Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 czerwca 2017r. skierowanym przeciwko (...) S.A. powód J. B. domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 4.866,68 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł, że postanowienie umowne nakładające obowiązek zapłaty na rzecz pozwanego opłaty likwidacyjnej jest niedozwolone a pobrana opłata podlega zwrotowi.

Pozwany nie uznał powództwa wnosząc o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zakwestionował niedozwolony charakter zakwestionowanej klauzuli.

Wyrokiem z dna 13 grudnia 2017r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 4866,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2017r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła strona pozwana.

Skarżąca zarzuciła wyrokowi:

1.naruszenie przepisów prawa procesowego tj, art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i całkowite pominięcie okoliczności zawarcia przez strony Aneksu do Umowy ubezpieczenia, w której strony na nowo w drodze indywidualnego uzgodnienia określiły wysokość należnego powodowi świadczenia po przedwczesnym rozwiązaniu umowy, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku w oparciu o wadliwie ustalony stan faktyczny;

2.art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolna, a nie swobodna ocenę materiału dowodowego i uznanie , że w sprawie zastosowanie miał wskaźnik wykupu obliczony na podstawie §40 i § 44 OWU, podczas gdy strony ustaliły całkowicie odmienne zasady rozliczeń z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy konsumenta – poprzez zawarcie w dniu 7 marca 2016r. Aneksu do Umowy ubezpieczenia i określiły w drodze indywidualnej negocjacji całkowicie odmienne wartości ustalenia wskaźnika wykupu, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku w oparciu o błędy faktyczne;

3.naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że kwestionowane postanowienia OWU nie określają jednoznacznie głównych świadczeń stron , podczas gdy wypłata wartości wykupu określona w OWU stanowi jedno z głównych świadczeń ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia z ubezpieczeniami funduszy kapitałowych i zostały sformułowane w OWU w sposób jednoznaczny;

4.naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że stosowanie przez pozwanego OWU odnoszących się do wypłaty wartości wykupu jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów;

5.naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art.385 ²k.c. w zw. z art. art. 385 ¹ k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu w ramach dokonywanej oceny zgodności zakwestionowanego postanowienia wzorca umowy z dobrymi obyczajami, istotnych okoliczności związanych ze szczególnym charakterem (naturą) stosunku prawnego wynikającego z treści wzorca umowy, z którym zgodne były zarówno treść, jak i cel kwestionowanego postanowienia wzorca;

6.naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu, że wpłata wartości zakupu wg. wskaźnika wykupu nie pozostaje w związku z ryzykiem i kosztami pozwanego;

7.naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 385 ³ pkt 17 w zw. z art. 385 ¹ i art. 396 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi nakłada na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;

8.naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18 ust.2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy normy wyrażone w tym przepisie określają zasady ustalania wysokości składek ubezpieczeniowych, a w konsekwencji wysokości świadczeń z umowy ubezpieczenia.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zarzutom skarżącego podniesionym w apelacji Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i trafnie określił konsekwencje prawne z nich wynikające.

Całkowicie chybiony jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, powód zawarł w dniu 19 czerwca 2012 r. z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie potwierdzoną dokumentem polisy nr (...) . Umowa została zawarta w oparciu o Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie (...) . Umowa została zawarta na czas oznaczony 10 lat, po upływie którego umowa przekształca się w umowę na czas nieokreślony. W dniu 16 listopada 2015r. umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu na podstawie wniosku strony powodowej.

Aneks do umowy, na który powołuje się strona pozwana w apelacji został podpisany przez pozwanego w marcu 2016r., a więc po rozwiązaniu umowy. W ocenie Sądu Okręgowego, aneks do umowy, który został podpisany przez pozwanego po rozwiązaniu umowy nie może modyfikować stosunku prawnego, który został już skutecznie rozwiązany.

Nadto – jak wynika z materiału dowodowego, w tym z zeznań powoda – powód podpisał aneks po to, by strona pozwana zwróciła mu dalszą część nienależnie zatrzymanych środków ( zeznania powoda protokół rozprawy z dnia 8 grudnia 2017r. 00: 19 :16 – 00:20:34) W świetle materiału dowodowego brak jest podstaw do uznania, że treść aneksu mająca charakter wzorca została indywidualnie wynegocjowana z powodem i że powód zgodził się na przekazanie 17 % środków zgromadzonych przez siebie na rachunku polisy na rzecz strony pozwanej w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy.

Nie sposób zgodzić się ze skarżącym i w tym zakresie, że podpisanie wspomnianego wyżej aneksu uniemożliwiało sądowi analizę treści zawartej przez powoda ze skarżącym umowy ubezpieczenia na życie pod kątem abuzywności jej postanowień lub by przeprowadzenie kontroli w tym zakresie musiało doprowadzić do wniosków odmiennych niż te, które wysnuł Sąd I instancji. Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym ocena przesłanek abuzywności postanowień umownych w ramach kontroli incydentalnej ze swej istoty powinna być dokonywana na chwilę zawarcia umowy, a okoliczności powstałe później – w tym także ewentualna decyzja kontrahenta konsumenta o zwrocie części pobranej wcześniej na podstawie określonego postanowienia umownego opłaty likwidacyjnej – nie powinny mieć dla tejże oceny znaczenia (tak przede wszystkim Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1209/13, L. i Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 29 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, (...) Nr 6 z 2018 r.) .

W ocenie Sądu Okręgowego nie znajdują żadnego uzasadnienia zarzuty naruszenia prawa materialnego w szczególności art. 385 ¹§ 1 k.c.

W rozpoznawanej sprawie jest okolicznością bezsporną, że powód jest konsumentem w rozumieniu art. 22(1) k.c., a pozwany ubezpieczyciel, jako przedsiębiorca, posługiwał się wzorcami umownymi, które mogą podlegać incydentalnej kontroli. Nie sposób też zasadnie twierdzić, że zakwestionowane postanowienie było uzgodnione indywidualnie z powodem. Aby można było mówić o takim uzgodnieniu, trzeba by wykazać, że konsument miał realny wpływ na treść tego postanowienia, a nie jedynie możliwość wyboru, czy umowę na wskazanych warunkach podpisać, czy też nie.

Zgodzić należy się z Sądem I instancji, że postanowienia ustalające zasady i wysokość wypłaty wartości wykupu, w zakresie w jakim zostało ono pomniejszone o wskaźnik wykupu i koszty poniesione przez stronę pozwaną stanowiło niedozwoloną w rozumieniu art. 358 ¹ § 1 k.c. klauzulę umowną, co skutkowało brakiem związania tym postanowieniem powoda.

Rację ma Sądem I instancji, że kwestionowane zapisy umowy ubezpieczenia były sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały interes strony powodowej. Kwestionowane postanowienia umożliwiły stronie pozwanej przejęcie środków zgromadzonych przez powoda w całkowitym oderwaniu od skali poniesionych przez stronę pozwaną kosztów, przy czym co składało się na te koszty nie zostało w żaden sposób uzasadnione. Brak było uzasadnienia od czego został uzależniony procentowy wskaźnik wartości polisy zarówno w OWU jak i w aneksie oraz jakie elementy wpływały na wysokość potrąceń, brak było powiązania wysokości opłat z ponoszonymi kosztami i ryzykiem ekonomicznym, co w istocie uniemożliwiało ocenę ich charakteru oraz zasadności potrąceń .

Nie zasadny jest także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 358 ² § 2 k.c., zgodnie z którym wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i sposób zrozumiały. Jednoznaczność oznacza, że postanowienia wzorca nie mogą budzić wątpliwości co do ich znaczenia. Postanowienia powinny być zrozumiałe i zawierać pełne informacje. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie strona pozwana nie wykazała za jakie świadczenia dokonała potrąceń z rachunku strony powodowej w razie rozwiązania umowy w czwartym roku jej trwania.

Opłata likwidacyjna została uregulowana w treści § 40, obok innych wymienionych tam opłat. Wysokość opłaty likwidacyjnej została zaś wskazana w tabeli opłat i limitów oraz w treści § 44. W treści powołanego § 40 zawarto zapis, że w przypadku rozwiązania umowy pozwany pobiera opłaty w postaci opłaty za ryzyko ubezpieczeniowe, opłatę administracyjną oraz za zarządzanie. Taki zapis mógł wywołać przekonanie u konsumenta, że w razie rozwiązania umowy opłata likwidacyjna nie jest pobierana. Dopiero w § 44 określone są przypadki pobierania opłaty likwidacyjnej obejmujące między innymi przypadek złożenia wniosku o dokonanie wypłaty wartości polisy.

Zgodzić należy się z Sądem I instancji, że zestawienie obu uregulowań mogło u konsumenta wywołać uzasadnione mylne przekonanie, że w razie rozwiązania umowy ( w tym wypowiedzenie) opłata likwidacyjna nie będzie pobierana, zwłaszcza, że powód jako konsument został zapewniony, że zawierana umowa stanowi bezpieczną formę lokaty kapitału, która może przysporzyć zysków, lecz wyklucza powstanie strat. Ukształtowanie zatem wysokości tej opłaty po 4 latach trwania umowy w wysokości około 17% wartości polisy uznać należy za praktykę niedozwoloną.

Bezzasadny jest także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 385 ³ pkt 17 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 396 k.c. .Skarżący pomija, że warunki OWU nie definiowały wartości wykupu jako ekwiwalentu poniesionych przez stronę pozwaną kosztów. Zastosowanie procentowego wskaźnika wykupu pozwalało stronie pozwanej przejąć większość wykupionych środków w całkowitym oderwaniu od skali poniesionych wydatków, stanowiąc rodzaj wygórowanej kary umownej.

Nie znajduje także żadnego uzasadnienia zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 385 ¹§ 1 k.c. w zw., z art. 385 ²k.c. w zw. z art. 353 ¹k.c.

Źródłem finansowania działalności strony pozwanej był szereg opłat pobieranych w trakcie trwania umowy – opłaty za ryzyko, za zarządzanie, administracyjnej , operacyjnej. Koszty działalności strony pozwanej były pokrywane sukcesywnie w toku realizacji umowy. Skoro umowa została rozwiązana strona pozwana nie musiała świadczyć na rzecz strony powodowej usług wymagających wynagrodzenia.

Chybiony jest także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji naruszenia art. 18 ust.2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. W przedmiotowej sprawie przedmiotem postępowania była kontrola wzorca umowy określającego zasady i wysokość wartości wykupu oraz mechanizmu pomniejszającego jej podstawę, a nie składki ubezpieczeniowej, do który odnowi się powołany przepis.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust.1 pkt1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. ( Dz.U. z 2016r. poz. 1668 ).