Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 września 2019 r. wydanym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt Dz KW 10599/19 na skutek skargi M. K. na wpis referendarza sądowego z dnia 21 stycznia 2019 r. w dziale III księgi wieczystej (...) w sprawie nr Dz Kw 750/19, z wniosku J. K. (1), z udziałem M. K., o wpis w dziale II, III i IV księgi wieczystej, utrzymał w mocy zaskarżony wpis.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach.

Księga wieczysta o numerze (...) prowadzona jest dla Odrębnej własności lokalu nr (...) położonego na 3 kondygnacji budynku w Ł. przy ul. (...). W dziale I — Sp ujawniono, że właściciele objętego tą księgą lokalu są współwłaścicielami w 24/1000 częściach części budynku i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w takiej samej części użytkownikami wieczystymi przez czas do dnia 9 lipca 2097 r. działki gruntu nr (...) - z nieruchomości kw nr (...) w udziale (...). W dziale III. wykreślono wzmiankę o egzekucji w sprawie Km 165/16 prowadzonej z wniosku wierzyciela (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., a z działu IV hipotekę umowną zwykłą na 15048,90 zł. wpisaną na rzecz Gminy Ł. i hipotekę umowną kaucyjną do 63.165,20 na rzecz (...) Bank SA.

Postanowieniem z 7 sierpnia 2017r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie II 1 Co 711/16 —przysądził prawo własności lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy dla Łodzi — Ś. w Ł., XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącego przedmiot przetargu w pierwszym terminie w dniu 9 maja 2017 roku, na rzecz J. K. (1) za cenę 125.700 zł, która w całości została uiszczona gotówką. 23 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy stwierdził prawomocność przedmiotowego postanowienia.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy pokreślił, że zgodnie z art. 518 ¹ § 3 k.p.c. w razie wniesienia skargi na wpis w księdze wieczystej wpis nie traci mocy. Rozpoznając sprawę, sąd zmienia zaskarżony wpis przez jego wykreślenie i dokonanie nowego wpisu lub wydaje postanowienie, którym zaskarżony wpis utrzymuje w mocy albo uchyla go w całości lub w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postępowanie umarza.

Sąd wieczystoksięgowy dokonuje oceny zasadności wpisu treścią przepisu art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który stanowi że rozpoznając wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Sąd I instancji wskazał, że treść wpisu jest zgodna z treścią i granicami wniosku,. Postępowanie wieczystoksięgowe jest swoistym postępowaniem rejestrowym, mającym na celu ujawnianie stanu faktycznego i prawnego nieruchomości w oparciu o przedstawione dokumenty. Skarżący nie złożył zaś żadnych dokumentów, które pozwalałyby sądowi stwierdzić, iż w przedmiotowej sprawie wpis został dokonany nieprawidłowo. Sąd wieczystoksięgowy ma ograniczoną kognicję i opiera ją wyłącznie o dokumenty. Wpis jest dokonywany w granicach wniosku to znaczy, że wnioskodawca musi precyzyjne określić treść swego żądania, a Sąd jest tym żądaniem związany, nie mogąc orzekać ponad jego granice, ani prowadzić postępowania dowodowego. Sąd nie jest również upoważniony do badania prawidłowości postępowań egzekucyjnych, czy sądowych. Poza granicami kognicji sądu wieczystoksięgowego jest rozstrzyganie jakichkolwiek sporów, w tym sporów własnościowych.

Apelację od tego postanowienia złożył uczestnik postępowania, zaskarżając je w całości i podtrzymując wnioski przedstawione w skardze na wpis referendarza. W złożonym środku odwoławczym skarżący zarzucił nierozpoznanie istoty sprawy poprzez pominięcie jego merytorycznych zarzutów zawartych w skardze na wpisy – co do których oświadczył, że podtrzymuje je także w postępowaniu apelacyjnym – jak również nieuwzględnienie przez Sąd I instancji dowodów dołączonych do skargi i jej uzupełnienia, a także dokumentów zawartych w aktach księgi wieczystej.

Skarżący podnosił, że wniosek J. K. (1) zawiera wiele uchybień formalnych, co – w jego ocenie – winno samo w sobie skutkować jego oddaleniem, jak również zwracał uwagę na równie liczne nieprawidłowości, jakie, jego zdaniem, zaistniały w toku postępowania egzekucyjnego, w ramach którego doszło do wydania załączonego do wniosku postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości objętej niniejszą księgą wieczystą. Podniósł ponadto, że w postanowieniu tym, a więc dokumencie przedstawionym przez wnioskodawczynię i mającym stanowić podstawę dokonania żądanego wpisu, nie określono praw związanych z prawem własności lokalu, podczas gdy dla skutecznego przeniesienia prawa konieczne jest ich wskazanie. Referując podtrzymywane przez uczestnika zarzuty, stwierdzić trzeba, że wskazywał on w swej skardze na wpisy referendarza sądowego na naruszenie:

⚫

art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w związku z art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie wniosku J. K. (1) za spełniający wymagania przedstawione w tym przepisie i dokonanie na jego podstawie zmiany treści księgi wieczystej;

⚫

art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie oraz uwzględnienie wniosku J. K. (1) poprzez dokonanie na jego podstawie zmiany treści księgi wieczystej, chociaż nie spełnia on wymogów przewidzianych procedurą cywilną;

⚫

art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w związku z art. 626 ⁸ § 3 k.p.c. i w związku z art. 626 ⁸ § 5 k.p.c. poprzez uznanie załączników wniosku J. K. (1) za spełniające wymagania podstawy do zmiany treści księgi wieczystej i dokonanie zmiany treści księgi wieczystej na tej podstawie, chociaż nie spełniają one wymogów przewidzianych procedurą cywilną;

⚫

art. 626 ⁸ § 5 k.p.c. w związku z art. 6268 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie zmiany treści księgi wieczystej, chociaż wniosek nie spełnia wymogów przewidzianych procedurą cywilną i winien był być oddalony;

⚫

art. 626 ¹ § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i umożliwienie wnioskodawczyni wnioskowania o zmianę treści księgi wieczystej, chociaż z przedłożonych dokumentów nie wynika jej legitymacja do występowania z takim wnioskiem;

⚫

art. 626 ⁷ § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieopatrzenie wniosku J. K. (2) stosownym wpisem;

⚫

art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 6261 § 2 k.p.c. oraz art. 6262 § 1, 3 i 5 k.p.c. poprzez ich zastosowanie i dopuszczenie do zmiany treści księgi wieczystej, chociaż z treści przedłożonych wraz z wnioskiem dokumentów nie wynika ani legitymacja do żądania dokonania wpisu na rzecz wnioskodawczyni, ani też nie zostały wskazane istotne elementy związane z przedmiotem wpisu, które winny tam zostać konkretnie wyszczególnione zgodnie z kodeksami i innymi ustawami;

⚫

art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2204) poprzez dokonanie na podstawie przedstawionego przez wnioskodawczynię wniosku z załącznikami zmiany treści księgi wieczystej odbiegającej od stanu prawnego nieruchomości;

⚫

art. 34 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2204) w związku z art. 6268 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie zmiany treści księgi wieczystej na podstawie dokumentów niespełniających wymogów procedury cywilnej;

⚫

art. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 532 ze zm.) przez rozpoznanie wniosku o zmianę treści księgi wieczystej, który powinien zostać „(…) odrzucony z urzędu (…)”;

⚫

prawa własności poprzez zmianę treści ksiąg wieczystych niezgodnie z art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 532 ze zm.);

⚫

art. 5 k.c. oraz art. 7 w związku z art. 2 Konstytucji RP poprzez dokonanie zmiany treści księgi wieczystej na podstawie przedłożonych dokumentów, z których nie wynika „(…) legitymacja podmiotowa ani przedmiotowa (…)” do występowania z wnioskiem o taką zmianę;

⚫

art. 21 Konstytucji RP poprzez dokonanie wpisu w księdze wieczystej i doprowadzenie przez to do „(…) wywłaszczenia na rzecz osoby prywatnej (…)” na podstawie przedłożonych dokumentów, z których nie wynika „(…) legitymacja podmiotowa ani przedmiotowa (…)” do występowania z wnioskiem o zmianę treści księgi wieczystej;

⚫

art. 64 Konstytucji RP poprzez przyjęcie wniosku o zmianę treści księgi wieczystej w sytuacji, gdy prawo własności powinno być chronione na każdym etapie, a procedura wymaga wskazania istotnych elementów umożliwiających dokonanie wpisu, których brak w przedłożonych przez wnioskodawczynię dokumentach, a wobec tego dokonanie na ich podstawie zmiany treści księgi wieczystej prowadzi do niezgodnej z prawem czynności prawnej, istotnie naruszając ochronę prawa własności i praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 26 czerwca 2020 r. wydanym w sprawie III Ca 2570/19 z wniosku J. K. (1) z udziałem M. K., o wpis prawa własności do działu II księgi wieczystej (...), wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji z działu III księgi wieczystej (...) i wykreślenie wpisów hipotek z działu IV księgi wieczystej (...), na skutek apelacji uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 16 września 2019 r., Dz Kw 10599/19, wydanego na skutek skargi uczestnika postępowania na wpisy referendarza sądowego z dnia 21 stycznia 2019 r., Dz. Kw. 750/19, zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uchylił zaskarżone wpisy w całości i oddalił wnioski o ich dokonanie.

W uzasadnieniu wydanego postanowienia Sąd II instancji wskazał, że złożenie apelacji musiało skutkować wydaniem orzeczenia reformatoryjnego.

Sąd Okręgowy wskazał, że bezzasadne okazały się zarzuty związane ze wskazywanymi przez skarżącego uchybieniami formalnymi wniosku, z którymi wiązał on obowiązek podjęcia przez Sąd decyzji o oddaleniu żądań wnioskodawczyni. Wbrew zajętemu w apelacji stanowisku, treść art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., która obliguje Sąd od zbadania zgodności wniosku z wymogami formalnymi, dotyczy przede wszystkim kwestii przestrzegania wynikającego z art. 626 ² § 1 k.p.c. obowiązku złożenia wniosku na urzędowym formularzu, a ponadto zachowania wymagań wynikających z art. 511 § 1 k.p.c. w związku z art. 187 k.p.c. i w związku z art. 126 k.p.c. Jeśli wniosek nie został złożony na urzędowym formularzu lub zawiera inne braki formalne tego rodzaju, że uniemożliwiają nadanie sprawie dalszego biegu i rozpoznanie wniosku, wówczas konieczne jest wdrożenie postępowania naprawczego przewidzianego w art. 130 § 1 k.p.c. i art. 130 ¹ § 11 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., natomiast istnienie braków formalnych, które nie uniemożliwiają nadanie sprawie dalszego biegu, nie wyklucza merytorycznego rozpoznania wniosku, ani nie uzasadnia jego oddalenia. Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że myli się też autor apelacji, wywodząc, że naruszony został art. 626 ¹ § 2 k.p.c., gdyż przepis ten normuje krąg podmiotowy osób, które – oprócz wnioskodawcy – powinny być uczestnikami postępowania wieczystoksięgowego i nie naruszono tej normy w rozpoznawanej sprawie. Odrębną natomiast kwestią jest to, czy J. K. (1) była osobą legitymowaną do złożenia przedmiotowego wniosku w rozumieniu art. 626 ² § 5 k.p.c., a ponieważ problematyka ta pośrednio wiąże się z kwestią przysługiwania wnioskodawczyni praw do nieruchomości objętej niniejszą księgą i możności ich ujawnienia w księdze, zostanie omówiona na dalszym etapie tych rozważań.

Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą uwzględnienia wniosków apelacyjnych nie mógł być zarzut naruszenia art. 5 k.c., który to przepis nie może znaleźć jakiegokolwiek zastosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym ze względu na ograniczony formalny zakres tego postępowania określony w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.(tak np. w postanowieniu SN z dnia 14 lutego 2003 r., IV CK 109/02, niepubl., w postanowieniu SN z dnia 17 stycznia 2013 r., III CSK 75/12, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 14 czerwca 2017 r., IV CSK 657/16, niepubl.). Przypominając zatem, że zgodnie z tym przepisem, przedmiotem badania w postepowaniu wieczystoksięgowym może być jedynie treść i forma wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej, Sąd II instancji stwierdza również, że nie mogą odnieść żadnego skutku zarzuty skarżącego odnoszące się do przebiegu postępowania egzekucyjnego, w którym doszło do wydania orzeczenia o przysądzeniu własności załączonego do wniosku jako podstawa dokonania żądanych wpisów.

Autor apelacji obszernie rozwodził się nad nieprawidłowościami popełnionymi przy sporządzaniu opisu i oszacowania nieruchomości, jak również zwraca uwagę na to, że przetarg odbył się z naruszeniem art. 974 k.p.c. i obarczony był innymi jeszcze uchybieniami proceduralnymi, jednak bezsprzecznie kwestie te nie podlegają w żadnej mierze kognicji Sądu wieczystoksięgowego, zważywszy, że w sytuacji, gdy dokumentem mającym być podstawą wpisu, jest orzeczenie sądu, niedopuszczalne jest w postępowaniu wieczystoksięgowym merytorycznej prawidłowości takiego orzeczenia (tak np. już w uchwale SN z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, OSNC Nr 7 z 1987 r., poz. 90, w postanowieniu SN z dnia 12 września 2001 r., V CKN 451/00, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 115/08, niepubl.). Z tej przyczyny Sąd Okręgowy uznał, że prawidłowo postąpił Sąd I instancji, pomijając załączone do skargi dokumenty w postaci operatu szacunkowego stanowiącego element opisu i oszacowania nieruchomości dokonanego w postępowaniu egzekucyjnym, jak również odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, na podstawie którego prowadzona była egzekucja z nieruchomości, gdyż nie był uprawniony do poczynienia na tej podstawie ustaleń zmierzających do podważenia merytorycznej prawidłowości prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości, przedstawionego przez wnioskodawczynię jako podstawa jej żądań.

Idąc dalej Sąd Okręgowy wskazał, że nie przesądza to jednak automatycznie, że na podstawie takiego orzeczenia wnioskowane wpisy mogły być dokonane, bowiem kognicja sądu wieczystoksięgowego obejmuje formalne przesłanki postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości i to, czy „z przyczyn technicznych” umożliwia ono wpis (tak np. w postanowieniu SN z dnia 9 stycznia 2013 r., III CSK 78/12, niepubl.). Odnotować bowiem trzeba – na co zwrócił również uwagę autor apelacji – że z treści księgi wieczystej Nr (...) wynika, iż prowadzona jest ona dla prawa odrębnej własności lokalu Nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...), a w dziale I-Sp tej księgi ujawniono, że właściciele objętego nią lokalu są współwłaścicielami w 24/1000 częściach części budynku i innych urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w takiej samej części użytkownikami wieczystymi do dnia 9 lipca 2097 r. działki gruntu nr (...) objętej księgą wieczystą Nr (...), natomiast treść załączonego do wniosku dokumentu stwierdza, że przedmiotem przysądzenia na rzecz J. K. (1) jest tylko prawo własności lokalu mieszkalnego Nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...), bez jakiejkolwiek wzmianki o przysądzeniu udziału w prawach do części wspólnych budynku i w prawie użytkowania wieczystego gruntu. Nie ulega wątpliwości, że skoro kognicją sądu wieczystoksięgowego objęte jest badanie, czy prawomocne orzeczenie zawiera wszystkie dane konieczne do wpisu i powinno ono zostać zbadane pod względem „skuteczności prawnej”, to konieczne jest ustalenie, czy w orzeczeniu sądu, które ma być podstawą wpisu prawa własności samodzielnego lokalu mieszkalnego, zawarto dane niezbędne do ujawnienia prawa własności w księdze wieczystej, czyli m.in. określenie wielkości udziałów powiązanych z lokalem. Prawo własności lokalu istnieje bowiem tylko w powiązaniu z użytkowaniem wieczystym gruntu albo udziałem w nieruchomości wspólnej jako prawem związanym z własnością lokalu, a związanie sądu prawomocnym orzeczeniem nie zwalnia od obowiązku zbadania skutków cywilnoprawnych, jakie to orzeczenie wywołało (tak np. w postanowieniu SN z dnia 17 stycznia 1975 r., III CRN 364/74, OSNC Nr 1 z 1976 r., poz. 10, w postanowieniu SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CSK 348/08, OSNC-ZD Nr A z 2010 r., poz. 15 lub w postanowieniu SN z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 125/10, niepubl.).

W razie przysądzenia prawa własności samodzielnego lokalu, orzeczenie sądu musi zawierać także rozstrzygnięcie o przyznaniu związanych z lokalem udziałów we współwłasności lub współużytkowaniu wieczystym nieruchomości wspólnej [art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o prawie własności lokali (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 532 ze zm.)], skoro prawa związane z prawem własności nieruchomości są w myśl art. 50 k.c. uważane za część składową tej nieruchomości, a wobec tego przyznanie prawa odrębnej własności lokalu z pominięciem związanego z nim udziału w nieruchomości wspólnej nie wywołuje skutku prawnego i nie może być podstawą wpisu prawa własności wyodrębnionego lokalu do księgi wieczystej. W takim wypadku zachodzi bowiem niezgodność pomiędzy treścią dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu i treścią księgi, skoro sentencja postanowienia o przysądzeniu własności nie określa udziałów w nieruchomości wspólnej, a w konsekwencji ujawnienie prawa o wnioskowanej treści nie jest możliwe zarówno z uwagi na istotę prawa odrębnej własności lokali – z którym prawa współwłasności części wspólnych budynku i współużytkowania wieczystego gruntu są nierozerwalnie związane i nie mogą być przedmiotem odrębnego obrotu prawnego – jak i ze względu na treść księgi wieczystej. Podobne stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w odniesieniu do skuteczności zdarzeń prawnych mających za swój przedmiot prawo użytkowania wieczystego gruntu lub prawo własności posadowionych na tym gruncie budynków – które pozostają ze sobą w analogicznym związku – wskazując, że związek obu tych praw jest na tyle silny, że po pierwsze, z ich wzajemnej relacji wynika obowiązek złożenia wniosku o równoczesne ich ujawnienie w księdze wieczystej, a po drugie, że sąd wieczystoksięgowy ma obowiązek zbadania tej skuteczności, co może spowodować uznanie, że wadliwe postanowienie o przysądzeniu własności budynków pomijające użytkowanie wieczyste nie może być podstawą ujawnienia w księdze prawa własności budynków, które istnieje tylko w powiązaniu z prawem użytkowania wieczystego gruntu (tak w postanowieniu z dnia 19 listopada 1996 r., III CKU 10/96, OSNC Nr 3 z 1997 r., poz. 32, w postanowieniu SN z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 125/10, niepubl. i w postanowieniu SN z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 264/11, niepubl.).

W konsekwencji Sąd Okręgowy stwierdził, że ujawnienie przez Sąd meriti zmiany stanu prawnego nieruchomości poprzez wpisanie J. K. (1) do działu II przedmiotowej księgi wieczystej, prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny, której częścią składową są prawa z tym lokalem związane, zarówno wykroczyło poza treść złożonego wniosku – w którym nie zawarto żądania ujawnienia zmiany w zakresie praw związanych z odrębną własnością lokalu – jak i nastąpiło pomimo ewidentnej przeszkody do dokonania wpisu (nawet w zakresie ograniczonym do faktycznego żądania wniosku) w postaci niezgodności pomiędzy treścią dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu i treścią księgi. Uzasadnia to oddalenie wniosku w tej części na podstawie art. 6269 k.p.c. i można zgodzić się ze skarżącym, że przedłożony dokument nie wykazywał odpowiednio następstwa prawnego po osobie ujawnionej w księdze w rozumieniu art. 34 zd. II ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2204). Jeśli natomiast chodzi o żądanie wykreślenia z działu III nieruchomości wpisu o toczącej się egzekucji z nieruchomości, to dołączony do wniosku dokument stanowi w istocie dowód ukończenia egzekucji – gdyż taki skutek wiąże się z uprawomocnieniem się postanowienia o przysądzeniu własności, niezależnie od tego, czy ma ono prawidłową treść czy też nie – zaś ukończenie egzekucji jest zdarzeniem prawnym uzasadniającym dokonanie wykreślenia. Jednakże w ocenie Sądu II instancji, wnioskodawczyni nie jest w okolicznościach rozpoznawanej sprawy należycie legitymowana – w rozumieniu art. 626 ² § 5 k.p.c. w związku z art. 626 ⁸ § 7 k.p.c. – do żądania wykreślenia tego wpisu, skoro nie został uwzględniony jej wniosek o ujawnienie jej w dziale II księgi; w takiej sytuacji nie sposób ją uznać ani za właścicielkę nieruchomości, dla której księga jest prowadzona, ani też za osobę na rzecz której wpis miałby zostać dokonany. Brak legitymacji jest przeszkodą do dokonania wpisu, co przemawia za oddaleniem wniosku także w tym zakresie w oparciu o art. 626 ⁹ k.p.c. Podobne argumenty przemawiają za odmową J. K. (1) legitymacji do złożenia wniosku o wykreślenie z działu IV księgi hipotek obciążających nieruchomość. Dodatkowo wątpliwe wydaje się, by można było przyjąć, iż załączone do wniosku postanowienie o przysądzeniu własności stanowić może podstawę do dokonania takiego wykreślenia, skoro z art. 1003 § 2 k.p.c. wynika, że tytułem do wykreślenia hipotek obciążających nieruchomość jest postanowienie o przysądzeniu własności tej nieruchomości, tymczasem – choć treść księgi stwierdza, że hipoteka obciąża prawo odrębnej własności lokalu wraz z prawami związanymi jako jej częściami składowymi, co wynika z art. 47 § 1 k.c. (postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 119/12, niepubl.) – załączone do wniosku orzeczenie przysądza własność nie nieruchomości, dla której księga jest prowadzona i którą obciążają hipoteki, ale jedynie prawo odrębnej własności lokalu bez owych części składowych. Na zakończenie tych wywodów dodać można, że Sąd odwoławczy zaniechał oceny zarzutów apelacyjnych odnoszących się do naruszenia przepisów Konstytucji RP, zważywszy, że zarzuty te stanowią swoiste superfluum, skoro wartości prawne tymi normami chronione znajdują już swój wyraz w innych przywołanych przez skarżącego przepisach rangi ustawowej, których prawidłowość zastosowania została należycie rozważona.

Sąd Okręgowy zatem zmienił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. uchylając w całości zaskarżonych wpisów i oddalenie wniosków złożonych przez J. K. (1).

J. K. (1) wniosła skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2020 r. w sprawie sygn. akt III Ca 2570/19.

Skarżąca oparła skargę kasacyjną na następujących podstawach:

1.  naruszeniu prawa materialnego:

a.  art. 999 k.p.c. w zw. z art. 1000 § 1 k.p.c. przez błędną wykładnię tych przepisów, co do skutków materialno-prawnych związanych ze sprzedażą nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym,

b.  art. 8 ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r. (Dz. U. z 2020 poz.532) przez niewłaściwe zastosowania do stanu faktycznego, w którym podstawą wpisu jest postanowienie o przysądzeniu własności w postępowaniu egzekucyjnym, a nie czynność prawna,

c.  art. 34 zd. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2019 r. poz. 2204) poprzez niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy wpis do księgi wieczystej następuje na podstawie postanowienia o przysądzeniu własności, które to nabycie własności nieruchomości ma charakter pierwotny, a nie pochodny,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

a.  art. 626 ² k.p.c. w zw. z art. 626 ⁸ § 7 k.p.c. z powodu uznania, że skarżąca J. K. (1) nie posiada legitymacji do wystąpienia wnioskiem o wpis do księgi wieczystej swojego prawa nabytego na podstawie postanowienia o przysądzeniu własności w toku postępowania egzekucyjnego,

b.  art. 626 ⁹ k.p.c. z powodu oddalenia wniosku o wpis, mimo, że nie wystąpiły przeszkody do jego dokonania, ponieważ orzeczenie Sądu stanowiące podstawę wniosku o wpis do księgi wieczystej zawiera wszystkie dane konieczne do dokonania wpisu,

c.  art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku i wpis prawa własności J. K. (1), mimo ze podstawą wpisu jest prawomocne orzeczenie sądu wiążące sąd wieczystoksięgowy.

Konkludując skarżąca wniosła o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej, a w dalszej kolejności o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2020 r. sygn. akt III Ca 2570/19 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi oraz orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.

M. K., w odpowiedzi na wniesioną przez wnioskodawczynię skargę kasacyjną, wniósł o wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania z uwagi na brak postaw ku temu.

W dniu 30 listopada 2021 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt II CSK 80/21 z wniosku J. K. (1), przy udziale M. K., o wpis prawa własności do działu II KW (...), wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji z działu III KW (...) i wykreślenie wpisów hipotek z działu IV KW (...), na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2020 r. w sygn. akt III Ca 2570/19, wydał postanowienie o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2023 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II CSKP 967/22 Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej po rozpoznaniu skargi kasacyjnej J. K. (1) od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2020 r., III Ca 2570/19, w sprawie z wniosku J. K. (1), przy uczestnictwie M. K. o wpis prawa własności do działu II KW (...), wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji z działu III KW (...) i wykreślenie wpisów hipotek z działu IV KW (...), uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu wydanego postanowienia Sąd Najwyższy zważył, że w świetle art. 6268 § 2 k.p.c., przedmiotem badania w postępowaniu wieczystoksięgowym może być jedynie treść i forma wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Wnioskodawczyni na obwiązującym formularzu zgłosiła wniosek o ujawnienie jej prawa w dziale II księgi wieczystej Nr (...), wykreślenie wzmianki o wszczęciu egzekucji z tej nieruchomości oraz obciążających ją hipotek. Podstawą wpisu miało być postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z 7 sierpnia 2017 r., II 1 Co 711/16, o przysądzeniu własności nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, a zatem orzeczenie sądu. Sąd Okręgowy przytoczył pogląd wyrażony w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego, że jeżeli dokumentem mającym być podstawą wpisu, jest orzeczenie sądu, niedopuszczalne jest w postępowaniu wieczystoksięgowym merytorycznej prawidłowości takiego orzeczenia. Ocenę, której dokonał w odniesieniu do dokumentu mającego być podstawą wpisu, nazwał formalną. Z wynikami tej oceny nie sposób się jednak zgodzić.

W postanowieniu z 19 listopada 1996 r., III CKU 10/96 (OSNC 1997, Nr 3, poz. 32) Sąd Najwyższy stwierdził, że postanowienie o przysądzeniu przedmiotu egzekucji po zakończeniu licytacji i udzieleniu przybicia powinno odpowiadać przedmiotowi opisu i oszacowania. Jeżeli zatem jego przedmiotem była nieruchomość budynkowa, jako prawo związane z użytkowaniem wieczystym, to postanowienie to powinno wymieniać oba prawa. Trzeba jednak dodać, że o tym, jaka rzecz stanie się przedmiotem egzekucji decyduje zajęcie. W egzekucji z nieruchomości zajęcie odnosi się do nieruchomości w rozumieniu wieczystoksięgowym (art. 924 k.p.c.), a zatem obejmuje tę nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta z konkretnym numerem, a jego granice wyznacza art. 929 § 1 k.p.c. Tylko wyjątkowo i w razie zastosowania w sprawie art. 946 § 1 k.p.c. przedmiotem przetargu może być jakaś część zajętej nieruchomości, przy czym z uwagi na właściwości fizyczne nieruchomości lokalowych, zastosowanie tego przepisu w odniesieniu do nich jest wykluczone.

Opis i oszacowanie ma znaczenie dla określenia na przetargu, jaki jest stan podlegającej sprzedaży nieruchomości, lecz nie rozstrzyga o tym, jak należy ją identyfikować (art. 974 k.p.c.).

Egzekucja nadzorowana przez Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi w sprawie zarejestrowanej do sygnatury II 1 Co 711/16 dotyczyła nieruchomości lokalowej, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...). Prawa związane z tą nieruchomością i jej opis ujawniony został w dziale I księgi wieczystej o podanym numerze i zarówno ta nieruchomość, jak i wszystkie związane z nią prawa zostały objęte zajęciem egzekucyjnym. Prawo odrębnej własności lokalu nie może istnieć bez udziału w nieruchomości wspólnej, lecz po wyodrębnieniu własności lokalu prawo do związanego z nim udziału w gruncie i częściach wspólnych budynku zostaje podporządkowane prawu do lokalu. W nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd ten został odniesiony także do prawa użytkowania wieczystego, którego losy uznaje się za podporządkowane prawu własności wyodrębnionego lokalu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 30 października 2008 r., IV CSK 234/08 i uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2017 r., III CZP 11/17 (OSNC 2017, Nr 12, poz. 132). Udział w nieruchomości wspólnej (gruncie i budynku) związany z prawem własności lokalu nie może być samodzielnym przedmiotem obrotu i zawsze dzieli losy nieruchomości, z którą jest związany, wymagającej dla powstania konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej.

Określenie nieruchomości lokalowej będącej przedmiotem sprzedaży licytacyjnej w postanowieniu o przybiciu i następnie o przysądzeniu własności wyłącznie przez podanie numeru prowadzonej dla niej księgi wieczystej jest rzeczywiście oszczędne, lecz wystarczające do jej zidentyfikowania. Jak powiedziano, nieruchomość ta zostaje zajęta w granicach określonych w art. 929 § 1 k.p.c. i nie może być sprzedana inaczej jak z prawami z nią związanymi, opisanymi w dziale I prowadzonej dla niej księgi. Postanowienie o przysądzeniu własności księgę tę identyfikowało, a wnioskodawczyni wniosła o wpisy nie do działu I, lecz do działów II, III i IV tej księgi wieczystej. Wpisy te powinny zatem nastąpić.

Nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym ma charakter pierwotny. Postanowienie o przysądzeniu własności przenosi to prawo na nabywcę. Postanowienie to jest zatem wystarczającym tytułem do ujawnienia prawa nabywcy w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości będącej przedmiotem egzekucji, niezależnie od stanu wpisów w dziale II księgi przed jego wydaniem (art. 999 § 1 k.p.c. i art. 930 § 1 k.p.c.). Rozważania Sądu Okręgowego na gruncie art. 34 u.k.w.h. nie mają znaczenia w sprawie.

Legitymacja powódki do zażądania przez wnioskodawczynię wpisów w dziale IV wynika z uzyskania przez nią prawomocnego postanowienia przysądzającego na jej rzecz własność nieruchomości, a treść żądań w tym zakresie podlega ocenie na podstawie art. 1003 § 2 k.p.c.

Z tych względów - na podstawie art. 394 ¹⁵ § 1 k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c. - Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje wniesione zarówno przez wnioskodawczynię, jak równie uczestnika postępowania podlegały oddaleniu, jako bezzasadne.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone postanowienie jest prawidłowe i odpowiada prawu. Sąd Rejonowy wyjaśnił wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, właściwie ocenił zebrany materiał dowodowy oraz dokonał na jego podstawie prawidłowych ustaleń faktycznych i właściwej subsumcji prawnej.

Po pierwsze, bezzasadne są zarzuty związane ze wskazywanymi przez skarżącego uchybieniami formalnymi wniosku, z którymi wiąże on obowiązek podjęcia przez Sąd decyzji o oddaleniu żądań wnioskodawczyni. Jeśli wniosek nie został złożony na urzędowym formularzu lub zawiera inne braki formalne tego rodzaju, że uniemożliwiają nadanie sprawie dalszego biegu i rozpoznanie wniosku, wówczas konieczne podjęcie czynności celem uzupełnienia tychże braków, natomiast samo ich istnienie, które nie uniemożliwiają nadanie sprawie dalszego biegu, nie wyklucza merytorycznego rozpoznania wniosku, ani nie uzasadnia jego oddalenia.

Idąc dalej nie można również zarzucić Sądowi Rejonowemu, że nie rozpoznał istoty sprawy. Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi zarówno wtedy, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, jak i w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16). W badanym przypadku żadna z ww. okoliczności nie miała miejsca. Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że treść wpisu dokonanego przez referendarza sądowego jest zgodna z treścią i granicami wniosku. Ponadto postępowanie wieczystoksięgowe jest swoistym postępowaniem rejestrowym, mającym na celu ujawnianie stanu faktycznego i prawnego nieruchomości w oparciu o przedstawione dokumenty, zaś w okolicznościach przedmiotowej sprawy podstawą wpisu miało być postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z 7 sierpnia 2017 r., II 1 Co 711/16, o przysądzeniu własności nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, a zatem orzeczenie sądu.

W dalszej kolejności wskazać należy, że nie mogły odnieść spodziewanego skutku liczne podniesione przez apelującego zarzuty dotyczące nieprawidłowości, do jakich miało dość w przebiegu postępowania egzekucyjnego, w którym to zostało wydane orzeczenia o przysądzeniu własności załączonego do wniosku o dokonanie spornych wpisów. Jednakże bezsprzecznie kwestie te nie podlegają w żadnej mierze kognicji Sądu wieczystoksięgowego, zważywszy, że w sytuacji, gdy dokumentem mającym być podstawą wpisu, jest orzeczenie sądu, niedopuszczalne jest w postępowaniu wieczystoksięgowym merytorycznej prawidłowości takiego orzeczenia (tak np. już w uchwale SN z dnia 4 lipca 1986 r., III CZP 35/86, OSNC Nr 7 z 1987 r., poz. 90, w postanowieniu SN z dnia 12 września 2001 r., V CKN 451/00, niepubl. lub w postanowieniu SN z dnia 17 lipca 2008 r., II CSK 115/08, niepubl.). Z tej przyczyny prawidłowo postąpił Sąd I instancji, pomijając załączone do skargi dokumenty w postaci operatu szacunkowego stanowiącego element opisu i oszacowania nieruchomości dokonanego w postępowaniu egzekucyjnym, jak również odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, na podstawie którego prowadzona była egzekucja z nieruchomości, gdyż nie był uprawniony do poczynienia na tej podstawie ustaleń zmierzających do podważenia merytorycznej prawidłowości prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości, przedstawionego przez wnioskodawczynię jako podstawa jej żądań.

Jeszcze raz należy przytoczyć tu treść art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zgodnie, z którym rozpoznając wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten zakreśla granice kognicji sądu obu instancji, nie pozwalając prowadzić postępowania dowodowego poza granice określone cytowanym przepisem ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających ze wskazanych w tym przepisie dowodów. Takie stanowisko zostało już ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (vide: postanowienie z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CSK 438/15, postanowienie z dnia 11 marca 2015 r. II CSK 273/14, postanowienie z dnia 4 lipca 2014 r. II CSK 574/13) oraz orzecznictwie sądów powszechnych. W postanowieniu z 11 marca 2015 roku Sąd Najwyższy wskazał: „ W postępowaniu wieczystoksięgowym zasadą jest, stosownie do art. 626[8] § 1 k.p.c., dokonywanie wpisu jedynie na wniosek i w jego granicach. Zakres kognicji sądu rozpoznającego wniosek o wpis, zgodnie z art. 626[8] § 2 k.p.c., obejmuje badanie jedynie wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Oznacza to, że wyłączone jest zarówno badanie przez sąd innych dokumentów niż dołączone do wniosku, jak i okoliczności, które nie wynikają z wniosku, dołączonych do niego dokumentów i treści księgi wieczystej, jeżeli miałyby stanowić podstawę wpisu. Niedopuszczalne jest również prowadzenie postępowania dowodowego, zmierzającego do ustalenia istnienia podstawy wpisu, która nie wynika z przedstawionych dokumentów. Sąd jest związany stanem rzeczy istniejącym w dacie złożenia wniosku oraz kolejnością jego wpływu. Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy obejmuje kontrolę prawidłowości orzeczenia

Wreszcie również w żadnym wypadku podstawą uwzględnienia wniosków apelacyjnych nie mógł być zarzut naruszenia art. 5 k.c., który to przepis nie może znaleźć jakiegokolwiek zastosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym ze względu na ograniczony formalny zakres tego postępowania określony w art. 6268 § 2 k.p.c.(tak np. w postanowieniu SN z dnia 14 lutego 2003 r., IV CK 109/02, niepubl., w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., III CSK 75/12, niepubl. lub w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2017 r., IV CSK 657/16, niepubl.).

Na końcu w ślad za Sądem Najwyższym należy jeszcze raz podkreślić, że nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym ma charakter pierwotny. Postanowienie o przysądzeniu własności przenosi to prawo na nabywcę. Postanowienie to jest zatem wystarczającym tytułem do ujawnienia prawa nabywcy w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości będącej przedmiotem egzekucji, niezależnie od stanu wpisów w dziale II księgi przed jego wydaniem (art. 999 § 1 k.p.c. i art. 930 § 1 k.p.c.) Postanowienie o przysądzeniu własności identyfikowało księgę wieczystą w sposób właściwy, a zatem wszystkie o wpisy o których dokonanie wnosiła wnioskodawczyni w działach II, III oraz IV dokonane przez referendarza sądowego z dnia 21 stycznia 2019 r. w sprawie nr Dz Kw 750/19, jako prawidłowe muszą się ostać.

W rezultacie powyższych rozważań Sąd Odwoławczy pozostawił bez zmian zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu I instancji i na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację uczestnika postępowania, o czym orzekł w punkcie 1. postanowienia.

W punkcie 2. postanowienia sąd na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 5 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności adwokackie.(tj. Dz.U. z 2023 r poz. 1964), zasadzając od M. K. na rzecz J. K. (1) zwrot kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego w łącznej kwocie 807 zł, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego oraz opłata od skargi kasacyjnej.

W punkcie 3. postanowienia Sąd Okręgowy, na podstawie art. 80 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1144) zwrócić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz wnioskodawczyni kwotę 100 zł zaksięgowanej pod poz. 500065529097 tytułem nadpłaconej opłaty od skargi kasacyjnej.