Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2022 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko T. K., o zapłatę:

umorzył postępowanie w zakresie kwoty 3.200 złotych dochodzonej tytułem pretensji głównej,

zasądził od pozwanego T. K. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 4.523,32 zł,

zasądził od pozwanego T. K. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. odsetki maksymalne za opóźnienie liczone:

- od kwoty 8.023,32 zł od dnia 22 maja 2021 r. do dnia 22 czerwca 2021 r.,

- od kwoty 7.523,32 zł od dnia 23 czerwca 2021 r. do dnia 21 lipca 2021 r.,

- od kwoty 7.023,32 zł od dnia 22 lipca 2021 r. do dnia 17 sierpnia 2021 r.,

- od kwoty 6.523,32 zł od dnia 18 sierpnia 2021 r. do dnia 8 października 2021 r.,

- od kwoty 5.023,32 zł od dnia 9 października 2021 r. do dnia 13 grudnia 2021 r.,

- od kwoty 4.823,32 zł. od dnia 14 grudnia 2021 r. do dnia 15 stycznia 2022 r.,

- od kwoty 4.523,32 zł od dnia 16 stycznia 2022 r. do dnia 27 stycznia 2022 r.,

oddalił powództwo w pozostałej części,

świadczenie zasądzone w punkcie drugim rozłożył na piętnaście rat:

- pierwsza rata w wysokości 113,32 zł,

- czternaście kolejnych rat w wysokości po 315 złotych,

płatne w terminie do 15-go dnia każdego miesiąca począwszy od pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat,

rozdzielił stosunkowo koszty procesu między stronami i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelację od opisanego orzeczenia wywiodła strona powodowa, zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie punktu 2. oraz punktu 4. oddalającego powództwo co do kwoty 7.471,41 złotych.

Wydanemu rozstrzygnięciu apelujący zarzucił:

naruszenie przepisów prawa materialnego tj. :

art. 36a ustawy z dnia 23 sierpnia 2016 roku o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że postanowienia umowne w zakresie, w jakim dotyczą prowizji za udzielenie pożyczki stanowią niedozwolone klauzule umowne, podczas gdy na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim możliwym jest naliczenie pozaodsetkowych kosztów kredytu zgodnie ze wzorem wskazanym w ww. artykule,

art. 385 ¹ § 1 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, co skutkowało uznaniem, iż postanowienia umowne stosowane przez stronę powodową, a odnoszące się do prowizji, stanowią klauzule niedozwolone, podczas gdy strona pozwana dobrowolnie dokonała wyboru pożyczkodawcy i wyraziła wolę na zawarcie umowy pożyczki zgodnie z treścią zapisów umowy znajdującej się w aktach sprawy,

art. 353 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i pominięcie, że strony mogą kształtować stosunki zobowiązaniowe na podstawie zasady swobody zawierania umów, a w umowach należy brać pod uwagę, jaki był zgodny zamiar stron,

art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 05.04.1993r w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. L z 1993 r., Nr 95, s. 29 ze zm.) poprzez dokonanie oceny nieuczciwego charakteru głównego przedmiotu umowy oraz oceny relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian usług.

naruszenie przepisów postepowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego i dokonanie błędnych lub niepełnych ustaleń faktycznych, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności brak zasądzenia odsetek umownych wskazanych w pkt. 2 pozwu, w sytuacji gdy kwota ta należna jest stronie powodowej zgodnie z łączącą strony umową oraz został wyjaśniony sposób jej wyliczenia.

W związku ze zgłoszonymi zarzutami skarżący wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dodatkowo:

kwoty 5105,69 zł tytułem niespłaconej kwoty kapitału pożyczki;

odsetek ustawowych w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od:

kwoty 12 829,01 zł od dnia 22.05.2021 r. 22.06.2021 r.;

kwoty 12 329,01 zł od dnia 23.06.2021 r. do dnia 21.07.2021 r.;

kwoty 11 829,01 zł od dnia 22.07.2021 r. do dnia 17.08.2021 r.;

kwoty 11 329,01 zł od dnia 18.08.2021 r. do dnia 08.10.2021 r.;

kwoty 9 829,01 zł od dnia 09.10.2021 r. do dnia 13.12.2021 r.;

kwoty 9 629,01 zł od dnia 14.12.2021 r. do dnia 15.01.2022 r.;

kwoty 9 329,01 zł od dnia 16.01.2022 r. do dnia 27.01.2022 r.;

kwoty 1 769,98 zł tytułem prowizji naliczonych zgodnie z warunkami umowy wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 22.05.2021 r. do dnia zapłaty;

kwoty 595,74 zł tytułem odsetek za opóźnienie (liczone od kwoty kapitału i prowizji 14 598,99 zł) obliczonych od dnia powstania opóźnienia w spłacie kredytu, tj. od dnia 14.03.2021 r. do dnia 21.05.2021 r. obliczonych zgodnie z rozdziałem 5 ust. 2 umowy w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 2 ¹ k.c.) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22.05.2021 r. do dnia zapłaty;

zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje jest bezzasadna i podlega oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c..

Sąd II instancji podziela wszelkie ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz dokonaną ocenę prawną wyrażoną w pisemnych motywach rozstrzygnięcia i przyjmuje je za własne, co skutkuje równocześnie ograniczeniem uzasadnienia do rozpoznania przedstawionych w apelacji zarzutów dotyczących prawa procesowego i materialnego (art. 387 § 2 ¹ § 1 k.p.c.). Wydane rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest również prawidłowe pod względem materialnoprawnym, zaś Sąd Okręgowy w zasadzie w pełni podziela rozważania prawne zaprezentowane przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach rozstrzygnięcia (art. 387 § 2 ¹ § 2 k.p.c.).

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów środka zaskarżenia podkreślić należy, iż sama matematyczna poprawność ustalenia pozaodsetkowych kosztów kredytu zgodnie z wzorem przewidzianym w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1028) nie wyłącza oceny, czy postanowienia umowne określające te koszty są niedozwolone, nawet jeśli są one ustalone niżej niż maksymalna dopuszczalna wysokość określona powyższym przepisem (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2021 roku OSNC 2022/6/57). Tym samym Sąd I instancji prawidłowo dokonał analizy zapisów umownych dotyczących prowizji pod kątem ich abuzywności, niezależnie od zgodności ustalenia wysokości prowizji z normą art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku. Tak skonstruowany zarzut nie jest zatem uzasadniony.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 4 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13 z dnia 05 kwietnia 1993 roku. Zwrócić bowiem należy uwagę, iż wyrokiem z dnia 3 września 2020 roku Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie C – 84/19 stwierdził między innymi, iż warunki umowy o kredyt konsumencki, które obciążają konsumenta kosztami innymi niż spłata kapitału podstawowego i zapłata odsetek, nie są objęte wyjątkiem przewidzianym w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 zmienionej dyrektywą (...), jeżeli warunki te nie określają ani charakteru tych kosztów, ani usług, za które mają stanowić wynagrodzenie, i są sformułowane w sposób, który wprowadza konsumenta w błąd co do jego obowiązków i skutków gospodarczych tych warunków, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego. Oczywiście zgodnie z art. 4 ust. 2 tej dyrektywy ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, jak również przepis ten powinien podlegać wykładni zawężającej. Niemniej jednak, jak słusznie wskazał Trybunał we wskazanym orzeczeniu, badanie tego rodzaju zapisów może być analizowane pod kątek abuzywności, jeżeli warunki obciążenia konsumenta kosztami umowy nie określają ani charakteru tych kosztów, ani usług, za które mają stanowić wynagrodzenie a zatem nie można dopatrzeć się ekwiwalentności tych opłat w związku z udzieleniem pożyczki. Taka zaś sytuacja miała miejsce w realiach niniejszej sprawy, co opisany zarzut czyni chybionym.

Nie ma również racji skarżący wskazując na naruszenie normy art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c..

Przed przystąpieniem do zarzutów naruszenia prawa materialnego niezbędnym jest poczynienie kilku uwag natury ogólnej dotyczącej w szczególności niedozwolonych klauzul umownych. Z treści art. 385 ¹ § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 385 ¹ § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Fakt, że konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem dokonywanej oceny. Co za tym idzie spełnienie świadczenia, którego wysokość została określona na podstawie abuzywnych postanowień umownych, nie pozbawia tych postanowień cechy abuzywności ani nie sprawia, że ocena ich abuzywności staje się bezprzedmiotowa. Niedozwolone postanowienie umowne nie wiąże konsumenta, w związku z czym nie może z niego wynikać żadne zobowiązanie. Świadczenie wynikające z takiego zobowiązania będzie świadczeniem nienależnym. Dodatkowo należy również wspomnieć, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (vide uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).

Nie ulega również wątpliwości, iż zgodnie z art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c., postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, a zatem nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (vide wyrok Sądu Najwyższego z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79), chyba że konsument następczo udzieli "świadomej, wyraźnej i wolnej zgody" na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16 i przywołane tam orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2). Wynikająca stąd sankcja bezskuteczności dotyczy tylko klauzuli abuzywnej, co jest wyrazem reguły favor contractus i zasady proporcjonalności, a także dążenia do maksymalnej ochrony konsumenta poprzez skuteczne wyeliminowanie wadliwych postanowień umownych przy minimalnej ingerencji w stosunek prawny. Taka kwalifikacja rzeczonej klauzuli co do zasady nie powinna prowadzić do nieważności całej umowy (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015/11/132).

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Obowiązkiem dowodowym strony powodowej było wykazanie, iż zapisy umowne dotyczące prowizji podlegały indywidualnym uzgodnieniom z pozwanym (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Skoro dowodu takiego nie przeprowadzono, w pełni możliwym była analiza ich abuzywności pod kątem zaistnienia przesłanek określonych art. 385 ¹ § 1 k.c., tym bardziej, gdy prowizja nie ma charakteru głównego świadczenia w rozumieniu wskazanego przepisu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27.10.2021 r. III CZP 43/20). Brak również dowodów potwierdzających ocenę, iż pozwany kiedykolwiek wyraził zgodę na pozostawienie spornych zapisów w konstrukcji zawartej umowy kredytowej.

Zdaniem Sądu II instancji postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami wtedy, gdy sprzeczność ta rażąco narusza jego interesy. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, zaś w stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

Sąd Okręgowy podziela zaś w całej rozciągłości stanowisko Sądu I instancji co do abuzywności zapisów umownych dotyczących prowizji, których nie ma potrzeby w tym miejscu przytaczać i uznaje zgłoszone w tym zakresie zarzuty apelacyjne za nieuzasadnione. Podkreślić należy, iż zgodnie z definicją umowną zawartej między stronami umowy kredytu prowizja była pobierana przez kredytodawcę za udzielenie kredytu i miała być kredytowana przez niego. Ustawa o kredycie konsumenckim nie definiuje natomiast pojęcia prowizji, wskazując jedynie, iż ma być ona znana kredytobiorcy, a więc jak się wydaje zarówno pod względem wysokości jak i podstaw ich pobrania (art. 5 pkt 6 lit. „a” ustawy o kredycie konsumenckim). Powszechnie przyjmuje się, iż świadczenie to może mieć dwojaki charakter, a więc zarówno wynagrodzenia za udzielenie kredytu, a więc świadczenia ekwiwalentnego do czynności kredytodawcy związanym z udzieleniem kredytu, jak i wyłącznie dodatkowym zyskiem kredytodawcy związanym z udzieleniem kredytu. Zawarta między stronami umowa nie pozwala na jednoznaczną ocenę, jaki charakter miała zastrzeżona prowizja. Z jednej strony wydaje się bowiem, iż miała charakter wynagrodzenia za udzielenie kredytu, jednakże nie określono w umowie, z czym jest ona związana, a więc za jakie działania kredytodawcy została ona naliczona. Z drugiej strony miała z pewnością charakter dodatkowego zysku, skoro była kredytowana, jak również oprocentowana przez kredytobiorcę. Tak skonstruowana definicja umowna prowizji nie tylko jest niejasna, ale wręcz wprowadza konsumenta w błąd co do swego rzeczywistego charakteru, czyniąc ją sprzeczną w tym zakresie z normą art. 29 ust. 3 ustawy o kredycie konsumenckim. Umowa nie precyzuje również w żaden sposób, za co prowizja miała być pobrana, jeśli uznać by ją za wynagrodzenie związane z udzieleniem kredytu. Biorąc pod uwagę, iż umowa została zawarta za pomocą środków porozumiewania się na odległość, to wydaje się, iż ustalenie prowizji na poziomie 34% udzielonego kredytu za samo tylko wygenerowanie umowy ma charakter rażąco nieproporcjonalnego świadczenia na rzecz kredytodawcy. Jeżeli jednak prowizja miałaby charakter dodatkowego zysku w szczególności ze względu na jej oprocentowanie, to de facto stanowiłoby to obejście przepisów o maksymalnych odsetkach, co również byłoby kategorycznie niedopuszczalne (vide uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26.10.2021r OSNC 2022/6/57). Ponieważ strona powodowa nie wskazała, jaki charakter miała zawarta w umowie prowizja, jak również nie wykazała potencjalnych kosztów, które miałaby pokrywać, powyższe rozważania mogą zamknąć się jedynie na stwierdzeniu, iż zapisy umowne w tym zakresie są niejednoznaczne, łączą w sposób sprzeczny z interesami konsumenta podwójny charakter prowizji w sposób niezrozumiały dla osoby zawierającej umowę.

Zapis umowny definiujący prowizję, jak również warunki kredytu mają zatem charakter niedozwolonej klauzuli umownej, albowiem z uwagi na swe niedookreślenie rażąco naruszają prawa konsumenta, czyniąc wprowadzenie prowizji sprzecznym zarówno z dobrymi obyczajami, uczciwością kupiecką, ale również zasadami współżycia społecznego. Dodatkowo uznać należy również, iż brak jest jakichkolwiek podstaw do pobierania odsetek również od pozaodsetkowych kosztów kredytu, a więc również od prowizji. Słusznie zatem Sąd I instancji uznał, iż postanowienia umowy w tym zakresie nie wiążą kredytobiorcy.

Możliwość samego wyboru innego kredytodawcy, jak również możliwy brak zgody na zawarcie umowy na warunkach jak w umowie z dnia 17 stycznia 2020 roku, wbrew wywodom apelacji, nie przemawia za tym, iż umowa nie zawiera klauzul niedozwolonych. Samo zawarcie spornej umowy nie było w żaden sposób negocjowane z konsumentem, zaś jej konstrukcja nie powinna zawierać w żadnej mierze klauzul abuzywnych. Trudno zresztą wyobrazić sobie indywidualne negocjacje z pozwanym przy formie zawarcia umowy. Pozwany miał prawo zawrzeć sporny kontrakt na zasadzie swobody zawierania umów, zaś istniejące w nim klauzule niedozwolone mają jedynie ten skutek, iż zawarta umowa dotknięta jest w tym zakresie sankcją bezskuteczności wobec konsumenta. Brak również jakichkolwiek podstaw do uznania, iż samo zawarcie umowy zawierającej klauzule abuzywne sankcjonuje zapisy w tym zakresie pozbawiając kredyt tego rodzaju wadliwości.

Powyższe wskazuje również na bezzasadność zarzutów naruszenia zarówno art. 385 ¹ k.c., jak i art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Do skutecznego postawienia w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie konkretnych uchybień Sądu pierwszej instancji podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów - istotnych błędów logicznego rozumowania, właściwego kojarzenia faktów, sprzeczności z doświadczeniem życiowym czy pominięcia określonych dowodów prowadzących do odmiennych wniosków. Powyższym wymogom apelacja strony powodowej nie odpowiada, a stanowi jedynie polemikę z prawidłowo poczynionymi ustaleniami Sądu Rejonowego.

Powód nie udowodnił wysokości należnych mu odsetek z tytułu zawartej umowy, bowiem przedstawione w dokumencie prywatnym wyliczenia nie uwzględniają braku obowiązku zapłaty przez pozwanego prowizji. Ponadto, powód nie wykazał wysokości odsetek, na poczet których zaliczano dokonane przez pozwanego wpłaty. W tych okolicznościach nie sposób jednoznacznie stwierdzić, by pozwany, biorąc pod uwagę niezwiązanie postanowieniami umowy przewidującymi obowiązek zapłaty prowizji, a w konsekwencji obniżenie należnych rat, w okresie od 14 marca 2021 r. do 21 maja 2021 r. pozostawał w zwłoce i to co do kwot podawanych przez powoda.

W tym stanie rzeczy, niezasadna apelacja podlegała oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.