Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2022 r. wydanym w sprawie III C 542/20, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa T. B., przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., o zapłatę:

zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. B. kwotę 12.569,86 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. B. kwotę 4.967 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

nakazał pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi kwotę 171,90 zł;

nakazał wypłacić pozwanemu Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 111,89 zł tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki zaksięgowanej pod poz. 500065085871.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 18 października 2018 roku miała miejsce kolizja drogowa, w wyniku której uszkodzony został samochód marki C. (...) o nr rej. (...) będący własnością A. T. (1). Sprawca kolizji miał zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej (...) S.A.”). Szkoda została zgłoszona ubezpieczycielowi w dniu 19 października 2018 roku. Zgłoszenia dokonywał warsztat naprawczy prowadzony przez T. T., któremu to serwisowi poszkodowana zleciła naprawę uszkodzonego pojazdu i upoważniła do kontaktu z ubezpieczycielem w związku ze szkodą.

Po kolizji uszkodzony pojazd marki C. (...) o nr rej. (...) został odholowany z miejsca zdarzenia (skrzyżowanie ul. (...) i ul. (...)) do serwisu naprawczego przy ul. (...). Pojazd został odholowany przez powoda, który prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...).pl (...). Za przedmiotową usługę została wystawiona faktura VAT nr (...) z dnia 14 stycznia 2020 r. na kwotę 424,97 złotych brutto.

W dniu 18 października 2018 r. poszkodowana zawarła z powodem umowę krótkoterminowego najmu pojazdu. Przedmiotem najmu był pojazd marki F. (...) o nr rej. (...). Dobową stawkę najmu ww. pojazdu zastępczego określono na kwotę 150 zł brutto; uwzględniała ona podstawową stawkę najmu w wysokości 90 zł brutto oraz 20 zł brutto tytułem zniesienia udziału własnego w szkodzie częściowej i 40 zł brutto tytułem zniesienia udziału własnego w szkodzie całkowitej. Umowa najmu pojazdu uwzględniała zniesienie limitu kilometrów oraz brak kaucji.

W dniu 18 października 2018 r. A. T. (1) zawarła z T. B. umowę cesji wierzytelności, na mocy której przelała na powoda wierzytelność przysługującą jej tytułem odszkodowania za koszty najmu pojazdu zastępczego oraz koszty holowania w stosunku do wszystkich osób i podmiotów odpowiedzialnych za szkodę w pojeździe marki C. (...) o nr rej. (...), wynikającą ze zdarzenia z dnia 18 października 2018 r.. Cedent upoważnił jednocześnie cesjonariusza do zaciągania wszelkich informacji dotyczących ww. szkody.

W dniu 22 października 2018 r. powód poinformował pozwanego o rozpoczęciu przez pozwaną najmu pojazdu zastępczego załączając umowę cesji wierzytelności z dnia 18 października 2018 r.. Jednocześnie zwrócił się do pozwanego o wskazanie podmiotu (nazwa, adres, telefon kontaktowy), który może prowadzić lub kontynuować najem pojazdu zastępczego oraz o przesłanie regulaminu wynajmu wypożyczalni, która taki wynajem będzie realizować na zlecenie (...) S.A.

Pismem z dnia 22 października 2018 roku (...) S.A. poinformował działający w imieniu poszkodowanej (...) Centrum (...), o zarejestrowaniu szkody. Do przedmiotowego pisma pozwany załączył informację o zasadach rozliczania kosztów pojazdu zastępczego dla osób korzystających lub zamierzających skorzystać z pojazdu wynajętego przez warsztat lub firmę niewspółpracującą z (...) S.A. oraz cennik stawek dobowych najmu pojazdu. W piśmie nie wskazano podmiotu, który prowadzi najem pojazdu zastępczego na zlecenie ubezpieczyciela.

Poszkodowana A. T. (1) nie posiadała innego pojazdu. Samochód był jej natomiast niezbędny do załatwiania prywatnych spraw oraz do pracy, bowiem dojeżdżała nim do klientów. Poszkodowana nie miała wiedzy o stawkach obowiązujących w wypożyczalniach; nie miało to dla niej znaczenia, ponieważ koszty najmu miały być pokryte z OC sprawcy. Poszkodowana nie zdecydowałaby się natomiast na najem pojazdu zastępczego, gdyby musiała uiścić kaucję. Pojazd zastępczy został jej dostarczony na miejsce zdarzenia. Poszkodowana nie mogła odliczyć podatku VAT.

Łączny okres likwidacji szkody i naprawy pojazdu trwał od 18 października 2018 roku (powstanie szkody) do 18 stycznia 2019 r. (zakończenie naprawy). W przypadku naprawy pojazdu z polisy OC sprawcy (...) przystępuje do naprawy dopiero w momencie przyjęcia przez zakład ubezpieczeń odpowiedzialności za zdarzenie szkodzące i wypłaty kwoty bezspornej odszkodowania. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie.

Szkoda została zgłoszona ubezpieczycielowi w dniu 19 października 2018 roku, zaś w dniu 30 października 2018 roku warsztat naprawczy przesłał do pozwanego sporządzony przez siebie kosztorys naprawy. W dniu 6 listopada 2018 roku pozwany sporządził swoją kalkulację naprawy uszkodzonego pojazdu i poinformował warsztat naprawczy o zweryfikowaniu kosztów naprawy do wysokości 3.516,38 zł netto. Następnie pismem z dnia 9 stycznia 2019 roku (...) S.A. poinformował o przyznaniu odszkodowania w kwocie 2.000 zł stanowiącej kwotę bezsporną. W dniu 11 stycznia 2019 roku (piątek) serwis naprawczy zamówił części do pojazdu, które zostały dostarczone w dniu 14 stycznia 2019 roku (poniedziałek). W dniu 15 stycznia 2019 roku przystąpiono do naprawy pojazdu, którą ostatecznie zakończono 18 stycznia 2019 roku.

Pojazd zastępczy został zwrócony przez poszkodowaną w dniu 18 stycznia 2019 roku.

Za usługę najmu pojazdu zastępczego została wystawiona faktura VAT nr (...) z dnia 14 stycznia 2020 r. na kwotę 13.799,86 zł brutto za 92 dni najmu (przy stawce dziennej 150 zł/dz. brutto).

W dniu 14 stycznia 2019 roku T. B. wezwał (...) S.A. do refundacji kosztów wynajmu pojazdu zastępczego oraz kosztów holowania w związku z uszkodzeniem pojazdu marki C. (...) o nr rej. (...). Do wezwania załączył fakturę VAT nr (...). W odpowiedzi na wezwanie, decyzją z dnia 16 stycznia 2020 roku, pozwany zweryfikował odszkodowanie z ww. tytułów do kwoty 1.654,97 zł, którą to kwotę wypłacił na rzecz powoda. Pozwany uznał roszczenie z tytułu kosztów holowania do kwoty 363,47 zł, zaś koszty najmu pojazdu zastępczego do kwoty 1.291,50 zł. Uzasadniając swoją decyzję, ubezpieczyciel wskazał, że przy usłudze holowania nie uznał obsługi poza godzinami pracy, zaś w zakresie pojazdu zastępczego zweryfikował okres trwania najmu do 15 dni oraz stawkę dobową najmu do kwoty 86,10 zł brutto.

Pojazd marki C. (...) o nr rej. (...) należy do klasy B grupy podstawowej; wynajmowany pojazd zastępczy marki F. (...) o nr rej. (...) należy do tej samej klasy pojazdów co samochód uszkodzony. Uszkodzenie powstałe w pojeździe poszkodowanej były uszkodzeniami mogącymi naruszać bezpieczeństwo ruchu drogowego, w związku z czym pojazd w takim stanie technicznym nie powinien być eksploatowany na drogach publicznych.

Technologicznie uzasadniony czas naprawy pojazdu marki C. (...) o nr rej. (...), przy przyjęciu rzeczywistego czasu pracy w ciągu jednego dnia, równego 6,5 godziny, wynosił 3 dni. Uszkodzenia pojazdu poszkodowanej uniemożliwiały jego eksploatacje po kolizji, w związku z czym w całkowity czas naprawy należało wliczyć czas oczekiwania na: oględziny, sporządzenie kalkulacji naprawy, zamówione części zamienne i zakończenie fizycznej naprawy samochodu. Proces likwidacji szkody powinien przebiegać w następujący sposób:

• 18 października 2018 roku – kolizja,

• 19 października 2018 roku – zgłoszenie szkody,

• 6 listopada 2018 roku – przesłanie zweryfikowanego kosztorysu przez zakład ubezpieczeń,

• 10 stycznia 2019 roku – przyjęcie odpowiedzialności za szkodę i wypłata kwoty bezspornej odszkodowania,

• 11 stycznia 2019 roku – zamówienie części zamiennych,

• 14 stycznia 2019 roku – odbiór części zamiennych,

• 15 stycznia 2019 roku – rozpoczęcie naprawy,

• 17 stycznia 2019 roku – zakończenie naprawy,

• 18 stycznia 2019 roku – przygotowanie do wydania i wydanie naprawionego pojazdu.

Naprawiony samochód powinien być gotowy do odbioru w dniu 18 stycznia 2019 r., czyli po 92 dniach od kolizji. Uzasadniony czas naprawy uszkodzonego pojazdu wynosił 92 dni uwzględniając czas oczekiwania na przyjęcie odpowiedzialności za szkodę przez zakład ubezpieczeń.

Dzienny koszt wypożyczenia samochodu klasy B, na czas trwania najmu min. 30 dni, mieścił się w przedziale 69 – 150,98 zł brutto. Podane stawki są stawkami podstawowymi. Dla klasy pojazdu zastępczego zniesienie udziału własnego w ewentualnej szkodzie to dodatkowy koszt wynoszący co najmniej 20-35 zł brutto za dobę.

Całkowity koszt holowania w niniejszej sprawie powinien zawierać się w przedziale 165,90-300,30 zł brutto.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd Rejonowy wskazał, że stan faktyczny ustalił na podstawie powołanych dowodów z załączonych dokumentów lub ich kopii, zeznań świadków oraz opinii pisemnej i uzupełniającej opinii pisemnej biegłego sądowego, niebudzących w tym zakresie wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy w świetle art. 233 § 1 k.p.c. Prawdziwość i wiarygodność dokumentów przedłożonych do akt sprawy nie była kwestionowana przez strony ani nie budziła wątpliwości Sądu Rejonowego.

Sąd I instancji wskazał, że nie znalazł podstaw, aby odmówić wiary zeznaniom świadka T. T. oraz A. T. (1). Opinia sporządzona przez biegłego sądowego T. S., po jej uzupełnieniu, była w pełni przydatna dla celów dowodowych. Biegły przedstawiał wiadomości specjalne w sposób czytelny i przejrzysty, co wpływało na rzetelność i spójność złożonej przez niego opinii, a sposób motywowania wniosków opinii był w ocenie Sądu Rejonowego przekonywający. Wyczerpująco i ostatecznie przekonująco odpowiedział na pytania postawione w tezach dowodowych oraz ustosunkował się do zarzutów podniesionych przez stronę powodową. W opinii uzupełniającej, w odpowiedzi na zarzut powoda, biegły zwrócił uwagę, iż istnieją warsztaty, które przystępują do naprawy już po zatwierdzeniu kalkulacji, jednak w jego ocenie podjęcie naprawy przed przyjęciem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkodę może wiązać się z poważnymi problemami finansowymi nie tyle dla warsztatu, co dla poszkodowanego. Zdaniem biegłego wynika to z faktu, że umowy między warsztatami a klientami zwykle sformułowane są tak, że w przypadku braku przyjęcia odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń to poszkodowany zobowiązany jest do pokrycia kosztów naprawy. W jego ocenie zasadnym jest zatem wstrzymanie się z rozpoczęciem naprawy do czasu uznania odpowiedzialności za szkodę przez ubezpieczyciela.

Ostatecznie żadna ze stron nie kwestionowała, po uzupełnieniu, opinii biegłego sądowego T. S..

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że powództwo okazało się zasadne co do kwoty 12.508,36 zł i jako takie podlegało uwzględnieniu.

Na wstępie Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie legitymacja czynna powoda wynikała z zawartej przez poszkodowaną A. T. (1) z T. B. w dniu 18 października 2018 roku umowy o przelew wierzytelności z polisy OC sprawcy, której celem było pokrycie całkowitego kosztu najmu pojazdu zastępczego oraz kosztów holowania w związku ze szkodą z dnia 18 października 2018 roku w pojeździe marki C. (...) o nr rej. (...). Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (art. 509 § 2 k.c.).

Podstawę prawną zgłoszonego roszczenia stanowi art. 436 § 2 k.c. oraz – w związku z objęciem odpowiedzialności posiadacza pojazdu obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej - przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 621, dalej: „ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych”). W kwestii zakresu szkody i odszkodowania obowiązują natomiast reguły wyrażone w przepisach ogólnych księgi III Kodeksu cywilnego, tj. przepisy art. 361 k.c. oraz art. 363 k.c. Zastosowanie w przedmiotowej sprawie znajdują także przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące ubezpieczeń majątkowych, tj. art. 805 § 1 i § 2 punkt 1 k.c., art. 821 k.c. i art. 822 § 1-4 k.c.

W myśl przepisu art. 822 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Zgodnie zaś z art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Stosownie zaś do treści art. 36 ust. 1 ustawy odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela (art. 824 § 1 k.c.). Wysokość odszkodowania powinna jednocześnie odpowiadać rzeczywistym, uzasadnionym skutkom zdarzenia, z którego wyniknęła szkoda. Z kolei w myśl art. 824 ¹ § 1 k.c. o ile nie umówiono się inaczej, suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody.

W przedmiotowej sprawie bezspornym było, że w dniu 18 października 2018 r. doszło do kolizji drogowej, w wyniku której uszkodzeniu uległ należący do poszkodowanej A. T. (1) pojazd marki C. (...) o nr rej. (...). Nie było sporu również i co do tego, że w związku z zawartą umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ze sprawcą kolizji, pozwany ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w majątku poszkodowanej, a na skutek przelewu wierzytelności – w majątku powoda. Osią sporu na gruncie niniejszej sprawy była wysokość należnego w związku ze szkodą z dnia 18 października 2018 roku odszkodowania, a dokładnie wysokość stawki dobowej najmu pojazdu zastępczego oraz okres najmu, a także wysokość kosztów holowania uszkodzonego pojazdu.

Dla ustalenia pojęcia szkody ubezpieczeniowej należy sięgnąć do odpowiednich regulacji zawartych w kodeksie cywilnym. Sięgając do ogólnych reguł odnoszących się do zakresu odszkodowania, w szczególności art. 361 k.c., odszkodowanie należy się w pełnym zakresie, ale jednocześnie nie może przewyższać poniesionej szkody. Samo określenie rozmiaru szkody nie przesądza jednak jeszcze o wysokości odszkodowania. Każdorazowo granice obowiązku naprawienia szkody wyznaczone są przez normalny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym szkodę, a szkodą. Ponadto muszą być uwzględnione okoliczności ograniczające zasadę pełnego odszkodowania wynikające np. ze szczególnej regulacji prawnej w prawie ubezpieczeniowym. W każdym przypadku ocena czy określone koszty poniesione przez poszkodowanego w postępowaniu likwidacyjnym mieszczą się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego winna być dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, a w szczególności po dokonaniu oceny, czy poniesienie tego wydatku było obiektywnie uzasadnione i konieczne. Odszkodowanie zatem powinno ściśle odpowiadać wysokości szkody. Nie powinno być niższe od poniesionej szkody, by mogło w całości zrekompensować powstałą szkodę, ani też nie powinno być wyższe by nie stało się źródłem bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego. Na gruncie prawa cywilnego brak jest ustawowej definicji szkody. Powszechnie jednak w odniesieniu do art. 361 k.c. za szkodę przyjmuje się wszelki uszczerbek wyrażający się w różnicy pomiędzy stanem majątku poszkodowanego jaki istniał i mógłby istnieć w normalnej kolei rzeczy, a stanem, jaki powstał wskutek zdarzenia wywołującego zmianę. Ogólnie rzecz ujmując, jest to uszczerbek, który następuje w majątku poszkodowanego bez jego woli.

Nie inaczej zatem jak szkodę majątkową w okolicznościach niniejszej sprawy należy zakwalifikować konieczność pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego. Bez wątpienia A. T. (2) na skutek zdarzenia z dnia 18 października 2018 r. utraciła możliwość korzystania z własnego uszkodzonego pojazdu. Poszkodowany może bowiem żądać zrekompensowania uszczerbku majątkowego polegającego na niemożliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu. W jego ramach poszkodowany może żądać pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres, w którym nie było możliwe korzystanie z pojazdu, który uległ uszkodzeniu – uzasadniony okres najmu. Długość okresu uzasadnionego najmu warunkowana jest lojalnym zachowaniem się poszkodowanego wobec ubezpieczyciela, a dobowa stawka najmu pojazdu zastępczego nie może przekraczać cen występujących na rynku lokalnym w miejscu, w którym użytkowany był uszkodzony pojazd.

W toku niniejszego postępowania pozwany konsekwentnie twierdził, że poszkodowanej została przedstawiona oferta zorganizowania przez ubezpieczyciela najmu pojazdu zastępczego przy stawce niższej, niż zastosowana przez powoda, z której jednak poszkodowana nie skorzystała.

Na wstępie zaznaczyć należy, że co do zasady, to od wyboru poszkodowanego zależy, czy naprawienie szkody nastąpi przez przywrócenie stanu poprzedniego, czy przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 363 § 1 k.c.). Oznacza to, że podmiot odpowiedzialny za naprawę szkody nie może poszkodowanemu narzucić sposobu naprawienia szkody, a nadto, jeśli chodzi o ubezpieczyciela ponoszącego odpowiedzialność w związku z zawarciem umowy odpowiedzialności cywilnej – wyłącznym sposobem naprawienia szkody jest odszkodowanie pieniężne (art. 822 § 1 k.c., zob. uzasadnienie postanowienia składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2012 roku, III CZP 85/11, OSNC z 2013r. nr 3 poz. 37). Prowadzi to do konstatacji, że samo zaoferowanie pojazdu zastępczego poszkodowanemu i nieskorzystanie z tej oferty przez poszkodowanego nie wyłącza odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za zapłatę odszkodowania. Nie oznacza to jednak, że takie zachowanie poszkodowanego nie ma wpływu na ustalenie wysokości odszkodowania (rozmiaru szkody). Należy bowiem zauważyć, że wedle treści przepisu art. 354 § 2 k.c. wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Dodatkowo obowiązek ten skonkretyzowany został w przepisie art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych statuującym obowiązek osoby uczestniczącej w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody. Naruszenie tej zasady (zasady lojalności wierzyciela względem dłużnika) skutkuje uznaniem, że wierzyciel przyczynił się do zwiększenia rozmiarów szkody, a w konsekwencji – zmniejszeniem obowiązku naprawienia szkody (art. 362 k.c.). Prowadzi to do wniosku, że o ile zaoferowanie przez ubezpieczyciela pojazdu zastępczego nie wyłącza jego obowiązku naprawienia szkody w pieniądzu, to już nieskorzystanie z tej oferty przez poszkodowanego i skorzystanie z oferty innego podmiotu, może skutkować uznaniem, że ubezpieczyciel będzie odpowiedzialny naprawić szkodę jedynie do wysokości kosztów, które byłby obowiązany ponieść, gdyby poszkodowany skorzystał z jego oferty.

Powyższy pogląd znalazł aprobatę Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 r. (III CZP 20/17, OSNC 2018 nr 6, poz. 56).

Jak wskazano w uzasadnieniu ww. uchwały, jeżeli ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu - we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów - skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te - w zakresie nadwyżki - będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za "celowe i ekonomicznie uzasadnione". W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego czy też obowiązek wpłaty kaucji. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela (we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy) czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym, które mogą wiązać się np. z koniecznością nieznacznie dłuższego oczekiwania na podstawienie pojazdu zastępczego proponowanego przez ubezpieczyciela.

Jak przy tym słusznie wskazuje się w orzecznictwie, rozwijając ww. pogląd prawny, w sytuacji, gdy poszkodowany nie skorzystał z propozycji ubezpieczyciela powód winien wykazać nie tylko, iż koszty najmu po cenach, za jakie ostatecznie poszkodowany wynajął pojazd zastępczy, były celowe czy ekonomicznie uzasadnione, ale przede wszystkim, iż poszkodowany realizując swój prawnie nałożony na niego obowiązek podjął przynajmniej próby wyjaśnienia, czy ubezpieczyciel faktycznie mógł pomóc mu w zorganizowaniu najmu pojazdu zastępczego i jakie byłyby warunki tego najmu. Oczywistym jest, że ubezpieczyciel prowadząc działalność określonego rodzaju nie zajmuje się bezpośrednio najmem takich pojazdów i jego propozycja nie jest w żadnym razie ofertą w rozumieniu prawa, a jedynie właśnie propozycją pomocy przy zorganizowaniu takiego najmu (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia z dnia 11 października 2019 r., XIII Ga 102/19, LEX nr 2737831).

Sąd Rejonowy ocenił, że w realiach niniejszej sprawy nie sposób uznać, iż poszkodowana w jakikolwiek sposób przyczyniła się do zwiększenia rozmiaru szkody poprzez nieskorzystanie z oferty ubezpieczyciela.

Należy podkreślić, iż podstawowa stawka dobowa dla pojazdu zastępczego klasy B, stosowana przez powoda, tj. 90 zł brutto jest niemal taka sama, jak stawka wskazywana przez pozwanego, tj. 86,10 zł brutto. Można jednak przyjąć, iż jest to najprawdopodobniej również podstawowa stawka. Należy bowiem podkreślić, iż ostatecznie zastosowana przez powoda stawka (150 zł brutto) uwzględniała również stawki za zniesienie udziału własnego w szkodzie całkowitej i częściowej. Tym samym pozwany nie wykazał, aby jego oferta była taka sama, jak oferta powoda.

Co więcej, przedstawiona przez ubezpieczyciela informacja o możliwości zorganizowania pojazdu zastępczego nie zawierała jakichkolwiek szczegółów dotyczących warunków tegoż najmu, za wyjątkiem lakonicznej informacji o jego możliwości. Większa część informacji przedstawionej przez ubezpieczyciela wraz z pismem z dnia 22 października 2018 roku dotyczyła zasad refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego, w przypadku skorzystania z usług zewnętrznej wypożyczalni. Trudno zatem uznać, aby powyższa informacja była dla poszkodowanej w jakikolwiek sposób miarodajna i pozwoliła porównać ofertę ubezpieczyciela z ofertami innych podmiotów występujących na rynku – a następnie dokonania wyboru podmiotu, od którego pojazd zostanie wynajęty. Swoja drogą, w ocenie tut. Sądu, była to nie tyle oferta, co właśnie informacja o kosztach refundacji najmu pojazdu zastępczego.

Ponadto, powód zwrócił się do pozwanego z prośbą o wskazanie podmiotu (nazwa, adres, telefon kontaktowy), który może prowadzić lub kontynuować najem pojazdu zastępczego oraz o przesłanie regulaminu wynajmu wypożyczalni, która taki wynajem będzie realizować na zlecenie (...) S.A. Wiadomość ta pozostała bez odpowiedzi.

Mając na względzie powyższe Sąd Rejonowy podkreślił, że nie sposób uznać, że to poszkodowana przyczyniła się do zwiększenia rozmiaru szkody, nie korzystając z propozycji ubezpieczyciela. W realiach niniejszej sprawy szczegółowe warunki propozycji ubezpieczyciela w ogóle nie są znane. Mając na względzie powyższe, nie sposób uznać, że poszkodowana w sposób nieuzasadniony skorzystała z rynkowej oferty. Nie znała bowiem w istocie warunków najmu proponowanych przez ubezpieczyciela, nie miała możliwości oceny, czy czynią one zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego. Jednocześnie, powód podjął w jej imieniu próby wyjaśnienia i skonkretyzowania propozycji ubezpieczyciela – które to próby okazały się bezowocne z uwagi na brak reakcji strony pozwanej.

W toku postępowania ustalono, że w realiach niniejszej sprawy podstawowa stawka wypożyczenia samochodu klasy B, na czas trwania najmu min. 30 dni, mieściła się w przedziale 69 – 150,98 zł brutto za dobę, zaś zniesienie udziału własnego w ewentualnej szkodzie to dodatkowy koszt wynoszący co najmniej 20-35 zł brutto za dobę. Z uwagi na powyższe, należało uznać, iż stawka zastosowana przez powoda, tj. 150 zł brutto/doba mieściła się w stawkach obowiązujących wówczas na rynku lokalnym.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie podziela stanowiska pozwanego, zgodnie z którym w niniejszej sprawie właściwy jest wariant przewidujący, iż naprawa winna zakończyć się w ciągu 21 dni od kolizji, gdyż oczekiwanie na przyjęcie odpowiedzialności czy zatwierdzenie kosztorysu nie jest prawidłowym postępowaniem warsztatu (k. 106). Jak ustalił biegły sądowy z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego, zasadny okres naprawy wynosił 92 dni i uwzględnia czas oczekiwania na przyjęcie odpowiedzialności za szkodę przez zakład ubezpieczeń. W ocenie Sądu I instancji zasadne jest uwzględnienie w uzasadnionym okresie najmu pojazdu zastępczego również okresu oczekiwania na wypłatę kwoty bezspornej odszkodowania. Jak wskazuje się w orzecznictwie, w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem, z którego szkoda wynikła, pozostają koszty najmu samochodu zastępczego w okresie koniecznym i niezbędnym do dokonania naprawy pojazdu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2004 roku, sygn. akt II CK 494/03, Legalis nr 67722). Poszkodowany ma prawo korzystać z pojazdu zastępczego do czasu rzeczywistego zakończenia procesu naprawy pojazdu, zaś z rozpoczęciem naprawy może się wstrzymać do wypłaty odszkodowania. Poszkodowany może bowiem nie mieć własnych środków na naprawę lub nie wyrażać zgody na angażowanie ich w nią, zwłaszcza, że stanowiska ubezpieczycieli bywają zmienne.

W przypadku braku posiadania środków własnych na naprawę pojazdu przez poszkodowanego przyjęcie odpowiedzialności i zakreślenie granic bezspornego odszkodowania wpływa nie tylko na możliwość podjęcia naprawy, ale również przybliżone określenie zakresu prac, jakie mogą być zrealizowane w ramach wypłacanej kwoty (nie bez znaczenia w konkretnym przypadku z uwagi na technologię naprawy czy też rodzaj i ceny używanych części zamiennych). W konsekwencji nie można wymagać, aby proces naprawy miał rozpocząć się przed wydaniem stosownej decyzji przez ubezpieczyciela (nawet w przypadku zawarcia między poszkodowanym a zakładem naprawczym umowy cesji), gdyż przy braku uznania swojej odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń, poszkodowany bądź cesjonariusz działaliby w tym zakresie na własne ryzyko utrudnienia możliwości niezwłocznej refundacji poniesionych wydatków (wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2021 roku, sygn. akt I C 1241/20, Lex nr 3206565). W istocie rzeczy dopiero otrzymanie przez poszkodowanego odszkodowania tytułem naprawienia szkody w postaci uszkodzenia pojazdu stanowi surogat dokonania naprawy pojazdu przez samego zobowiązanego do naprawienia szkody (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 grudnia 2018 roku, sygn. akt XIII Ga 840/18, Legalis nr 2078842). Zasadniczo powodowi przysługuje odszkodowanie za zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres od dnia wynajęcia w związku ze szkodą do dnia naprawy uszkodzonego pojazdu. Poszkodowany może domagać się zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego za cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu, w którym nie mógł korzystać z uszkodzonego pojazdu. Dopiero bowiem z chwilą dokonania naprawy odpada niemożność korzystania z rzeczy (wyrok Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 8 lutego 2019 roku, sygn. akt I C 1573/18, Lex nr 2748634).

Biorąc powyższe pod uwagę, za uzasadnione i celowe koszty najmu pojazdu w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy uznał koszty w wysokości 13.800 zł brutto (92 dni x 150 zł brutto). Pozwany wypłacił powodowi w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 1.291,50 zł brutto tytułem zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, a tym samym powodowi należało się z tego tytułu dalsze odszkodowanie w wysokości 12.508,50 zł brutto.

W tym miejscu należy wskazać, iż w pkt 1 wyroku z dnia 28 kwietnia 2022 r. omyłkowo została zasądzona kwota 12.569,86 zł, na co Sąd Rejonowy nakierował uwagę.

Roszczenie w zakresie dalszego odszkodowania z tytułu kosztów holowania uszkodzonego pojazdu (61,50 zł brutto) podlegało oddaleniu (pkt 2 wyroku).

Co do zasady konieczność holowania uszkodzonego pojazdu stanowiło normalne następstwo szkody w rozumieniu art. 361 k.c., za którą odpowiedzialność ponosi strona pozwana. Utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia czy istotnego uszkodzenia oraz konieczność poniesienia kosztów jej transportu celem jej naprawy (tu: holowania) stanowi szkodę majątkową (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 14 listopada 2017 roku, sygn. akt I C 559/17, Legalis nr 2175374). Koszt holowania pojazdu pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem drogowym, podczas którego uszkodzony został samochód poszkodowanego (wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi z dnia 12 czerwca 2019 roku, sygn. akt I C 130/18, Lex nr 2762858). Uszkodzenia powstałe w pojeździe poszkodowanej były uszkodzeniami mogącymi naruszać bezpieczeństwo ruchu drogowego, a tym samym pojazd w takim stanie technicznym nie mógł być eksploatowany na drogach publicznych, na co zwrócił uwagę biegły sądowy. Zasadności przedmiotowego roszczenia nie kwestionował również sam pozwany wypłacając w toku postępowania likwidacyjnego z tytułu kosztów holowania kwotę 363,47 zł brutto. Strona pozwana zakwestionowała natomiast żądanie powoda co do wysokości.

Opierając się na pisemnej opinii biegłego sądowego, Sąd Rejonowy ustalił, że całkowity koszt holowania w niniejszej sprawie powinien zawierać się w przedziale 165,90-300,30 zł brutto. Z tych względów, wobec wypłaty przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego z tytułu kosztów holowania kwoty 363,47 zł brutto, dochodzenie przez powoda dalszego odszkodowania z powyższego tytułu było bezzasadne.

O ustawowych odsetkach za opóźnienie w zapłacie ustalonego świadczenia odszkodowawczego Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, stosownie do żądania strony powodowej. Roszczenie o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego zostało zgłoszone pozwanemu w dniu 14 stycznia 2020 roku, tak więc 30-dniowy termin do wypłaty odszkodowania upłynął w dniu 13 lutego 2020 roku. Tym samym odsetki ustawowe za opóźnienie należało zasądzić się od dnia następnego, tj. 14 lutego 2020 roku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. mając na względzie, że powód uległ jedynie co do nieznacznej części żądania (61,50 zł brutto) i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.967 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu – 750 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego – 3.600 zł (ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie - Dz.U. z 2015 r. poz. 1800), opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego – 600 zł.

W punkcie 4. wyroku Sąd I instancji nakazał pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 171,90 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych, na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Ww. kwota została poniesiona tymczasowo przez Skarb Państwa tytułem wydatków na wynagrodzenie biegłego sądowego (k. 124).

W punkcie 5. wyroku Sąd Rejonowy nakazał wypłacić pozwanemu Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. z funduszy Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 111,89 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki, zgodnie z art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2257).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając rozstrzygnięcie w części, tj. w zakresie punktu 1. w całości oraz w zakresie punktów 3. i 4. rozstrzygających o kosztach procesu, stosownie do zakresu zaskarżenia.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:

naruszenie przepisów prawa procesowego, mogące mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

• przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, co skutkowało wyprowadzeniem z zebranego materiału dowodowego nieuzasadnionego wniosku, że wynajęcie pojazdu zastępczego od powoda, za dobową stawkę wynoszącą 150 zł brutto stanowiło wydatek celowy i ekonomicznie uzasadniony,

• brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, tj. pominięcie istotnej jego części, a mianowicie pisma (...) S.A. wraz z wykazem stawek za najem pojazdu zastępczego, z którego wynika, że już przy zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel poinformował poszkodowanego o możliwości zorganizowania wynajmu pojazdu zastępczego za dobową stawkę w wysokości 86,10 zł brutto (70 zł netto), a więc niemal dwukrotnie niższą aniżeli stawka zastosowana przez powoda;

co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia przez Sąd, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, a przekraczające koszty najmu pojazdu zastępczego zaproponowanego przez ubezpieczyciela, objęte są odpowiedzialnością z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz stanowią wydatki konieczne i ekonomicznie uzasadnione, podczas gdy w sytuacji w której ubezpieczyciel zaproponował poszkodowanemu - we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się najmem pojazdów - skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względnymi pojazdowi uszkodzonemu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, nie było podstaw dla wyboru znacznie droższej oferty najmu pojazdu zastępczego niepochodzącej od pozwanego;

• przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, co w konsekwencji doprowadziło do wadliwego uznania, że powód udowodnił zasadność najmu pojazdu zastępczego przez okres 92 dni, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że uzasadniony czas naprawy wynosił 21 dni;

• pominięcie istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zeznań poszkodowanej, która podczas rozprawy w dniu 18 września 2020 r. zeznała, że stawka za którą miał być wynajęty pojazd zastępczy nie miała dla niej znaczenia, albowiem szkoda likwidowana była z OC sprawcy (00:27:37 - 00:42:32)