Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 listopada 2015 r. Sąd Rejonowy w Pabianicach w sprawie z powództwa A. Z. (1) i A. Z. (2) przeciwko D. I. ustalił, że:

- umowa kompleksowa sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usługi dystrybucji dla lokalu nr (...) położonego w P. przy ul. (...), nr (...), zawarta przez D. I. z (...) S.A. jest nieważna;

- wypowiedzenie przez D. I. umowy kompleksowej o świadczenie usługi dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej, zawartej przez A. Z. (2) z dostawcą energii, na podstawie której była dostarczana energia elektryczna do lokalu wskazanego w punkcie pierwszym, w okresie przed zawarciem umowy wskazanej w punkcie pierwszym, jest nieważne;

- umarza postępowanie w zakresie roszczeń o unieważnienie pełnomocnictwa, unieważnienie wypowiedzenia umowy, o uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne, o uznanie umowy za bezskuteczną,

oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach, że od 30 kwietnia 2002r. A. B. i A. M. – współwłaściciele nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), uregulowanej w księdze wieczystej (...) – oddali powódce do użytkowania lokal nr (...) o pow. 97 m2. W umowie wskazano, iż lokal składa się z 4 pokoi, kuchni, łazienki i toalety, powstał z połączenia dwóch sąsiadujących lokali, oznaczonych poprzednio numerami 14 i 15.

W 2003r. A. B. sprzedał powodom służący mu udział we współwłasności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), wynoszący 1/6, oraz darował powodom takiż udział we współwłasności nieruchomości. Od 2002r. z lokalu numer (...) (powstałego z połączenia lokali nr (...)) korzystali wyłącznie małżonkowie A. i A. Z. (1). Inni współwłaściciele nieruchomości nie korzystali z tego lokalu. Do lokalu był dostarczany prąd na podstawie dwóch umów. Powodowie wynajęli lokal nr (...) i wyjechali poza granice kraju.

W dniu 7 września 2009r. A. Z. (2) zawarła z (...) S.A. (obecnie (...) S.A.) umowę o świadczenie usługi dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej. Punktem poboru energii elektrycznej był na podstawie tej umowy lokal nr (...) w budynku położonym w P. przy ul. (...). W lokalu były dwa liczniki prądu – jeden na prąd trójfazowy, celem ogrzewania mieszkania i podgrzewania wody, drugi – na prąd jednofazowy, celem oświetlenia mieszkania.

W dniu 2 listopada 2010r. powodowie udzielili pozwanej pełnomocnictwa do zarządu i administrowania nieruchomością położoną w P. przy ul. (...). D. I. jest współwłaścicielką nieruchomości położonej w P. przy ul. (...).

Pozwana - na podstawie pełnomocnictwa udzielonej jej przez powodów - wypowiedziała umowę o dostawę energii elektrycznej zawartą pomiędzy (...) S.A. a powódką A. Z. (2). W dniu 9 września 2013r. D. I. w drodze oświadczenia złożonego (...) sprostowała nr lokalu, wskazując jako właściwy nr „15” oraz zawarła we własnym imieniu umowę o dostawę prądu elektrycznego do tego lokalu.

Pozwana odcięła dopływ energii elektrycznej do części lokalu nr (...) tj. do lokalu, który przed połączeniem oznaczony był numerem 15. Działanie D. I. motywowane było chęcią skłonienia powodów do zawarcia z nią umowy najmu, która – zdaniem pozwanej – uprawniałaby ich do korzystania z lokalu.

Działania pozwanej – wypowiedzenie umowy zawartej 7 września 2009r. – doprowadziły do pozbawienia lokalu prądu trójfazowego. Dostarczany do części lokalu prąd jednofazowy nie pozwala na ogrzanie całego lokalu oraz podgrzewanie wody.

Powodowie wypowiedzieli pozwanej pełnomocnictwo pismem datowanym na 12 października 2013r. i zawiadomili o tym (...) S.A. w dniu 17 października 2013r.

W rozważaniach prawnych, Sąd Rejonowy w pierwszym rzędzie odniósł się do zarzutu dokonania przez pozwaną wypowiedzenia umowy o dostawę energii elektrycznej zawartej przez powódkę bez umocowania. Powodowie udzielili pozwanej pełnomocnictwa do zarządu i administrowania nieruchomością położoną w P. przy ul. (...). W dacie wypowiedzenia umowy przez pozwaną pełnomocnictwo nie zostało jeszcze wypowiedziane. Na mocy udzielonego pełnomocnictwa D. I. mogła w imieniu powodów zarządzać i administrować nieruchomością (analogicznych pełnomocnictw udzielili pozwanej inni współwłaściciele nieruchomości). Czynność w postaci wypowiedzenia umowy o dostawę energii elektrycznej mieści się w pojęciu zwykłego zarządu nieruchomością. Pełnomocnictwo obejmowało zatem umocowanie do dokonania tej czynności. Brak jest zatem podstaw do stwierdzenia nieważności tej czynności pozwanej na podstawie art. 104 zd. 1 k.c.

Do odmiennego wniosku prowadzi natomiast ocena tej czynności prawnej – jak i zawarcia przez pozwaną umowy we własnym imieniu – dokonana w świetle art. 58§2 k.c. Okoliczność dokonania przez pełnomocnika czynności prawnej w imieniu reprezentowanego w granicach umocowania nie wyklucza uznania działania pełnomocnika za sprzecznego z łączącą ich ewentualnie umową albo zasadami współżycia społecznego, gdyż pełnomocnik zgodnie z istotą pełnomocnictwa, tj. stosunku prawnego opartego na zaufaniu, powinien działać zgodnie z domniemaną wolą mocodawcy, a w każdym razie nie powinien podejmować czynności w imieniu mocodawcy sprzecznych z rzeczywistą lub domniemaną wolą, chociażby mieściły się one w zakresie udzielonego pełnomocnictwa. Takie działanie pełnomocnika, aczkolwiek formalnie poprawne, może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i powodować odpowiedzialność odszkodowawczą pełnomocnika wobec mocodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013r., II CSK 458/12, LEX nr 1324268, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 lutego 2015r., I ACa 832/14, LEX nr 1746355).

Termin prawniczy „zasady współżycia społecznego” oznacza minimum powszechnie przyjmowanych zasad poprawności i uczciwości w relacjach z innymi osobami. Zasady współżycia społecznego stanowią element porządku prawnego Jest to zwrot niedookreślony. Stosując go, ustawodawca tworzy klauzulę generalną odsyłającą do norm pozaprawnych - to, czy określone zachowanie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego ocenia się w odniesieniu do konkretnego przypadku i całości towarzyszących mu okoliczności, czego weryfikacja jest zadaniem sądu. Sprzeczne z zasadami współżycia społecznego są te czynności prawne, w wyniku których powstaje obowiązek lub uprawnienie do postępowania zakazanego przez normę moralną, czy też takie, które służą osiągnięciu stanu rzeczy podlegającego negatywnej ocenie moralnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 września (...)., I ACa 736/13, opubl. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

W uzasadnieniu wyroku z dnia 20 listopada 2009r., III CSK 56/09, LEX nr 688687, Sąd Najwyższy stwierdził, że ocena sprzeczności czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego polega na badaniu, czy zasady te zostały naruszone przez treść lub cel (skutek) czynności. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że cel ten nie musi być wspólny i znany obydwu stronom tej czynności. Sprzeczny z zasadami współżycia skutek musi natomiast być konieczną konsekwencją dokonanej czynności. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2009r., III CSK 56/09, LEX nr 688687).

Z samej natury pełnomocnictwa wynika, że mocodawca w chwili udzielenia pełnomocnictwa stwarza sobie poczucie bezpieczeństwa, wierząc, iż jego interesy będą należycie reprezentowane, oraz że jakiekolwiek czynności dokonywane przez pełnomocnika będą miały na celu wyłącznie dobro mocodawcy, bądź nienarażenie go na szkodę. Powodowie udzielając pełnomocnictwa D. I. działali w zaufaniu do niej, licząc, że pod ich nieobecność w kraju będzie zarządzała nieruchomością działając w ich interesie. Małżonkowie Z. przez ponad 10 lat korzystali na zasadzie wyłączności z lokalu nr (...) (powstałego z połączenia lokali (...)). Żaden ze współwłaścicieli nie sprzeciwiał się temu, co pozwala wnioskować, że pomiędzy współwłaścicielami doszło – choćby w sposób dorozumiany – do podziału nieruchomości quo ad usum. Kwestionowane przez powodów działania D. I. zasługują na negatywną ocenę moralną. Jedynym celem wypowiedzenia przez pozwaną umowy zawartej przez powódkę i zawarcia umowy we własnym imieniu było pozbawienie lokalu nr (...) (tj. części lokalu nr (...)) odpowiedniej dostawy energii elektrycznej. Świadczy o tym fakt późniejszego odcięcia przez pozwaną energii elektrycznej, która mogła być dostarczana w dalszym ciągu, tyle że na podstawie umowy zawartej przez pozwaną. Pozwana wiedziała, że ona sama nie będzie mogła korzystać z energii dostarczanej do tego lokalu gdyż pozostawał on w wyłącznym posiadaniu powodów. D. I. sama przyznała, że chciała podjętymi działaniami skłonić powodów do tego aby zawarli z nią umowę najmu i – choć byli współwłaścicielami nieruchomości – korzystali z lokalu płacąc pozwanej czynsz najmu. Działania pozwanej uniemożliwiły powodom korzystanie z lokalu, choć byli uprawnieniu do współposiadania i korzystania z nieruchomości z mocy art. 206 k.c. Czynności prawne podjęte przez pozwaną, które do tego doprowadziły, są sprzeczne z zasadą uczciwości, zaufania, lojalności wobec mocodawcy, i jako takie – nieważne z mocy art. 58§2 k.c.

Interes prawny powodów w wytoczeniu powództwa polega na unicestwieniu czynności prawnych, które uniemożliwiają im realizowanie roszczenia wobec dostawcy energii elektrycznej o dostarczanie energii do lokalu nr (...).

Na podstawie art. 355§1 i 2 k.p.c. sąd umorzył postępowanie w takim zakresie, w jakim powodowie cofnęli pozew.

Sąd orzekł o wzajemnym zniesieniu kosztów procesu pomiędzy stronami na podstawie art. 100 k.p.c. uwzględniając ostateczny wynik postępowania. O zastosowaniu zasady wzajemnego zniesienia kosztów procesu decyduje kryterium słusznościowego rozłożenia obowiązku ponoszenia tych kosztów, nie jest natomiast bezwzględnie wymagane dokładne wyliczenie stosunku wygranej do przegranej. (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2013 r., sygn. III CZ 37/13, opubl. LEX nr 1402619). W niniejszej sprawie obie strony są w zbliżonym stopniu przegrywającym i wygrywającym i zarazem wysokość kosztów każdej ze stron jest zbliżona.

Powyższy wyrok w części uwzględniającej powództwo, tj. ustalającej nieważność umowy kompleksowej sprzedaży energii zawartej przez D. I. z (...) S.A. oraz nieważność wypowiedzenia przez D. I. umowy kompleksowej o świadczenie usługi dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej zawartej przez A. Z. (2) oraz rozstrzygającej o kosztach procesu zaskarżyła apelacją pozwana, zarzucając mu naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c., art. 227 k.p.c. raz art. 230 k.p.c., poprzez oddalenie wniosków dowodowych pozwanej, które zmierzały do ustalenia okoliczności faktycznych sprawy, a w konsekwencji poczynienie ustaleń dowolnych, wykraczających poza ramy swobodnej oceny dowodów i przyjęcie w nieuprawniony sposób okoliczności w sprawie bezspornych,

- art. 58 §2 k.c. oraz art. 95 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu czynności prawnych za nieważne, w sytuacji braku ku temu podstaw.

W oparciu o powyższe apelująca wniosła o zmianę orzeczenia w zaskarżonej części poprzez orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy i oddalenie powództwa oraz skorygowanie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji oraz zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne, jak również w następstwie prawidłowo zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Wbrew zapatrywaniom apelującej, Sąd Rejonowy dokonał bowiem prawidłowej, zgodnej z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c., oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. W myśl powołanego przepisu, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przy ocenie materiału dowodowego sądowi przysługuje zatem swoboda zastrzeżona treścią powołanego wyżej przepisu. W razie tylko pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego, może mieć miejsce skuteczne kwestionowanie tej swobody oceny dowodów. Tego rodzaju uchybień nie sposób się dopatrzyć w stanowisku Sądu Rejonowego, zaś apelująca w żaden sposób nie wykazała, że ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego została dokonana z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. Apelująca podważając w apelacji sędziowską ocenę dowodów, nie uzasadniła swojego stanowiska, co nadaje twierdzeniom apelacji polemiczny charakter i nie pozwala Sądowi Okręgowemu na ustosunkowanie się do tych zarzutów.

W tym stanie rzeczy, jak już powyżej zaznaczono, Sąd Rejonowy podzielił podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku i przyjął ją za własną. Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., to zauważyć należy, iż pewne wahania orzecznictwa wywołuje kwestia, czy wady uzasadnienia mogą być przedmiotem zarzutu apelacyjnego oraz podstawą skargi kasacyjnej. Obecnie dominuje stanowisko, że obraza art. 328 § 2 k.p.c. może być zarzucana w apelacji lub skardze kasacyjnej tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. wtedy gdy wady uzasadnienia uniemożliwiają dokonanie kontroli instancyjnej lub kasacyjnej (por. np. wyr. SN: z 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, niepubl.; z 14 listopada 2000 r., V CKN 1211/00, niepubl.; z 18 lutego 2005 r., V CK 469/04, LexPolonica nr 1631507, MoP 2009, nr 9, s. 501). Powołany przepis określa bowiem elementy, jakie powinno zawierać uzasadnienie wyroku, a jego naruszenie może polegać na braku w uzasadnieniu któregoś z tych elementów. Zarzut jego naruszenia może stać się zasadniczo wówczas przedmiotem skutecznej apelacji, jeżeli treść uzasadnienia dotknięta jest tak kardynalnymi brakami, że nie pozwala na dokonanie weryfikacji innych zarzutów apelacji oraz zastosowania przez sąd drugiej instancji prawa materialnego. Zwykle sprowadza się to do konkluzji, że z uzasadnienia sądu nie wynika, jaki w istocie stan faktyczny został ustalony [M. M., Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz. Orzecznictwo, W. K., wyd. 3, W. 2016, komentarz do art. 368]. O tego typu wadach nie mogło być mowy w przedmiotowym przypadku. Sporządzone przez Sąd I instancji uzasadnienie spełnia wszystkie wymagania prawem przepisane i poddaje się kontroli instancyjnej. Co od oddalenia wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwaną należy podnieść, że słusznie je ocenił Sąd Rejonowy i prawidłowo uznał ich nieprzydatność do rozstrzygnięcia sprawy, bowiem wnioski te wbrew twierdzeniom pozwanej nie zmierzały do ustalenia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy uznał, że Sąd I instancji błędnie zastosował przepisy prawa materialnego, bowiem jak słusznie apelująca wskazała powodowie nie wykazali aby sprzeczność działania pozwanej z zasadami współżycia społecznego była objęta świadomością (...). Jednakże rozstrzygnięcie Sądu I instancji odpowiada prawu, bowiem należy uznać, że pozwana najpierw dokonując wypowiedzenia umowy kompleksowej o świadczenie usługi dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej, zawartej przez A. Z. (2) z dostawcą energii, na podstawie której była dostarczana energia elektryczna do lokalu pierwotnie oznaczonego nr 14 i później zawierając umowę kompleksową sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usługi dystrybucji dla tego lokalu działała nadużywając umocowania do dokonania tych czynności, co oznacza, że przekroczyła zakres umocowania. Zgodnie bowiem z art. 103 § 1. k.c. jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Należy podnieść, że powodowie nie potwierdzili tych czynności dokonanych przez porwaną.

W niniejszej sprawie zostało wykazane, że pozwana D. I. nie wykazała przejawów staranności i dbałości o interesy swoich mocodawców, skoro pozbawiła częściowo lokal nr (...), znajdujący się w wyłącznym posiadaniu powodów, odpowiedniej dostawy energii elektrycznej, która w dalszym ciągu mogła być dostarczana na podstawie nowej umowy z (...) zawartej przez pozwaną - aby w ten sposób nakłonić powodów do zawarcia z nią umowy najmu. W ten sposób postąpiła wbrew ich rzeczywistej woli, przynosząc im swoim działaniem straty w postaci uniemożliwienia powodom korzystania z lokalu, choć byli oni uprawnieni do współposiadania i korzystania z nieruchomości z mocy art. 206 k.c. Nadużycie umocowania jest podstawą do zastosowania analizowanego przepisu tj. art 103 §1 k.c. .Doszło bowiem do rozwiązania i zawarcia przez pozwaną umowy mieszczącej się formalnie w zakresie umocowania, ale przynoszącej korzyść wyłącznie samej pozwanej również jako współwłaścicielce przedmiotowej nieruchomości. Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że pozwana swoimi działaniami chciała pozbawić posiadania przedmiotowego lokalu powodów i uzależnić ich możliwość dalszego korzystania z przedmiotowego lokalu od zapłaty przez nich czynszu. Pozwana również w ten sposób chciała również wpłynąć na ewentualny przyszły podział nieruchomości z korzyścią dla siebie, sprawa dotycząca zniesienia współwłasności jak wynika z akt jest w toku.

W tym stanie rzeczy orzeczenie Sądu I instancji jest prawidłowe i odpowiada prawu.

Również rozstrzygnięcie znoszące wzajemnie koszty procesu było zasadne, skoro – obie strony były w zbliżonym stopniu przegrywającym i wygrywającym i zarazem wysokość kosztów każdej ze stron była zbliżona.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na zasądzoną kwotę składa się wynagrodzenie pełnomocnika powodów ustalone na podstawie § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.).