Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 marca 2022 r., wydanym w sprawie z powództwa T. B. przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.099,98 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 marca 2021 r. oraz kwotę 387,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od tego orzeczenia wniosła strona pozwana, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, jak również o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zarzucając przy tym naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewszechstronną, wybiórczą i fragmentaryczną ocenę materiału dowodowego, w szczególności akt szkodowych, co skutkowało dowolną oceną dowodów i pominięciem okoliczności mających istotne znaczenie lub nienadaniem im odpowiedniej wagi, w szczególności poprzez:

a.  uznanie, że strona pozwana nie wykazała złożenia poszkodowanemu poprzez działającego w jego imieniu powoda wyczerpującej oferty najmu pojazdu zastępczego, z której poszkodowany – należycie współpracujący z dłużnikiem w wykonaniu zobowiązania – winien był skorzystać i która winna wyznaczać stawkę dobową, na podstawie której winno zostać określone należne odszkodowanie;

b.  pominięcie faktu, że poszkodowany, mimo przedstawienia propozycji najmu w chwili zgłoszenia szkody stronie pozwanej, nie zwrócił się do ubezpieczyciela o zapewnienie możliwości wynajęcia pojazdu ani nie poinformował strony pozwanej o przyczynach, dla których nie chce skorzystać z pojazdu zastępczego za stawkę znacznie niższą aniżeli oferuje powód, co uniemożliwiło prawidłową likwidację szkody i przyczyniło się do zwiększenia jej rozmiarów, a ponadto poszkodowany nie dokonał jakiejkolwiek weryfikacji warunków najmu powoda;

c.  błędne uznanie, iż powód już w dniu 3 stycznia 2020 r. wzywał pozwanego do przedstawienia podmiotu, który może wynająć pojazd zastępczy za akceptowane stawki oraz o przesłanie regulaminu wypożyczalni, podczas gdy treść taka, wskazująca na zapytanie skierowane w dniu 3 stycznia 2020 r., nie została przedstawiona jako odrębna wiadomość e-mail, a jedynie załączona do treści maila z dnia 7 stycznia 2020 r.;

d.  błędne uznanie, że powód był upoważniony przez poszkodowanego do organizacji w jego imieniu najmu pojazdu zastępczego poprzez pozwanego i posiadał upoważnienie do badania warunków proponowanego przez pozwanego najmu;

2.  art. 362 k.c., art. 826 § 1 k.c., art. 354 § 1 i 2 k.c. i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2500) poprzez:

a.  ich niezastosowanie i pominięcie faktu, że poszkodowany powinien współpracować z pozwanym w procesie likwidacji szkody oraz dopełniać ciążących na nim obowiązków, w szczególności polegających na zapobieżeniu zwiększeniu się szkody, podczas gdy nieskorzystanie przez poszkodowanego z oferty najmu pojazdu zastępczego przedstawionej za pośrednictwem strony pozwanej należy uznać za brak współpracy poszkodowanego z ubezpieczycielem;

b.  błędne uznanie, że poszkodowany nie był zobowiązany skorzystać z oferty pozwanej z uwagi na jej treść, podczas gdy poszkodowany w żaden sposób nie skontaktował się z pozwanym i nie wyraził zainteresowania ofertą;

3.  art. 361 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 826 § 1 k.c. i w związku z art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2500) poprzez ich błędną wykładnię i nieuwzględnienie przez Sąd I instancji, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika, a dokonanie zgłoszenia szkody dopiero piątego dnia po zdarzeniu i brak zwrócenia się przez poszkodowanego do pozwanego o możliwość najmu pojazdu zastępczego od pozwanego na okres od dnia zgłoszenia szkody przyczynił się do zwiększenia szkody, i jako taki nie powinien obciążać pozwanego, ponieważ osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym (w tym również poszkodowany) obowiązana jest do zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody;

4.  art. 361 § 2 k.c., art. 805 k.c. oraz art. 824 ¹ § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji:

a.  uznanie, że zachowania powoda przyczyniające się do powiększenia szkody mieszczą się w zakresie normalnych następstw szkody i obciążają stronę pozwaną i nieuwzględnienie, że poszkodowany nie skorzystał z oferty najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem strony pozwanej;

b.  zasądzenie odszkodowania przekraczającego wysokość poniesionej szkody, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego nie było uzasadnione i stanowi kwotę nieadekwatną do wysokości poniesionej szkody.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

W oczywisty sposób chybiony jest zarzut dotyczący nieprawidłowego uznania przez Sąd I instancji, że powód już w dniu 3 stycznia 2020 r. wzywał stronę pozwaną do wskazania podmiotu, który może wynająć poszkodowanemu pojazd zastępczy za wskazane przez nią stawki oraz o przesłanie regulaminu wypożyczalni. Skarżący wywodzi, że w aktach szkodowych brak takiej wiadomości mailowej, jednak w oczywisty sposób mija się z prawdą, gdyż plik zawierający tę wiadomość znajduje się na złożonej przez samą stronę pozwaną i zawierającej akta szkodowe płycie CD1. Jeśli pełnomocnik strony, która złożyła określony dokument do akt sprawy, opiera następnie swój zarzut apelacyjny na twierdzeniu, że dokument ten nie istnieje, to albo nie orientuje się, jak materiał dowodowy przedstawia w toku postępowania, albo też świadomie usiłuje wprowadzić w błąd Sąd odwoławczy, licząc na to, że Sąd z tym materiałem nie jest dostatecznie zapoznany – co w żadnym z tych wypadków pełnomocnikowi przynieść zaszczytu nie może. Jeśli taka wiadomość znalazła się w aktach szkodowych, to uznać należy, że okoliczność ta w sposób wystarczająco wiarygodny potwierdza fakt wysłania tej wiadomości przez powoda w dniu 3 stycznia 2020 r. i odebrania jej w tejże dacie przez ubezpieczyciela. Zgodzić się należy natomiast z zarzutem, że w materiale dowodowym brak było wystarczających podstaw do tego, by Sąd meriti ustalić mógł, iż wysyłając tę wiadomość powód działał w imieniu P. J., dysponując otrzymanym od niego umocowaniem. Żadne pełnomocnictwo, udzielone przed dniem 3 stycznia 2020 r. i obejmujące uprawnienie T. B. do działania w imieniu poszkodowanego, do przedmiotowej wiadomości nie zostało załączone, ani też nie znajduje się w aktach szkodowych, jak również powód nie przedstawił go w toku niniejszego postępowania. Dopiero podpisując w dniu 7 stycznia 2020 r. umowę najmu z T. B. i dokonując przelewu na niego wierzytelności odszkodowawczej wobec ubezpieczyciela związanej z poniesionymi wydatkami na taki najem (załącznik Nr 2 do umowy – k. 25 akt), P. J. udzielił cesjonariuszowi upoważnienia „(…) do zaciągania wszelkich informacji dotyczących przedmiotowej szkody (…)” (najprawdopodobniej chodziło tu o „zasięganie informacji”). Niezbyt zrozumiały jest natomiast podniesiony w apelacji zarzut dotyczący uznania przez Sąd Rejonowy, że ubezpieczyciel nie wykazał złożenia poszkodowanemu wyczerpującej oferty najmu pojazdu zastępczego. Z uzasadnienia wyroku jasno wynika, że Sąd uznał za udowodnione, iż strona pozwana przekazała poszkodowanemu wiadomość o możności zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, wskazała stawkę, za jaką może to nastąpić oraz przesłała w dnu 7 stycznia 2020 r. listę wypożyczalni. Nie jest wobec tego do końca jasne – zważywszy, że treść tego zarzutu nie została w żaden sposób rozwinięta w uzasadnieniu apelacji – czy skarżący zarzuca, niezgodnie z prawdą, że powyższe ustalenia nie zostały poczynione, czy też może próbuje wywodzić w ten sposób, że Sąd nie ustalił, iż poszkodowanemu przekazano jeszcze inne dane składające się na ofertę wynajmu.

W ramach dalszych zarzutów apelujący kwestionuje twierdzenie Sądu I instancji, że P. J. – po uzyskaniu podczas zgłaszania szkody informacji o możności zorganizowania przez ubezpieczyciela najmu pojazdu zastępczego według stawki najmu 70,00 zł za dobę – dochował należytej i wymaganej od wierzyciela staranności w zakresie dążenia do minimalizacji szkody, ponieważ niezwłocznie zwrócił się do ubezpieczyciela o podanie dodatkowych danych, a jedynie opieszałość strony pozwanej, która przed rozpoczęciem naprawy auta w żaden sposób nie zareagowała na żądanie i tych informacji mu nie przedstawiła, zmusiła go do wynajęcia samochodu zastępczego od powoda po wyższych stawkach. Dokonując oceny trafności tego stanowiska, należy odwołać się do prezentowanego w orzecznictwie stanowiska, zgodnie z którym, w sytuacji kiedy zakład ubezpieczeń oferuje poszkodowanemu możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego za określoną stawkę, zaś poszkodowany bez uzasadnionej przyczyny wynajmuje pojazd zastępczy za stawkę wyższą, zwiększając rozmiar szkody, nie może domagać się od zakładu ubezpieczeń zrekompensowania tej szkody. W uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, OSNC Nr 6 z 2018 r., poz. 56, Sąd Najwyższy uznał, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jednak przy określaniu rozmiaru odszkodowania należy mieć na uwadze obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2 k.c., art. 362 k.c. i art. 826 § 1 k.c.), co powoduje, że na dłużniku powinien ciążyć obowiązek zwrotu jedynie wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika.

Nie mogą jednak być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione takie wydatki, które nie są konieczne dla wyeliminowania negatywnych następstw majątkowych w postaci kosztów utraty możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu, a więc poniesione w sytuacji, gdy następstwo to może być wyeliminowane bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego w inny, mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu, we współpracy z przedsiębiorstwem trudniącym się wynajmem samochodów, skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami samochodowi uszkodzonemu, zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego auta, koszty te w zakresie nadwyżki będą podlegały zwrotowi tylko wówczas, gdy poszkodowany wykaże, że szczególne racje przemawiały za uznaniem ich za celowe i ekonomicznie uzasadnione. Ewentualne odrzucenie propozycji ubezpieczyciela powinno być oparte na obiektywnych i racjonalnych kryteriach, istotnych z punktu widzenia poszkodowanego. Należy więc uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem, czyli ubezpieczycielem, mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia wiadomości co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować pojazd zastępczy równorzędny pojazdowi uszkodzonemu lub zniszczonemu, a następnie – o ile poszkodowanemu niezbędne są jeszcze inne, bardziej szczegółowe dane, pozwalające ustalić, czy bez szkody dla swych słusznych interesów może z przedstawionej mu propozycji skorzystać – także zwrócenie się do zakładu ubezpieczeń o te potrzebne mu dane. Z kolei zadaniem ubezpieczyciela jest w takiej sytuacji przedstawienie poszkodowanemu na jego żądanie dalszych, znanych mu szczegółów proponowanych ofert wynajmu, które umożliwiłyby potencjalnemu najemcy podjęcie decyzji opartej na obiektywnych, racjonalnych i istotnych z jego punktu widzenia kryteriach.

Biorąc powyższe pod uwagę, dostrzec trzeba, że ze stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy wynika, iż P. J., uzyskawszy podczas zgłaszania szkody informację od ubezpieczyciela o możności wynajęcia pojazdu zastępczego za stawkę 70,00 zł za dobę, nie skontaktował się już więcej w tej sprawie ze stroną pozwaną. Ustalone okoliczności wskazują, że ubezpieczyciel otrzymał w dniu 3 stycznia 2020 r. wiadomość mailową, w której T. B. informował go o zamiarze wynajęcia poszkodowanemu pojazdu zastępczego w dniu 7 stycznia 2020 r. oraz żądał przesłania mu regulaminu wypożyczalni, która miałaby ewentualnie realizować taki wynajem na zlecenie ubezpieczyciela, zastrzegając, że rozpocznie we wskazanej dacie zawrze umowę najmu z P. J., o ile do tej chwili ubezpieczyciel nie zorganizuje pojazdu zastępczego dla poszkodowanego. Do wiadomości tej nie zostało dołączone jakiekolwiek pełnomocnictwo, z którego wynikałoby, że T. B. działa w imieniu P. J., ani nawet w jej treści nie powołano się na fakt takiego umocowania – a wobec tego będąca jej adresatem strona pozwana nie miała jakichkolwiek podstaw do uznania, że opisane informacje i żądania pochodzą od samego poszkodowanego, nie zaś od jego przyszłego kontrahenta. W toku postępowania dowodowego nie wykazano również, aby P. J. upoważniał faktycznie T. B. do kierowania w jego imieniu takiego pisma do ubezpieczyciela. Oznacza to po pierwsze, że w rzeczywistości poszkodowany – wbrew swemu obowiązkowi – nie zainteresował się w żaden sposób wiadomą mu i pochodzącą od ubezpieczyciela propozycją wynajmu pojazdu zastępczego i nie kierował w tej sprawie do niego jakichkolwiek pytań, żądań czy wiadomości. Po drugie zaś, gdyby nawet uznać – do czego nie ma żadnych podstaw w materiale faktycznym sprawy – że P. J. jednak umocował powoda do działania w tym zakresie w jego imieniu, to kluczowe znaczenie ma okoliczność, iż tego rodzaju umocowanie nie zostało w żaden sposób ujawnione wobec strony pozwanej. O ile bowiem ubezpieczyciel bezsprzecznie zobowiązany jest podać poszkodowanemu wszelkie dane, które umożliwiłyby mu, w ramach realizacji dążenia do minimalizacji szkody, podjęcie rozsądnej decyzji co do wyboru oferty najmu pojazdu, to jednak bezsprzecznie taki obowiązek nie obciąża go wobec przedsiębiorcy sygnalizującemu zamiar wynajęcia auta poszkodowanemu i wzywającego – w ramach swego rodzaju ultimatum – do podania mu w określonym terminie informacji o ofertach, jakie mogą zostać zaproponowane jego ewentualnemu przyszłemu kontrahentowi, pod rygorem zawarcia z tym ostatnim umowy najmu w razie niezadośćuczynienia takiemu żądaniu.

W efekcie nie można w żadnym razie podzielić stanowiska Sądu Rejonowego, który w działaniach tych dopatrzył się po stronie P. J. rzeczywistej woli skorzystania z propozycji ubezpieczyciela, a z kolei stronie pozwanej zarzucił opieszałość przy udzielaniu niezbędnych poszkodowanemu informacji, uniemożliwiającą P. J. zadecydowanie o skorzystaniu z propozycji adresowanej do niego przy okazji zgłaszania szkody; za trafny należy zatem uznać dotyczący tej kwestii zarzut postawiony w apelacji. P. J. nie zainteresował się bowiem w żadnej mierze przedstawianymi przez ubezpieczyciela propozycjami zminimalizowania szkody poprzez wynajęcie samochodu zastępczego po stawce niższej od zastosowanej następnie przez powoda, a jeśli nawet zlecił T. B. zasięgnięcie stosownych informacji, to ten nie spełnił tego zlecenia w sposób, który pozwoliłby postawić stronie pozwanej zarzut zawinionego zaniechania skutkującego niemożnością podjęcia przez poszkodowanego racjonalnej decyzji o skorzystaniu z możności wynajmu pojazdu od przedsiębiorców wskazywanych przez ubezpieczyciela. Zachowania poszkodowanego nie sposób więc ocenić jako czyniącego zadość wymogom staranności oczekiwanej od wierzyciela na gruncie art. 354 § 2 k.c., art. 826 § 1 k.c. i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2500). Oznacza to, że poniesione przez P. J. – a dochodzone pozwem w sprawie niniejszej – koszty najmu pojazdu zastępczego w rozmiarze przekraczającym wydatki, jakie poniósłby, zawierając umowę najmu przy skorzystaniu z propozycji ubezpieczyciela, nie pozostają, przy prawidłowym zastosowaniu art. 361 § 1 k.c., w adekwatnym związku przyczynowym z kolizją, w jakiej uszkodzony został jego samochód, a w konsekwencji nie są też objęte zakresem odpowiedzialności strony pozwanej, zaś świadczenie, jakiego zapłaty domaga się powód od ubezpieczyciela, wykraczałoby poza granice wyznaczone przez treść art. 824 ¹ § 1 k.c. Apelacyjne zarzuty naruszenia prawa materialnego są zatem w pełni uzasadnione, co prowadzić musi do zmiany zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie powództwa. Konsekwencją tego musi być także korekta rozstrzygnięcia o kosztach procesu, którymi, w oparciu o wynikającą z art. 98 k.p.c. zasadę odpowiedzialności za rezultat postępowania, należy obciążyć powoda jako stronę przegrywającą. Pozwany poniósł w toku postępowania pierwszoinstancyjnego koszty zastępstwa procesowego w kwocie 270,00 zł, ustalone w myśl § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł – daje w sumie 287,00 zł. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji orzekł również na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą. Pozwany na tym etapie postępowania poniósł koszty w postaci opłaty od apelacji w kwocie 100,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 135,00 zł ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 2 przywołanego wyżej rozporządzenia; odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonego świadczenia z tytułu zwrotu kosztów przyznano w oparciu o art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

1 pod nazwą: „2020-01-03_DOTYCZY_SZKODY_ (...)_WARTA_S.A._NR_ (...)- (...). (...)