Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 września 2018 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo Wspólnoty Mieszkaniowej „Dom pod R.” w Ł. skierowane przeciwko A. K., M. K., J. K. o zapłatę kwoty 3.000 zł.

Powyższe orzeczenie zaskarżyła apelacją strona powodowa w całości. Rozstrzygnięciu skarżąca zarzuciła naruszenie:

a)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń prawnych i faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, ogólnikowe wskazanie braku zasadności twierdzeń strony powodowej poprzez przyjęcie, iż strona powodowa nie udowodniła legitymacji procesowej biernej strony pozwanej w sytuacji dysponowania przez nią spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu, przytoczenie ogólnikowej normy prawnej bez szczegółowego wskazania skutków prawnych z tego wynikających.

b)  art. 233 k.p.c. poprzez zaniechanie obowiązku wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) które wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, przejawiające się w oddaleniu wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę powodową, w sytuacji gdy zmierzały one do wykazania rzeczywistego korzystania z części wspólnych nieruchomości przez stronę pozwaną.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie na ich rzecz solidarnie od powódki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Zawarty w apelacji wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, mimo że sformułowany jako ewentualny, okazał się zasadny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że nie została w sprawie rozpoznana jej istota, a tym samym spełnione zostały przesłanki do wydania rozstrzygnięcia kasatoryjnego określone w art. 386 § 4 k.p.c., zgodnie z którym poza wypadkami określonymi w § 2 i § 3 sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania istoty sprawy albo, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Pojęcie nierozpoznania istoty sprawy zawarte w przedstawionym wyżej przepisie dotyczy nierozpoznania istoty roszczenia będącego podstawą powództwa, czy też wniosku. Istota sprawy oznacza jej sedno, kwintesencję roszczenia dochodzonego pozwem, czy też objętego wnioskiem. Jest to jednocześnie pojęcie węższe niż rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy w ogóle. Nie może być ono kojarzone z rozpoznaniem wyłącznie kwestii formalnych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 1998 r. (sygn. akt I CKN 897/97, nie publ.) wskazał, że nierozpoznanie istoty sprawy oznacza brak merytorycznego rozpoznania zgłoszonych w sprawie roszczeń. Oznacza to zaniechanie przez Sąd I instancji zbadania materialnej podstawy żądania, albo pominięcie merytorycznych zarzutów (zob. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 września 1998 r., sygn. akt II CKN 896/98, wyroku z dnia 23 września 1998 r., sygn. akt II CKN 897/98, OSNC 1999/1/22, w postanowieniu z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt II CZ 141/12, LEX nr 1288649). Takie także stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2002 r. (sygn. akt IV CKN 1298/00) podnosząc, iż pojęcie istoty sprawy, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c. dotyczy jej aspektu materialnego i w tej jedynie płaszczyźnie może być oceniany zarzut jej nierozpoznania. Będzie ono zachodzić wówczas, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnej pozwu, jak też skierowanych do niego zarzutów merytorycznych i w swoim rozstrzygnięciu nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem sprawy. W wyroku z dnia 22 kwietnia 1999 r. (sygn. akt II UKN 589/98, OSNP 2000/12/483) Sąd Najwyższy wskazał, iż oceny, czy sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się na podstawie z jednej strony analizy żądań pozwu, a z drugiej przepisów prawa materialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. W doktrynie utrwalony jest pogląd, że treścią powództwa, czy też wniosku jest żądanie urzeczywistnienia w konkretnym przypadku określonej normy prawnej przez wydanie orzeczenia sądowego określonej treści. Nierozpoznanie więc istoty sprawy sprowadza się do pozostawienia poza oceną sądu okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania norm prawa materialnego. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 listopada 2012 r. (sygn. akt III SZ 3/12, LEX nr 1232797) w sposób syntetyczny wskazał, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji: 1) rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy; 2) zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; 3) pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; 4) rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie; 5) nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda.

Na gruncie rozważanej sprawy Sąd Rejonowy uchylił się od obowiązku dokonania oceny stanu faktycznego pod kątem zastosowania konkretnej normy prawa materialnego. Sąd Rejonowy nie ocenił merytorycznie roszczenia uznając, że pozwani nie posiadają legitymacji procesowej biernej i już z tej tylko przyczyny powództwo oddalił. Sąd Rejonowy nie ustalił nawet z jakiego tytułu pozwani mieliby ponosić odpowiedzialność, gdyż nie zbadał dowodów załączonych do akt sprawy, a zgłoszone wnioski dowodowe oddalił. Poza oceną Sądu I instancji pozostały okoliczności faktyczne sprawy stanowiące przesłanki zastosowania norm prawa materialnego.

W świetle tych rozważań zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. sprowadzający się w istocie do dokonania błędnej w ocenie skarżącej i niepełnej oceny materiału dowodowego jest zasadny. Jak słusznie podnosi skarżąca Sąd oddalając wnioski dowodowe, które zmierzały do wykazania rzeczywistego korzystania z części wspólnych nieruchomości przez stronę pozwaną, dokonał sprzecznych ustaleń, z którymi nie sposób się zgodzić.

Sąd II instancji również w całości podziela zarzut apelacji dotyczący naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 328 § 2 k.p.c. Jak stanowi przywołany przepis, uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Ustalenia faktyczne oraz dokonana ocena prawna powinna zostać przedstawiona w uzasadnieniu orzeczenia. Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd prezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym naruszenie przez sąd pierwszej instancji art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia nie w pełni odpowiadającego wymaganiom, jakie stawia wymieniony przepis, może wyjątkowo wypełniać podstawę środka zaskarżenia. Ma to miejsce wówczas, gdy w wyniku uchybienia konkretnym wymaganiom określonym w art. 328 § 2 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej, czyli gdy stwierdzone wady mogły mieć wyjątkowo wpływ na wynik sprawy. Powyższe stanowisko zajął Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 20 kwietnia 2004 r. (V CK 92/04 niepubl.), w wyroku z dnia 13 listopada 2003 r. (IV CK 183/02 niepubl.), z dnia 19 grudnia 2000 r. (II UKN 152/00, OSNAPiUS 2002, Nr 16), w wyroku z dnia 9 listopada 2007 r. (V CSK 263/07 niepubl.), w wyroku z dnia 29 maja 2008 r. (II CSK 39/08 niepubl).

Mając na uwadze przedstawiony pogląd, należy stwierdzić, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera elementów wymaganych treścią art. 328 § 2 k.p.c. w stopniu, który sprawia, że wyrok ten uchyla się kontroli instancyjnej. Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił podstawy faktycznej i prawnej orzeczenia. Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń faktycznych, na podstawie których mógłby prawidłowo ocenić legitymację procesową bierną pozwanych, a w dalszej kolejności merytoryczną zasadność zgłoszonego w sprawie roszczenia.

Jak słusznie podniósł powód w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych uregulowano zasady funkcjonowania spółdzielni oraz prawa i obowiązki poszczególnych członków, którymi są również posiadacze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jako ograniczone prawo rzeczowe daje zarówno prawo do korzystania z nieruchomości, ale stanowi również o analogicznym obowiązku korzystania przez właścicieli. Zarówno w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych, jak i w ustawie o własności lokali nie wykluczono wprost legitymacji biernej uprawnionego w związku z obowiązującymi zasadami korzystania z nieruchomości.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem drugiej instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji powinien przede wszystkim dokonać pełnych ustaleń faktycznych, w pierwszej kolejności ustalić na jakiej podstawie powód żąda od pozwanych zapłaty kwoty objętej pozwem, bowiem w pozwie podstawa odpowiedzialności pozwanych została sformułowana nie jednoznacznie, powód powołuje się na uchwałę wspólnoty (...) i na umowę najmu, zaś w odpowiedzi na sprzeciw strony pozwanej wskazuje na bezumowne korzystanie przez pozwanych z przedmiotowej nieruchomości. Ponadto powinien ocenić zebrany materiał dowodowy zgodnie z kryteriami zawartymi w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. i wtedy zastosować odpowiednie normy prawa materialnego. Dopiero wówczas możliwa będzie prawidłowa ocena, czy pozwani i w jakim zakresie korzystają z rzeczy wspólnej oraz jakie wynikają z tego ich obowiązki i czy roszczenie powoda jest zasadne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.