęte pozwem pozostają nieważne ze względu na ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego oraz wskutek braku wykazania ich kauzalności.

W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko apelującego należy uznać za błędne. Konsumenci dzięki regulacji art. 49 u.k.k. posiadają swobodną możliwość dysponowania swoim roszczeniem względem banku, w tym mogli tak jak w przypadku innych wierzytelności, przenieść je w drodze cesji. W niniejszej sprawie powód umożliwił kredytobiorcom w sposób szybki i nieskomplikowany uzyskanie przysporzenia pieniężnego. Podpisując umowy cesji ze swoimi klientami strona powodowa przyjęła na siebie wszystkie koszty i ryzyko związane z dochodzeniem nabytej wierzytelności. Wszelkie koszty procesu, opłaty sądowe, a zwłaszcza ryzyko związane z wynikiem samego postępowaniem obciążają powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie nie można zatem mówić o rażącym naruszeniu interesów konsumenta oraz o zapisach godzących w równowagę kontraktową stron. Powód wypłacając kredytobiorcom wynegocjowaną cenę wierzytelności nie ma przecież pewności uzyskania nabytego roszczenia, zwalnia klientów z konieczności wikłania się w długie negocjacje z bankami jak również (równie długotrwałe) procesy sądowe, biorąc nadto na siebie ryzyko związane choćby z kosztami procesu czy obsługi działalności swojego przedsiębiorstwa.

Wbrew twierdzeniom apelującego, przeniesienie wierzytelności przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy w drodze umowy cesji nie wypacza sensu art. 49 u.k.k. a wręcz przeciwnie ochrona jaka wynika z art. 49 u.k.k. pozwana na dowolne dysponowanie zobowiązaniem przez konsumenta i to w istocie pozwala na realizację jego funkcji ochronnej.

Możliwość przelania tego typu wierzytelności wprost wynika z art. 509 § 1 k.c. Konsument zbywając swoje wierzytelności powoduje, że nabywca wchodzi w jego miejsce, nie oznacza to jednak, że dochodzi do rozszerzenia podmiotowego zakresu zastosowania ochrony z art. 49 u.k.k. na przedsiębiorcę. Gdyby to przedsiębiorca był pożyczkobiorcą to, co zrozumiałe, nie mógłby korzystać z dobrodziejstw regulacji o kredycie konsumenckim ale jeśli pożyczkobiorcą był konsument (tak jak w sprawie niniejszej) to przenosząc swoje roszczenia na przedsiębiorcę nie powodował, że przedsiębiorca zyskał jakąkolwiek nieuprawnioną ochronę ustawodawcy. Nabywca uzyskał po prostu roszczenie przysługujące zbywcy- konsumentowi, co nie jest sprzeczne z prawem, a mając na uwadze powyższy aspekt ochrony konsumentów, jest wręcz realizacją uprawnienia konsumenta wchodzącego w zakres jego ochrony.

W kontrolowanej sprawie nie można mówić o jakimkolwiek naruszeniu uprawnień kredytobiorców-konsumentów. Konsumenci właśnie dzięki regulacji art. 49 u.k.k. mają swobodną możliwość dysponowania swoim roszczeniem względem banku, w tym mogą tak jak w przypadku innych wierzytelności, przenieść je w drodze cesji.

Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c., tj. nieważności umowy cesji Wbrew twierdzeniom pozwanego, umowy cesji nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 16 stycznia 2019 r. sygn. V ACa 814/17).

Art. 58 § 2 k.c. przewiduje nieważność czynności prawnej w razie jej sprzeczności z konkretnymi zasadami współżycia społecznego. Do takiej oceny czynności prawnej może dojść nie tylko z uwagi na treść zaskarżonej czynności , ale także ze względu na cel, do którego osiągnięcia czynność zmierza - rażąco krzywdzące działanie jednej ze stron, zachowanie nieuczciwe, nielojalne lub naruszające interesy osób trzecich. Konieczne jest dokonanie wartościowania zachowania z konkretnymi zasadami współżycia społecznego w kontekście skutku prawnego. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że zarzut nieważności czynności prawnej z powodu sprzeczności jej treści lub celu z zasadami współżycia społecznego nie może polegać na powołaniu się ogólnie na bliżej nieokreślone zasady współżycia społecznego, lecz wymaga wskazania, jaka konkretna zasada współżycia społecznego została naruszona Tym samym strony czynności prawnej winny tak ułożyć jej treść aby nie naruszała ona słusznych interesów innych osób, była zgodna nie tylko przepisami prawa, ale także, co najistotniejsze ze wspomnianymi wyżej zasadami lojalności, uczciwości, poszanowania porządku prawnego i poszanowania wymiaru sprawiedliwości. Takim samym kryteriom powinien odpowiadać cel zawarcia umowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że powód podpisując umowy cesji ze swoimi klientami przyjął na siebie wszystkie koszty i ryzyko związane z dochodzeniem nabytej wierzytelności. Wszelkie koszty procesu, opłaty sądowe, a zwłaszcza ryzyko związane z wynikiem samego postępowaniem obciążają powódkę. Nie ma zatem w niniejszej sprawie mowy o rażącym naruszeniu interesów konsumenta oraz o zapisach godzących w równowagę kontraktową stron. Powódka wypłacając kredytobiorcy wynegocjowaną cenę wierzytelności nie ma pewności uzyskania nabytego roszczenia, zwalnia klienta z konieczności wikłania się w długie negocjacje z bankami jak również procesy sądowe, biorąc nadto na siebie ryzyko związane choćby z kosztami procesu, czy obsługi działalności swojego przedsiębiorstwa. Stąd zarzuty pozwanej w zakresie nieproporcjonalnie niskiej ceny pozostają bezprzedmiotowe.

W opisywanej sytuacji nie ma również rażącej dysproporcji świadczeń stron umowy cesji, czy też zmuszania kredytobiorców do zawarcia umowy nawet za wszelką cenę lub nie pozwalając na swobodne pertraktacje. Już bowiem sam fakt, że istnieje procentowa różnica w wysokości wynagrodzenia otrzymanego przez kredytobiorców świadczy o tym, że mieli oni możliwość negocjowania wysokości uzyskanego wynagrodzenia za sprzedaż wierzytelności. Nie można również czynić zarzutu, z faktu, że dokonując kalkulacji ryzyka, a także uwzględniając czas i potencjalny nakład pracy i środków finansowych związanych z sądowym dochodzeniem roszczeń, konsumenci akceptują ceny za sprzedaż swoich roszczeń odpowiadającej około 10 % potencjalnie możliwych do odzyskania środków finansowych.

Orzeczenie nie narusza również przepisu art. 510 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Sąd Rejonowy zasadnie uznał, iż powód wykazał kauzalność umów cesji wierzytelności, i że przedmiotowe umowy cesji wierzytelności pozwem są ważne. Strona pozwana na poparcie zarzutu nieważności umowy przelewu wierzytelności w toku procesu wskazywała, iż powód nie przedstawił potwierdzenia zapłaty ceny sprzedaży na rzecz cedenta. Jednakże na rozprawie w dniu 28 czerwca 2022 r, w toku przesłuchania świadków, potwierdzili oni fakt otrzymania kwot wskazanych w zawartych cesjach jako zapłatę ustalonej ceny sprzedaży. Co więcej, w nawiązaniu do przebiegu rozprawy, apelujący w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu I instancji złożył pismo wraz z załącznikami w postaci wyciągów z rachunku bankowego, potwierdzających dokonanie zapłaty. Powód wyjaśnił również skąd biorą się różnice w przedstawionych kwotach. Pismo zostało również nadane na adres pełnomocnika strony pozwanej, a przesyłka została prawidłowo doręczona oraz odebrana dnia 11 lipca 2022. Na potwierdzenie czego powód w załączniku do niniejszego pisma przedstawia dokument elektroniczny wygenerowany z systemu Poczty Polskiej.

Pozwana podniosła zarzut braku kauzy umowy przelewu wierzytelności, argumentując go również tym, że umowa przelewu wierzytelności załączona do pozwu ma charakter przelewu rozporządzającego, który dla swojej ważności, zgodnie z art. 510 § 2 Kodeksu Cywilnego - wymaga kauzy.

Wskazać jednak należy, że umowa cesji dołączona do pozwu (i będąca uzasadnieniem legitymacji procesowej czynnej) jest w istocie umową sprzedaży wierzytelności - nie zaś przelewem samoistnym. Zgodnie z art. 510 § 1 k.c. umowy sprzedaży zobowiązujące do przeniesienia wierzytelności przenoszą wierzytelności na nabywcę, chyba że strony postanowiły inaczej. Skoro więc strony nie postanowiły inaczej, to właśnie ten przepis o charakterze dyspozytywnym ukształtował ich stosunek prawny. Umowa dwustronnie zobowiązująca ma charakter wzajemny. Definicja legalna umów wzajemnych została ujęta w art. 487 § 2 k.c. Powszechnie przyjmuje się w doktrynie, że cechę umów wzajemnych stanowi to, że według treści umowy każda ze stron jest zobowiązana do świadczenia wobec drugiej, uznawanego za odpowiednik tego, co sama otrzymuje. Dla uznawania świadczeń za równoważne decydujący jest miernik subiektywny (ocena partnerów), nie zaś rzeczywista wartość świadczeń w obrocie.

Rację ma skarżący, że umowa przelewu jest czynnością prawną przysparzającą, co oznacza, że aktualna staje się problematyka kauzalności. Jednakże jeszcze raz należy podkreślić, że przelew wierzytelności nastąpił na podstawie umowy sprzedaży. K. przelewu jest więc w tym wypadku ściśle związana z kauzą umowy sprzedaży. W wypadkach objętych art. 510 § 2 k.c. ważność przelewu wierzytelności zależy od istnienia zobowiązania do jej przeniesienia. K. umowy zobowiązującej do przelania wierzytelności (umowy sprzedaży) w przedmiotowej sprawie była dla obu stron causa obligandi vel acquirendi (celem przysporzenia jest nabycie prawa lub uzyskanie innej korzyści majątkowej przez przysparzającego). Cedent przelał wierzytelność w zamian za zapłatę ceny.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.).