Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 marca 2022 r., wydanym w sprawie z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Pabianicach oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 1.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 17 czerwca 2021 r. miała miejsce kolizja drogowa, podczas której uszkodzeniu uległ samochód osobowy marki B., nr rej. (...), będący własnością M. M. (1), a sprawca zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych świadczonej przez pozwanego ubezpieczyciela. Po wypadku auto było niesprawne, nie nadawało się do ruchu i zostało odholowane. W dniu 29 czerwca 2021 r. poszkodowana wynajęła od powodowej spółki samochód marki B. (...) za dobową stawkę czynszu najmu wynoszącą 350,00 zł netto i korzystała z niego do dnia 3 sierpnia 2021 r., dojeżdżając nim do pracy i używając do załatwiania bieżących spraw; w takim samym zakresie korzystała uprzednio z własnego auta. W okresie pomiędzy zgłoszeniem szkody i wynajęciem pojazdu zastępczego M. M. (1) używała samochodu udostępnianego jej okazjonalnie przez matkę, jednak później nie było to już możliwe. Poszkodowana była właścicielką także innego auta, ale było ono niesprawne. Strona powodowa wystawiła fakturę na kwotę 15.067,50 zł brutto, przyjmując za podstawę ustalenia tej należności czas trwania najmu pojazdu 35 dni oraz stawkę dobową w wysokości 350,00 zł netto. Umową z dnia 3 sierpnia 2021 r. M. M. (1) przeniosła na (...) Sp. z o.o. w P. wierzytelność wobec pozwanego o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Sąd meriti ustalił następnie, że szkoda w pojeździe została ubezpieczycielowi zgłoszona telefonicznie w dniu 30 czerwca 2021 r. i poszkodowaną poinformowano wówczas o możliwości zorganizowania wynajęcia pojazdu zastępczego. Ubezpieczyciel wygenerował następnie dokument (podsumowanie zgłoszenia szkody), w którym odnotowano uzyskanie informacji o tym, że poszkodowana korzysta już z pojazdu zastępczego oraz udzielenie jej szczegółowych wskazówek dotyczących wynajęcia pojazdu zastępczego, ze wskazaniem stawek dobowych czynszu najmu dla pojazdów segmentów A, B, C, D i podaniem numeru telefonu, pod którym można zgłosić zamiar skorzystania z propozycji zorganizowania najmu pojazdu zastępczego oraz z uprzedzeniem jej o możności uzyskania dalszych informacji drogą pisemną lub elektroniczną. Pismem z dnia 1 lipca 2021 r. ubezpieczyciel poinformował M. M. (1), że w razie wynajęcia przez nią pojazdu zastępczego we własnym zakresie, wysokość odszkodowania zostanie ograniczona do wysokości kosztów, jakie zostałyby poniesione w razie zorganizowania najmu przez (...) S.A. oraz podał akceptowanie stawki czynszu najmu pojazdu segmentu E jako kwotę 220,00 zł netto w przypadku okresu najmu nieprzekraczającego tygodnia i kwotę 190,00 zł netto w przypadku dłuższego okresu najmu. Szkoda w postaci konieczności pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego została zgłoszona ubezpieczycielowi w dniu 9 sierpnia 2021 r. i strona pozwana wypłaciła odszkodowanie z tego tytułu w wysokości 8.179,50 zł, określając jego wysokość przy zastosowaniu dobowej stawki czynszu w wysokości 190,00 zł netto ze względu na złożoną uprzednio ofertę zorganizowania wynajęcia pojazdu za taką właśnie stawkę. W dniu 25 października 2021 r. powodowa spółka złożyła odwołanie od tej decyzji i wezwała do zapłaty kwoty 6.888,00 zł tytułem uzupełnienia odszkodowania, jednak ubezpieczyciel podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w piśmie z dnia 28 października 2021 r.

Dokonując oceny dowodów, Sąd I instancji odmówił wiary zeznaniom świadka M. M. w zakresie, w jakim zaprzeczyła ona skierowaniu do niej przez ubezpieczyciela pisma z dnia 1 lipca 2021 r. zawierającego obszerną informację o warunkach wynajęcia pojazdu zastępczego oraz o sposobie określania przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania rekompensującego koszty wynajęcia pojazdu zastępczego. Sąd argumentował, że egzemplarz tego pisma znajduje się w aktach szkodowych, co oznacza, że zostało ono sporządzone, a także że przesłano je na adres wskazany przez poszkodowaną podczas zgłoszenia szkody. W przekonaniu Sądu, prawdopodobne jest, że poszkodowana nie podjęła przesyłki skierowanej do niej przez ubezpieczyciela, skoro podobnie postąpiła z wezwaniem na rozprawę, ewentualnie że zapomniała o przesłanym do niej piśmie, gdyż nie przywiązywała szczególnej wagi do dopełnienia obowiązków związanych z likwidacją szkody, na co wskazuje kilkunastodniowa zwłoka w samym zgłoszeniu szkody.

Sąd meriti wskazał następnie, że odpowiedzialność kierującego pojazdem za spowodowanie kolizji nie była sporna i opierała się na art. 415 w związku z art. 436 § 2 zd. I k.c., podobnie też przedmiotem sporu nie było to, iż sprawca korzystał z ochrony ubezpieczeniowej OC u pozwanego ubezpieczyciela, co oznacza w efekcie, że podstawą odpowiedzialności strony pozwanej w stosunku do poszkodowanej jest art. 822 § 1 i 4 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2277 ze zm.), z których to przepisów wynika, iż ubezpieczyciel ponosi względem poszkodowanego odpowiedzialność zastępczą i zobowiązany jest do naprawienia poniesionej przez niego szkody. Spór pomiędzy stronami nie dotyczył zasady tej odpowiedzialności, ale jedynie rozmiaru szkody i wysokości należnego odszkodowania. Sąd przywołał dalej normujący te kwestie art. 361 k.c. i przypomniał, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, iż konieczność wynajęcia pojazdu zastępczego oraz wynikający z tego uszczerbek majątkowy należy uznać za normalne następstwa uszkodzenia samochodu podczas kolizji drogowej, ponieważ osoba korzystająca dotąd z uszkodzonego auta utraciła taką możliwość, a to negatywne następstwo zdarzenia szkodzącego może zostać wyeliminowane poprzez wynajęcie równorzędnego pojazdu zastępczego. Skorzystanie z konkretnej oferty najmu może zaproponować ubezpieczyciel, a w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem) mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może taką propozycję złożyć. Sąd zauważył przy tym, że jeśli następstwo zdarzenia szkodzącego może zostać wyeliminowane – bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego – w mniej uciążliwy dla dłużnika sposób, to nie mogą natomiast być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki w większym rozmiarze, które wówczas nie będą konieczne do wyeliminowania negatywnego następstwa majątkowego w postaci utraty możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu. Jeżeli zatem ubezpieczyciel może umożliwić poszkodowanemu skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu, zapewniając pokrycie kosztów jego udostępnienia, a umowa zawarta przez poszkodowanego generuje wyższe koszty najmu innego pojazdu, to koszty te – w zakresie nadwyżki – będą podlegały indemnizacji tylko w przypadku wykazania szczególnych racji przemawiających za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione".

W ocenie Sądu Rejonowego, w realiach rozpoznawanej sprawy nic nie stało na przeszkodzie temu, by M. M. (1) skorzystała z propozycji ubezpieczyciela, skoro informacja o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego została jej przedstawiona już podczas zgłoszenia szkody, wraz ze wskazaniem numeru telefonu, pod którym mogła uzyskać więcej informacji, o ile byłaby tą propozycją zainteresowana, a ponadto udzielono jej w piśmie z dnia 1 lipca 2021 r. obszernej informacji o warunkach najmu oraz o zasadach rekompensowania szkody z tego tytułu. Sąd zwrócił też uwagę, że od dnia kolizji do chwili wynajęcia pojazdu zastępczego upłynęły niemal 2 tygodnie; zatem poszkodowana miała dużo czasu na uzyskanie wszelkich niezbędnych informacji o możliwości zorganizowania najmu przez ubezpieczyciela. Z drugiej strony, M. M. (1) nie powołała się na jakiekolwiek szczególne oczekiwania w stosunku do pojazdu zastępczego, które nie mogłyby zostać zaspokojone przez wynajęcie auta u asystora ubezpieczyciela Jeśli zatem ubezpieczyciel twierdzi, że mógł zorganizować wynajęcie auta za 190,00 zł netto na dobę, to przy ustalaniu wysokości odszkodowania należy przyjąć za podstawę stawkę czynszu najmu w takiej właśnie wysokości. Niezasadne okazały się natomiast zarzuty strony pozwanej dotyczące okresu najmu, gdyż potrzeba rekompensaty uszczerbku w postaci utraty możliwości korzystania z uszkodzonego samochodu istniała niewątpliwie od daty zdarzenia szkodzącego i była niezależna od zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi, zaś ubezpieczyciel nie kwestionował konieczności korzystania z pojazdu zastępczego aż do dnia 3 sierpnia 2021 r. W konsekwencji powyższego, Sąd I instancji przyjął, że wysokość odszkodowania z tytułu konieczności wynajęcia pojazdu zastępczego wyraża się kwotą 8.179,50 zł (233,70 zł/dzień x 35 dni = 8.179,50 zł), a zważywszy, że ubezpieczyciel wypłacił już odszkodowanie w takiej właśnie wysokości, to wierzytelność odszkodowawcza została zaspokojona w całości i wygasła, a powództwo podlegało oddaleniu. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia złożyła powodowa spółka, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego ubezpieczyciela na swoją rzecz kwoty 6.888,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 września 2021 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 2.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji; w każdym przypadku strona powodowa domagała się zasądzenia od przeciwnika procesowego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie:

art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego i nieuzasadnioną odmowę uznania za wiarygodny dowodu z zeznań świadka M. M. w zakresie, w jakim zaprzeczyła ona skierowaniu do niej przez ubezpieczyciela pisma datowanego na 1 lipca 2021 r., zawierającego informację o warunkach wynajęcia pojazdu zastępczego oraz o sposobie określania przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania rekompensującego koszty wynajęcia pojazdu zastępczego, w sytuacji, gdy na gruncie swobodnej oceny tego dowodu, dokonanej zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, należało uznać go za wiarygodny w tym zakresie, bowiem świadek mogła zapamiętać, że nie dostała pisma ubezpieczyciela datowanego na 1 lipca 2021 r., zawierającego informację o warunkach wynajęcia pojazdu zastępczego, a jednocześnie w aktach szkodowych na płycie CD nie znajdują się żadne wiarygodne dokumenty potwierdzające nadanie tego pisma pocztą lub poprzez e-mail oraz jego odebranie;

art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 245 i art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego i nieuzasadnione ustalenie przez Sąd meriti na podstawie dowodu z dokumentów wydrukowanych z akt szkodowych zapisanych na płycie CD: podsumowania zgłoszenia szkody (k. 55) i pisma strony pozwanej z dnia 1 lipca 2021 r. (k. 59-60), że przy zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel wskazał poszkodowanej stawki dobowe czynszu najmu dla pojazdów segmentów A. B. C. D, uprzedził o udzieleniu dalszych informacji drogą pisemną lub elektroniczną, wskazał numer telefonu, pod którym można zgłosić zamiar skorzystania z propozycji zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, a następnie pismem z dnia 1 lipca 2021 r. poinformował poszkodowaną, że w razie wynajęcia pojazdu zastępczego we własnym zakresie wysokość odszkodowania zostanie ograniczona do wysokości kosztów, jakie zostałyby poniesione w razie zorganizowania najmu przez (...) S.A., w sytuacji, gdy dowody z tych dokumentów są niewiarygodne, ponieważ nie wynika z nich, że przy zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel wskazał poszkodowanej dane dotyczące stawki najmu, uprzedził o udzieleniu dalszych informacji w tej sprawie, wskazał numer telefonu pod którym można zgłosić zamiar skorzystania z propozycji zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, ani że później pismem z dnia 1 lipca 2021 r. poinformował poszkodowaną, iż w razie wynajęcia pojazdu zastępczego we własnym zakresie wysokość odszkodowania zostanie ograniczona do wysokości kosztów, jakie zostałyby poniesione w razie zorganizowania najmu przez (...) S.A., ponieważ poszkodowana nie otrzymała ani podsumowania zgłoszenia szkody (zgłoszenie szkody było telefoniczne o innej treści – zapis w aktach szkodowych na płycie CD), ani nie otrzymała pisma ubezpieczyciela z dnia 1 lipca 2021 r., zważywszy, że zaprzeczyła temu w swoich zeznaniach (protokół rozprawy z dnia 15.03.2022 r. od 00:02:38 do 00:25:15), a przywołane fakty nie znajdują potwierdzenia w pozostałych dowodach, w tym także w aktach szkodowych i Sąd Rejonowy także takich dowodów także nie wskazuje, co oznacza, iż fakty te zostały ustalone niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy;

art. 361 § 1 i § 2 k.c. w związku z art. 362 k.c., art. 363 k.c., art. 415 k.c. w związku z art. 436 § 2 zd. I k.c., art. 822 § 1 i 4 k.c., art. 826 § 1 k.c. oraz w związku z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2277 ze zm.) poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji, że przy zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel wskazał poszkodowanej dane dotyczące stawki najmu, uprzedził o udzieleniu dalszych informacji w tej sprawie i wskazał numer telefonu, pod którym można zgłosić zamiar skorzystania z propozycji zorganizowania najmu pojazdu zastępczego oraz że pismem z dnia 1 lipca 2021 r. poinformował poszkodowaną, że w razie wynajęcia pojazdu zastępczego we własnym zakresie, wysokość odszkodowania zostanie ograniczona do wysokości kosztów, jakie zostałyby poniesione w razie zorganizowania najmu przez (...) S.A., w sytuacji, gdy poszkodowana nie naruszyła żadnych swoich obowiązków, a nie otrzymując żadnej jasnej, realnej i zrozumiałej oferty najmu pojazdu zastępczego od pozwanego była uprawniona do skorzystania z rynkowej oferty powoda, a tym samym poniesione przez nią wydatki na najem pojazdu zastępczego w wyższej wysokości były celowe i ekonomicznie uzasadnione, co oznaczało zasadność powództwa w całości.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesienie apelacji skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazały się częściowo zasadne, a ich uwzględnienie stało się przyczyną skorygowania zaskarżonego orzeczenia stosownie do wniosków zawartych w złożonym środku odwoławczym, gdyż dokonana w postępowaniu pierwszoinstacyjnym ocena materiału dowodowego w istocie wykracza poza zakres swobody, jaką przywołany przepis przyznaje Sądowi. Należy zgodzić się z autorem apelacji, że Sąd Rejonowy błędnie ocenił materiał dowodowy w postaci zeznań świadka M. M. w zakresie, w jakim twierdziła ona, że nie zostało jej doręczone znajdujące się w aktach szkodowych pismo ubezpieczyciela z dnia 1 lipca 2021 r. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd doszedł do takiego wniosku, opierając się w zasadzie jedynie na bezsprzecznym fakcie, iż pismo to znajduje się w aktach szkody; wprawdzie wskazał również, że „(…) przesłano je na adres poszkodowanej wskazany podczas zgłoszenia szkody (…)”, lecz nie jest jasne, w jaki sposób doszedł do tej konkluzji, skoro w aktach brak dowodu nadania przesyłki. Można jedynie odnotować, że przedmiotowy adres został zamieszczony w treści pisma, lecz w ocenie Sądu odwoławczego ustalenie faktu, iż w aktach likwidacyjnych znajduje się określone pismo zaadresowane do poszkodowanej, bynajmniej nie świadczy jeszcze – na gruncie zasad logiki oraz doświadczenia życiowego – w sposób jednoznaczny o tym, że zostało ono doręczone adresatowi lub choćby nadane na jego adres. Trudno znaleźć rozsądne argumenty, dla których wskazana okoliczność mogłaby uznać za wystarczającą, by na gruncie swobodnej oceny materiału dowodowego podważyć wiarygodność jasnych i jednoznacznych zeznań świadka, który zaprzeczył temu, by przesyłka zawierająca to pismo została mu doręczona. Argument podniesiony przez Sąd I instancji – że zaprzeczenia poszkodowanej spowodowane są tym, iż nie odebrała przesyłki lub o niej zapomniała – ma charakter zupełnie dowolnego i przypuszczenia niepopartego jakimikolwiek rzetelnie ustalonymi faktami. Nie sposób podzielić stanowiska Sądu, że zgłoszenie szkody dopiero po upływie kilkunastu dni oznaczać musi, iż M. M. (1) nie przywiązywała wagi do dopełnienia obowiązków związanych z likwidacją szkody, gdyż po pierwsze, po stronie poszkodowanego nie ma obowiązku niezwłocznego zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi odpowiedzialności cywilnej sprawcy, po drugie zaś, nawet gdyby taki obowiązek istniał, to nie sposób byłoby z faktu jego niedopełnienia wywodzić ogólnej tezy o niestaranności postępowania poszkodowanej w toku całego postępowania likwidacyjnego. Podobnie, nieodebranie z poczty zawiadomienia o terminie rozprawy nie upoważnia jeszcze Sądu do przyjęcia za wykazane lub choćby prawdopodobne, że poszkodowana unikała odbierania także wszelkich innych przesyłek. Należy dobitnie podkreślić, że to strona pozwana wywodziła skutki prawne z faktu doręczenia M. M. (1) pisma z dnia 1 lipca 2021 r., a wobec tego – w myśl art. 6 k.c. i art. 232 zd. I k.p.c. – to na niej spoczywał ciężar dowodowy w tym zakresie. Ubezpieczyciel przedstawił w tym zakresie jedynie zapis elektroniczny pisma w aktach szkodowych na płycie CD, co – zdaniem Sądu II instancji – nie pozwalałoby na ustalenie faktu doręczenia nawet w drodze domniemania faktycznego, a już z pewnością nie jest to możliwe w sytuacji, gdy odmienny stan rzeczy wynika z materiału dowodowego, do którego zakwestionowania nie ma uzasadnionych podstaw (zeznania świadka M. M., k. 53 odwrót, 00:02:38-00:25:15).

Sąd meriti ustalił ponadto, że podczas telefonicznego zgłoszenia szkody przez poszkodowaną zostało podane, iż korzysta już ona z pojazdu zastępczego oraz że poinformowano ją, iż ubezpieczyciel może zorganizować pojazd zastępczy. Sąd wskazał też, że ubezpieczyciel wygenerował dokument podsumowania zgłoszenia szkody, gdzie zawarte zostały dalsze informacje – o stawkach dobowych czynszu najmu dla pojazdów poszczególnych segmentów, o możności uzyskania dalszych informacji drogą listowną lub mailową oraz o numerze telefonu, pod którym można zgłosić zamiar skorzystania z propozycji ubezpieczyciela; dodać do tego można jeszcze, że w wygenerowanym dokumencie znajduje się także informacja, iż z określonych przepisów prawa wynika obowiązek poszkodowanego w zakresie współdziałania z ubezpieczycielem w celu niepowiększania rozmiaru szkody. Podkreślić jednak należy dobitnie, że z materiału dowodowego wynika, iż owe dalsze informacje z potwierdzenia zgłoszenia szkody bynajmniej nie zostały przekazane M. M. (1) podczas telefonicznego zgłoszenia szkody, chociaż obok nich w opisywanym dokumencie, stanowiącym pisemne podsumowanie rozmowy przeprowadzonej z poszkodowaną przez pracownika ubezpieczyciela, figuruje adnotacja „zgłaszający zapoznał się z treścią”. Ze znajdującego się w aktach szkodowych zapisu tej rozmowy (10:56-11:31) wynika bowiem, że po uzyskaniu wiadomości, iż poszkodowana wynajęła już poprzedniego dnia samochód zastępczy, osoba przyjmująca zgłoszenie poinformowała M. M. (1) wyłącznie o tym, że „przysługuje jej pojazd zastępczy o podobnej klasie na czas naprawy uszkodzonego pojazdu lub na czas niezbędny do zakupu innego pojazdu”. Żadnych innych informacji dotyczących wynajmu nie przekazano i dotycząca tego adnotacja w dokumencie podsumowania zgłoszenia szkody po prostu nie odpowiada prawdzie (plik w folderze „2022-01-31_Nagranie rozmowy telefonicznej z Klientem” na płycie CD, k. 44). Przyznać należy, że Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń o rzeczywistym przekazaniu poszkodowanej tych wiadomości podczas telefonicznego zgłoszenia szkody – stwierdzając jedynie, że znajdują się one w dokumencie podsumowania zgłoszenia – zatem, ściśle rzecz ujmując, nie można się zgodzić z postawionym w tym zakresie zarzutem apelacyjnym. Poza tymi zastrzeżeniami do poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, które wynikają z powyższych uwag, innych uchybień w tym zakresie Sąd odwoławczy nie stwierdził i w pozostałym zakresie może poczynione ustalenia z powodzeniem przyjąć za własne.

Niemniej jednak ustalony ostatecznie stan faktyczny sprawy daje podstawy do stwierdzenia, że jedyną informacją dotyczącą najmu auta zastępczego, jaką uzyskała M. M. (1) od ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego, była wiadomość o „przysługiwaniu jej” pojazdu zastępczego o podobnej klasie na czas naprawy samochodu uszkodzonego – a to z kolei prowadzi do konieczności przyjęcia zasadności podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa materialnego. Art. 826 § 1 k.c. stanowi, że w razie zajścia wypadku ubezpieczający obowiązany jest użyć dostępnych mu środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów, zaś z art. 354 § 2 k.c. wynika obowiązek wierzyciela w zakresie współdziałania z dłużnikiem przy wykonywaniu jego zobowiązania, w tym także zachowania należytej staranności w zakresie podejmowania działań czy zaniechań mogących skutkować minimalizacją szkody. Sąd II instancji podziela stanowisko, zaprezentowane w orzecznictwie na gruncie powołanych unormowań materialnoprawnych, zgodnie z którym w sytuacji, kiedy zakład ubezpieczeń oferuje poszkodowanemu możliwość wynajęcia pojazdu zastępczego za określoną stawkę, zaś poszkodowany bez uzasadnionej przyczyny wynajmuje pojazd zastępczy za stawkę wyższą, zwiększając rozmiar szkody, nie może domagać się następnie od zakładu ubezpieczeń zrekompensowania tej szkody w zakresie, w jakim uległa ona zwiększeniu. W uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, OSNC Nr 6 z 2018 r., poz. 56, Sąd Najwyższy uznał, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jedynie wówczas, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione. Nie mogą być natomiast uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione takie wydatki, które nie są konieczne do wyeliminowania negatywnych następstw majątkowych w postaci kosztów utraty możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu, o ile następstwo to może być wyeliminowane bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego w inny mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu, we współpracy z przedsiębiorstwem trudniącym się wynajmem pojazdów, skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu, zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany – wiedząc, że jego uzasadnione interesy byłyby w ten sposób należycie chronione – decyduje się na poniesienie kosztów najmu innego pojazdu, wyższych niż te, które obciążyłyby dłużnika w razie skorzystania z jego propozycji, koszty te w zakresie nadwyżki będą podlegały zwrotowi tylko wówczas, gdy poszkodowany wykaże, że szczególne racje przemawiały za uznaniem ich za celowe i ekonomicznie uzasadnione. Ewentualne odrzucenie propozycji ubezpieczyciela powinno być oparte na obiektywnych i racjonalnych kryteriach, istotnych z punktu widzenia poszkodowanego.

W realiach sprawy niniejszej M. M. (1) dowiedziała się jedynie o tym, że „przysługuje jej” pojazd zastępczy o podobnej klasie i trudno jej zarzucić, że z propozycji takiej nie skorzystała, skoro wynajęła już auto gdzie indziej i inny samochód zastępczy nie był jej już potrzebny. Nie miała natomiast żadnych informacji o tym, że w razie ewentualnego przyjęcia tej propozycji czynsz najmu samochodu równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu – a tym samym zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela – będzie niższy od tego, jaki wynikał z umowy zawartej przez nią z powodową spółką. Zdaniem Sądu odwoławczego, tylko pozytywna wiedza co do tej kwestii pozwoliłaby poszkodowanej ocenić, czy wynajmując pojazd zastępczy we własnym zakresie, przyczynia się do nieuzasadnionego zwiększenia rozmiaru świadczenia odszkodowawczego obciążającego ubezpieczyciela i czy zakres ten może zredukować poprzez przyjęcie złożonej jej propozycji. Można przyznać, że gdyby M. M. (1) rzeczywiście poinformowano o kwestiach związanych z najmem samochodu zastępczego w takim zakresie, w jakim opisano to – niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy – w podsumowaniu zgłoszenia szkody, wówczas podnoszony przez ubezpieczyciela zarzut niedochowania należytej staranności przy współdziałaniu z dłużnikiem w dążeniu minimalizacji szkody mógłby okazać się zasadny. Skoro jednak nie przekazano jej rzeczowej i jednoznacznej informacji, że w razie skorzystania przez nią z propozycji wynajmu pojazdu za pośrednictwem ubezpieczyciela, ten ostatni będzie pokrywał koszty najmu pojazdu zastępczego w kwotach niższych niż wyliczone według stawek wynikających z umowy wiążącej ją z powodem – wskutek czego zakres obciążającego go obowiązku odszkodowawczego ulegnie zmniejszeniu – nie miała ona uzasadnionego powodu nie tylko do wypowiedzenia dotychczasowej umowy najmu, ale nawet do bliższego zainteresowania się zdawkowo poruszonym przez pracownika ubezpieczyciela zagadnieniem „przysługiwania jej” auta zastępczego. Co więcej, nie otrzymała ona nawet danych kontaktowych, z wykorzystaniem których mogłaby uzyskać więcej szczegółowych informacji, o ile z jakichś przyczyn uznałaby, że może spoczywać na niej prawny obowiązek w tym zakresie. W tych okolicznościach stwierdzić trzeba, że nie mamy tu do czynienia z sytuacją uzasadniającą uznanie wydatków poniesionych przez M. M. (1) w ramach umowy zawartej z powodem za nienależące w jakiejkolwiek części do kategorii kosztów celowych i ekonomicznie uzasadnionych, gdyż nie otrzymała ona od będącego jej dłużnikiem ubezpieczyciela rzeczowej i konkretnej propozycji najmu, z której wynikałoby przynajmniej to, że w razie skorzystania z niej może zmniejszyć rozmiar szkody objętej odpowiedzialnością ubezpieczyciela. Jeśli strona pozwana takiej propozycji nie przedstawiła, to nie może obecnie powoływać się naruszenie przez wierzycielkę jej obowiązków z art. 354 § 2 k.c. i art. 826 § 1 k.c., zważywszy, że poszkodowana nie miała obowiązku poszukiwać z własnej inicjatywy oferty wynajmu w najniższej możliwej stawce, a jednocześnie nie wykazano, by stawki wynikające z umowy zawartej z powodem odbiegały od cen rynkowych.

Poniesione przez M. M. (1) koszty wynajmu auta zastępczego zamykają się kwotą 15.067,50 zł (35 dni x 350 zł netto + VAT), a skoro poszkodowana poniosła w związku z koniecznością wynajmu odpowiadający tej kwocie uszczerbek majątkowy, to na gruncie art. 361 k.c. stwierdzić trzeba, że poniosła szkodę w takim właśnie rozmiarze i przysługiwało jej względem ubezpieczyciela roszczenie o jej wyrównanie na podstawie przepisów materialnoprawnych prawidłowo przywołanych przez Sąd I instancji. Roszczenie to przysługiwało następnie powodowi wskutek nabycia wierzytelności odszkodowawczej od M. M. (1). Ubezpieczyciel w toku postępowania likwidacyjnego wypłacił odszkodowanie z tego tytułu jedynie w kwocie 8.179,50 zł, do zapłaty pozostała zatem brakująca kwota 6.888,00 zł (15.067,50 zł – 8.179,50 zł = 6.888,00 zł), wobec czego dochodzone pozwem roszczenie należy uznać za zasadne. Roszczenie odsetkowe znajduje z kolei swoją podstawę prawną w art. 481 § 1 k.c., z którego wynika, że jeśli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. Powód zgłosił pozwanemu szkodę z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego w dniu 9 sierpnia 2021 r., zatem 30-dniowy termin na wypłacenie należnego odszkodowania, przewidziany w art. 14 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2277), upłynął w dniu 8 września 2021 r. i od dnia następnego ubezpieczyciel pozostawał w opóźnieniu, co uzasadnia przyznanie odsetek od istniejącego nadal zadłużenia.

Z tych przyczyn Sąd odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok poprzez uwzględnienie powództwa w całości. W związku z wydaniem orzeczenia reformatoryjnego co do meritum sprawy, konieczne było również skorygowanie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu, gdyż zgodnie z wynikającą z art. 98 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, koszty te powinna ponieść w całości przegrywająca sprawę strona pozwana. Od ubezpieczyciela na rzecz strony powodowej należało więc zasądzić kwotę 2.200,00 zł, na którą złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 400,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 1.800,00 zł, wynikające z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935) (400,00 zł + 1.800,00 zł = 2.200,00 zł). O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono również na podstawie art. 98 k.p.c., a na koszty poniesione przez wygrywającego powoda złożyły się: opłata od apelacji w wysokości 400,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 900,00 zł, ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 4 przywołanego rozporządzenia (400,00 zł + 900,00 zł = 1.300,00 zł).