Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2022 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w sprawie z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. z udziałem J. S. i P. S. o ustanowienie służebności przesyłu:

ustanowił na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. służebność przesyłu, obciążającą nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...), oznaczoną jako działki numer (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), polegającą na:

- zlokalizowaniu na nieruchomości wodociągu o średnicy Ø 200 mm, wybudowanego w 2001 roku (nr inwentarzowy (...), nr inwentarzowy (...)) o przebiegu przedstawionym na mapie do ustalenia służebności gruntowych, sporządzonej przez biegłego sądowego K. A., wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przez Prezydenta Miasta Ł. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej w dniu 15 stycznia 2016 roku za numerem P. (...).2016 39;

- prawie dostępu do urządzenia oraz prawie wejścia i wjazdu na nieruchomość obciążoną przez osoby upoważnione przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. w celu usuwania awarii, dokonywania napraw, remontów, konserwacji i modernizacji urządzenia, likwidacji i demontażu wodociągu oraz dokonywania przyłączeń innych podmiotów do wodociągu zlokalizowanego na nieruchomości obciążonej, z jednoczesnym powstrzymaniem się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości od dokonywania zabudowy, naniesień i nasadzeń na urządzeniu i w pasie ochronnym, obejmującym powierzchnię nieruchomości obciążonej o obszarze 535 m ², znajdującym się:

- na działce numer (...) pomiędzy punktami A-B-C-D-I-N-K-L-A, obejmującymi powierzchnię działki równą 506 m ²,

- na działce numer (...) pomiędzy punktami D-E-F-G-H-I-D, obejmującymi powierzchnię działki równą 29 m ²,

wskazanymi na mapie do ustalenia służebności gruntowych, sporządzonej przez biegłego sądowego K. A., wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przez Prezydenta Miasta Ł. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej w dniu 15 stycznia 2016 roku za numerem P. (...).2016 39;

zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz J. S. i P. S. łącznie kwotę 46 złotych tytułem jednorazowego wynagrodzenia, płatnego w terminie tygodnia od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności;

nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi:

od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. kwotę 7330,70 zł,

od J. S. i P. S. solidarnie kwotę 5830,70 zł),

na pokrycie kosztów postępowania tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa;

ustalił, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od opisanego postanowienia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w zakresie pkt. 1 i 2. Zaskarżonemu orzeczeniu apelująca zarzuciła naruszenie:

prawa procesowego tj. art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. przez pominięcie wniosku dowodowego złożonego na rozprawie 30 marca 2022 r. w przedmiocie konieczności dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłej ds. wyceny wartości nieruchomości;

prawa materialnego tj. art. 305 ² § 1 k.c. przez ustalenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, które nie spełnia kryteriów wynagrodzenia odpowiedniego, ponieważ stanowi ono pochodną niewyodrębnionej prawnie ani geodezyjnie części gruntu nieruchomości objętej wnioskiem.

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelująca wniosła o zmianę postanowienia o ustanowieniu służebności przez obniżenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności do kwoty 15.000 zł.

We wniesionej apelacji wnioskodawczyni, na podstawie art. 381 k.p.c., wniosła o kontrolę postanowienia z dnia 30 marca 2022 r. o pominięciu dowodu z opinii uzupełniającej biegłej ds. wyceny wartości nieruchomości A. G. (1) i wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłej A. G. (1), w której wypowie się jaka jest wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przy uwzględnieniu jako przedmiotu wyceny dla potrzeb ustalenia tegoż wynagrodzenia całej nieruchomości objętej wnioskiem, nie zaś niewyodrębnionej części jednej z działek ewidencyjnych o numerze (...), ewentualnie dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego rzeczoznawcy ds. majątkowych celem ustalenia wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości objętej wnioskiem stosownie do obszaru zakreślonego na mapie biegłego geodety przywołanej w pkt 1 zaskarżonego postanowienia.

Uczestnicy złożyli zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, zawarte w punkcie 3. i 4. wyżej wskazanego postanowienia, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania to jest art. 103 §1 i § 2 k.p.c. i 105§ 1, § 2 k.p.c. oraz art. 520 § 1 i § 2 k.p.c. oraz naruszenie prawa własności, które jest zagwarantowane w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej w art. 64 poprzez:

przyjęcie, że każdy z uczestników był w równym stopniu zainteresowany wynikiem postępowania podczas gdy to tylko wnioskodawczyni miała interes w ustanowieniu służebności gruntowej. Uczestnicy postępowania są do chwili obecnej właścicielami nieruchomości i nie mają żadnego powodu ani interesu, aby na swojej własności akceptować posadowienie wodociągu. (...) został posadowiony bez uregulowania stanu prawnego i jest to samowola budowlana. Jego przebieg wytyczono bez konsultacji i zgody właścicieli. Była i wciąż jest możliwość jego posadowienia w pasie drogi ulicy (...), tak aby nadmiernie nie szkodzić nieruchomości uczestników postępowania. Dodatkowo Wnioskodawczyni po wielu latach bezumownego użytkowania pasa nieruchomości, kiedy właściciele zażądali opłat uznała, iż w jej wyłącznym interesie jest uregulowanie stanu prawnego wodociągu poprzez ustanowienie służebności gruntowej. Tym samym uczestnicy zostali wciągnięci w 7 -letnie postępowania sądowe, ponieważ na każdym etapie postępowania Wnioskodawczyni kwestionowała wartość nieruchomości, stosowała pozaprawne argumenty, tworzyła efekt mrożący na biegłych, przedłużała postępowanie i to w jej interesie wydawane były opinie biegłego, które ostatecznie okazały się nieprzydatne z uwagi na wywieraną presję na biegłego. W opinii doszło do złamania wszelkich zasad metodologii. Natomiast wykonanie trzeciej opinii było konieczne i j wykazało bezużyteczność poprzednich opinii.

niesłuszne obciążenie kosztami postępowania uczestników, których przymuszono zbędnym wnioskiem do Sądu do uczestniczenia w 7.letnim postępowaniu sądowym. Wnioskodawczyni za każdym razem w prowadzanych sprawach o ustanowienie służebności w sposób niebywale agresywny wykorzystuje swoją pozycję jako jednostki wyspecjalizowanej w prowadzeniu takich spraw. Jako wielokrotni uczestnicy takich spraw zaobserwowaliśmy, iż kompletne nie liczy się z drugą stroną i jej interesem prawnym. Uważamy, że poważny wpływ na przyjętą taktykę przedłużania przez Wnioskodawczynie postępowania jest fakt, iż sądy mechanicznie bez pełnej analizy zwyczajowo przyjmują, iż w postępowaniu nieprocesowym obie strony mają interes prawny. Tak jednak nie jest w tej sprawie - wyłącznym beneficjentem tego postępowania jest (...). Doszło do kuriozalnej sytuacji, w której strona uzyskująca dodatkowe prawo nie ponosi w całości kosztów postępowania i nie jest obciążana kosztami sądowymi w tym kosztami powoływanych biegłych, kosztami adwokackimi w całości. Z pełną premedytacją było przedłużane proste postępowanie przez 7 lat, które powinno zakończyć się ugoda pozasądową po przedstawieniu niezależnej opinii rzeczoznawcy.

W konsekwencji podniesionych zarzutów uczestnicy wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia z pkt. 3 i 4 i orzeczenie, że to wnioskodawca ponosi w całości koszty postępowania w postaci sporządzenia opinii biegłych w kwocie 19.261,41 zł oraz zasądzenie należnych uczestnikom kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 3.600 zł, a także zasądzenie a ich rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na zażalenie wnioskodawczyni wniosła o jego oddalenie i zasądzenie solidarnie od uczestników na rzecz wnioskodawczyni kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka podlega oddaleniu, natomiast zażalenie okazało się zasadne w części i skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do wywiedzionej przez wnioskodawczynię apelacji, wskazać należy, że Sąd Okręgowy podziela zarówno prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, i przyjmuje je jako własne bez konieczności ponownego ich przytaczania, jak i dokonaną ocenę prawną.

Zarzut naruszenia art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 235 ² § 1 k.p.c. sąd może w szczególności pominąć dowód: mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy (pkt 2), zmierzający do przedłużenia postępowania (pkt 5). Natomiast zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona do sprawy zawiera istotne braki, sprzeczności, względnie nie wyjaśnia istotnych okoliczności. Nie można przyjąć, iż sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Potrzeba powołania innego biegłego powinna zatem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Decydujące w tym przypadku jest bowiem powstanie niedających się usunąć po zapoznaniu się z pierwszą opinią, ewentualnie po przedstawieniu biegłemu dodatkowych pytań wątpliwości sądu rozpoznającego sprawę, nie zaś strony (tak postanowienie Sądu Najwyższego z 14 września 2023 r., I CSK 287/23, LEX nr 3606522).

Przekładając powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że Sąd I instancji słusznie pominął dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości w sytuacji, gdy złożony w tym zakresie wniosek dowodowy stanowił jedynie przejaw niezadowolenia wnioskodawczyni z wniosków opinii biegłej. Tymczasem opinia biegłej A. G. (2), uzupełniona następnie na rozprawie, nie budziła wątpliwości Sądu, a przyjęta przez biegłą metodologia była dla Sądu przekonująca. W ocenie Sądu odwoławczego przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej, w której wypowiedziałaby się jaka jest wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przy uwzględnieniu jako przedmiotu wyceny dla potrzeb ustalenia tegoż wynagrodzenia całej nieruchomości objętej wnioskiem, nie zaś niewyodrębnionej części jednej z działek ewidencyjnych o numerze (...) zmierzałoby jedynie do przedłużenia postępowania. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. dowód z opinii biegłego, tym różni się od innych dowodów, że jego celem nie jest w zasadzie ustalanie faktów mających znaczenie w sprawie, lecz udzielenie sądowi wyjaśnień w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych. Do dokonywania wszelkich ustaleń w procesie powołany jest sąd, a nie biegły. Innymi słowy, sąd może i powinien przy tym korzystać z pomocy biegłego w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych, lecz biegły nie może wyręczać sądu w dokonywaniu ustaleń, a zwłaszcza dokonywać ocen prawnych do czego nie jest powołany ani uprawniony. Tym samym to do Sądu meriti należy ocena, jaki sposób określenia wartości nieruchomości będzie miał zastosowanie w sprawie. Jeżeli Sąd, po zapoznaniu się z opinią biegłej i rozważeniu całokształtu sprawy, doszedł do przekonania, że prawidłowym rozwiązaniem będzie ustalenie wartości służebności biorąc pod uwagę niewyodrębnioną część jednej z działek ewidencyjnych o numerze (...), dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej zgodnie z wnioskiem wnioskodawczyni jawi się jako zbędne, zmierzające do przedłużenia postępowania i zwiększające już i tak wysokie koszty opinii biegłych przeprowadzonych w sprawie.

W związku z powyższym złożony wniosek o zmianę postanowienia z dnia 30 marca 2022 r. o pominięciu dowodu z uzupełniającej opinii biegłej A. G. (1) ( art. 380 k.p.c.) a w konsekwencji dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej tej biegłej bądź opinii innego biegłego, nie zasługuje na aprobatę.

Nietrafnym jest również zarzut naruszenia art. 305 ² § 1 k.c.

Zgodnie z art. 305 ² k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli to przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 §1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, w realiach niniejszej sprawy sama potrzeba ustanowienia służebności przesyłu nie była sporna, jak również nie budziła kontrowersji konieczność zachowania pasa ochronnego. Spór koncentrował się wokół wysokości należnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Sąd Rejonowy zasądził to wynagrodzenie w oparciu o koncepcję przedstawioną w opinii sporządzonej przez biegłą A. G. (1). Na potrzeby wyceny biegła dokonała zabiegu „podziału” działki nr (...) i dla ustalenia wartości służebności przyjęła wartość zabudowanej części nieruchomości. W ocenie Sądu Okręgowego, wskazana metoda jest w pełni uzasadniona. Wskazać należy, że działka ewidencyjna nr (...) ma powierzchnię 2,0976 ha, stanowi grunty rolne, częściowo zalesione. Część działki bliżej ulicy (...) jest zabudowana budynkiem mieszkalnym i dwoma budynkami gospodarczymi, budynki są ogrodzone. Działka ta, zgodnie ze Studium (...) miasta Ł. z 2018 roku jest położona na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i terenach wyłączonych spod zabudowy – tereny lasów o powierzchni min. 3 ha. Urządzenia przesyłowe zostały umiejscowione w zabudowanej części działki nr (...). Zasady logiki i doświadczenia życiowego wskazują, że nieruchomość zabudowana ma wartość większą niż grunty rolne. Sąd odwoławczy podziela zapatrywania Sądu Rejonowego, a także biegłej, iż dla ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu zasadnym jest wzięcie pod uwagę jedynie wartości zabudowanej części działki nr (...). Za takim rozwiązaniem przemawia wiele argumentów. W pierwszej kolejności należy wskazać, że urządzenia przesyłowe posadowione są właśnie w zabudowanej części działki, to na niej będą obowiązywały ograniczenia prawa własności związane z ustanowieniem służebności. Jednocześnie zabudowana część działki jest najbardziej wartościowa, bo znajdują się na niej budynki, ma ona dostęp do drogi publicznej i z ekonomicznego punktu widzenia przedstawia największą wartość. Jednocześnie należy podkreślić, że działka nr (...) jest bardzo duża, obejmuje bowiem ponad 2 ha. Trudno zatem sobie wyobrazić, by zabudowana część działki nie mogła w przyszłości zostać ewidencyjnie wyodrębniona i stanowić odrębnej nieruchomości. Z tych powodów zaniżanie wynagrodzenia za ustanowienie służebności poprzez wycenę jej wartości dla całości działki nr (...) nie znajduje uzasadnienia, w świetle racjonalnych zasad i byłoby daleko krzywdzące dla właścicieli nieruchomości. Pomocniczo należy odnieść się do rozporządzenia Ministra (...) i (...) z 5 września 2023 r. w sprawie wyceny nieruchomości. Zgodnie z § 32 ust. 2 tego rozporządzenia, w przypadku gdy służebność przesyłu jest lub będzie wykonywana tylko na części nieruchomości, a jej wykonywanie nie powoduje zmiany walorów użytkowych lub sposobu użytkowania pozostałej części nieruchomości, wartość służebności przesyłu określa się, biorąc pod uwagę wyłącznie parametry dotyczące tej części nieruchomości, na której służebność przesyłu jest lub będzie wykonywana. W niniejszej sprawie służebność przesyłu będzie wykonywana jedynie na zabudowanej części nieruchomości, bowiem tak posadowione są urządzenia przesyłowe, a jej wykonywanie nie powoduje zmiany walorów użytkowych lub sposobu użytkowania pozostałej, objętej gruntami rolnymi, części nieruchomości. Z tej też przyczyny dla wyceny wartości służebności zasadnym jest wzięcie pod uwagę wyłącznie parametrów dotyczących tej części nieruchomości, zatem również jej wartości z uwzględnieniem jej charakteru, położenia i zabudowania.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż apelacja wnioskodawczyni nie zawierała zarzutów mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Przechodząc do merytorycznej oceny zażalenia uczestników, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż było ono częściowo zasadne i skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia w części.

Zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem sprawie. Przesłanką rozstrzygnięcia przewidzianego w art. 520 § 2 k.p.c. jest różny stopień zainteresowania uczestników wynikiem postępowania lub sprzeczność interesów. Oznacza to, że zakres uwzględnienia żądań uczestników pozostaje bez znaczenia dla zastosowania powołanego przepisu. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie uczestnicy byli w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, a ich interesy pozostawały w sprzeczności. Choć kwestia ustanowienia służebności przesyłu nie była sporna, to wnioskodawczyni miała większy interes w jej ustanowieniu. Przed jej ustanowieniem na uczestnikach nie ciążyły żadne zobowiązania ani ograniczenia związane z posadowieniem na ich nieruchomości urządzeń przesyłowych, podczas gdy brak ustanowienia służebności utrudniał wnioskodawczyni ich eksploatację, konserwację czy dokonywanie napraw. Co prawda interes uczestników sprowadzał się do uzyskania od wnioskodawczyni odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności, jednakże nie był to nadrzędny cel niniejszego postępowania. Wskazać bowiem należy, że to wnioskodawczyni dążyła do uregulowania kwestii służebności, domagania się przez uczestników wynagrodzenia było natomiast kwestią pochodną złożonego wniosku. Ponadto podkreślenia wymaga, że tak wysokie koszty niniejszego postępowania były przede wszystkim wynikiem przeprowadzenia dowodu z kilku opinii pisemnych i ustnych biegłych z zakresu wyceny nieruchomości, które przede wszystkim były kwestionowane przez wnioskodawczynię, składającą kolejne wnioski o ich przeprowadzenie, ostatecznie uwzględniona została kwota wynagrodzenia zbliżona do postulowanej pierwotnie przez uczestników. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że to wnioskodawczyni winna w przeważającej mierze ponosić koszty niniejszego postępowania.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 3. w ten sposób, że nakazał pobrać od wnioskodawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi kwotę 13 161,40 tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa, stanowiących sumę wydatków na wynagrodzenie biegłych, pomniejszoną o wpłacone przez wnioskodawczynię zaliczki. Zgodnie z punktem 4. Sąd orzekł, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, czyli te, które już uiścił, a które wywołane były stosownymi wnioskami dowodowymi. Należy bowiem wskazać, że uczestnicy również mieli interes w uzyskaniu rozstrzygnięcia w postaci przyznania wynagrodzenia za ustanowienie przesyłu. Nie pozostawali stroną bierną w postępowaniu, korzystali z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, choć w postępowaniu nie ma przymusu adwokacko – radcowskiego, zatem w pełni świadomie i dobrowolnie godzili się na ponoszenie w tej sferze kosztów.

Z przedstawionych przyczyn zażalenie w części uwzględnione skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia w części na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c., zasądzając od wnioskodawczyni na rzecz uczestników kwotę 229 zł tytułem zwrotu poniesionej opłaty od zażalenia.