Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 lutego 2023 r., wydanym w sprawie z wniosku J. P. o wyodrębnienie samodzielnego lokalu Nr (...) z księgi wieczystej Nr (...), założenie dla niego nowej księgi wieczystej oraz o wpis prawa własności w dziale II nowozakładanej księgi i wpis praw do udziału w nieruchomości wspólnej w dziale I-Sp nowozakładanej księgi, na skutek skargi wnioskodawczyni na postanowienie referendarza sądowego z dnia 4 stycznia 2023 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek.

Sąd I instancji ustalił, że księga wieczysta Nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości składającej się z działki nr (...) o powierzchni 0,0168 ha położonej w Ł. przy ul. (...); w dziale II tej księgi jako właściciel nieruchomości ujawniona jest Gmina Miejska Ł., zaś jako jedyny użytkownik wieczysty J. P.. W dniu 6 grudnia 2022 r. J. P. złożyła przed notariuszem oświadczenie o ustanowieniu odrębnej własności lokalu Nr (...), składającego się z magazynu (piwnicy), pomieszczenia, zaplecza i WC o łącznej powierzchni użytkowej 100,30 m ², z którym związany jest udział w nieruchomości wspólnej stanowiącej prawo użytkowania wieczystego gruntu oraz części budynku i innych urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali wynoszący (...) części oraz oświadczenie o ustanowieniu odrębnej własności lokalu Nr (...), składającego się z klatki schodowej, pomieszczenia, zaplecza i WC o łącznej powierzchni użytkowej 145 m ², z którym związany jest udział w nieruchomości wspólnej stanowiącej prawo użytkowania wieczystego gruntu oraz części budynku i innych urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali wynoszący (...) części.

Na gruncie tego stanu faktycznego Sąd meriti uznał, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie. Przywołano treść art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. i podniesiono, że zakres kognicji Sądu rozpoznającego wniosek o wpis w księdze wieczystej obejmuje jedynie badanie wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej, co oznacza, że wyłączone jest zarówno badanie przez Sąd innych dokumentów niż dołączone do wniosku, jak i okoliczności, które nie wynikają z wniosku, dołączonych do niego dokumentów i treści księgi wieczystej, o ile miałyby stanowić podstawę wpisu. Niedopuszczalne jest również prowadzenie postępowania dowodowego, zmierzającego do ustalenia istnienia podstawy wpisu, która nie wynika z przedstawionych dokumentów, a ponadto Sąd wieczystoksięgowy jest związany stanem rzeczy istniejącym w dacie złożenia wniosku oraz kolejnością wpływu wniosków. Z kolei badanie treści księgi wieczystej odnosi się do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia, czy prawo, którego wniosek dotyczy, wywodzi się z prawa poprzednika. W postępowaniu wieczystoksięgowym Sąd nie może prowadzić postępowania dowodowego wykraczającego poza granice, które zostały zakreślone w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających z wskazanych w tym przepisie dowodów.

Wreszcie wskazano, że w myśl art. 626 ² § 3 k.p.c. do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Sąd Rejonowy wywiódł następnie, że w rozpoznawanej sprawie uwzględnienie wniosku nie jest możliwe i musi on zostać oddalony, ponieważ zachodzą przeszkody uniemożliwiające dokonanie żądanego wpisu, skoro w księdze wieczystej Nr (...) nie został ujawniony budynek, w którym znajdują się lokale objęte wnioskami, a dla usunięcia owej przeszkody nie jest wystarczające stwierdzenie zawarte w skardze na orzeczenie referendarza sądowego, że wnioskodawczyni domaga się również ujawnienia budynku, lecz wymagane jest złożenie kompletnego wniosku na urzędowym formularzu i dołączenie doń dokumentów umożliwiających dokonanie wpisu w księdze wieczystej tj. wypisu z rejestru gruntów i budynków oraz wyrysu z mapy ewidencyjnej.

Apelację od tego orzeczenia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę oraz uwzględnienie wniosku po uprzednim ujawnieniu budynku w księdze wieczystej (...) i zaznaczając w uzasadnieniu pisma, że „(…) Zaskarżonym rozstrzygnięciem Sąd oddalił wniosek o ujawnienie budynku. Złożono wniosek o ujawnienie budynku na formularzu oraz załączono stosowne dokumenty, wobec tego ustała przeszkoda do ujawnienia wniosku (…)”. W piśmie procesowym z dnia 31 maja 2023 r. J. P. złożyła wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo, że z treści działu I-O księgi wieczystej Nr (...) wynika, że w jego podrubryce 1.4.2 nie ujawniono budynku położonego na nieruchomości, natomiast w rubryce 1.1 tego działu zamieszczone zostały dwie wzmianki o złożeniu wniosku o ujawnienie budynku, z których jedna została zamieszczona w dniu 16 stycznia 2023 r. (Dz. Kw. 2273/23), a druga w dniu 18 kwietnia 2023 r. (Dz. Kw. 21978/23).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Zgodnie z § 20 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz.U. z 2016 r. poz. 312 ze zm.), w dziale I-O podrubryka 1.4.2. „budynek” księgi budynkowej, z której ma być wyodrębniony lokal, ujawnia się m.in. numer porządkowy, którym został oznaczony budynek, zgodnie z danymi ewidencji gruntów i budynków, a w dziale I-O podrubryka 1.4.4. „lokal” księgi wieczystej urządzanej dla lokalu ujawnia się oprócz numeru, także numer porządkowy budynku, którym został oznaczony budynek mieszczący ten lokal. Stosownie natomiast do § 121 pkt. 1 tego samego rozporządzenia, jednocześnie z wyodrębnieniem lokalu w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, na której jest położony budynek, w którym jest ustanowiona odrębna własność lokalu, dokonuje się wpisu w dziale I-O w podrubryce 1.4.2 ,,budynek'' w polu 1.4.2.14 ,,informacja o wyodrębnionych lokalach'', w polu 1.4.2.15 ,,części wspólne po wyodrębnieniu lokali. System informatyczny, w którym prowadzone są księgi wieczyste, wymaga wpisania w odpowiednich rubrykach i podrubrykach wszystkich danych wskazanych w przedmiotowym rozporządzeniu, a fakt uprzedniego nieujawnienia w księdze wieczystej budynku posadowionego na nieruchomości gruntowej, z której wyodrębniono samodzielny lokal mieszkalny oraz oznaczenia numeru porządkowego tego budynku uniemożliwia dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem. Nie jest bowiem w takiej sytuacji możliwe ujawnienie w księdze Nr (...) wyodrębnienia samodzielnego lokalu, a to z kolei wyklucza założenie dla tego lokalu nowej księgi wieczystej i wpisanie do działu II nowozakładanej księgi osoby, której do lokalu przysługuje prawo własności.

W odpowiedzi na zarzuty apelacyjne podnieść należy, że bezsporne jest, iż w postępowaniu wieczystoksięgowym nie znajduje zastosowania, nawet odpowiedniego, art. 316 § 1 k.p.c., nakazujący Sądowi przyjmować za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy czy też w chwili orzekania, ponieważ pełną regulację przebiegu tego postępowania, nie tylko w zakresie postępowania dowodowego, ale także i podstaw orzekania, zawiera art. 626 ⁸ k.p.c. Szczególnie istotne znaczenie ma tu art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., z którego wynika, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten musi być analizowany łącznie z art. 626 ⁶ § 1 k.p.c. stanowiącym, że o kolejności wniosku o wpis rozstrzyga chwila wpływu wniosku do właściwego sądu, a zestawienie tych unormowań musi prowadzić do konkluzji, że Sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do załatwiania składanych wniosków niezgodnie z kolejnością ich złożenia, gdyż mogłoby to doprowadzić – w wypadku zezwolenia na dokonywanie przez Sąd samowolnego wyboru w tym zakresie, w powiązaniu z zasadą wynikającą z art. 316 § 1 k.p.c. – do korygowania treści księgi na podstawie później złożonych wniosków ze skutkiem dla możności uwzględnienia lub nieuwzględnienia wniosków złożonych wcześniej. Efektu czytelnych zasad procedowania nie zapewniałaby sytuacja, w której sąd wieczystoksięgowy mógłby dokonywać wpisów według swego uznania, wbrew kolejności złożenia wniosków o wpis, pomijając moment ich złożenia, gdyż dawałoby to temu sądowi nadmierną i nieuprawnioną dowolność, powodującą u uczestników obrotu brak pewności prawa i stanu prawnego nieruchomości. Podkreśla się w efekcie, że decydujące znaczenie przy rozpoznawaniu wniosku o wpis w księdze wieczystej ma ten stan rzeczy objęty kognicją sądu wieczystoksięgowego z mocy art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. – a więc treść i forma wniosku o wpis i dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej – jaki istnieje w chwili wpływu wniosku do sądu, zaś kolejność złożenia wniosków o wpis w księdze jest dla sądu wiążąca i w takiej też kolejności winny być one rozpoznawane. Odpowiednia wykładnia treści przepisów normujących postępowanie wieczystoksięgowe – powszechnie przyjęta przez doktrynę prawa i orzecznictwo – nakazuje uznać kierowanie się kolejnością złożenia wniosków o wpis do księgi wieczystej za nakaz ustawowy, eliminujący dowolność sądu w zakresie rozpoznawania poszczególnych wniosków i nie można mu przypisywać znaczenia jedynie niewiążącego postulatu, w szczególności jeżeli od dokonania jednego z wpisów uzależnione jest uwzględnienie wniosku o dokonanie drugiego z nich (tak w szczególności w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, OSNC Nr 6 z 2010 r., poz. 84, tak również w postanowieniu SN z dnia 1 czerwca 2011 r., II CSK 481/10, niepubl., w postanowieniu SN z dnia 25 stycznia 2012 r., V CSK 33/11/, niepubl., w postanowieniu SN z dnia 26 czerwca 2014 r., II CSK 541/13, niepubl. i w wielu innych orzeczeniach).

W sprawie niniejszej zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego, określony na chwilę złożenia wniosku – stosownie do art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. – obejmował treść i formę wniosku złożonego przez J. P., treść i formę dołączonych do niego dokumentów mających być podstawą wpisu oraz ówczesną treść księgi wieczystej, gdzie bezsprzecznie nie został ujawniony budynek na nieruchomości, z którego miał zostać wyodrębniony samodzielny lokal. Po zbadaniu treści księgi oraz treści i formy wniosku i dołączonych do niego dokumentów, Sąd meriti słusznie orzekł, że wniosek nie może zostać uwzględniony, gdyż na przeszkodzie temu stoi treść samej księgi uniemożliwiająca dokonanie żądanych wpisów. W toku dalszego postępowania ta trafna ocena nie mogła ulec zmianie, zważywszy na wywiedziony powyżej nakaz rozstrzygania przez Sąd wieczystoksięgowy o zasadności wniosku według stanu rzeczy z momentu jego złożenia, nie zaś z jakiejkolwiek chwili późniejszej, w szczególności z dnia orzekania przez Sąd I czy II instancji. Bez znaczenia zatem dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawał fakt złożenia przez J. P. w miesiącach następujących po wszczęciu niniejszego postępowania wniosków o ujawnienie budynku w przedmiotowej księdze wieczystej, ponieważ nawet ich uwzględnienie i dokonanie tego wpisu nie dawałoby podstaw do zmiany postanowienia Sądu Rejonowego zaskarżonego apelacją wnioskodawczyni, skoro także i dla Sądu odwoławczego za wiążący należy uznać ustawowy nakaz ograniczenia swej kognicji przy rozpoznawaniu sprawy do treści i formy wniosku i załączonych do niego dokumentów oraz treści księgi z chwili złożenia wniosku. Skoro Sąd wieczystoksięgowy bada treść księgi na chwilę złożenia danego wniosku, nie jest możliwe, aby nawet ewentualne późniejsze ustanie przeszkody związanej z treścią księgi umożliwiło uwzględnienie tego właśnie wniosku, choć nie można wykluczyć, że dzięki temu uwzględniony zostanie wniosek kolejny, o tożsamej treści, jeśli w chwili jego złożenia treść księgi nie będzie już stała temu na przeszkodzie. Jak wywiedziono powyżej, nie jest też dopuszczalne, jak się domaga tego skarżąca w swej apelacji, by Sąd samowolnie mógł decydować o rozpoznawaniu wniosku złożonego później – w tym wypadku żądania ujawnienia w księdze budynku – przez rozpoznaniem wniosku wcześniejszego, tym bardziej jeśli miałoby to ostatecznie mieć wpływ na merytoryczną zasadność żądania objętego wnioskiem złożonym uprzednio. W efekcie dywagacje te są jednak o tyle bezprzedmiotowe, że Sąd Rejonowy do chwili obecnej nie rozpoznał żądania ujawnienia znajdującego się na nieruchomości budynku w dziale I-O księgi wieczystej Nr (...), co powoduje, że treść księgi w dalszym ciągu nie zezwalała na dokonanie wpisu, choćby nawet Sąd II instancji mógł objąć zakresem swojej kognicji stan rzeczy z chwili orzekania.

Z powyższych przyczyn apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by wnioskodawczyni – kiedy treść księgi wieczystej nie będzie już stanowiła, po potencjalnym uwzględnieniu jej wniosku o ujawnienie w niej budynku, przeszkody do wyodrębnienia samodzielnego lokalu – ponownie wystąpiła do sądu wieczystoksięgowego z wnioskiem o dokonanie żądanych wpisów.