Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 marca 2022 roku, wydanym w sprawie z wniosku J. W., M. F. i D. A. z udziałem J. D., B. D., P. G., N. L., W. M., H. P., G. P., K. P., J. P., A. S., S. S. i M. T. o zniesienie współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kutnie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) oraz wniosku M. T. o dopuszczenie do współposiadania nieruchomości poprzez nakazanie rozebrania ściany na poddaszu i umożliwienie dostępu do poddasza schodami oraz nakazanie rozebrania ogrodzenia posadowionego wokół nieruchomości, Sąd Rejonowy w Kutnie postanowił:

1.  zwolnić P. G., H. P., G. P. i J. P. od dalszego udziału w sprawie;

2.  oddalić wniosek o zniesienie współwłasności;

3.  oddalić wniosek o dopuszczenie do współposiadania;

4.  oddalić wnioski o zasądzenie kosztów postępowania;

5.  stwierdzić, że wnioskodawcy i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane z udziałem w sprawie;

6.  stwierdzić, że nieuiszczone koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Uczestniczka postępowania M. T., w swej apelacji zaskarżyła wyrok w części, tj. w jego punktach 3. i 5. oraz 4. w części oddalającej wniosek o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania M. T..

Skarżąca zarzuciła skarżonemu orzeczeniu naruszenie:

1.  art. 618 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że zgłoszone w niniejszej sprawie żądanie wnioskodawczyni o dopuszczenie do współposiadania nie mieści się w kategorii spraw wymienionych w w/w przepisie. Z kolei zgłoszone w niniejszej sprawie żądanie o dopuszczenie do współposiadania w zakresie wskazanym w pismach uczestniczki postępowania M. T. z pewnością dotyczy wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzecz, co jest wprost objęte treścią art. 618 § 1 k.p.c. Na marginesie, w przedmiotowej sprawie uprzednio Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny w postanowieniu z dnia 19 czerwca 2012 r. sygn. akt I Ns 191/06 zajął stanowisko odmienne, niż w zaskarżonym postanowieniu (co do jego pkt 3), gdyż orzekł o dopuszczeniu przez ówczesną wnioskodawczynię do współposiadania nieruchomości uczestników postępowania M. i S. małż. T.. Skarżąca wskazała, iż uczestniczka postępowania M. T. zgłosiła już po wydaniu wzmiankowanego postanowienia z 19 czerwca 2012 r. wniosek dotyczy współposiadania w zakresie uprzednio nie rozpoznanym (inny, odmienny wniosek).

2.  naruszenie art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie (zastosowanie w sytuacji gdy w/w przepis nie znajduje zastosowania), a także naruszenie art. 520 § 2 i 3 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie, a także wadliwą ocenę, iż w sprawie wnioskodawcy i uczestniczka postępowania M. T. nie mieli sprzecznych interesów. Sąd orzekając o kosztach postępowania zajął stanowisko, iż w niniejszej sprawie wnioskodawcy i uczestniczka postępowania M. T. nie mieli sprzecznych interesów, wobec czego zastosował postanowienie art. 520 § 1 k.p.c., a nie zastosował przepisu art. 520 § 2 i 3 k.p.c.
W ocenie uczestniczki postępowania powyższe stanowisko jest wadliwe. W niniejszej sprawie z całą pewnością mieliśmy do czynienia ze skrajną sprzecznością interesów, stanowisk wnioskodawców i uczestniczki postępowania M. T.. Nie można tutaj powoływać się na stanowiska Sądu Najwyższego przywołane przez Sad Rejonowy w Kutnie w omawianym zakresie. Sąd Najwyższy bowiem odnosił się do sytuacji gdzie współwłaściciele (uczestnicy postępowania) domagają się zniesienia współwłasności, a prezentują jedynie odmienne zapatrywania co do sposobu dokonania zniesienia współwłasności. Z kolei nie mamy do czynienia z taką sytuacją w niniejszej sprawie. W niniejszej sprawie wystąpiła bowiem sytuacja określona dyspozycją art. 520 § 3 k.p.c. Po pierwsze, interesy wnioskodawców oraz uczestniczki postępowania M. T. były skrajnie sprzeczne. Należy podkreślić, że uczestniczka postępowania w toku postępowania dobitnie wielokrotnie eksponowała stanowisko, wnosząc (nie o zniesienie współwłasności) o oddalenie wniosku o zniesienie współwłasności i podtrzymując to stanowisko, aż do jego zakończenia. W opisanej sytuacji możemy zatem mówić o sprzeczności interesów wnioskodawców i uczestniczki, bowiem nie jest tak, by prezentowały one jedynie odmienne i korzystniejsze dla siebie zapatrywania w zakresie sposobu fizycznego podziału nieruchomości, ale w ogóle nie były zgodne co do samego zniesienia współwłasności (stąd jest to sytuacja odmienna niż będąca przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w sprawach przywołanych przez Sad Rejonowy w Kutnie). Po wtóre i zasadnicze, wniosek został ostatecznie oddalony. W ocenie skarżącej więc, wbrew odmiennemu zapatrywaniu Sądu Rejonowego zostały spełnione wszystkie przesłanki uzasadniające orzeczenie o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. (takowe stanowisko jest przyjęte w orzecznictwie sądów powszechnych, zob. np. postanowienie Sadu okręgowego w Szczecinie z dnia 13 stycznia 2015 r., II Cz 2388/14).

W konkluzji uczestniczka postępowania wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w jego pkt 3 - 5 poprzez uchylenie postanowienia w jego pkt 3 i przekazanie sprawy do rozpatrzenia Sądowi Rejonowemu w Kutnie w tym zakresie, a także zmianę postanowienia w jego pkt 4-5, poprzez zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania M. T. kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 6-krotności stawki minimalnej określonej w § 2 pkt 7 w zw. z § 5 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (wynagrodzenie ustalone zgodnie z § 15 ust. 3 rozporządzenia) tytułem kosztów procesu za I instancję (wniosek w zakresie kosztów skarżąca uzasadniła specyfiką niniejszej sprawy, która była rozpoznawana od 2006 r., była wyznaczonych ponad 20 rozpraw, w trakcie których uczestniczył pełnomocnik uczestniczki, dokonywał wielu angażujących czas, pracochłonnych czynności, wiele pism procesowych, j wniosków dowodowych, itd.). Uczestniczka wnosiła także o zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Istotą art. 618 § 1 k.p.c. jest kompleksowe rozliczenie w postępowaniu o zniesienie współwłasności wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania i poniesionych nakładów na wspólną rzecz. W judykaturze Sądu Najwyższego utrwaliło się jednolite stanowisko, że wymienione w tym przepisie roszczenia dotyczą tylko współwłaścicieli, a poza tym, że katalog tych roszczeń jest wyczerpujący, gdyż przepis ma charakter wyjątkowy, co wyklucza możliwość rozszerzającej jego wykładni (zob. uchwały z dnia 12 stycznia1973 r., III CZP 56/73, OSNC 1974, nr 7 - 7, poz. 125, z dnia 2 kwietnia 1982 r., III CZP 10/82, OSNC 1982 r., nr 11 - 12, poz. 162, z dnia 10 maja 2006 r., III CZP 11/06, OSNC 2007 nr 3, poz. 38, czy z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 144/07, OSNC 2009 nr 2, poz. 22, wyrok z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 46/11, OSNC - ZD 2013 nr 3, poz. 48 oraz postanowienia z dnia 10 listopada 219 r., I CSK 219/06 i z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 474/13, niepubl.).

Apelująca uczestniczka postępowania zarzuciła skarżonemu orzeczeniu naruszenie art. 618 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że zgłoszone przez nią w niniejszej sprawie żądanie o dopuszczenie do współposiadania nie mieści się w kategorii spraw wymienionych w w/w przepisie. Istotnie Sąd I instancji wskazał (podzielając w tym zakresie stanowisko Sadu Najwyższego), że do kategorii spraw wymienionych w art. 618 k.p.c. nie można zaliczyć roszczenia o współposiadanie rzeczy wspólnej oraz korzystanie z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli, a w konsekwencji, że okoliczność wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności pozostaje bez wpływu na możliwość wszczęcia odrębnego postępowania o dopuszczenie jednego ze współwłaścicieli do współposiadania.

Wbrew jednak twierdzeniom apelacji Sąd I instancji objął swoim rozstrzygnięciem również zgłoszone przez uczestniczkę postepowania M. T. żądanie dopuszczenia do współposiadania, czemu dał wyraz w pkt. 3. skarżonego postanowienia. Również w uzasadnieniu orzeczenia Sąd szczegółowo uzasadnił przyczyny oddalenia tegoż wniosku.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego sprawy, który nie był przez skarżącą kwestionowany, wnioskodawcy już na etapie wznoszenia na nieruchomości budynku ustalili sposób korzystania z budynku i nieruchomości. Korzystanie z poddasza było swobodne na etapie budowy budynku i dopóki dany segment budynku nie został zagospodarowany przez poszczególnych współwłaścicieli. Nie było uzgodnień, aby przez wykonane wejście na poddasze mogli wchodzić inni współwłaściciele nieruchomości. Taki stan korzystania z poddasza trwał w sposób niezmieniony co najmniej od nabycia udziałów w nieruchomości przez B. A.. Również w zakresie dokonanego podziału do używania na nieruchomości było budowane ogrodzenie przez poszczególnych współwłaścicieli, nie uniemożliwia ono dostępu do części pomieszczeń w budynku zajmowanych przez uczestniczkę postępowania M. T.. Pozostali współwłaściciele taki sposób korzystania z budynku oraz nieruchomości biernie akceptowali i nie komunikowali woli jego zmiany.

Słusznie zatem uznał Sąd Rejonowy, że doszło pomiędzy zainteresowanymi do przyjętego przez nich w sposób dorozumiany podziału do korzystania z nieruchomości, który nadal się utrzymuje, pomimo zgłoszenia żądania dopuszczenia uczestniczki postępowania do współposiadania, zaś w rozpoznawanej sprawie nie obowiązywały pomiędzy stronami ustawowe zasady wynikające z art. 206 k.c., lecz zasady umowne. Zaznaczyć trzeba, że zawarcie takiej umowy w sposób dorozumiały, dotyczącej częściowego podziału rzeczy wspólnej do korzystania jest całkowicie dopuszczalne. Dopuszczalność ta nie budzi wątpliwości, a z uwagi na to, że rodzi ona jedynie skutki obligacyjne, nie zmieniając stosunków własnościowych, jej zawarcie nie wymaga zachowania określonej formy. W okolicznościach niniejszej sprawy, umożliwienie uczestniczce postępowania dostępu do poddasza przez pomieszczenia zajmowane dotychczas wyłącznie przez B. A. w ramach dokonanego podziału quoad usum, naruszałoby zasady tego podziału, a ponadto prowadziłoby do sytuacji, że uczestniczka postępowania mogłaby korzystać z poddasza także w części, która jej nie przysługuje, z naruszeniem uprawnień pozostałych współwłaścicieli.

Reasumując, Sad I instancji nie naruszył przepisu art. 618 § 1 k.p.c. w sposób opisany w apelacji. Rozpoznał i rozstrzygnął wniosek uczestniczki postępowania M. T. o dopuszczenie do współposiadania, a rozstrzygnięcie to jest w pełni zasadne.

Również drugi spośród zarzutów apelacyjnych, to jest zarzut naruszenia art. 520 § 1 k.p.c. należało uznać za chybiony. Analiza akt sprawy pozwoliła dojść do wniosku, że Sąd I instancji słusznie uznał, iż w realiach niniejszej sprawy brak było podstaw do odstąpienia od wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. podstawowej reguły orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego. Sąd odwoławczy podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym orzeczeniu, że zarówno wnioskodawcy jak i uczestnicy postępowania w tym samym stopniu zainteresowani byli zniesieniem współwłasności nieruchomości i rozstrzygnięciem o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli. Zasada przewidziana art. 520 § 1 k.p.c. jest nienaruszalna wtedy, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne. W pozostałych wypadkach sąd może od niej odstąpić i na żądanie uczestnika, albo z urzędu – jeżeli działa bez adwokata lub radcy prawnego (art. 109 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) – orzec według dyrektyw określonych w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c. (post. SN z 22.3.2012 r., V CZ 155/11, L., A. Z. red. Komentarz. Kodeks postępowania cywilnego, wyd. 9, 2017 r., L.). Należy przy tym podkreślić, że sytuacja w postępowaniu nieprocesowym jest inna niż w procesie, w którym przegranie sprawy z reguły wywołuje skutek w postaci obowiązku zwrotu kosztów. Wynika to wprost z zawartego w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. wyrażenia "sąd może". W postępowaniu nieprocesowym sąd ma więc możliwość oceny, czy rodzaj sprawy, jej okoliczności, wątpliwość występujących w niej zagadnień prawnych czyniły i w jakim zakresie nietrafność lub nawet oczywistą niesłuszność stanowiska któregoś z uczestników w tym sensie "przegrywającego sprawę" i w zależności od tej oceny odmówić zasądzenia albo zasądzić zwrot kosztów. Rozwiązanie to jest elastyczne i uwzględnia różnorodność spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 148/12, OSNC-ZD 2013/2/45).

Reasumując, w sprawach o zniesienie współwłasności nie występuje sprzeczność interesów między uczestnikami postępowania domagającymi się zniesienia współwłasności a prezentującymi jedynie odmienne zapatrywania co do sposobu dokonania zniesienia współwłasności. W takim stanie rzeczy nie sposób było podzielić zarzutów i argumentów wywiedzionych przez skarżącą. Ponadto należy podkreślić, że prezentowane w skarżonym postanowieniu stanowisko jest zgodne ze stanowiskiem utrwalonym w judykaturze, mianowicie, że w sprawach tzw. „działowych” (a więc także o zniesienie współwłasności) nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 k.p.c. sprzeczność interesów uczestników, niezależnie od tego, jaki sposób zniesienia współwłasności czy podziału oni postulują i jakie wnioski składają w tym względzie. Wobec tego w sprawach o zniesienie współwłasności uzasadnione jest rozstrzygnięcie o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., a więc z zastosowaniem przewidzianej tym przepisem zasady (post. SN z dnia 15 grudnia 2011 r. sygn. akt II CZ 120/11).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację należało oddalić jako bezzasadną (pkt I. ).

O kosztach postępowania apelacyjnego, jak w pkt II. orzeczono w oparciu o treść art. 520 § 1 k.p.c., powołując się na zaprezentowaną powyżej argumentację dotyczącą kwestii kosztów postępowania.