Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 maja 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, XVIII Wydział Cywilny w sprawie o sygnaturze akt XVIII C 4406/14
z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w S. przeciwko D. K. o zapłatę zasądził od pozwanego D. K. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w S. kwotę 554 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 227 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał, że w dniu 15 maja 2013 roku pozwany D. K. zawarł z powodem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w S. umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności posiadaczy pojazdów mechanicznych na okres od dnia 15 maja 2013 roku do dnia 14 marca 2014 roku. Polisa nr (...) obejmowała ochroną ubezpieczeniową pojazd marki H. (...), numer rejestracyjny (...). Wysokość składki została ustalona na kwotę 544 zł. Polisa została wysłana do pozwanego listem zwykłym w dniu 22 marca 2013 roku. Wobec nieuregulowania należnej składki powód skierował do pozwanego w dniu 29 lipca 2013 roku wezwanie do jej zapłaty, wraz z odsetkami ustawowymi, oznaczając termin płatności na dzień 5 sierpnia 2013 roku.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy zważył, że powództwo w niniejszej sprawie podlegało uwzględnieniu. Sąd I instancji wskazał, że źródłem zgłoszonego przez powoda wobec pozwanego zobowiązania jest art. 822 k.c. w związku z art. 26 i 28 ustawy
z dnia 22 maja 2003 roku o Ubezpieczeniach Obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz zawarta umowa ubezpieczenia. Sąd a quo podniósł, że zgodnie z art. 26 i 28 wskazanej ustawy umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawiera się na okres 12 miesięcy. Jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na które umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy z zastrzeżeniem ustępu 2. Sąd meriti argumentował, że bezspornym jest fakt zawarcia przez strony umowy ubezpieczenia na okres od dnia 15 marca 2012 roku do dnia 14 marca 2013 roku. Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sąd I instancji wyjaśnił następnie, że powyższy przepis prawny wyraża dwie ogólne reguły: pierwszą - wymagającą udowodnienia powołanego przez stronę faktu, powodującego powstanie określonych skutków prawnych, oraz drugą regułę, która sytuuje ciężar dowodu danego faktu po stronie osoby, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Zdaniem Sądu a quo pierwsza reguła jest w istocie nieunikniona ze względów racjonalnych, ponieważ odmienna regulacja powodowałaby powstanie niedopuszczalnej łatwości wywodzenia skutków prawnych z prostego powołania się na fakt bez potrzeby jego udowodnienia. Natomiast druga reguła stanowi "ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu", od której wyjątki wskazywać mogą niektóre przepisy szczególne. Sąd meriti podkreślił, że pozwany kwestionując fakt „przedłużenia” umowy obowiązkowego ubezpieczenia, nie przeprowadził żadnego dowodu potwierdzającego prawdziwość jego twierdzeń. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany w żaden sposób nie udowodnił faktu poinformowania powoda o wypowiedzeniu umowy przed upływem okresu ubezpieczenia (to jest przed dniem 14 marca 2013 roku). W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu I instancji umowa uległa przedłużeniu zgodnie z art. 28 wyżej cytowanej ustawy. Sąd a quo argumentował, że wypowiedzenie dokonane w trakcie trwania umowy odniosło skutek dopiero na koniec okresu ubezpieczenia, bowiem wypowiedzenie nie może zgodnie z art. 33 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych doprowadzić do wcześniejszego rozwiązania umowy.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. Natomiast o odsetkach liczonych od zasądzonej kwoty głównej Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481§1 k.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w części
w zakresie uwzględnienia powództwa co do kwoty 327,33 zł.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 roku, a mianowicie:

a)  art. 28a ust. 1 w związku z art. 28 ust. 1 poprzez ich niezastosowanie i uznanie przez Sąd, że wypowiedzenie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przez pozwanego odniosło skutek na koniec okresu jej obowiązywania, podczas gdy pozwany był ubezpieczony w tym samym czasie w dwóch zakładach ubezpieczeń, co uprawniało go do skutecznego wypowiedzenia umowy zawartej w trybie wznowienia na dzień powiadomienia powoda o jej wypowiedzeniu;

b)  art. 28a ust. 2 poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres 12 miesięcy, to jest do dnia 14 marca 2014 roku, podczas gdy na skutek wypowiedzenia umowy w trybie wznowienia z powodem, powód był uprawniony do żądania zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres przez który ponosił odpowiedzialność, to jest do momentu skutecznego wypowiedzenia umowy,
a więc do dnia 2 sierpnia 2013 roku;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest:

a)  art. 212 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez brak udzielenia pozwanemu stosownych pouczeń w zakresie dowodzenia podnoszonych twierdzeń, pomimo istnienia uzasadnionej potrzeby;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału zebranego w sprawie, a tym samym pominięcie twierdzeń pozwanego odnośnie posiadania podwójnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, co uprawniało pozwanego do natychmiastowego wypowiedzenia umowy OC zawartej w trybie wznowienia, w wyniku czego, powód był uprawniony do żądania zapłaty jedynie części składki ubezpieczeniowej;

w konsekwencji czego doszło do naruszenia:

c)  art. 217 § 1, § 2 i § 3 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. w związku z art. 245 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z dokumentu, to jest polisy OC na okoliczność posiadania przez pozwanego podwójnego ubezpieczenia
w zakresie odpowiedzialności cywilnej w tym samym okresie, co uprawniało pozwanego do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia zawartej w trybie wznowienia z powodem, pomimo, że na rozprawie pozwany podnosił fakt zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej oraz

d)  art. 321 k.p.c. poprzez zasądzenie przez Sąd I instancji ponad żądanie zgłoszone w pozwie przez powoda, to jest zasądzenia kwoty 554 zł, podczas gdy powód żądał zapłaty kwoty 544 zł.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez:

1) uwzględnienie powództwa co do kwoty 226,67 zł;

2) oddalenie powództwa co do kwoty 327,33 zł wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty;
3) stosowne rozdzielenie pomiędzy stronami kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, biorąc pod uwagę stopień uwzględnienia żądania powoda.

Nadto apelujący wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji według norm prawem przepisanych.

Ewentualnie skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Do wniesionego środka zaskarżenia apelujący dołączył niepoświadczoną za zgodność
z oryginałem kserokopię certyfikatu polisy (...) numer (...) dotyczącej pojazdu marki H. (...), numer rejestracyjny (...), którego właścicielem jest pozwany, w której treści wskazano jako okres ubezpieczenia „od 15/03/2013 do 14/03/2014”.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się zasadna jedynie w części i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonej na rzecz powoda kwoty do wysokości 544 zł, w pozostałym zaś zakresie apelacja pozwanego podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zgodnie z dyspozycją art. 382 k.p.c. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Należy podkreślić, że postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związanym zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSN 2008/6/55.). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Może również zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu I instancji, i to zarówno po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jak i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Izby Cywilnej z dnia 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7–8, poz. 124). Dokonanie własnych ustaleń faktycznych pozwala sądowi drugiej instancji na określenie właściwej podstawy prawnej rozstrzygnięcia, tj. wybór właściwego przepisu prawa materialnego, jego wykładnię i dokonanie subsumcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., sygn. akt I CSK 509/12, LEX nr 1353054).

Stosując dyrektywę procesową z art. 382 k.p.c. Sąd Okręgowy, w oparciu
o zebrany w sprawie materiał dowodowy, poczynił następujące ustalenia faktyczne:

Pozwany był objęty umową obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartą z powodem na okres od dnia 15 marca 2013 roku do dnia 14 marca 2014 roku. Polisa nr (...) obejmowała ochroną ubezpieczeniową pojazd marki H. (...), numer rejestracyjny (...) ( polisa – k. 18)

Dokonanie powyższych ustaleń faktycznych nie ma wpływu na treść rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji, gdyż z uzasadnienia orzeczenia wynika, że w poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleniach faktycznych na skutek omyłki wskazano nieprawidłową datę nawiązania umowy ubezpieczenia.

Mając na uwadze, iż niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym Sąd Okręgowy zgodnie z art. 505 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. rozstrzygnął sprawę
w składzie jednego sędziego na posiedzeniu niejawnym. Natomiast na podstawie art. 505 ¹³
§ 2 k.p.c. Sąd Odwoławczy ograniczył niniejsze uzasadnienie jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku zapadłego w postępowaniu odwoławczym z przytoczeniem przepisów prawa. Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, bądź naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

Wbrew twierdzeniom apelacji w toku niniejszej sprawy pozwany broniąc się przed roszczeniem powoda wskazał na okoliczność zawarcia przez niego drugiej umowy ubezpieczenia OC z innym zakładem ubezpieczeń dopiero na etapie postępowania apelacyjnego. W toku postępowania przed Sądem Rejonowym pozwany nie wskazywał na tę okoliczność, ani w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty z dnia 8 maja 2014 roku, ani też na rozprawie w dniu 12 maja 2015 roku. W tych okolicznościach Sąd I instancji nie miał możliwości odniesienia się do wskazanej okoliczności zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia OC.

Do zamierzono przez apelującego skutku nie jest w stanie doprowadzić podniesiony przez niego zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 212 § 1 i § 2 k.p.c., poprzez brak udzielenia pozwanemu stosownych pouczeń w zakresie dowodzenia podniesionych twierdzeń. Nie sposób zgodzić się z pozwanym jakoby Sąd Rejonowy nie udzielił mu pouczenia w zakresie konieczności udowodnienia podnoszonych twierdzeń. Zarządzeniem
o wyznaczeniu rozprawy, znajdującym się na karcie 26 akt sprawy, Sędzia Sądu I instancji polecił przesłać pozwanemu odpis pozwu wraz z załącznikami oraz pouczeniem w trybie 206 § 2 k.p.c. Przedmiotowe pouczenie zostało doręczone na adres Ł. ulica (...) do rąk dorosłego domownika K. J. w dniu 31 grudnia 2014 roku (k. 28).
W niniejszej sprawie brak jest jakichkolwiek przesłanek mogących poddać w wątpliwość okoliczność, że pozwany nie otrzymał przedmiotowego pouczenia. Zgodnie z treścią art. 206 § 2 pkt. 2 k.p.c. równocześnie z doręczeniem pozwu i wezwaniem na pierwszą rozprawę poucza się pozwanego między innymi o możliwości przedstawienia swoich wniosków, twierdzeń i dowodów. Tym samym nie jest prawdą twierdzenie pozwanego, że Sąd Rejonowy nie udzielił mu stosownego pouczenia.

Na marginesie można zauważyć, że treść składanych przez pozwanego pism procesowych, w szczególności apelacji, jednoznacznie świadczy o tym, iż nie jest on osobą nieporadną. Tym samym nie sposób uznać jakoby pozwany nie miał świadomości, że na poparcie podnoszonych przed sądem twierdzeń należy przedłożyć stosowne dowody, bowiem w razie ich braku strona naraża się na niekorzystne skutki procesowe w tym na przegranie postępowania.

W tym miejscu wskazać należy, że Sąd Okręgowy pominął jako spóźniony przedłożony do akt sprawy przez pozwanego wraz z apelacją dowód w postaci niepoświadczonej za zgodność z oryginałem kserokopii certyfikatu polisy (...) numer (...). Na marginesie należy jednak stwierdzić, że polisa ta nie jest wystawiona na pozwanego (jak twierdzi apelujący) lecz na inną osobę – M. K. , a zatem to nie pozwany, lecz M. K. zawarł umowę ubezpieczenia, którą potwierdzono polisą załączoną do apelacji.

Zgodnie z art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Jak już wyjaśniono pozwany w toku postępowania pierwszoinstancyjnego nie powołał się na fakt zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia OC. Pozwany po raz pierwszy wskazał na tę okoliczność (załączając zresztą polisę dotyczącą innej osoby) dopiero w treści apelacji. W ocenie Sądu Odwoławczego nic nie stało na przeszkodzie, aby pozwany powołał się na fakt zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia OC na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego i taki fakt udowodnił. Tym samym powołanie się na okoliczność zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia OC (i załączeniu polisy dotyczącej innej osoby) dopiero w treści apelacji było działaniem co najmniej spóźnionym.

Mając na uwadze powyższe rozważania podnieść należy, że pozwany nie udowodnił faktu zawarcia drugiej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Na poparcie swoich twierdzeń pozwany nie przedłożył na etapie postępowania przed Sądem I instancji żadnego dowodu. Tym samym jego twierdzenia okazały się gołosłowne. Przypomnieć należy, iż w polskim postępowaniu cywilnym, mającym charakter procesu kontradyktoryjnego,
w myśl art. 6 k.c., którego procesowym odpowiednikiem jest art. 232 k.p.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z danego faktu skutki prawne. To strona, poprzez swoje aktywne działalnie, którym jest między innymi wskazywanie dowodów, ma udowodnić fakty, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Zadaniem Sądu jest natomiast jedynie kontrolowanie, czy strony wypełniają swoje kontradyktoryjne obowiązki prawidłowo. Sąd nie jest odpowiedzialny za wynik postępowania dowodowego, zaś ryzyko nieudowodnienia podstawy faktycznej twierdzeń spoczywa na stronie, która wywodzi z tych twierdzeń korzystne dla siebie skutki prawne. Niedochowanie powyższych obowiązków skutkuje ryzykiem przegrania procesu przez stronę, którą obciążał ciężar wykazania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2013 roku, sygn. akt I ACa 259/13, LEX nr 1381585). Stwierdzić nadto należy, iż wykrycie prawdy przez sąd ogranicza się w zasadzie do przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez strony, bowiem na nich spoczywa ciężar dowodu (art. 6 k.c.), zasada prawdy materialnej nie może bowiem przekreślać kontradyktoryjności procesu, gdyż - ciężar wskazania niezbędnych dowodów spoczywa przede wszystkim na stronach procesowych ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 kwietnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1468/12, LEX nr 1311941). W konsekwencji, za chybione należy uznać zarzuty podniesione kolejno w punkcie 1. a) i b) oraz 2. b) i c) petitum apelacji.

Trafny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie zgłoszone w pozwie. Zgodnie z przywołanym art. 321 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.
W rozstrzyganej sprawie pozwem z dnia 31 marca 2014 roku (data wpływu do Sądu) powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 544 zł wraz z ustawowymi odsetkami. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego powód nie rozszerzył zgłoszonego powództwa. Tym samym Sąd Rejonowy naruszył wskazany art. 321 k.p.c., bowiem
w zaskarżonym wyroku zasądził na rzecz powoda kwotę 554 zł, nie zaś dochodzoną pozwem kwotę 544 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną kwotę 554 zł obniżył do kwoty 544 zł, w pozostałym zaś zakresie apelacja pozwanego jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Okręgowy pozostawił bez zmian rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego. Powód dochodził od pozwanego zapłaty kwoty 544 zł i ostatecznie kwota ta została zasądzona na jego rzecz. Uznać zatem należy, że powód wygrał postępowanie przed Sądem I instancji w całości. W konsekwencji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zawarte w zaskarżonym wyroku należy uznać za trafne.