Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2021 r., w sprawie I Ns 216/18 Sąd Rejonowy w Łowiczu ustalił, że w skład majątku wspólnego M. P. i S. P. wchodzą: niezabudowana nieruchomość rolna położona w S., obręb (...) S., jednostka ewidencyjna K., oznaczona numerami ewidencyjnymi działek: 83 i 141 o łącznej powierzchni 2,46 ha, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Łowiczu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości 124.442,00 zł wraz z nasadzeniami w postaci drzew owocowych i świerków o wartości 84.967,00 zł, środki pieniężne w łącznej wysokości 994,19 zł zgromadzone na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w S., środki pieniężne w łącznej wysokości 28.229,67 zł zgromadzone na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym Ziemi (...) w Ł. Oddział w K.; ustalił, że udziały w majątku wspólnym M. P. i S. P. są równe; umarzył postępowanie w zakresie podziału ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego uczestników; ustalił, że wnioskodawczyni M. P. i uczestnik postępowania S. P. ponieśli nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika S. P. w postaci nowego budynku mieszkalnego, przechowalni i szopy tj. w łącznej wysokości 658.400,00 zł ; ustalił wartość majątku wspólnego na kwotę 897.032,86 zł; dokonał podziału majątku wspólnego M. P. i S. P. w ten sposób, że: niezabudowaną nieruchomość rolną położoną w S., gmina K., środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w S. oraz środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym Ziemi (...) w Ł. Oddział w K. przyznał na własność uczestnika postępowania S. P.; zasądził od S. P. na rzecz M. P. tytułem spłaty i wyrównania udziałów w majątku wspólnym kwotę 448.516,43 zł płatną w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności; nakazał pobrać od S. P. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łowiczu kwotę 5.863,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych; nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łowiczu z zasądzonego na rzecz wnioskodawczyni M. P. roszczenia kwotę 5.863,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych a w pozostałym zakresie pozostawił wnioskodawczynię i uczestnika postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 26 maja 1994 r. rodzice uczestnika postępowania – J. i J. małż. P. przekazali umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego synowi S. P. zabudowaną nieruchomość rolną położoną we wsi S., gmina K. oznaczoną jako działki o nr (...) o łącznej pow. 6,61 ha w zamian za zapewnienie dożywotnio i nieodpłatnie J. i J. małż. P. prawa do mieszkania w całym budynku mieszkalnym i prawa do korzystania z połowy murowanej obory oraz z działki o pow. 30 arów za stodołą, dostarczaniu produktów żywnościowych, zapewnieniu opieki, pomocy, pielęgnacji w chorobie, sprawienia dożywotnikom pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. M. P. pochodziła z ubogiej rodziny, w momencie zawarcia związku małżeńskiego nie posiadała żadnych oszczędności. W dniu 29 kwietnia 1995 r. M. P. i S. P. zawarli związek małżeński. W trakcie trwania związku małżeńskiego obowiązywał strony ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Po zawarciu związku małżeńskiego uczestnicy zamieszkali na nieruchomości, stanowiącej własność S. P., w starym, drewnianym domu. We wrześniu 1995 r. małżonkowie P. rozpoczęli budowę domu mieszkalnego na działce nr (...), stanowiącej własność uczestnika. S. P. miał 500 pustaków zakupionych przed ślubem oraz zlasowane wapno. Resztę materiałów na budowę małżonkowie kupowali sukcesywnie w trakcie budowy. Kupnem materiałów zajmował się S. P., on również zatrudnił majstra i robotników. Środki pieniężne na budowę domu i jego wykończenie pochodziły z pieniędzy uzyskiwanych z dochodów z gospodarstwa rolnego (m.in. ze zbioru bobu, pomidorów, wiśni, śliwek) oraz z prezentów ślubnych. Budowa domu mieszkalnego trwała około roku czasu, w tym okresie małżonkowie P. zamieszkali na gospodarstwie zakupionym przez rodziców uczestnika. Rodzice uczestnika zamieszkiwali tymczasowo w P. w domu córki, która niespodziewanie została wdową.

W czasie trwania małżeństwa, strony wybudowały chłodnię na owoce i warzywa na działce stanowiącej majątek osobisty uczestnika postępowania. Środki na ten cel pochodziły z kredytu preferencyjnego w kwocie 40.000 zł, udzielonego stronom przez Bank Spółdzielczy Ziemi (...) Oddział w K.. Kredyt został całkowicie spłacony w tracie trwania małżeństwa w dniu 30 stycznia 2008 r. z dochodów uzyskiwanych z gospodarstwa rolnego. M. P. pracowała fizycznie w gospodarstwie rolnym, stanowiącym w przeważającej części majątek uczestnika postępowania. Wykonywała prace polegające na zrywaniu owoców, warzyw, prowadzeniu gospodarstwa domowego, gotowaniu obiadów dla członków rodziny i pracowników wynajętych do prac sezonowych i zawożeniu posiłków na miejsce pracy. Dodatkowo zajmowała się trojgiem małoletnich dzieci. Z czasem, gdy dzieci podrosły, one również pomagały w pracy na gospodarstwie rolnym. Praca w gospodarstwie rolnym trwała nieprzerwanie od marca do listopada. W trakcie zbioru warzyw, takich jak bób, kapusta czy pomidory zatrudniani byli przez S. P. pracownicy sezonowi. Taka sama sytuacja miała miejsce również w okresie zbioru owoców sezonowych: wiśnie, śliwki, jabłka, przy czym zdarzało się, że liczba wynajętych pracowników dochodziła nawet do 20 osób. Wynagrodzenie robotnikom wypłacał uczestnik postępowania, zaś wnioskodawczyni pracowała razem z robotnikami, w międzyczasie gotowała dla nich obiady i przywoziła posiłki na pole. Uczestnik postępowania był decydentem w gospodarstwie, zajmował się sprzedażą płodów rolnych na rynkach. Gospodarstwo było prowadzone na wysokim poziomie, ziemia była obrabiana i przynosiła spodziewane plony, dodatkowo małżonkowie dzierżawili ziemię po sąsiedzku, chcąc powiększyć areał upraw.

Jak ustalił dalej Sąd I instancji wartość rynkowa zabudowanej nieruchomości rolnej położonej w S., gm. K., składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) o pow. 6,61 ha, dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta (...) wynosi 1.135.000 zł, z uwzględnieniem wartości prawa dożywocia ustanowionego na rzecz rodziców uczestnika o wartości 110.414 złotych. Wartość rynkowa nieruchomości zabudowanej bez nakładów w postaci budynku mieszkalnego, przechowalni i „szopy” oraz w stanie nieobciążonym prawem dożywocia wynosi 366.231,00 zł. Z kolei wartość rynkowa nakładów dokonanych na nieruchomości przez strony w postaci budynku mieszkalnego, przechowalni i „przybudówki, tzw. szopy” na datę 08 sierpnia 2010 r. wynosi 658.400,00 zł.

W dniu 27 stycznia 2004 r. małżonkowie M. i S. P. zakupili niezabudowaną nieruchomość rolną oznaczoną numerami ewidencyjnym działek (...) o pow. 2,46 ha do majątku objętego wspólności ustawową małżeńską. Na datę 8 sierpnia 2010 r. na działce nr (...) w części frontowej znajdowały się nasadzenia brzoskwiń posadzonych w 2001 r., a następnie wyrwanych w 2012 r. (przez uczestnika postępowania), a dalej nasadzenia jabłoni odmiany De C. i J.. Środkową część działki nr (...) stanowiła plantację choinek posadzonych w 2004 – 2005 r., z przewagą świerku pospolitego. Końcową część działki nr (...) stanowiła kwatera wiśni L.. Na działce gruntu nr (...) znajdują się nasadzenia wiśni L.. Na datę ustania wspólności majątkowej na plantacji sadowniczej było około 1880 drzew owocowych. Na datę 08 sierpnia 2010 r. wartość rynkowa nieruchomości rolnej położonej w S. o nr ewidencyjnych działek (...) i pow. 2,46 ha bez nasadzeń wynosiła 124.442 zł. Wartość rynkowa drzew owocowych na plantacji towarowej znajdujących się na działkach nr (...) wynosiła łącznie 70.278 zł, zaś wartość rynkowa plantacji świerków – 14.408 zł.

W czasie trwania związku małżeńskiego strony posiadały wspólny rachunek bieżący w Banku Spółdzielczym Ziemi (...) Oddział w K. o nr (...), założony w dniu 01.10.2004 r., a zlikwidowany 18 września 2009 r. W czasie funkcjonowania rachunku M. P. pobrała łącznie 23.000 zł, a pozostałych wypłat dokonał S. P.. W dacie likwidacji rachunku znajdowały się tam środki pieniężne w wysokości 36.102,22 zł. Wnioskodawczyni miała dostęp do pieniędzy na koncie bankowym, ale pod kontrolą męża, miała upoważnienie do pobrania jednorazowo kwoty 5000 zł. Początkowo mogła decydować o zakupie potrzebnych rzeczy, z czasem uczestnik przejął kontrolę nad wydatkami wnioskodawczyni, znacznie je ograniczając. Po zlikwidowaniu rachunku (...) S. P. założył kolejny rachunek bieżący w Banku Spółdzielczym Ziemi (...) Oddział w K. o nr (...) otwarty w dniu 18 września 2009 r. Na rachunku na datę 5 sierpnia 2010r. znajdowały się środki pieniężne w łącznej wysokości 28.229,67 zł. Uczestnik bez porozumienia z wnioskodawczynią wypłacił powyższą kwotę ze wspólnego rachunku stron, nie przekazał ich wnioskodawczyni ani też w żaden sposób nie rozliczył się z nich. Wydatkował te pieniądze w taki sposób, że uniemożliwił wnioskodawczyni współdecydowanie o ich losach. Nie miał zamiaru rozliczyć się z wnioskodawczynią ze wspólnych pieniędzy i nie uczynił tego.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego wyrokiem zaocznym z dnia 9 lutego 2011 r. wydanym w sprawie III RC 235/10 Sąd Rejonowy w Łowiczu Wydział Rodzinny ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy S. P. a M. P. z dniem 8 sierpnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 20 czerwca 2013 r., wydanym w sprawie I C 1989/12 rozwiązał przez rozwód związek małżeński stron, bez orzekania o winie.

Wnioskodawczyni w dniu 9 kwietnia 2010 r. założyła rachunek w Banku Spółdzielczym w S. Oddział w Ł., nr rachunku (...). Na datę 5 sierpnia 2010 r. na rachunku były środki pieniężne w wysokości 994,19 zł. W dalszym okresie czasu na w/w rachunek wpływały m.in. alimenty od uczestnika, zasiłek rodzinny z Urzędu Gminy w K..

Apelacje od tego postanowienia złożyli : wnioskodawczyni i uczestnik postępowania.

Wnioskodawczyni w swojej apelacji zarzuciła skarżonemu postanowieniu naruszenie przepisu art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 31 § 1 k.r.o. poprzez dowolną w miejsce swobodnej ocenę materiału dowodowego oraz ustalenie w oderwaniu od stanu faktycznego, że wnioskodawczyni nie udowodniła, że nasadzenia na działkach stanowiących majątek osobisty uczestnika postępowania były finansowane z majątku wspólnego stron, podczas gdy zgodnie z treścią art. 31 § 1 kro wspólność obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, co wprost świadczy o tym, iż nasadzenia dokonane na działkach uczestnika postępowania w trakcie trwania wspólności majątkowej stanowią nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania i winny ulec w tym zakresie rozliczeniu; naruszenie przepisu art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd ustalenia składu i wartości majątku ulegającego podziałowi, a to: zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego do spraw szacunku nieruchomości - celem ustalenia wartości składników majątku wspólnego oraz wartości nakładów według cen aktualnych na dzień orzekania; zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego z zakresu rolnictwa i ogrodnictwa - celem ustalenia ilości i rodzaju nasadzeń dokonanych w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz ich wartości według cen na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz według cen aktualnych . Wniosła o: dopuszczenie dowodu z pisemnej opinii uzupełniającej biegłego sądowego do spraw szacunku nieruchomości celem ustalenia wartości niezabudowanej nieruchomości rolnej położonej w S., gm. K., oznaczonej numerami ewidencyjnymi działek (...) o pow. 2,46 ha, dla której Sąd Rejonowy w Łowiczu prowadzi księgę wieczystą nr (...) według stanu na dzień 8 sierpnia 2010 r, a według cen aktualnych; nakładu poniesionego z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika, tj. na nieruchomość, położoną w S., gmina K. oznaczoną numerami ewidencyjnymi działek: 14, 15 o pow. 6,61 ha, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Łowiczu prowadzona jest księga wieczysta nr (...) w postaci: wybudowania budynku mieszkalnego położonego w (...), gmina K. (nie uwzględniając założenia centralnego ogrzewania oraz wyremontowania pokoju zajmowanego przez syna stron na piętrze), wybudowania chłodni oraz szopy według stanu na dzień 08 sierpnia 2010 r. i według cen aktualnych, dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rolnictwa i ogrodnictwa celem ustalenia wartości rynkowej nakładu poniesionego z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika S. P. w postaci nasadzeń (drzewa owocowe i świerk), tj. na nieruchomość rolną położoną w S., gmina K. oznaczoną numerami ewidencyjnymi działek: nr (...) oraz działek nr (...) według stanu na dzień 8 sierpnia 2010 r., dodatkowo według stanu na dzień dzisiejszy, a według cen aktualnych - z uwzględnieniem ilości i rodzaju nasadzeń dokonanych na działkach uczestnika postępowania w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, a w konsekwencji wartości nakładu poniesionego z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania w ww. zakresie. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez: ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni M. P. i uczestnika postępowania S. P. wchodzą następujące prawa i przedmioty majątkowe: niezabudowana nieruchomość rolna położona w S., obręb (...) S., jednostka ewidencyjna K., oznaczona numerami ewidencyjnymi działek: 83 i 141 o łącznej powierzchni 2,46 ha, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Łowiczu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta numer (...) o wartości ustalonej według cen aktualnych w dacie orzekania wraz z nasadzeniami w postaci drzew owocowych i świerków o wartości 84.967,00 zł; ustalenie, że wnioskodawczyni M. P. i uczestnik postępowania S. P. ponieśli nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika S. P. w postaci nowego budynku mieszkalnego, przechowalni i szopy tj. w łącznej wysokości ustalonej według cen aktualnych w dacie orzekania, a także w postaci nasadzeń dokonanych na działkach uczestnika postępowania w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej o łącznej wartości ustalonej według cen aktualnych w dacie orzekania; ustalenie wartości majątku wspólnego wnioskodawczyni M. P. i uczestnika postępowania S. P. podlegającego podziałowi na kwotę ustaloną w oparciu o ceny aktualne w dacie orzekania; zasądzenie od uczestnika postępowania S. P. na rzecz wnioskodawczyni M. P. tytułem spłaty i wyrównania udziałów w majątku wspólnym stron kwoty ustalonej według cen aktualnych w dacie orzekania, płatnej w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności.

Uczestnik postępowania w swojej apelacji zarzucił skarżonemu postanowieniu naruszenia prawa materialnego - art. 43 § 1 k. r. o. w zw. z art. 43 § 1 k. r. o. poprzez jego niezastosowanie, a przez to przypisanie wnioskodawczyni przyczynienia się w równym stopniu w powstaniu majątku wspólnego stron i jego pomnożenia, stosowanie do swoich możliwości wynikających m.in. z wieku, płci oraz poprzez klasyczny podział obowiązków, podczas gdy przeczy zebrany w sprawie materiał dowodowy, art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uwzględnienie równego przyczynienia i starań wnioskodawczyni w przedmiocie starań i nakładów na majątek dorobkowy stron podczas gdy wnioskodawczyni nie wykazała i tego nie udowodniła, którego zgodnie z treścią tegoż przepisu ciężar spoczywa na stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne, art. 45 k. r. o. poprzez jego niezastosowanie a w konsekwencji nierozliczenie wydatków poniesionych w okresie od sierpnia 2010 r., do dnia merytorycznego rozstrzygnięcia o podziale majątku na które składają się koszty utrzymania nieruchomości wspólnej a w konsekwencji zawyżenie wysokości spłaty wnioskodawczyni, w sytuacji, w której wnioskodawczyni zrezygnowała z żądania ustalenia nierównych udziału z czego nie zrezygnował uczestnik Zarzucił dalej obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie: art 230 k.p.c. polegającą na pominięciu okoliczności, że budowa domu mieszkalnego rozpoczęła się w maju 1995 r.; projekt budowlany na nazwisko S. P. został uczestnikowi wydany w dniu 14 czerwca 1995 r.; wnioskodawczyni pochodziła z ubogiej rodziny w momencie zawarcia związku małżeńskiego i nie posiadała żądnych oszczędności, że w dacie zawarcia związku małżeńskiego z wnioskodawczynią uczestnik miał zgromadzony kompletne materiały budowlane na wzniesienie domu mieszkalnego w stanie surowym, które zostały zakupione ze środków ojca uczestnika J. P. oraz z dochodów wyłącznych uczestnika, art. 231 k.p.c. przez przyjęcie faktu posiadania przez uczestnika przez zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawczynią materiałów budowlanych do zniesienia w stanie surowym domu mieszkalnego, podczas, gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika co innego, art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że podana przez Sąd Rejonowy na stronie 10 uzasadnienia końcowego postanowienia wartość rynkowa drzew owocowych na działkach nr (...) wynosiła 70.278 zł zaś wartość rynkowa świerków - 14.408 zł podczas gdy opiniujący biegły sądowy nie potrafił wyjaśnić wątpliwości wskazanych w piśmie uczestnika z dnia 4 maja 2021 r. , art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że uczestnik bez porozumienia z wnioskodawczynią wypłacił w dniu 18 września 2009 r., z konta bankowego kwotę 28.229,67 zł, uniemożliwiał wnioskodawczym współdecydowania o ich losach i nie miał zamiaru rozliczyć się z wnioskodawczynią ze wspólnych pieniędzy i tego nie uczynił, podczas, gdy wnioskodawczyni w tym zakresie w ogóle nie wypowiadała się w postępowaniu. I to w sytuacji, w której wnioskodawczyni w dniu 9 kwietnia 2009 r., założyła w BS w S. rachunek, o którym nawet nie poinformowała uczestnika, art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że za każdym razem po pojawieniu się na nieruchomości wspólnej wnioskodawczyni, była ona wygania przez uczestnika. Nie wchodziła do domu, nie zabierała z nieruchomości żadnych pieniędzy ani kosztowności, podczas gdy kilkakrotnie wyłamała drzwi do domu pod nieobecność uczestnika, posiadając wiedzę, gdzie schowano kosztowności nie potrafiła wyjaśnić zaginięcie złotych kolczyków, złotego pierścienia, złotych łańcuszków i zabytkowych monet, art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że po wyprowadzeniu się ze wspólnego domu wnioskodawczyni zamieszkała w G., podczas, gdy po wyprowadzaniu pomieszkiwała w Ł. oraz w O., art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, iż przed zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawczynią posiadał środki i materiał do budowy domu w stanie surowym, podczas gdy powód zaoferował logiczne, wzajemnie uzupełniające się dowody w postaci zeznań świadków, w tym zeznań ojca, brata i siostry uczestnika, którzy uczestniczyli w zgromadzeniu środków jak i pomagali przy budowie domu mieszkalnego, art. 233 § 1 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo oceny brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego z pominięciem istotnych części tego materiału polegającej na zupełnym pominięciu zeznań świadków w sprawie o sygn. akt I Ns 466/13, nieuwzględnieniu poniesionych przez uczestnika w okresie objętym wnioskiem kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej, nieuwzględnienia składników majątkowych, których weszła .w posiadanie wnioskodawczyni w momencie wyprowadzenia się od uczestnika, odmowie wiarygodności i mocy dowodowej uczestnika bez podania powodów, art. 321 k.p.c. poprzez przyznanie uczestnikowi na wyłączną własność opisaną w pkt VII postanowienia nieruchomość, gdzie w postępowaniu o podział majątku wspólnego Sąd nie może wbrew woli uczestnika przyznać mu prawa majątkowe i zasądzić od niego na rzecz innego uczestnika spłaty lub dopłaty. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt VII, VIII i IX poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawczym M. P. i uczestnika S. P. w ten sposób, że: niezabudowaną nieruchomość rolną położoną w S., gmina K. opisaną w pkt 1, ppkt. 2 postanowienia, środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w S. opisane w pkt 1, ppkt. 2 postanowienia, przyznać na wyłączność własność wnioskodawczym M. P. oraz zasądzenie od uczestnika ma rzecz wnioskodawczym spłaty tytułem wyrównania udziałów w wysokości 100.000.00 zł płatnej w 2 ratach w okresie trzech miesięcy licząc od daty uprawomocnienia się postanowienia a ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 19 stycznia 2024 r. pełnomocnicy obu stron – tak wnioskodawczyni jak i uczestnika postępowania zgodnie oświadczyli, iż nie wnoszą o dokonanie aktualizacji wartości składników majątku wspólnego mimo upływu czasu od wydania poprzedniej opinii w tym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Apelacja wnioskodawczyni jest bezzasadna. Koncentrowała się ona na dwóch zasadniczych kwestiach – wartości majątku wspólnego jak i zasady rozliczenia nasadzeń na działkach stanowiących majątek osobisty uczestnika postępowania, a finansowanych z majątku wspólnego.

Co do pierwszej z tych kwestii apelacja zdaje się być nieaktualna. Owszem, w postępowaniu o dział spadku, zniesienie współwłasności czy podział majątku wspólnego wartość majątku podlegającego podziałowi Sąd ustala z urzędu. Jednakże w tej sprawie tak wnioskodawczyni jak i uczestnik odstąpili od żądania przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych celem aktualizacji wartości. Sąd Okręgowy uznał, iż tym stanowiskiem jest związany, przez co kwestia aktualności wyceny majątku wspólnego wyszła poza obręb zainteresowania Sądu.

Co do drugiej z tych kwestii – wnioskodawczyni zarzuciła skarżonemu postanowieniu naruszenie przepisu art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 31 § 1 k.r.o. poprzez dowolną w miejsce swobodnej ocenę materiału dowodowego oraz ustalenie w oderwaniu od stanu faktycznego, że wnioskodawczyni nie udowodniła, że nasadzenia na działkach stanowiących majątek osobisty uczestnika postępowania były finansowane z majątku wspólnego stron, podczas gdy zgodnie z treścią art. 31 § 1 kro wspólność obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jak stanowi przepis art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Jak zdaje się, skarżąca stoi na stanowisku, że w sytuacji gdy naniesienia roślinne na nieruchomościach stanowiących majątek odrębny uczestnika postępowania poczynione zostały w czasie trwania wspólności majątkowej – zwolniona była z obowiązku dowodzenia kwestii z tymi nakładami związanych. Sąd I instancji uznał, że wnioskodawczyni nie udowodniła w żaden sposób, iż nasadzenia na działkach stanowiących majątek osobisty uczestnika były finansowane z majątku wspólnego stron. Same twierdzenia strony w tym zakresie są zdaniem Sądu Rejonowego niewystarczające, tym bardziej, że uczestnik temu zdecydowanie zaprzeczył. W zastrzeżeniach do opinii S. P. podniósł m.in., że na działce „za stodołą” rosną 3 – letnie śliwy (580 sztuk), 8 – letnie czereśnie (792 sztuki). Biegły w żaden sposób nie zweryfikował tych okoliczności, nie ustalił samodzielnie wieku drzew owocowych, co uniemożliwiło Sądowi Rejonowemu weryfikację twierdzeń uczestnika. Z opinii biegłego z zakresu rolnictwa nie wynika chociażby, jaka ilość nasadzeń została dokonana na działkach uczestnika w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, jakich nasadzeń i w jakiej ilości dokonał sam uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej z własnych środków. W toku postępowania z uwagi na odmienne, niekonsekwentne i czasami chaotyczne twierdzenia stron, Sąd I instancji nie był w stanie dokonać ustaleń w tym przedmiocie. W ocenie Sądu Rejonowego w tej sytuacji uwzględnienie nakładów dokonanych z majątku wspólnego na nieruchomość uczestnika w wysokości ustalonej przez biegłego, tj. w kwocie 265.682 zł było niezasadne, nieudowodnione i prowadziłoby do pokrzywdzenia uczestnika. Sąd Okręgowy podziela tu stanowisko Sądu I instancji. Bezspornym być musi, że w czasie trwania wspólności majątkowej, uczestnicy poczynili jakieś nakłady na nieruchomościach uczestnika w postaci nasadzeń roślinnych. Oczywiście, że te nakłady, na zasadach ogólnych wchodzą w skład majątku wspólnego i podlegają rozliczeniu – i tu wnioskodawczyni ma rację. Rzecz jednak sprowadza się do tego, że były to „jakieś” nakłady. Obowiązkiem procesowym wnioskodawczyni było udowodnienie jakie nakłady zostały poczynione, a więc co i kiedy i w jakiej ilości nasadzono na gruncie uczestnika. Temu obowiązkowi wnioskodawczyni nie sprostała. Wskazać trzeba, że apelacja nawet nie powołuje się na dowody, które mogłyby tę tezę obalić. Przy zarzucie naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. – apelacja nie wskazuje, które dowody miał Sąd I instancji ocenić w sposób dowolny – i dlaczego.

Bezzasadna jest także apelacja uczestnika postępowania. Zarzucił on skarżonemu postanowieniu przede wszystkim naruszenia prawa materialnego - art. 43 § 1 k. r. o. w zw. z art. 43 § 1 k. r. o. poprzez jego niezastosowanie, a przez to przypisanie wnioskodawczyni przyczynienia się w równym stopniu w powstaniu majątku wspólnego stron i jego pomnożenia, stosowanie do swoich możliwości wynikających m.in. z wieku, płci oraz poprzez klasyczny podział obowiązków, podczas gdy przeczy zebrany w sprawie materiał dowodowy, art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uwzględnienie równego przyczynienia i starań wnioskodawczyni w przedmiocie starań i nakładów na majątek dorobkowy stron podczas gdy wnioskodawczyni nie wykazała i tego nie udowodniła. Apelacja w części dotyczącej równych lub nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym sprowadza się do zawoalowanej tezy, że to wnioskodawczyni winna była udowodnić, iż jej udział w majątku wspólnym jest równy udziałowi uczestnika. Teza ta w sposób oczywisty jest błędna. Równość udziałów małżonków w majątku wspólnym jest wynikiem domniemania prawnego określonego przepisem art. 43 § 1 k.r.o. To więc nie wnioskodawczyni winna udowodnić równość udziałów, leczy to uczestnik miał obowiązek dowieść, że udziały równe nie są. Jak stanowi przepis art. 43 § 2 k.r.o. (zdanie pierwsze) z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Uczestnik nie powołał się na żadne okoliczności, które w świetle przytoczone przepisu można by uznać za ważne powody. Apelacja zmierza w sposób niedopuszczalny do przyjęcia przez Sąd nierówności płci. Zdaniem apelującego wnioskodawczyni jako kobieta , a więc osoba słabsza nie mogła przyczynić się do powstania majątku wspólnego w takim samym stopniu co uczestnik jako mężczyzna. To, że wnioskodawczyni prowadziła dom, wychowywała dzieci, pracowała w polu i przygotowywała posiłki dla rodziny i najmowanych pracowników rolnych jest zdaniem skarżącego zwykłym obowiązkiem kobiety i nie świadczy o równości stron. Nie zauważa skarżący, że zachowanie wnioskodawczyni spowodowało, że nie trzeba było zatrudnić niańki, wychowawczyni , sprzątaczki czy kucharki – co przecież wiązałoby się z konkretnymi kosztami. To raczej zachowanie uczestnika nie powinno być pozytywnie oceniane – co słusznie wywiódł Sąd I instancji.

Sąd I instancji nie rozliczył kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej po ustaniu wspólności majątkowej. Nie może jednak uczestnik czynić z tego faktu zarzutu Sądowi Rejonowemu skoro nie udowodnił jakie były to koszty, a nawet kosztów tych nie sprecyzował, a zgłaszane roszczenie musi w taki sposób być sprecyzowane.

Wbrew tezie apelacji uczestnika, rezygnacja wnioskodawczyni z ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie skutkuje nierównym rozliczeniem tego majątku.

Kwestię pochodzenia materiałów budowlanych na budowę domu na nieruchomości uczestnika, Sąd I instancji dokładnie rozważył. Wskazał, że nie dał wiary zeznaniom uczestnika postępowania w tej części, w której twierdził, że wszystkie materiały na budowę domu mieszkalnego stanowiły własność uczestnika i jego rodziców, podobnie jak twierdzenia, że budowę domu, przechowalni i szopy sfinansował ojciec uczestnika – J. P.. Zdaniem Sądu I instancji relacja uczestnika na temat tych okoliczności jest niewiarygodna. Z precyzyjnych i wiarygodnych zeznań wnioskodawczyni wynika, że strony wspólnie zaciągały kredyty na budowę domu i przechowalni, które następnie były spłacane w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej z dochodów uzyskiwanych ze wspólnego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Apelacja tego stanowiska nie obala. Apelacja nie wskazuje dowodów, które Sąd I instancji ocenił w sposób dowolny i na czym ta dowolność miałaby polegać.

Wiele z zarzutów stawianych w apelacji : błędne uznanie, że podana przez Sąd Rejonowy na stronie 10 uzasadnienia końcowego postanowienia wartość rynkowa drzew owocowych na działkach nr (...) wynosiła 70.278 zł zaś wartość rynkowa świerków - 14.408 zł podczas gdy opiniujący biegły sądowy nie potrafił wyjaśnić wątpliwości wskazanych w piśmie uczestnika z dnia 4 maja 2021 r. , art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że uczestnik bez porozumienia z wnioskodawczynią wypłacił w dniu 18 września 2009 r., z konta bankowego kwotę 28.229,67 zł, uniemożliwiał wnioskodawczym współdecydowania o ich losach i nie miał zamiaru rozliczyć się z wnioskodawczynią ze wspólnych pieniędzy i tego nie uczynił, podczas, gdy wnioskodawczyni w tym zakresie w ogóle nie wypowiadała się w postępowaniu i to w sytuacji, w której wnioskodawczyni w dniu 9 kwietnia 2009 r., założyła w BS w S. rachunek, o którym nawet nie poinformowała uczestnika, naruszenie art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że za każdym razem po pojawieniu się na nieruchomości wspólnej wnioskodawczyni, była ona wygania przez uczestnika; nie wchodziła do domu, nie zabierała z nieruchomości żadnych pieniędzy ani kosztowności, podczas gdy kilkakrotnie wyłamała drzwi do domu pod nieobecność uczestnika, posiadając wiedzę, gdzie schowano kosztowności nie potrafiła wyjaśnić zaginięcie złotych kolczyków, złotego pierścienia, złotych łańcuszków i zabytkowych monet, art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że po wyprowadzeniu się ze wspólnego domu wnioskodawczyni zamieszkała w G. Południowym – jest nieistotnych dla postępowania apelacyjnego a postawionych zostało jedynie w celu „wzmocnienia” apelacji.

Istotnym jest natomiast zarzut dokonania podziału majątku wspólnego w zakresie wspólnej nieruchomości uczestników poprzez przyznanie tej nieruchomości na rzecz uczestnika – wbrew jego woli. Rozstrzygając w ten sposób, Sąd I instancji uznał, że podział fizyczny nieruchomości rolnej położonej w S. o pow. 2,46 ha, a stanowiącej majątek wspólny stron, nie jest możliwy z uwagi na złe stosunki osobiste łączące byłych małżonków, a nadto sprzeczność z zasadami prawidłowej gospodarki (nieruchomość rolna, stosunkowo nieduża powierzchnia). Również wzgląd na zasady współżycia społecznego i interesy uczestników nie uzasadniają orzeczenia o podziale fizycznym nieruchomości. Wnioskodawczyni w sposób stanowczy nie wyraziła zgody na przyznanie jej na własność nieruchomości rolnej, co uzasadniała chęcią otrzymania jak największej spłaty od byłego męża, celem zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych. Nie bez znaczenia przy tym było dla Sądu Rejonowego, że wnioskodawczyni nie ma wykształcenia rolniczego ani zaplecza w postaci maszyn rolniczych, budynków składowych, co uniemożliwia jej samodzielne prowadzenie gospodarki rolnej na w/w nieruchomości. Uczestnik w odpowiedzi na wniosek wniósł o przyznanie mu na wyłączną własność przedmiotowej nieruchomości rolnej ze spłatą na rzecz wnioskodawczyni. Stanowisko to wprawdzie uległo modyfikacji w toku postępowania, niemniej w ocenie Sądu Rejonowego przyznanie nieruchomości rolnej na rzecz uczestnika postępowania jest racjonalne, tym bardziej, że S. P. od kilkudziesięciu lat jest rolnikiem, prowadzi gospodarstwo rolne i potwierdził, że zamierza je nadal prowadzi, a nadto daje gwarancję jego należytego prowadzenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił obie apelacji, a o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c.