Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 stycznia 2020 roku, wydanym w sprawie z powództwa T. B. przeciwko D. B. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy będący postanowieniem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim wydanym w dniu 24 stycznia 2006 roku w sprawie o sygn. akt I Ns 1278/00, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 17 października 2018 roku w następującym zakresie: a) zasądzonej w punkcie V p.pkt. 2) kwoty 5.317,84 złotych stanowiących sumę raty I i II wraz z należnymi od tej kwoty odsetkami ustawowymi oraz b) odsetek ustawowych od zasądzonej w punkcie V p.pkt.2) kwoty 2.658,92 złotych stanowiącej III ratę za okres od dnia 26 października 2015 roku do dnia 26 października 2018 roku oraz zasądził od D. B. na rzecz T. B. kwotę 2.216 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części – w zakresie punktu 1.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  nierozpoznanie przez sąd istoty sprawy poprzez rozstrzygnięcie pierwotnego żądania pozwu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. pomimo wyegzekwowania w toku postępowania całości należności oraz pomimo dokonanej przez powoda modyfikacji powództwa, dokonanej pismem z dnia 4 kwietnia 2019 roku;

2.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego skutkującą przyjęciem, że pozwana ustaliła z powodem, że spłata zadłużenia ma nastąpić do lata 2018 roku pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy okoliczność ta była kwestionowana przez powoda, nie była w żaden sposób udowodniona przez pozwaną oraz nie wynikała z jej zeznań.

Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez:

a) zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 13.398,50 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu apelacji do dnia zapłaty;

b) zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 1.946,70 zł tytułem odszkodowania za szkodę powstałą w związku z wszczęciem i prowadzeniem egzekucji w zakresie przedawnionego roszczenia oraz obciążeniem powoda kosztami postępowania egzekucyjnego w tym zakresie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pisma z dnia 4 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty;

2) zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest o tyle zasadna, że skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie obarczone jest błędem o takiej doniosłości, że nie może się ostać. Analiza przedmiotowego rozstrzygnięcia wraz z przedłożonym uzasadnieniem prowadzi do uwzględnienia zarzutu strony apelującej, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego (wyrok SN z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22). Zatem nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego. Innymi słowy oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

Poczynienie konkluzji o nierozpoznaniu istoty sprawy w realiach niniejszego postępowania wymaga poczynienia na wstępie kilku uwag o charakterze ogólnym.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powództwo przeciwegzekucyjne stanowi merytoryczny środek obrony dłużnika przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji, zarówno co do samej zasadności, jak i dopuszczalności egzekucji. Można wytoczyć je tak długo, jak długo trwa egzekucja. Nie jest ono dopuszczalne po wykonaniu tytułu wykonawczego. Z chwilą zakończenia egzekucji, w której wierzyciel został w całości zaspokojony, traci on prawo dysponowania aktem wykonawczym, który zostaje zatrzymany w aktach. Wobec wykonania tytułu wykonawczego wskutek wyegzekwowania świadczenia jego wykonalność wygasa, a zatem nie można już żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 272/14, LEX nr 1656513).

Fakt prawny zrealizowania w całości stwierdzonego tytułem wykonawczym zobowiązania czyni niedopuszczalnym powództwo, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.. Może być ono wytoczone niezależnie od tego, czy przeciwko dłużnikowi została już wszczęta egzekucja, byleby istniało jeszcze zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym. Dłużnik może żądać pozbawienia (ograniczenia) wykonalności tytułu wykonawczego tak długo, jak długo zachodzi możliwość jego wykonania. Zatem tylko istnienie możliwości wykonania tytułu wykonawczego, czyli zdolność do egzekucji, pozwala na wystąpienie z powództwem zmierzającym do uniemożliwienia prowadzenia egzekucji z tego tytułu wykonawczego. Wytoczenie powództwa opozycyjnego jest niedopuszczalne w sytuacji, gdy wygasła wykonalność tytułu wykonawczego na skutek wyegzekwowania całego świadczenia. Jeżeli zobowiązanie na skutek zapłaty lub innego zdarzenia przestało istnieć, tytuł nie jest już zdolny do bycia egzekwowanym.

Wskazać przy tym należy, że w takim wypadku dłużnik może natomiast zmienić żądanie pozwu i wnieść o zasądzenie odszkodowania lub zwrot wyegzekwowanego świadczenia. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 lutego 1937 r. (C.II. (...), (...) 1937, nr 46, s. 155) - zachowującym w pełni aktualność w obecnym stanie prawnym - ściągnięcie przez wierzyciela pretensji po wytoczeniu przeciwko niemu powództwa opozycyjnego stanowi zmianę okoliczności uzasadniającą żądanie - zamiast pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego - wydania sumy uzyskanej z egzekucji.

Odnosząc powyższy wywód do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, że taka właśnie sytuacja zaszła w toku postępowania.

Jak wynika bowiem z akt sprawy, w piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2019 r., które wpłynęło do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w dniu 15 kwietnia 2019 r. powód zmienił żądanie powództwa w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 13.998,50 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszego pisma do dnia zapłaty oraz kwoty 1.946,70 zł tytułem odszkodowania za szkodę powstałą w związku z wszczęciem i prowadzeniem egzekucji w zakresie przedawnionego roszczenia oraz obciążeniem powoda kosztami postępowania egzekucyjnego w tym zakresie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszego pisma do dnia zapłaty. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy dostrzega, że powyższe pismo sformułowane zostało w sposób mało precyzyjny, nie wskazuje ono bowiem czy zgłoszone w nim nowe roszczenie wnoszone jest w miejsce roszczenia pierwotnego czy też obok niego.

Niezależnie jednak od powyższego braku Sąd Rejonowy winien kwestię tą wyjaśnić a następnie ocenić czy zmiana powództwa dokonana w piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2019 r. jest prawnie dopuszczalna. W konsekwencji zaś poczynionych w tym zakresie ustaleń rozpoznać sprawę w zakresie ostatecznie przedstawionym przez powoda Sądowi do rozstrzygnięcia, w przypadku zaś uznania zmiany powództwa za niedopuszczalną podjąć stosowne decyzje procesowe co do nowego roszczenia (np. wyłączenie go do odrębnego rozpoznania, stwierdzenie niewłaściwości).

Tymczasem w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w żaden sposób nie odniósł się do zmienionego żądania pozwu, skupiając się tylko i wyłącznie na żądaniu pierwotnym, tracąc z pola widzenia, iż należność została w całości wyegzekwowana w postępowaniu egzekucyjnym i nie ustalając, czy roszczenie pierwotne jest w ogóle przez powoda popierane.

W połączeniu z nie nadaniem biegu roszczeniu powoda zawartemu w piśmie procesowym z dnia 4 kwietnia 2019 r. okoliczność ta przesądza o nierozpoznaniu istoty sprawy.

W konsekwencji, bezprzedmiotowe stało się odnoszenie przez Sąd Okręgowy do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c..

Na marginesie należy przy tym wskazać, że mylne jest przekonanie pozwanej, że pismo powoda z dnia 4 kwietnia 2019 roku jest bezskuteczne wobec jego nieopłacenia.

Bezspornie pismo to podlegało opłacie. Należy jednak przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 130 ³ § 2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pisma z dnia 4 kwietnia 2019 r.), jeżeli obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstał na skutek rozszerzenia lub innej zmiany żądania, z innych przyczyn niż wymienione w § 1, albo po wysłaniu odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron - po wysłaniu zawiadomienia o terminie posiedzenia, przewodniczący wzywa zobowiązanego do uiszczenia należnej opłaty w terminie tygodnia, a jeżeli mieszka on lub ma siedzibę za granicą i nie ma w kraju przedstawiciela - w terminie nie krótszym od miesiąca. W razie bezskutecznego upływu terminu sąd prowadzi sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia opłaty orzeka w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, stosując odpowiednio zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu.

W świetle powyższej regulacji nieuiszczenie opłaty od pisma zmieniającego powództwo pozostawało obojętne dla obowiązku nadania mu biegu przez Sąd i prowadziło jedynie do konieczności orzeczenia o obowiązku uiszczenia opłaty w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przede wszystkim winien ustalić jakie ostatecznie roszczenia powoda podlegają rozpoznaniu, w szczególności odnieść się do pisma procesowego powoda z dnia 4 kwietnia 2019 r. stanowiącego przedmiotową zmianę powództwa i ocenić jej dopuszczalność i skuteczność. W razie dojścia do przekonania, że merytorycznemu rozpoznaniu podlega powództwo o zapłatę Sąd Rejonowy winien przy jego rozpoznawaniu ocenić jakie znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma bezsporny pomiędzy stronami fakt zapłaty przez pozwaną na rzecz powoda kwoty 14.768,11 zł w dniu 4 stycznia 2020 roku.

W konsekwencji powyższych rozważań - na tym etapie postępowania - przedwczesne i bezprzedmiotowe stało się odnoszenie przez Sąd Okręgowy do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c..