Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2020 r., w sprawie I C 366/19 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi zasądził od H. P. na rzecz Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. w G. kwotę 28.165,76 złotych wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 6 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty; zasądzoną w punkcie 1 kwotę rozłożył na 25 miesięcznych rat , przy czym pierwsze 24 raty w kwotach po 1.120 złotych, a ostatnia w kwocie 1.285 złotych , płatne do 15 dnia każdego miesiąca kalendarzowego począwszy od 1 czerwca 2020 roku, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności; nie obciążył pozwanej obowiązkiem zwrotu powodowi kosztów procesu; przyznał adw. A. P. kwotę 2.952 złotych obejmującą należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc udzieloną pozwanej z urzędu i nakazał wypłacić te kwotę ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 16 marca 2017 roku H. P., członek Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. w G. zawarła z powodem umowę pożyczki nr (...), na mocy której powód udzielił pozwanej pożyczkę w wysokości 28.300 zł, na warunkach określonych w umowie i regulaminie (...). Umowa została zawarta na czas określony, od 13 marca 2017 roku do 16 listopada 2024 roku. Całkowity koszt pożyczki wynosił 19.532,72 zł, a kwota pożyczki miała zostać wypłacona pożyczkobiorcy przelewem w dniu zawarcia umowy. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 40.654,12 zł. Spłata następować miała w równych miesięcznych ratach, zgodnie z harmonogramem spłaty – po 456,86 zł każda, płatnych do 16 dnia każdego miesiąca, poprzez dokonywanie potrąceń z konta przynależnego do pozwanej. Pożyczka oprocentowana była według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Kasy wynoszącej w dniu zawarcia umowy 10 % w skali roku. Maksymalna stopa procentowa nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Wpłaty dokonywane przez pożyczkobiorcę miały być zaliczane w następującej kolejności na poczet: opłat z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia, kosztów windykacji, pozostałych opłat i prowizji, odsetek od kapitału przeterminowanego, wymagalnych odsetek za okresy obrachunkowe, kapitału przeterminowanego, odsetek naliczonych do dnia wpłaty oraz kapitału. W związku z zawarciem umowy pozwana była zobowiązana do zapłaty opłat za przelew składki ubezpieczeniowej, wpisowe i za wypłatę pożyczki na konto zewnętrzne w łącznej wysokości 63,88 zł a także prowizji za udzielenie pożyczki – 4.811 zł. Zabezpieczeniem przyznanej pożyczki było ubezpieczenie grupowe Twój Walor, opłata z tego tytułu, za cały okres ubezpieczenia, płatna była jednorazowo w dacie wypłaty pożyczki w wysokości 3.892 zł. Przedmiotem ubezpieczenia były następstwa nieszczęśliwego wypadku, zawału serca lub udaru mózgu zaistniałego okresie ubezpieczenia na terenie kraju. Zakres ubezpieczenia obejmował śmierć ubezpieczonego w następstwie nieszczęśliwego wypadku, zawału lub udaru i całkowitą niezdolność do pracy w następstwie nieszczęśliwego wypadku. W umowie zastrzeżono nadto, że pożyczkodawca miał prawo wypowiedzieć umowę z 30-dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całej pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku nie dotrzymania terminów płatności co najmniej dwóch pełnych rat przez pożyczkobiorcę. Wypowiedzenie mogło nastąpić po uprzednim wezwaniu listem poleconym do zapłaty należności. Zadłużenie przeterminowane oprocentowane miało być w wysokości dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych, w dniu zawarcia umowy wynoszącej 14%, z tym że maksymalna ich wysokość nie mogła przekraczać odsetek maksymalnych za opóźnienie w skali roku. Zgodnie z umową oraz deklaracją członkowską, pożyczkobiorcę wiązały postanowienia Regulaminu (...), będącego integralną częścią umowy, oraz postanowienia Statutu i uchwał władz statutowych (...). Pozwana poświadczyła własnoręcznym podpisem, że zapoznała się z treścią powyższych dokumentów przed zawarciem umowy. Pozwana złożyła także oświadczenie o posiadanych innych zobowiązaniach do spłaty na łączną kwotę 17.445 zł. W dniu 16 marca 2018 roku powód, zgodnie z treścią umowy, dokonał przelewu na konto należące do pozwanej kwoty pożyczki w wysokości 28.300 zł. Uzyskane środki zostały w tym samym dniu rozdysponowane przez pozwaną, częściowo na opłacenie kosztów związanych z udzieloną pożyczką, a częściowo na konsolidację innych zobowiązań kredytowych pozwanej. H. P. wypłaciła sobie w kasie powoda kwotę 1.500 zł. Pozwana nie wywiązywała się z przyjętego na siebie zobowiązania. Pismem z dnia 26 kwietnia 2017 roku skierowanym przez powoda do pozwanej, (...) wezwał H. P. do zapłaty przeterminowanego zadłużenia w łącznej kwocie 375,88 zł, w terminie 14 dni od daty doręczenia pisma. Jednocześnie powód wskazał w przedmiotowym piśmie, że w przypadku nieuregulowania zadłużenia w wyznaczonym terminie, ma on prawo wypowiedzenia umowy pożyczki oraz postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wykonalności. Następnie wielokrotnie kierowano do pozwanej wezwania do zapłaty. W dniu 27 lutego 2018 roku (...) skierował do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty wzywając go do zapłaty przeterminowanego zadłużenia. W piśmie tym powód ponownie uprzedził pozwaną, że w przypadku nieuregulowania zadłużenia w wyznaczonym terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia pisma, zastrzega sobie prawo wypowiedzenia umowy pożyczki oraz postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wykonalności.

Jak ustalił dalej Sąd I instancji, w dniu 22 maja 2018 roku powód, wobec nie wywiązywania się pozwanej z przyjętego zobowiązania, wypowiedział umowę pożyczki, która stała się wymagalna w dniu 29 czerwca 2018 roku. Pozwana otrzymała wypowiedzenie umowy w dniu 29 maja 2018 roku. Po uwzględnieniu wpłat dokonanych przez pozwaną, na dzień 6 sierpnia 2018 roku, zadłużenie H. P. z tytułu zawartej umowy pożyczki wynosiło łącznie kwotę 28.165,79 zł i obejmowało kwotę 26.392,71 zł tytułem kapitału pożyczki oraz kwotę 1.773 zł tytułem odsetek karnych naliczonych od kapitału pożyczki.

Według dalszych ustaleń Sądu Rejonowego, pozwana H. P. ma 71 lat. Prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, utrzymując się ze świadczenia emerytalnego w wysokości 1.400 zł netto. Ze względu na liczne schorzenia nie jest w stanie podjąć dodatkowego zatrudnienia, celem poprawy sytuacji majątkowej. Jest właścicielką udziału w ½ własności nieruchomości, której wartość to ok. 55.000 zł i w której obecnie zamieszkuje. (...) pomagają jej najbliżsi, bez których nie byłaby w stanie się utrzymać. Pozwana posiada także inne zadłużenia kredytowe, nie jest w stanie określić ich wysokości.

Apelację od tego wyroku złożyła pozwana, zaskarżając orzeczenie Sądu I instancji wyłącznie w części obejmującej rozstrzygnięcie o rozłożeniu zasądzonej należności na raty. Zarzuciła skarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, to jest dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego i uznanie, że sytuacja życiowa i majątkowa pozwanej, a także posiadane środki na jej miesięczne utrzymanie wystarczą na pokrycie ustalonych przez Sąd rat w kwocie po 1.120 zł, w sytuacji gdy pozwana dysponuje miesięcznie kwotą 1.400 zł z tytułu emerytury i realizacja wyroku w obecnym kształcie pozbawiłaby ją możliwości dokonywania zakupu niezbędnych do życia i zdrowia leków oraz wyżywienia. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez rozłożenie zasądzonej należności na 60 miesięcznych rat oraz o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Apelacja jest zasadna, choć w sprawie chodzi przede wszystkim o naruszenie przepisu art. 320 a nie 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu apelacyjnym Sąd zarzuty naruszenia prawa formalnego ( poza nieważnością postępowania) bierze pod uwagę na wniosek. Przyjąć trzeba, że zarzut taki został w apelacji postawiony bo wynika to z uzasadnienia apelacji jak i rozwinięcia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Jak stanowi przepis art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Warunek „szczególnie uzasadnionego wypadku” został w tej sprawie spełniony, co było pomiędzy stronami bezsporne, a bezsporność wynika choćby z faktu, że strona powodowa wyroku Sądu I instancji nie zaskrzyła. Pozostaje więc do rozważenia racjonalność skarżonego orzeczenia, rozkładającego zasądzoną należność na raty w kwotach po 1.120 zł miesięcznie ( ostatnia rata – 1.285 zł).

Jak wyżej wspomniano, sama zasada rozłożenia przedmiotowej należności na raty nie stanowiła przedmiotu postępowania apelacyjnego. Istotę apelacji stanowi okres, na jaki rozłożenie na raty ma nastąpić. Rozkładając zasądzone roszczenie na raty, Sąd z jednej strony winien brać pod uwagę możliwości płatnie zobowiązanego, z drugiej usprawiedliwiony interes wierzyciela. Należy rozważyć, czy rozłożenie należności na określone raty pozwoli dłużnikowi spełnić świadczenie, tak by nie dopuścić do uciążliwego dla obu stron postępowania egzekucyjnego. Według ustaleń Sądu I instancji, dochód miesięczny jaki osiąga pozwana to kwota około1.400 zł. Pozwana nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia celem powiększenia tego dochodu. W tej sytuacji rozłożenie należności na raty w kwotach po 1.120 zł nie było racjonalne. Pozwanej pozostawałaby miesięcznie kwota około 280 zł na opłaty domowe, energię elektryczną, gaz, wodę, odprowadzenie nieczystości, wywóz odpadów, wyżywienie, ubranie, niezbędne wydatki higieniczne i leczenie. Nie potrzeba powoływać się na zasady doświadczenia życiowego by stwierdzić, że w polskich warunkach ekonomicznych nie można utrzymać się za kwotę 280 zł miesięcznie. Zaskarżone orzeczenie stanowiło więc swoistą fikcję i tak prowadzącą do egzekucji wobec niemożności spełnienia przez pozwaną warunków rozłożenia należności na raty.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie rozkładając zasądzoną należność na 60 rat po 470 zł miesięcznie (ostatnia rata w kwocie 435,76 zł ) – zgodnie z wnioskiem apelacji.

To rozstrzygnięcie uwzględnia także usprawiedliwiony interes strony powodowej bo może doprowadzić do pełnego zaspokojenia wierzyciela z pominięciem postępowania egzekucyjnego. Nadto, rozstrzygnięcie to wydłuża okres spłacania należności w stosunku do zawartej przez strony umowy jedynie o jeden rok, a więc nie nadmiernie.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie przepisu art. 98 § 1 k.p.c.