Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2018 roku Sąd Rejonowy w Łowiczu w sprawie z wniosku J. K. (1) i G. W. z udziałem W. K. (1), M. K. (1), I. T., A. P., A. Ł., M. P. i L. S. o częściowe działy spadków i podział majątku wspólnego

postanowił:

1.  ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków S. K. i W. K. (2) wchodziły:

a)  udział wynoszący ½ (jedna druga) część w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...), składającej się z działek oznaczonych obecnie numerami: (...), (...), (...) i (...) o łącznym obszarze 0,1770 ha, objętej księgą wieczystą o numerze LD 1O/ (...);

b)  udział wynoszący ½ (jednak druga) część w prawie własności nieruchomości leśnej położonej w miejscowości S., gminie J., objętej księgą wieczystą o numerze (...) i oznaczonej w tejże księdze wieczystej jako działka numer (...) o powierzchni 2,9747 ha, której obecnie w ewidencji gruntów odpowiadają działki o numerach : 3/18 i 4/48 o łącznym obszarze 2,9747 ha;

c)  zabudowana nieruchomość rolna położona w miejscowości P., gminie Ł., składająca się z działek oznaczonych obecnie w ewidencji gruntów numerami : 2, 303, 541/1, 541/2, 541/3, 541/4, 612 i 273 o łącznym obszarze 2,8457 ha, objęte obecnie następującymi księgami wieczystymi: działki nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...) i działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...);

d)  nieruchomość zabudowana budynkiem cegielni położona w miejscowości P., w gminie Ł., oznaczona obecnie jako działka nr (...) o obszarze 1,12 ha, objęta obecnie księgą wieczystą o numerze (...);

2.  ustalić, że udziały W. K. (2) i S. K. w majątku wspólnym są równe;

3.  ustalić, że w skład spadku po S. K. zmarłej 16 lutego 1978 roku w Ł., wchodzi :

a)  udział wynoszący ¼ (jedna czwarta) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.a), o wartości 34.070 zł;

b)  udział wynoszący ¼ (jedna czwarta) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.b);

c)  udział wynoszący ½ (jedna druga) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.c), o wartości 194.500 zł;

d)  udział wynoszący ½ (jedna druga) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.d) - o wartości 32.350 zł;

4. ustalić, że w skład spadku po W. K. (2) zmarłym 27 stycznia 1979 roku w Ł., wchodzi :

a)  udział wynoszący 5/16 (pięć szesnastych) części w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.a) - o wartości 42.587,50 zł;

b)  udział wynoszący 5/16 (pięć szesnastych) części w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.b);

c)  udział wynoszący ¾ (trzy czwarte) części w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.c) - o wartości 291.750 zł;

d)  udział wynoszący 5/8 (pięć ósmych) części w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.d) - o wartości 40.437,50 zł;

5.  ustalić, że w skład spadku po H. K. zmarłym 3 listopada 2011 roku w Ł., wchodzi między innymi:

a)  udział wynoszący 1/8 (jedna ósma) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.a) - o wartości 17.035 zł;

b)  udział wynoszący 1/8 (jedna ósma) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.b);

c)  udział wynoszący 1/4 (jedna czwarta) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.d) - o wartości 16.175 zł;

6.  ustalić, że w skład spadku po M. W. (1) zmarłej 26 sierpnia 2015r. w Ł., wchodzi między innymi:

a)  udział wynoszący 1/8 (jedna ósma) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.a) - o wartości 17.035 zł;

b)  udział wynoszący 1/8 (jedna ósma) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.b);

c)  udział wynoszący 1/4 (jedna czwarta) część w prawie własności nieruchomości opisanej w punkcie 1.d) - o wartości 16.175 zł;

7.  ustalić, że składnik opisany w pkt 1.b) stanowi obecnie współwłasność uczestników : J. K. (1), W. K. (1), M. K. (1) i G. W. po 1/8 (jednej ósmej) części co do każdego z nich z tytułu spadkobrania po S. K., W. K. (2), H. K. i M. W. (1);

8.  dokonać częściowych działów spadków po byłych małżonkach S. K. i W. K. (2) połączonego z podziałem ich majątku wspólnego oraz częściowych działów spadków po H. K. i

M. W. (1) w ten sposób, że:

a)  pozostawić uczestników: J. K. (1), W. K. (1), M. K. (1) i G. W. przy ich udziałach we współwłasności składnika spadku opisanego w pkt 1.b) wynoszących po 1/8 (jednej ósmej) części co do każdego z nich;

b)  zasądzić tytułem spłaty od W. K. (1) na rzecz J. K. (1) kwotę 32.350 zł;

c)  zasądzić tytułem spłaty od W. K. (1) na rzecz G. W. kwotę 32.350 zł;

d)  zasądzić od M. K. (1) na rzecz J. K. (1) kwotę 11.930 zł (jedenaście tysięcy dziewięćset trzydzieści złotych) tytułem spłaty z tytułu nabycia na własność nieruchomości położonej w Ł., składającej się z działki nr (...) o obszarze 0,0818 ha oraz udziału wynoszącego ½ (jedna druga) część w działkach nr (...) o powierzchni 0,0039 ha i (...) o powierzchni 0,0042 ha, stosownie do postanowienia częściowego Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 10 lutego 2016r.;

e)  zasądzić od M. K. (1) na rzecz G. W. kwotę 11.930 zł (jedenaście tysięcy dziewięćset trzydzieści złotych) tytułem spłaty z tytułu nabycia na własność nieruchomości położonej w Ł., składającej się z działki nr (...) o obszarze 0,0818 ha oraz udziału wynoszącego ½ (jedna druga) część w działkach nr (...) o powierzchni 0,0039 ha i (...) o powierzchni 0,0042 ha, stosownie do postanowienia częściowego Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 10 lutego 2016r.;

9.  ustalić, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

10.  nakazać pobrać od uczestników: W. K. (1), J. K. (1), M. K. (1) i G. W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Łowiczu kwoty po 4.224,03 zł tytułem części wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenia biegłych;

11.  nie obciążać stron pozostałymi nieuiszczonymi wydatkami postępowania, które przejąć na Skarb Państwa.

Uzasadniając opisane rozstrzygnięcie, Sąd Rejonowy ustalił, że: W. i S. małżonkowie K. byli współwłaścicielami na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej udziału wynoszącego ½ część w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...) numer (obecnie) 46D i 48B. Nieruchomość ta – na skutek podziału dokonanego w toku niniejszego postępowania – została oznaczona następującymi numerami działek: (...), (...), (...) i (...), które według aktualnych pomiarów zawierają łącznie 0,1770 ha. Nieruchomość objęta jest księgą wieczystą o numerze LD 1O/ (...). Współwłaścicielami pozostałego udziału wynoszącego ½ część byli T. i A. małżonkowie P..

Wartość przedmiotowego udziału W. i S. małżonków K. w prawie własności tej nieruchomości według stanu z dat otwarcia spadków a według cen aktualnych wyraża się kwotą 68.140 zł. Wartość całej nieruchomości stanowi kwotę 136.280 zł.

Wskazana w opinii wartość nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) 136.280 zł odnosiła się do całej nieruchomości. W skład spadku wchodził udział wynoszący ½ część powyższej nieruchomości o wartości 68.140 zł, który na mocy postanowienia częściowego z dnia 10 lutego 2016 roku przypadł uczestnikowi M. K. (1).

Małżonkowie W. i S. K. byli także współwłaścicielami udziału wynoszącego ½ części w nieruchomości leśnej położonej w miejscowości S. gmina J., objętej księgą wieczystą o numerze (...) i oznaczonej w tejże księdze wieczystej jako działka numer (...) o powierzchni 2,9747 ha, której obecnie w ewidencji gruntów odpowiadają działki o numerach : 3/18 i 4/48 o łącznym obszarze 2,9747 ha. Składnik ten został nabyty do majątku wspólnego małżonków W. i S. K. na podstawie umowy zawartej przed notariuszem w W. w dniu 19 grudnia 1942 roku.

W skład majątku wspólnego małżonków W. i S. K. wchodziła także zabudowana nieruchomość rolna położona w miejscowości P., gminie Ł., składająca się z działek oznaczonych obecnie w ewidencji gruntów numerami : 2, 303, 541/1, 541/2, 541/3, 541/4, 612 i 273 o łącznym obszarze 2,8457 ha. Nieruchomość tę małżonkowie K. nabyli na podstawie aktu własności ziemi z 16 września 1977 roku o znaku ON-451-54/77.

Obecnie wymienione w akapicie poprzedzającym działki objęte są następującymi księgami wieczystymi: działki nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), działka nr (...) – księga wieczysta o numerze (...), zaś działka nr (...) – księga wieczysta (...).

Wartość opisanej zabudowanej nieruchomości według stanu z dat otwarcia spadków a według cen aktualnych wyraża się kwotą 389.000 zł.

W skład majątku wspólnego małżonków W. i S. K. wchodziła nieruchomość stanowiąca działkę o numerze (aktualnym) 420 położona w P., o powierzchni 1,2 ha, zabudowana cegielnią, objęta obecnie księgą wieczystą o numerze (...). Wskazana działka została nabyta jako nieruchomość rolna w drodze notarialnej umowy sprzedaży z dnia 22 grudnia 1956 roku przez W. K. (2) i jako składnik nabyty w trakcie trwania związku małżeńskiego ze S. K. weszła w skład majątku wspólnego małżonków.

Teren obecnej działki nr (...) przeznaczony był w przeszłości głównie na cele inne niż rolne. W uproszczonym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Ł. zatwierdzonym Uchwałą nr 48 Gminnej Rady Narodowej w Ł. z dnia 17 grudnia 1980r., działka nr (...) w P. objęta była konturem oznaczonym symbolem PB – Cegielnia – adaptacja, strefa ochronna sanitarna – 50 m oraz konturem R – uprawy polowe i ogrodnicze.

W datach otwarcia spadków po S. i W. K. (2) teren ten także przeznaczony był jak wyżej wskazano.

Na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego stulecia, na działce nr (...) W. K. (2) zorganizował cegielnię w oparciu o następującą dokumentację prawną: decyzja o pozwoleniu na budowę pieca do wypału cegieł z dnia 17 maja 1968r., decyzja nr (...) z dnia 22 lutego 1968r. o lokalizacji szczegółowej na wzniesienie pieca do wypału cegieł wraz z planem sytuacyjnym działki, decyzja z dnia 11 stycznia 1971r. zatwierdzająca projekt urządzenia zakładu przemysłowego wyrobu i wypału cegieł wraz z projektem pieca i opisem planu, opis techniczny nr 85 do projektu pieca do wypalania cegły, projekt pieca do wypalania cegły. Piec do wypalania cegły wraz kominem i drewnianą szopą oraz teren bezpośrednio do nich przylegające zajmowały około 2.378 m ² (35,5 m x 67 m) i stanowiły ponad 1/5 części całości działki nr (...), zawierającej łącznie powierzchni 1,12 ha.

Obecnie – po czterdziestu latach od dnia otwarcia spadków i po prawie trzydziestu latach od zaprzestania działalności cegielni - na części działki nr (...) nadal jest widoczny obszar górniczy. Na działce nie ma filarów ochronnych, znajdują się one na działkach sąsiednich, co wskazuje, że cały obszar działki był terenem górniczym, a prawdopodobny obszar wyrobiska mógł mieć ponad 2 ha. Biorąc pod uwagę obszar niezbędny na prowadzenie działalności produkcyjnej i wydobywczej, działka jest bardzo mała. Budynek byłej cegielni z piecem znajduje się w centralnej części, środkiem działki biegnie droga dojazdowa, a po obu jej stronach miało miejsce wydobycie gliny. Cegielnia wymagała odpowiedniego obszaru, musiały być zabezpieczone drogi przejazdowe, teren manewrowy, plac składowy.

Z., od południowej strony działki jest równy obecnie teren. Działka na całej szerokości jest w stosunku do otoczenia obniżona o około 20-30 cm. Wydobycie gliny w tym miejscu było prowadzone do 1974 roku z uwagi na mały pokład gliny, następnie teren w tym miejscu został zasypany i zrekultywowany. Stwarzało to teoretycznie możliwość rolniczego wykorzystania tej części terenu, np. jako pastwisko. W. i S. K. nie prowadzili jednakże na tej części działki działalności rolniczej ani nie wykorzystywali jej w taki sposób. Cały teren działki był wykorzystywany do śmierci W. K. (2) w styczniu 1979 roku (a następnie po jego śmierci, po przebudowie cegielni przez W. K. (1)) na działalność produkcyjną – wydobywanie gliny, wypalanie cegły i jej składowanie. W częściach działki po wydobyciu gliny znajdowały się stawy, względnie tereny podmokłe.

Po śmierci W. K. (2) w styczniu 1979 roku, w początku lat osiemdziesiątych cegielnię przejął W. K. (1), dokonał jej przebudowy i remontu. Produkcja cegły odbywała się do około 1990 roku.

Wartość opisanej nieruchomości zabudowanej budynkiem cegielni według stanu z dat otwarcia spadków oraz cen aktualnych wyraża się kwotą 64.700 zł.

S. K. zmarła 16 lutego 1987 roku w Ł.. Spadek po niej nabyli na podstawie ustawy mąż W. K. (2) w ¼ części oraz dzieci M. W. (1), J. K. (1), H. K. i W. K. (1) po 3/16 części każde z nich, przy czym wchodzące w skład spadku po niej gospodarstwo rolne na podstawie ustawy nabył mąż W. K. (2) i oraz syn W. K. (1) po ½ części każdy z nich.

W. K. (2) zmarł 27 stycznia 1979 roku w Ł. jako wdowiec. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyły dzieci: M. W. (1), J. K. (1), H. K. i W. K. (1) po ¼ części każde z nich, przy czym wchodzące w skład spadku po nim gospodarstwo rolne na podstawie ustawy nabył w całości syn W. K. (1).

H. K. zmarł 3 stycznia 2011 roku w Ł., a spadek po nim na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 4 grudnia 2006 roku nabył syn M. K. (1).

M. W. (1) zmarła 26 sierpnia 2015 roku w Ł., a spadek po niej na podstawie testamentu notarialnego nabył w całości wnuk G. W.. Umową darowizny z dnia 5 września 1995 roku W. K. (1) darował swojemu synowi J. K. (2) działkę położoną w P. o nr 303 o powierzchni 0,95 ha, która wchodziła poprzednio w skład gospodarstwa rolnego nabytego przez W. K. (1) w spadku po rodzicach W. i S. K., objętego aktem własności ziemi z dnia 16 września 1977 roku o znaku ON-451-54/77.

Umową darowizny z dnia 20 maja 2014 roku W. K. (1) darował swojej córce I. T. nieruchomość położoną w miejscowości P. w gminie Ł. o łącznym obszarze 4,2075 ha, składającą się z działek o numerach (...).

Opinie biegłych rzeczoznawców na okoliczność wartości nieruchomości wchodzących w skład spadku zostały wydane zgodnie z postanowieniem Sądu w odniesieniu do stanu nieruchomości istniejącego w dacie otwarcia spadków po S. i W. K. (2) w 1979 roku (spadkodawcy zmarli w odstępie niespełna roku po sobie), a według cen aktualnych.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że jak wynika z postanowienia Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 11 kwietnia 1980 roku w sprawie Ns 250/80 prawa i obowiązki majątkowe S. K. zmarłej 16 lutego 1978 roku przeszły w drodze dziedziczenia ustawowego na jej małżonka W. K. (2) w ¼ części oraz dzieci: M. W., J. K. (1), H. K. i W. K. (1) w częściach po 3/16, z tym że gospodarstwo rolne nabyli małżonek W. K. (2) i syn W. K. (1) po ½ części każdy z nich. Z kolei spadek po W. K. (2) zmarłym 27 stycznia 1979 roku nabyły na podstawie ustawy jego dzieci M. W. (1), J. K. (1), H. K. i W. K. (1) po ¼ części każde z nich, przy czym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nabył w całości W. K. (1).

Na zgłoszony wniosek Sąd ustalił, że udziały małżonków W. i S. K. w majątku wspólnym są równe – zgodnie z zasadą z art. 43 krio i braku podstaw do poczynienia odmiennych ustaleń w tym zakresie.

Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego W. i S. małż. K. oraz częściowego działu spadku. Mając bowiem na uwadze w szczególności kilkuletnie problemy z ustaleniem stanu prawnego nieruchomości leśnej położonej w S. gmina J., czy wynikający z opinii biegłego geodety brak możliwości podziału fizycznego tej nieruchomości, także ze względu na utrudniony dostęp nieruchomości do drogi publicznej, Sąd uwzględnił zgodne stanowisko stron w tym zakresie i zaniechał jej podziału pozostawiając uczestników przy dotychczasowych udziałach w tym składniku spadku.

Osią sporu w niniejszym postępowaniu był charakter składnika majątku wspólnego małżonków K. w postaci nieruchomości zabudowanej budynkiem cegielni, położonej w P., oznaczonej jako działka nr (...) o obszarze 1,12 ha i ustalenie, czy nieruchomość ta weszła w skład gospodarstwa rolnego spadkodawców, a w konsekwencji, kto ze spadkobierców nabył tę nieruchomość – spadkobierca dziedziczący gospodarstwo rolne, czy też pozostali spadkobiercy dziedziczący ogół praw.

Wnioskodawcy podnosili w toku tego postępowania, że działka nr (...) ze zlokalizowaną nań cegielnią nie została nabyta przez W. K. (1) jako spadkobiercy gospodarstwa rolnego i podlega podziałowi między wszystkich spadkobierców S. i W. K. (2) (a w późniejszym okresie także pomiędzy spadkobierców ich dzieci – tj. H. K. i M. W. (2)). W. K. (1) konsekwentnie twierdził, że działka nr (...) została nabyta wyłącznie przez niego, jako że wchodzi w skład gospodarstwa rolnego odziedziczonego po rodzicach.

Poza sporem była natomiast okoliczność, że na mocy spadkobrania po W. i S. K., W. K. (1) nabył zabudowaną nieruchomość rolną o obszarze 2,8457 ha, objętą uprzednio aktem własności ziemi z dnia 16 września 1977 roku o znaku ON-451-54/77. Wartość tego gospodarstwa według dat z dat otwarcia spadków, a cen obecnych wyraża się kwotą 389.000 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego, działka nr (...) nie weszła w skład gospodarstwa rolnego (...) małż. K..

Za taką oceną przemawia analiza przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. (tekst jednolity - Dz. U. z 1972 r. Nr 31, poz. 215 ze zm.) w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz. U. z 1972 r. Nr 31, poz. 25), jak również aktualna treść art. 55 ³ i 46 ¹ k.c. W dacie otwarcia spadków po małżonkach K. za nieruchomość rolną uważano grunt o obszarze przekraczającym 0,5 ha, jeżeli był lub mógł być użytkowany na cele produkcji rolnej, ogrodniczej, sadowniczej i rybnej (§ 1 ust. 1 i ust. 3 wymienionego wyżej rozporządzenia).

Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że działka nr (...) nie może być uznana za składnik gospodarstwa rolnego, bowiem w datach otwarcia spadków miała głównie przeznaczenie inne aniżeli rolnicze. Z uproszczonego planu zagospodarowania przestrzennego z 1980 roku wraz z załącznikami, w szczególności mapą z 1976 r. wynika, że od lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia część tej działki przeznaczona była pod cegielnię. Nie zachowały się dokumenty, które pozwalałyby na określenie zakresu takiego przeznaczenia tego gruntu, ale rozmiar inwestycji zrealizowanej na tej działce, jaki wynika z dokumentacji prawnej tego przedsięwzięcia wskazuje, że głównym przeznaczeniem opisanego terenu było wykorzystywanie go pod działalność zakładu produkcyjnego – cegielni. Za potraktowaniem tego obszaru jako terenu nierolnego przemawia także dokumentacja prawna dotycząca zorganizowania na nim cegielni, w szczególności wskazuje na to decyzja nr (...) z dnia 22 lutego 1968 r. o lokalizacji szczegółowej na wzniesienie pieca do wypału cegieł oraz decyzja z dnia 11 stycznia 1971r. zatwierdzająca projekt urządzenia zakładu przemysłowego wyrobu i wypału cegły. Jednocześnie zakres tej inwestycji, w tym widoczne ślady po wyrobisku obejmujące całą przedmiotową nieruchomość, relacje złożone przez strony i świadków, jednoznacznie wskazują, że celem tego przedsięwzięcia była sprzedaż zarobkowa cegieł na zewnątrz innym podmiotom gospodarczym, nie na potrzeby prowadzonej działalności związanej z prowadzonym gospodarstwem rolnym na innych terenach. Nieruchomość ta w żadnym stopniu nie wykazywała związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym, nie mogła też potencjalnie w przyszłości być wykorzystywana rolniczo z uwagi na wskazane przeznaczenie tego gruntu oraz zakres i intensywność wykorzystywania na inne cele aniżeli rolne. Powyższe przemawia przeciwko możliwości uznania tej nieruchomości jako składnika gospodarstwa rolnego.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, że opisany składnik majątku wspólnego nie został w całości nabyty przez W. K. (1) i podlega podziałowi w ramach działów spadków objętych niniejszym postępowaniem.

W. K. (1) rozporządził jednak tym składnikiem spadku darowując go I. T. na mocy umowy z dnia 20 maja 2014 roku (przedmiotem darowizny była nieruchomość położona w miejscowości P. w gminie Ł. o łącznym obszarze 4,2075 ha, składającą się z działek o numerach (...)). Konsekwencją ustalenia, że działka nr (...) nie należała do gospodarstwa rolnego jest to, że W. K. (1) dokonując rozporządzenia nią na rzecz I. T. przeniósł więcej praw aniżeli sam posiadał, co skutkuje uznaniem tej czynności prawnej w zakresie dotyczącym działki nr (...) jako sprzecznej z ustawą i nieważnej w świetle art. 58 kc.

W sytuacji, gdy wnioskodawcy konsekwentnie wnosili jedynie o przyznanie im spłat z tego składnika, nie wnosili o wydanie ani fizyczny podział nieruchomości, zaś W. K. (1) i obdarowana I. T. kwestionowali zasadę rozliczenia się z opisanego składnika, uzasadnione było jedynie uwzględnienie tego składnika poprzez rozliczenie jego wartości między spadkobiercami.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy przyjął, że zaistniały przesłanki zawarte w art. 1079 k.c., zgodnie z którym, jeżeli oprócz gospodarstwa rolnego spadek obejmuje inne przedmioty majątkowe, udziały spadkobierców w gospodarstwie rolnym zalicza się na poczet ich udziałów w całości spadku.

W skład spadków po W. i S. małż. K. oprócz gospodarstwa rolnego objętego uprzednio aktem własności ziemi z dnia 16 września 1977 roku o znaku ON - 451-54/77 wchodziły także inne składniki, które Sąd opisał w sentencji postanowienia w pkt 1a) i 1d), to jest :

- udział wynoszący łącznie ½ część w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...), składającej się z działek oznaczonych obecnie numerami: (...), (...), (...) i (...) o łącznym obszarze 0,1770 ha, objętej księgą wieczystą o numerze LD 1O/ (...) o wartości 68.140 zł oraz ;

- nieruchomość zabudowana budynkiem cegielni położona w miejscowości P., w gminie Ł., oznaczona obecnie jako działka nr (...) o obszarze 1,12 ha, objęta obecnie księgą wieczystą o numerze (...) o wartości 64.700 zł.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że samo wymienione gospodarstwo rolne, które nabył W. K. (1) w drodze dziedziczenia po rodzicach W. i S. K., nie podlega podziałowi w niniejszym postępowaniu, jednak jego wartość zwiększa wartość całego spadku. Przy obliczaniu wartości spadku przypadającego poszczególnym spadkobiercom stosownie do ich udziałów w spadkach po W. i S. K. należało zatem zaliczyć wartość tego gospodarstwa na należny udział W. K. (1).

Mając na uwadze spójne ostatecznie stanowisko stron postępowania co do zakresu przedmiotowego, fakt uprawomocnienia się postanowienia wstępnego z dnia 10 lutego 2016 roku dotyczącego jednego ze składników spadku (na mocy którego udział w nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) przypadł uczestnikowi M. K. (1)) oraz fakt, że wnioskodawcy zainteresowani byli jedynie spłatą z działki nr (...) (która aktualnie stanowi własność uczestniczki I. T., władającej nią i niezainteresowanej wydaniem jej), Sąd zważywszy na treść art. 1038 kc w zw. z art. 211 kc i art. 212 § 2 kc dokonał działów spadków po S. i W. małżonkach K., a także częściowych działów spadków po H. K. i M. W. (1) w ten sposób, że zasądził na rzecz J. K. (1) i G. W. od W. K. (1) i M. K. (1) odpowiednie spłaty.

Składniki, z których wartości należało obliczyć spłatę to udział w nieruchomości w Ł. przy ulicy (...) o wartości 68.140 zł oraz nieruchomość zabudowana cegielnią – działka nr (...) w P. o wartości 64.700 zł. Łącznie składniki stanowiły wartość 132.840 zł. Przy dokonywaniu spłaty należało mieć na uwadze, że w podziale tej sumy należy pominąć W. K. (1) zgodnie z art. 1079 kc. Wartość obu tych składników podlegała podziałowi pomiędzy: M. K. (1), J. K. (1) i G. W., a więc każdemu z nich powinien przypaść udział o wartości 44.280 zł. M. K. (1) przypadła nieruchomość o wartości 68.140 zł, a więc o wartości przekraczającej należy mu udział. Wobec tego różnicę pomiędzy tą wartością a przypadającym mu udziałem, która wynosi 23.860 zł M. K. (1) winien spłacić J. K. (1) i G. W., odpowiednio w kwotach po 11.930 zł., o czym Sąd orzekł jak w punkcie 8 d) i 8 e) postanowienia. W konsekwencji uzyskania przez M. K. (1) ze spadku składnika przekraczającego wartość jego udziału, spłaty ze składnika, jakim jest nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) należą się wyłącznie J. K. (1) i G. W.. Uczestnik W. K. (1) winien spłacić ww. wnioskodawców kwotami po 32.350 zł, o czym orzeczono jak w pkt 8 b) i 8 c) postanowienia. W ten sposób wnioskodawcy uzyskają łącznie ze spadku należne im spłaty po 44.280 zł.

Uwzględniając uzasadnione okolicznościami stanowisko stron Sąd ustalił, że składnik spadku w postaci udziału w nieruchomości leśnej położonej w S. gmina J. stanowi obecnie współwłasność uczestników J. K. (1), W. K. (1), M. K. (1) i G. W. po 1/8 części co do każdego z nich z tytułu spadkobrania po S. K., W. K. (2), H. K. i M. W. (1) oraz pozostawił uczestników przy ich udziałach we współwłasności tego składnika wynoszących po 1/8 części co do każdego z nich, o czym orzeczono jak w punktach 7 i 8 a) postanowienia.

Ponadto Sąd Rejonowy pominął bliżej niesprecyzowane żądanie W. K. (1) zawarte w złożonym w kwietniu 2010 roku piśmie, zatytułowanym „wniosek” (k. 720), w którym domaga się zwrotu utraconych poborów za okres od maja 1968 roku do końca kwietnia 1973 roku, w kwotach po 3.000 zł miesięcznie, tj. ogółem 201.000 zł wraz z odsetkami. Wskazał, że umówił się ojcem W. K. (2), że będzie pracował w jego cegielni i nie otrzymał z tego tytułu wynagrodzenia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Koszty wyłożone przez Skarb Państwa na opinie biegłych wyniosły łącznie 16.896,09 zł. Sąd obciążył każdego z uczestników reprezentujących udział w spadku obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa kwot po 4.224,03 zł, o czym orzeczono w pkt 10. postanowienia.

W pozostałej części, Sąd postanowił o nieobciążaniu stron pozostałymi nieuiszczonymi wydatkami postępowania i o przejęciu ich na Skarb Państwa.

Apelację od opisanego postanowienia pierwotnie wywiódł uczestnik postępowania W. K. (1), zaskarżając postanowienie końcowe w części, to jest w zakresie pkt. 1 d, pkt. 3 d, pkt. 4 d oraz pkt. 8 b i c, któremu zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 31 § 1 k. r. o. w zw. z art. 33 k. r. o.

w zw. z art. 37 k. r. o., poprzez błędną ich wykładnię i uznanie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków S. i W. K. (2) wchodziła nieruchomość zabudowana budynkiem cegielni położona w P., w gminie Ł., uznana obecnie, jako działka nr (...) o pow. 1,12 ha, objęta obecnie księgą wieczystą nr (...) w sytuacji, w której ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika coś odmiennego;

2.  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 46 ¹ k.c. w zw. z art. 55 ¹ k.c. w zw. z

pkt 2 i 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r., (Dz. U. Nr 31, poz. 215), przez ich błędną wykładnię i uznanie, że nieruchomość zabudowana budynkiem cegielni położona w miejscowości P., w gminie Ł., oznaczona obecnie, jako działka nr (...) o obszarze 1,12 ha, objęta obecnie księgą wieczystą o numerze (...), to nieruchomość przemysłowa, a nie jak przemawiają wszelkie okoliczności, iż jest to nieruchomość rolna częściowo i czasowo wykorzystywana na potrzeby polowej produkcji cegły, co nie jest prawidłowe;

3.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie

tj. art. 233 § 1 k.p.c., art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c., w zw. a art. 13 § 2 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c, i art. 227 k.p.c przez błędną ich wykładnię, błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań stron i przesłuchanych w sprawie świadków, pominiecie - nie wzięcia pod uwagę kluczowych kwestii niezbędnych do prawidłowego rozstrzygnięcia, pominięcie zgłaszanych przez uczestnika W. K. (1) i uczestnika I. T. wniosków dowodowych istotnych w sprawie, co jest nieprawidłowe.

Mając na względzie powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę postanowienia w zaskarżonej części i uznanie, iż opisana w pkt. 1 d postanowienia końcowego nieruchomość rolna, obecna działka o nr (...), w 2,5% swej powierzchni wykorzystywana na połową produkcję cegły, nie wchodziła do majątku wspólnego małżonków S. i W. K. (2), a stanowiła majątek odrębny W. K. (2), z którym jest związany opisany, w pkt. 3 d, a który tym samym eliminuje podstawę do zasądzenia od uczestnika W. K. (1) na rzecz uczestników - J. K. (1) i G. W. tytułem spłaty w kwocie po 32. 350 zł;

2.  nie obciążanie stron kosztami postępowania odwoławczego,

ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Łowiczu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy ustalił:

Skarżący W. K. (1) zmarł w dniu 24 listopada 2018 r. (odpis skrócony aktu zgonu –k. 1967).

W związku z tym, postanowieniem z dnia 29 maja 2019 r. Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt. 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc ze skutkiem od dnia 24 listopada 2018 r. i podjął je z udziałem I. T. jako następcy prawnego W. K. (1) (protokół –k.1975v, postanowienie spadkowe – k.1968).

W. K. (2) i S. K. zawarli związek małżeński w dniu 8 września 1930 r. (odpis skrócony aktu małżeństwa –k. 1996).

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja nie jest zasadna.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.) są prawidłowe i znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania. Sąd Okręgowy przyjmuje zatem wskazanie ustalenia za własne ( z uzupełnieniem w zakresie daty zawarcia małżeństwa W. i S. małż. K. oraz w zakresie śmierci uczestnika W. K. (1)) podzielając również ich ocenę jurydyczną, przeprowadzoną w zgodzie z dyrektywami zawartymi w art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Odniesienie się do zarzutów naruszenia prawa procesowego w postaci art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. jest utrudnione z uwagi na zbyt chaotyczne uzasadnienie. Można jedynie domniemywać, że autorowi apelacji chodzi o niewłaściwe sformułowanie wniosku o dział spadku. W tej materii trzeba zaznaczyć, że w postępowaniu nieprocesowym art. 511 k.p.c. stanowi, że wniosek wszczynający postępowanie nieprocesowe powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych, zaś art. 680 k.p.c. precyzuje wymogi wniosku o dział spadku. Takie warunki wniosek w badanej sprawie spełnia, przy czym w błędzie pozostaje skarżący twierdząc, że różnice w zakresie wskazania masy spadkowej w różnych pismach wnioskodawców ( z dnia 20.10.1997 r. i 14.06.2018 r.) należy interpretować jako brak wniosku o dział spadku w zakresie działki nr (...), zwłaszcza w sytuacji, gdy w postępowaniu działowym obowiązkiem Sądu jest ustalenie z urzędu składu i wartości masy spadkowej ( art. 684 k.p.c.). Nie przystaje też do powyższych zasad zarzucone w uzasadnieniu apelacji naruszenie art. 321 k.p.c. Natomiast stwierdzenie, że wnioski dowodowe uczestnika W. K. (1) i I. T. wypełniały dyspozycję art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c nie poddaje się żadnej kwalifikacji w kontekście stawianych zarzutów procesowych.

Zarzut naruszenia art. 3 k.p.c. jest o tyle niejasny, że przepis ten statuuje ogólny obowiązek spoczywający na stronach a dotyczący przedstawienia dowodów (art. 3 k.p.c.), ciężar zaś udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Jeśli dobrze odczytać uzasadnienie apelacji, to nie wynika z niego, aby jakieś dowody nie były zgłaszane przez strony na poparcie swoich twierdzeń. Wydaje się, że apelujący kwestionuje ewentualną ich wadliwą ocenę bądź jej brak, co raczej wskazuje na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

Przechodząc zatem do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wolno powiedzieć, że ocena materiału dowodowego dokonana została przez Sąd Rejonowy z poszanowaniem dyrektyw wskazanych w przywołanej normie prawnej. Sąd ten prawidłowo zaakcentował, że osią sporu w badanej sprawie była kwestia charakteru i przeznaczenia działki nr (...) położonej P., w datach otwarcia spadków i ocenił dowody skupiające się na tej okoliczności. Należały do nich dowody z dokumentów, zeznań stron i świadków oraz pośrednio z opinii biegłego.

Zarówno dokumentacja w postaci: decyzji o pozwoleniu na budowę pieca do wypału cegieł z dnia 17 maja 1968r., decyzji nr (...) z dnia 22 lutego 1968r. o lokalizacji szczegółowej na wzniesienie pieca do wypału cegieł wraz z planem sytuacyjnym działki, decyzji z dnia 11 stycznia 1971r. zatwierdzającej projekt urządzenia zakładu przemysłowego wyrobu i wypału cegieł wraz z projektem pieca i opisem planu, opisu technicznego nr 85 do projektu pieca do wypalania cegły, projektu pieca do wypalania cegły, który wraz kominem i drewnianą szopą oraz teren bezpośrednio do nich przylegające zajmowały około 2.378 m ² (35,5 m x 67 m) i stanowiły ponad 1/5 części całości działki nr (...), zawierającej łącznie powierzchni 1,12 ha, jak też zeznania świadków: J. K. (3) (k. 1616), H. M. (k. 1624), K. Z. (k. 1624) świadczą o tym, że teren działki nr (...) był wypełniony gliną, dokonywano na nim poboru tej kopaliny w różnych miejscach, poza piecem do wypalania gliny usytuowanym w centralnej części działki były drogi dojazdowe oraz teren przeznaczony na składowanie cegły. Obszary po poborze gliny nie były rekultywowane i wykorzystywane rolniczo.

Dodać w tym miejscu należy, że nawet jeśli obszar zajęty bezpośrednio pod piec do wypału cegieł, szopę i tereny bezpośrednio do nich przylegające stanowiły około 1/5 część całej działki, to nie mona stracić z pola widzenia, że wydobycie gliny i produkcja cegieł wiązała się z koniecznością zapewnienia transportu, dróg dojazdowych a także zmianą wyrobisk, usytuowanych na przestrzeni lat w różnych miejscach działki. Opisywana działalność gospodarcza powiązana była bowiem z pewną dynamiką w przestrzeni z oczywistych powodów, do których zaliczyć trzeba przede wszystkim zakończenie pokładów wydobywanej kopaliny w poszczególnych wyrobiskach oraz odbywający się w tej przestrzeni transport. W tej sytuacji trudno uznać za przekonujące stanowisko apelującej, że obok zmieniających swoje położenie wyrobisk gliny oraz dróg dojazdowych była wygospodarowana jakaś konkretna część nieruchomości, która byłaby wykorzystywana rolniczo, tym bardziej, że zakończone wyrobiska nie były następnie rekultywowane.

Sąd Rejonowy zatem prawidłowo ocenił zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, które potwierdziły, że działka nr (...) położna w P. wykorzystywana była zgodnie z jej przeznaczeniem – prowadzono na niej wydobycie gliny i produkcję cegły w ramach zakładu przemysłowego funkcjonującego na podstawie stosownych pozwoleń od początku lat siedemdziesiątych. Niezależnie od hipotetycznej możliwości wykorzystania części tej nieruchomości, po jej górniczym wyeksploatowaniu i częściowym zrekultywowaniu – na pastwisko dla krów, wszystkie przeprowadzone dowody potwierdziły, że cały obszar działki stanowił w różnych okresach poprzedzających śmierć spadkodawców oraz później, teren przemysłowy służący prowadzeniu przedsiębiorstwa spadkodawcy. Twierdzenia uczestnika W. K. (1) o rolnym charakterze i przeznaczeniu nieruchomości nie znajduje oparcia w dowodach ze źródeł osobowych – zeznaniach J. K. (1), G. W., M. K. (2) oraz nade wszystkie są sprzeczne z dokumentami.

Także obecny stan nieruchomości, o którym Sąd Rejonowy miał możliwość naocznie przekonać się podczas jego oględzin (obniżenie terenu na całej szerokości działki od południowej strony, widoczne obniżenia po wyrobiskach po obu stronach drogi dojazdowej do budynku i placu cegielni), potwierdza, że nieruchomość nie miała w latach prowadzenia wydobycia gliny i produkcji cegły przeznaczenia rolniczego i nie jest prawdopodobne, by była rolniczo wykorzystywana.

Wbrew wywodom apelacji, Sąd Rejonowy trafnie ocenił opinię biegłego W. Z., stwierdzając, że biegły wyjaśnił i przekonująco uzasadnił wybór metody, którą posłużył się wyceniając nieruchomość oraz przedstawił czytelnie proces wnioskowania. Z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i źródeł poznania treść opinii nie budzi zastrzeżeń.

Skarżący kwestionując w apelacji opinię wskazanego biegłego dowodzi, że skoro ustalił on wartość nieruchomości gruntowej zabudowanej zamiast wartość nieruchomości rolnej częściowo wykorzystywanej na cele polowej produkcji cegły, to opinia jest bezprzedmiotowa, a co najmniej niepełna. Tezie tej przeczy ocena przedmiotowej działki jako przeznaczonej pod przemysłowy wyrób cegły, o czym mowa powyżej.

W zarysowanym kontekście (charakter i przeznaczenie działki (...)) znamienne jest to, że kwestionując jej wykorzystywanie w całości na cele inne niż rolnicze, skarżąca nie dostrzega, że nie tylko w dacie otwarcia spadków (1978 r. i 1979 r.), ale również współcześnie, co wynika z opinii biegłego i dowodu z oględzin, przedmiotowa nieruchomość nie jest wykorzystywana rolniczo, stanowiąc nieużytek i w części łąkę (porastanie gruntu trawa wynika z naturalnych procesów w przyrodzie). Co więcej, apelacja nie stara się również wykazać, w jaki sposób rolniczo ta nieruchomość była wykorzystywana.

Reasumując powyższy wątek, wolno powiedzieć, że ocena materiału dowodowego, zaproponowana przez skarżącą, stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami i ich oceną dokonaną przez Sąd Rejonowy w zakresie ustalenia nierolniczego charakteru spornej działki nr (...), która nie pozostawała w związku funkcjonalnym z pozostałymi nieruchomościami rolnymi, stanowiącymi gospodarstwo rolne spadkodawców..

Związany z powyższym wywodem zarzut naruszenia prawa materialnego w

postaci art. 46 ¹ k.c. w zw. z art. 55 ¹ k.c. w zw. z pkt 2 i 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r., (Dz. U. Nr 31, poz. 215) należy zatem uznać za niezasadny.

Definicja gospodarstwa rolnego zawarta jest obecnie w art. 55 ³ w zw. z art. 46 ¹ KC. Zgodnie z nią, za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Elementem gospodarstwa rolnego, bez którego gospodarstwo takie nie może istnieć, jest nieruchomość rolna. Jej definicję zawiera art. 46 ¹ KC, zgodnie z którym nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Bez gruntu rolnego bowiem gospodarstwo rolne nie może istnieć, a występowanie pozostałych składników tego gospodarstwa nie jest konieczne dla jego bytu (por. post. SN z 7.5.1997 r., II CKN 137/97, Legalis oraz post. SN z 22.10.2015 r., IV CSK 575/15, Lex; tak też E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński, w: Gudowski, Komentarz, 2017, t. VI, art. 1058, Nb 10).

W dacie otwarcia spadków po S. K. i W. K. (2) definicja gospodarstwa rolnego zawarta była w akcie wykonawczym w postaci rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (t. j. Dz. U. z 1972 r. Nr 31, poz. 25 ze zm.). Zgodnie z § 2 rozporządzenia, za gospodarstwo rolne uważa się wszystkie należące do tej samej osoby (osób) nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą wraz z budynkami, urządzeniami, inwentarzem żywym i martwym, zapasami oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W zamieszczonej w ww. rozporządzeniu Rady Ministrów definicji wysunięte zostało zatem na pierwszy plan to, że za gospodarstwo rolne uważa się nieruchomości rolne, te, które stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą (tak np. Sad Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 8 grudnia 2000r., sygn.. akt I CKN 1036/99, LEX nr 51799).

Sąd Rejonowy trafnie zaakcentował, że decydujące znaczenie przypisano zatem gospodarczemu, produkcyjnemu stanowi rzeczy, a nie okoliczności, że w skład działki lub działek wchodzą oprócz gruntów rolnych także np. nieużytki. Na tej podstawie uznawano, że gdyby nawet nieużytki sąsiadujące z gruntami rolnymi obejmowały powierzchnię przekraczającą połowę obszaru całej nieruchomości, to nie można byłoby rozszerzać pojęcia nieruchomości rolnej na grunty, które ze swego przeznaczenia takiego charakteru nie mają ani nie mogłyby go mieć w przyszłości przy zastosowaniu odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Dlatego też nieużytki rolne, bez względu na sposób ich użytkowania, w porównaniu z gruntami rolnymi nie mogą być zaliczone do nieruchomości rolnej (tak SN w uchwale z 14 grudnia 1984 r., III CZP 78/84 - legalis).

Podsumowując powyższy wątek, definicja gospodarstwa rolnego obowiązująca w dacie otwarcia spadków nie pozwala uznać działki nr (...), wykorzystywanej pod wyrób cegły za grunt rolny.

Zarzut naruszenia art. 31 § 1 k.r.o. w zw. z art. 33 k.r.o. i art. 37 k.r.o. nie zasługuje na uwzględnienie. W dacie nabycia przez W. K. (2) w 1956 r. działki nr (...) obowiązywał Kodeks rodzinny – ustawa z 27.06.1950 r. (Dz. U. nr 34, poz. 308 ze zm.), który w art. 21 stanowił: w § 1. Przedmioty majątkowe nabyte przez któregokolwiek z małżonków w czasie trwania małżeństwa i stanowiące jego dorobek są wspólnym majątkiem obojga małżonków (wspólność ustawowa)., w § 2. Nie są objęte wspólnością ustawową przedmioty nabyte przez spadek, zapis lub darowiznę, przedmioty osobistego użytku oraz przedmioty potrzebne do wykonywania zawodu. Przepis art. VIII Przepisów wprowadzających obowiązujący Kodeks rodziny i opiekuńczy (ustawa z dnia 25 lutego 1964 r.) z kolei stanowi, że Jeżeli w chwili wejścia w życie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosunki majątkowe między małżonkami podlegały wspólności ustawowej w rozumieniu kodeksu rodzinnego z 1950 r., składniki majątku małżonków istniejące w chwili wejścia w życie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zalicza się od tej chwili do majątku wspólnego albo do majątku odrębnego stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Innymi słowy, w dacie zakupu działki nr (...) w 1956 r., obowiązującym w stosunkach małżeńskich majątkowych był ustrój wspólności ustawowej. Zasadą zatem było, że przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa wchodziły do majątku wspólnego ( z wyłączeniami, o jakich mowa w § 2 art. 21 kodeksu rodzinnego z 1950 r.). W związku z przywołaną regulacją oraz niewykazaniem w toku postępowania, aby rzeczona działka nr (...) pochodziła z darowizny czy spadku, należy stwierdzić, że została objęta wspólnością ustawową W. i S. małż. K., mimo zapisu dokonanego w akcie notarialnym z 22 grudnia 1956 r. o nabyciu jej przez W. K. (2) z majątku osobistego i pozostała nadal wspólnością małżeńską pod rządami obowiązującego obecnie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Rację ma natomiast skarżący w odniesieniu do omawianej okoliczności, że nie była ona bezsporną, jak stwierdził to Sąd Rejonowy na k. 8 uzasadnienia. Jednakże okoliczność ta w efekcie pozostaje bez znaczenia dla prawidłowości zaliczenia opisanej nieruchomości do majątku wspólnego spadkodawców - W. i S. małż. K.. Co więcej, ostatecznie nie ma również znaczenia prawnego w tym sensie, że S. K. zmarła w 1978 r., zaś W. K. (2) w 1979 r. Gdyby więc rzeczona działka nr (...) była, tak jak wywodzi skarżąca, objęta majątkiem osobistym spadkodawcy, to i tak w całości podlegałaby dziedziczeniu po nim na rzecz spadkobierców, których krąg jest tożsamy po obojgu spadkodawcach.

Pozostałe zarzuty wynikające w istocie z uzasadnienia apelacji, nie wyartykułowane bowiem wprost w jej pierwszej części, sprowadzają się do niejasno sformułowanych roszczeń o zwrot utraconych poborów z lat 1968-1973 ( czyli za życia spadkodawców) oraz rozliczenia nakładów na sporną nieruchomość w postaci wybudowania nowej cegielni w latach 1980-83, którą prowadził W. K. (1), a która jest obecnie w ruinie. Pierwsze ze wskazanych roszczeń nie jest zasadne z uwagi na przedmiot, jakim jest dział spadku, a roszczenia inne niż przewidziane w art. 686 k.p.c. nie należą do postępowania działowego. Drugie z roszczeń jako niesprecyzowane i nieudowodnione Sąd Rejonowy słusznie pozostawił bez rozpoznania. Przypomnienia w tym miejscu wymaga, że Sąd w sprawie o dział spadku nie dokonuje z urzędu rozpatrywania roszczeń, o których mowa w art. 686 k.p.c., a jedynie w razie zgłoszenia stosownego żądania przez uprawnionego i jego wykazania ma obowiązek dokonać stosownych rozliczeń. Rozstrzygnięcie o tych roszczeniach nie należy bowiem do istoty postępowania działowego, lecz następuje przy okazji tego postępowania, w celu ostatecznego zakończenia wszystkich kwestii wiążących się z działem spadku między spadkobiercami.

W tym stanie rzeczy, niezasadna apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w odwołaniu do zasady wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. nie znajdując okoliczności uzasadniających odstępstwo od zawartej w przywołanym przepisie reguły.