Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 23 maja 2022 roku, wydanym w sprawie z wniosku N. M.

z udziałem J. G. (1), I. K., J. T., J. W., E. T., S. M., F. M., A. M. (1), T. M. (1), B. M., S. A., T. G., J. Z., T. M. (2), S. D., o stwierdzenie nabycia spadku po M. G. (1), Sąd Rejonowy w Skierniewicach:

1.  stwierdził, że spadek po M. G. (1), synu R. i R. zmarłym w dniu 23 lipca 2018 roku w B. ostatnio stale przed śmiercią zamieszkałym w B. na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r. nabył N. M. syn T. w całości z dobrodziejstwem inwentarza;

2.  stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygniecie na następujących ustaleniach faktycznych.

M. G. (1) zmarł 23 lipca 2018 r. w miejscowości B.. Ostatnim miejscem jego zamieszkania była miejscowość B.. M. G. (1) zmarł jako bezdzietny kawaler. W chwili śmierci spadkodawcy jego rodzice R. i R. G. (1) jak również brat S. G. nie żyli. Brat spadkodawcy był bezdzietnym kawalerem. Wstępnymi ze strony ojca spadkodawcy, dziadkami byli F. i E. G.. Poza R. pozostawili po sobie J. G. (2). J. G. (2) nie dożył otwarcia spadku. J. G. (2) pozostawił po sobie wraz z żoną M. syna J. G. (2). J. G. (2), M. G. (2) i ich syn J. G. (2) nie dożyli otwarcia spadku. J. G. (2) – syn J. i M. wraz z żoną H. pozostawili po sobie J. G. (3), A. T., J. G. (1). H. G., J. G. (3) i A. T. nie dożyli otwarcia spadku. J. G. (3) zmarł jako kawaler, nie pozostawił dzieci. J. G. (1) dożył otwarcia spadku. A. T. z mężem M. T. pozostawili I. K. i J. T.. I. K. i J. T. dożyły otwarcia spadku. Matka spadkodawcy R. G. (1), z domu Z., miała troje rodzeństwa. Była to Z. J., która zmarła. Z. J. pozostawiła dwie córki I. M. i J. W.. I. M. nie żyje. I. M. pozostawiła T. M. (2) i E. T.. Druga siostra R. G. (1) to M. M. (2), która nie żyje. Miała czworo dzieci tj. S. M., F. M., A. M. (1) i T. M. (3). Matka spadkodawcy miała także brata W. Z., który nie żyje. Pozostawił czworo dzieci, tj. B. M., S. A., T. G., J. Z.. T. M. (2) jest synem E. i I. M.. I. M. zmarła 16 kwietnia 2018 r. I. M. była córką Z. J., która zmarła jako wdowa 2 kwietnia 2008 r. S. D. jest synem M. D., z domu Z., która była córką M. G. (2), siostry R. G. (2) – ojca spadkodawcy

M. G. (1) został znaleziony martwy na terenie swojego gospodarstwa rolnego w miejscowości (...) w dniu 23 lipca 2018 r. Do jego śmierci nie przyczyniły się osoby trzecie.

W dniu 22 lipca 2018 r. M. W. razem ze swoim bratem P. W. spotkała M. G. (1) na cmentarzu. Zauważyli że źle się czuje. Po południu pojechali odwiedzić M. G. (1) aby sprawdzić jak się czuje. Na miejscu był także obecny A. D., który przyjechał do M. G. (1) aby pomóc mu w oporządzaniu gospodarstwa. M. G. (1) czuł się tego dnia źle, ciężko oddychał, był blady, potykał się, chwiał się, nie był pod wpływem alkoholu, podobnie jak świadkowie. M. G. (1) był świadomy wypowiadanych słów. M. G. (1), około godziny 16:00 w obecności M. W., P. W. i A. D. oświadczył, że w przypadku swojej śmierci chce aby cały jego majątek przypadł N. M.. N. M. także był w dniu 22 lipca 2018 r. u M. G. (1). Pomagał mu w pracach przy gospodarstwie. Zauważył, że M. G. (1) jest nieswój.

N. M. jest dalekim krewnym spadkodawcy ze strony matki. Wnioskodawca razem z rodzicami T. i A. M. (2) pomagali M. G. (1) w pracach w gospodarstwie rolnym, w sprawach urzędowych, przy podwiezieniu do lekarza. M. G. (1) informował N. i T. M. (2), że chce zostawić N. gospodarstwo rolne. Jego zdaniem młody chłopak ma więcej zapału do pracy. M. G. (1) chorował na serce, żołądek, reumatyzm, czuł się coraz gorzej, wymagał coraz większej pomocy w gospodarstwie, w domu, przy wożeniu do lekarzy, na izbę przyjęć do szpitala. Bywało że był hospitalizowany.

Sąd Rejonowy dokonał powyższych ustaleń na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci aktów stanu cywilnego, załączonych akt, w tym z postępowania karnego, zapewnienia spadkowego wnioskodawcy, zeznań świadków i stron.

Dowody dokumentarne nie budziły wątpliwości. Zapewnienie spadkowe, zeznania wnioskodawcy i świadków Sąd ocenił jako wiarygodne w zakresie oceny stanu zdrowia spadkodawcy, jego stosunków z dalszą rodziną. Należy wskazać, że większość zeznających świadków i stron postępowania, wskazywała, że T. i N. M. najwięcej pomagali M. G. (1), dla większości zeznających okoliczność powierzenia majątku N. M. nie była zaskoczeniem. Z tych względów zeznania części świadków, którzy uznawali, że M. G. (1) nie miał zamiaru przekazać majątku N. M. pozostaje indyferentna dla ustaleń stanu faktycznego.

Sąd uznał zeznania świadków testamentu ustnego za w pełni wiarygodne. Świadkowie wskazali konkretne okoliczności jak spotkali M. G. (1), jak wyglądał, jak się czuł, co mówił, opisali jaka była pogoda, w co byli ubrani jak wyglądało otoczenie w jakim rozmawiali z M. G. (3). Świadkowie zgodnie wskazali, że źle czujący się M. G. (1) powiedział, że gdyby coś mu się stało, to gospodarstwo ma otrzymać N. M..

Sąd rejonowy zważył, że godnie z art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika
z ustawy albo z testamentu, natomiast w myśl art. 926 § 2 k.c. dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Zgodnie z art. 952 § 1 k.c. jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Zgodnie z art. 952 § 2 k.c. treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Zgodnie z art. 952 § 3 k.c. w wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem (…).

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań świadków testamentu ustnego a także zeznań świadków i stron wskazuje, że zostały spełnione przesłanki nabycia spadku przez N. M. w oparciu o ustny testament M. G. (1), którego treść została oświadczona w dniu 22 lipca 2018 r.

W wymaganym terminie zostały złożone zeznania przez świadków testamentu ustnego. Zeznania świadków były jasne, spójne i nie budziły wątpliwości Sądu.

Kluczowym dla stwierdzenia nabycia spadku w niniejszej sprawie było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy u M. G. (1) w dniu 22 lipca 2018 r. istniała obawa rychłej śmierci. To, czy w danej sprawie istnieje obawa rychłej śmierci musi być interpretowane ściśle z danym stanem faktycznym. W piśmiennictwie i orzecznictwie mówi się o subiektywnych i obiektywnych okolicznościach.

W niniejszej sprawie zeznało zgodnie trzech świadków, że 22 lipca 2018 r., po południu, na terenie swojego gospodarstwa rolnego (...) oświadczył, że w przypadku jego śmierci gospodarstwo ma przypaść na rzecz N. M.. Świadkowie zeznali, że M. G. (1) tego dnia źle się czuł, że się chwiał, że był blady, że ciężko oddychał. Dwoje świadków spotkało go wcześniej na cmentarzu, gdzie już zauważyli że czuje się źle i przyjechało specjalnie po południu aby spytać o jego zdrowie. Było rzeczą powszechnie wiadomą, że M. G. (1) choruje na serce, że leczy się, że przebywał w szpitalu. W ocenie Sądu z punktu widzenia okoliczności subiektywnych można uznać, że u M. G. (1) była obawa rychłej śmierci, taką obawę mógł wyrażać sam spadkodawca skoro zdecydował się złożył oświadczenie dotyczące co ma się stać z jego majątkiem po jego śmierci, o tej obawie mogli też myśleć świadkowie testamentu ustnego.

Z punktu widzenia przesłanek obiektywnych należy wskazać, że M. G. (1) chorował, co było wiadome wszystkim zeznającym świadkom jak i stronom postępowania – dalszym i bliższym krewnym spadkodawcy. Okoliczność obiektywna obawy rychłej śmierci wyraża się w sposób najbardziej dosadny poprzez fakt śmierci M. G. (1), która nastąpiła w kolejnym dniu, tj. 23 lipca 2018 r. Zgodnie z ustaleniami prokuratorskimi, śmierć nastąpiła bez udziału osób trzecich.

Należy także wskazać, że dla większości świadków i stron postępowania nie było zaskoczeniem, że spadek miał otrzymać N. M.. N. M. wraz ze swoimi rodzicami najwięcej pomagali M. G. (1), ten wskazywał, że chciałby aby gospodarstwo, które stanowiło jego cały majątek, przypadło osobie młodej, pełnej zapału do pracy.

Z tych wszystkich względów, Sąd uznał, że zgodnie z wolą spadkodawcy, wyrażoną ustnie 22 lipca 2018 r. spadek winien przypaść N. M. w całości, z dobrodziejstwem inwentarza.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wywiedli uczestnicy postępowania: S. M., F. M., A. M. (1), zaskarżając postanowienie w części, tj. w jego pkt. 1., tj. co do stwierdzenia, że spadek po M. G. (1), synu R. i R. zmarłym w dniu 23 lipca 2018 roku w B. ostatnio stale przed śmiercią zamieszkałym w B. na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r. nabył N. M. syn T. w całości z dobrodziejstwem inwentarza.

Uczestnicy zarzucili skarżonemu orzeczeniu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że:

a.  spadkodawca M. G. (1) w dniu 22 lipca 2018 r. skutecznie złożył testament ustny, na podstawie którego do spadku po sobie w całości powoła wnioskodawcę N. M.;

b.  spadkodawca M. G. (1) w dniu 22 lipca 2018 r. był w stanie obawy rychłej śmierci w znaczeniu subiektywnym i obiektywnym,

2.  co było wynikiem naruszenia przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wyniki sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego i wyciągniecie wniosków z niego niewynikających oraz ocenę tego materiału niezgodnie z zadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, jak również podjęcie decyzji bez uwzględnienia wiedzy medycznej (dowód medyczny) w zakresie przesłanki obawy rychłej śmierci;

3.  następcze naruszenie prawa materialnego tj. art. 952 § 1 i 3 k.c. w zw. 926 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że skutecznie zostały spełnione przesłanki testamentu ustnego, na podstawie którego spadek w całości dziedziczy wnioskodawca N. M., podczas gdy dziedziczenie powinno nastąpić według reguł ustawowych.

W konkluzji uczestnicy postępowania wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia i stwierdzenie, że spadek po M. G. (1) synu R. i R. zmarłym w dniu 23 lipca 2018 roku w B. ostatnio stale przed śmiercią zamieszkałym w B. nabyli spadkobiercy ustawowi z dobrodziejstwem inwentarza.

Z kolei uczestnicy postępowania: I. K., J. T. i J. G. (1), zaskarżyli postanowienie w całości, zarzucając skarżonemu orzeczeniu naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez dowolną i wybiórczą a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności protokołów posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r., sygn. akt: I Ns 337/18, w przedmiocie przesłuchania świadków testamentu ustnego po zmarłym M. G. (1) oraz zeznań świadków zawartych w w/w protokołach (tj. M. W., P. W. oraz A. D.), a w konsekwencji uznanie wskazanych depozycji za jasne, spójne i w pełni wiarygodne, przy jednoczesnym pominięciu istotnych niejasności, rozbieżności, a nawet sprzeczności w w/w zeznaniach, dotyczących m.in. istnienia po stronie spadkodawcy obawy rychłej śmierci, rzeczywistej woli i świadomości rzekomego testatora w zakresie sporządzania przez niego w dniu 22 lipca 2018 r. testamentu w trybie art. 952 § 1 k.c. oraz wskazania przez spadkodawcę, iż w/w osoby pełnią rolę świadków testamentu ustnego, co z kolei skutkowało stwierdzeniem przez Sąd meriti nabycia spadku zgodnie z testamentem ustnym, pomimo nie spełnienia przesłanek ustawowych koniecznych dla jego ważności;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez dowolną i wybiórczą a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym depozycji stron i świadków, w szczególności S. M., J. G. (1), A. M. (3), W. M. oraz A. M. (1), które Sąd I instancji uznał za indyferentne dla ustaleń stanu faktycznego niniejszej sprawy, jedynie z uwagi na fakt (bez żadnego dodatkowego uzasadnienia), że nie korespondowały z zeznaniami wnioskodawcy i innych uczestników, pozostający w relacjach rodzinnych i towarzyskich, którzy twierdzili, iż wolą spadkodawcy było powierzenie majątku N. M., w sytuacji, gdy okoliczności niniejszej sprawy, m.in. rzeczywiste niesporządzenie przez M. G. (1) testamentu w formie zwykłej, pomimo deklaracji w tym zakresie przez okres niemal 9 lat, posiadanie przez spadkodawcę wiedzy na temat dopuszczalności sporządzenia takiego dokumentu, a także faktycznych umiejętności w tym zakresie (tj. umiejętności pisania i czytania), świadczy o braku po stronie spadkodawcy rzeczywistej woli dokonania rozporządzeń testamentowych, co z kolei koresponduje z depozycjami uznanymi przez Sąd meriti za obojętne z perspektywy ustalenia stanu faktycznego i ma istotne znaczenie dla oceny kontekstu oraz rzeczywistej wagi deklaracji rzekomo składanych przez M. G. (1) w dniu 22 lipca 2018 r.;

3.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez dowolną i wybiórczą a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym depozycji stron i świadków, w szczególności protokołów w/w posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r., sygn. akt: I Ns 337/18 oraz zeznań świadków zawartych w tych protokołach (tj. M. W., P. W. oraz A. D.), czego przejawem było ustalenie, że - w dniu 22 lipca 2018 r. - M. G. (1) źle się czuł, ciężko oddychał, był blady, potykał się i chwiał, co z kolei miało przemawiać za przyjęciem, że po stronie spadkodawcy istniała obawa rychłej śmierci, konieczna dla stwierdzenia ważności testamentu ustnego, w sytuacji, gdy tego samego dnia spadkodawca, zgodnie z depozycjami w/w świadków, poruszał się samodzielnie, jeździł skuterem, był normalny na twarzy, spokojny, a dodatkowo nie werbalizował żadnych niepokojów odnośnie stanu swojego zdrowia, a nawet odrzucił propozycję wezwania pogotowia, co z kolei uzasadnia konstatację, że M. G. (1) nie przejawiał w w/w dniu żadnych obaw dotyczących chociażby ewentualnego niebezpieczeństwa utraty życia, podczas, gdy dla ważności testamentu ustnego bezspornie i niezaprzeczalnie obawa rychłej śmierci musi - w chwili testowania - zaistnieć po stronie testatora, a nie po stronie świadków testamentu ustnego;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez dowolną i a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym depozycji stron i świadków, w szczególności protokołów w/w posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r., sygn. akt: I Ns 337/18 oraz zeznań świadków zawartych w tych protokołach (tj. M. W., P. W. oraz A. D.), czego przejawem było stwierdzenie przez Sąd I instancji, że M. G. (1) mógł wyrażać obawę rychłej śmierci, gdyż złożył oświadczenie co ma się stać z jego majątkiem po jego zgonie, podczas, gdy taka hipotetyczna konstatacja wydaje się niewystarczająca dla stwierdzenia istnienia po stronie rzekomego testatora obawy rychłej śmierci, a w konsekwencji dla stwierdzenia ważności testamentu ustnego, tym bardziej, że z depozycji świadków i stron przesłuchanych w niniejszym postępowaniu wynika, iż tego typu deklaracje w przypadku spadkodawcy nie stanowiły niczego nadzwyczajnego, gdyż były przez niego powtarzane (w różnych wariantach) przez okres około 9 lat przed śmiercią, a pozostałe okoliczności niniejszej sprawy, choćby wskazane w pkt. 3) powyżej, nie dawały podstaw do uznania, iż rzekomy testator przejawiał tego dnia jakiekolwiek obaw dotyczące niebezpieczeństwa utraty życia albo że nadał w/w rzekomej deklaracji ekstraordynaryjne znaczenie;

5.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym depozycji stron i świadków, a także protokołów posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r., sygn. akt: I Ns 337/18 oraz zeznań świadków zawartych w w/w protokołach (tj. M. W., P. W. oraz A. D.), czego przejawem było uznanie przez Sąd I instancji, że obiektywnymi okolicznościami uzasadniającymi obawę rychłej śmierci po stronie spadkodawcy w dniu 22 lipca 2018 r. były fakt chorowania przez niego na serce oraz śmierć M. G. (1) w dniu 23 lipca 2018 r., w sytuacji, gdy wskazane schorzenie miało u rzekomego testatora charakter przewlekły, a ewentualne dolegliwości w w/w dniu nie były nadzwyczajne lub szczególnie silne, na co wskazuje m.in. to, że M. G. (1) odrzucił propozycję wezwania lekarza i nie werbalizował żadnych niepokojów ani obaw, a dodatkowo sam fakt, że śmierć rzeczywiście nastąpiła krótko po sporządzeniu testamentu ustnego nie jest wystarczający do stwierdzenia ważności tego testamentu, w tym uznania, iż w chwili testowania istniała po stronie testatora obawa rychłej śmierci;

6.  art. 952 § 1 i § 3 k.c., poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie i w efekcie stwierdzenie nabycia spadku po zmarły M. G. (1) na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r., w sytuacji, gdy prawidłowo przeprowadzona analiza materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadków rzekomego testamentu ustnego, stwierdzonych protokołem posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r. (sygn. akt: I Ns 337/18), nie pozwala na uznanie, iż zostały spełnione przesłanki tego rodzaju testowania określone w w/w przepisie, w tym po stronie rzekomego testatora w chwili testowania nie istniała obawa rychłej śmierci, spadkodawca miał możliwość sporządzenia innego testamentu zwykłego, w/w świadkowie nie zostali przywołani przez M. G. (1) w celu sporządzania ustnego rozporządzenia na wypadek śmierci ani spadkodawca nie deklarował wobec wskazanych osób, że tego rodzaju rozporządzenie czyni; alternatywnie: poprzez jego nieprawidłową wykładnię, przejawiającą się w uznaniu przez Sąd meriti, że liczba uczestników postępowania opowiadająca się po stronie stwierdzenia nabycia spadku na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r. ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (tj. „musi być dla Sądu poważna i istotna’), w sytuacji, gdy z treści w/w przepisu nie wynika, aby wskazana okoliczność miała znaczenie dla ważności tego rodzaju testamentu szczególnego, a wobec wyjątkowego (szczególnego) charakteru art. 952 k.c. nie powinna być wobec niego stosowana wykładania rozszerzająca, co z kolei skutkowało nieuzasadnionym stwierdzeniem nabycia spadku w przedmiotowej sprawie na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r.;

7.  art. 926 § 2 k.c. oraz art. 934 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 958 k.c., poprzez ich niezastosowanie w niniejszej sprawie, tj. niestwierdzenie nabycia spadku po M. G. (1) zgodnie z regulacjami ustawowymi określonymi w art. 934 § 2 k.c., co z kolei było konsekwencją niestwierdzenia przez Sąd I instancji nieważności testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r., o co pełnomocnik Skarżących wnioskował m.in. w treści pisma procesowego z dnia 26 kwietnia 2022 r., pomimo niespełnienia przez w/w testament ustawowych przesłanek przewidzianych dla tej szczególnej formy testowania, czyli brak obawy rychłej śmierci po stronie rzekomego testatora w chwili składania oświadczenia, brak nadzwyczajnych okoliczności uniemożliwiających sporządzenie przez niego testamentu zwykłego, a także brak przywołania przez M. G. (1) świadków w celu sporządzania ustnego rozporządzenia na wypadek śmierci, czy nawet jakiejkolwiek deklaracji ze strony spadkodawcy, że będą oni pełnić tego rodzaju rolę.

W konkluzji uczestnicy postępowania wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia, poprzez:

1.  stwierdzenie nieważności testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r., na mocy którego jedynym spadkobiercą M. G. (1) miałby zostać N. M.;

2.  stwierdzenie nabycia spadku po M. G. (1), zmarłym w dniu 23 lipca 2018 r. w miejscowości B. (s. R. i R.), ostatnio stale zamieszkałym we wskazanej miejscowości, według reguł ustawowych, tj. stwierdzenie, że spadek po w/w spadkodawcy, na podstawie ustawy i z dobrodziejstwem inwentarza, nabyli:

a.  J. G. (1) w części 1/8;

b.  I. K. w części 1/16;

c.  J. T. w części 1/16;

d.  S. D. w części 1/4;

e.  J. W. w części 1/12;

f.  T. M. (2) w części 1 /24;

g.  E. T. w części 1/24;

h.  B. M. w części 1/24;

i.  S. A. w części 1/24;

j.  J. Z. w części 1/24;

k.  T. G. w części 1/24;

l.  S. M. w części 1/24;

m.  F. M. w części 1/24;

n.  A. M. (1) w części 1/24;

o.  T. M. (3) w części 1/24;

Ewentualnie - z ostrożności procesowej - w przypadku nieznalezienia przez Sąd II instancji podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia, uczestnicy postępowania wnieśli o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Skarżący wnieśli również o orzeczenie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji oraz przed Sądem odwoławczym na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., tj. w przypadku uwzględnienia apelacji, wnoszę o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestników kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego oraz odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Wnioskodawca wnosił o oddalenie obu apelacji wywiedzionych przez uczestników postępowania i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

W piśmie procesowym, z dnia 13 lutego 2024r. uczestnik postepowania J. G. (4)
wniósł o:

1.  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z nagrania rozmowy telefonicznej J. G. (1) i A. M. (2) z dnia 7 września 2018 r., które - na płycie CD wraz ze stenogramem - załączam, na wykazanie faktu: (i) nieposiadania przez A. M. (2) wiedzy na temat rzekomych świadków testamentu ustnego w dniu 7 września 2018 r.; (ii) nieposiadania przez A. M. (2) - w dniu 7 września 2018 r. - wiedzy na temat treści rzekomego testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r.; ( (...)) sprzeczności pomiędzy depozycjami złożonymi przez świadka A. M. (2) w przedmiotowej sprawie przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach na rozprawie w dniu 26 września 2019 r., a deklaracjami składanymi J. G. (5) w dniu 7 września 2018 r., kiedy to A. M. (2) nie była w stanie wskazać kto miałby być świadkiem rzekomego testamentu ustnego M. G. (1) ani jaka była jego treść (podczas, gdy na w/w rozprawie wskazała, iż wiedzę na temat świadków testamentu ustnego uzyskała około 15 sierpnia 2018 r.);

2.  z ostrożności procesowej, wiósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania uczestnika - J. G. (1), na wykazanie faktów: (i) rejestracji przez niego rozmowy pomiędzy nim a A. M. (2) w dniu 7 września 2018 r.; (ii) uszkodzenia sprzętu rejestrującego w/w rozmowę; ( (...)) braku możliwości przedłożenia dowodu w postaci w/w nagrania na wcześniejszym etapie postępowania; (iv) odzyskania w/w nagrania i czasookresu tego odzyskania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Obie apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w zakresie niezbędnym dla rozpoznania przedmiotowej sprawy, dokonując przy tym trafnej oceny dowodów, a także prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego, stanowiące podstawę prawną orzeczenia. Sąd Odwoławczy podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne i wnioski wywiedzione przez Sąd Rejonowy.

W oparciu o treść art.381 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art.13§ 2 k.p.c. Sąd Okręgowy pominął dowód objęty wnioskiem zawartym w piśmie z dnia 13 lutego 2024 roku uczestnika postępowania o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z nagrania rozmowy telefonicznej J. G. (1) i A. M. (2) z dnia 7 września 2018 r. oraz ewentualnego dowodu z uzupełniającego przesłuchania uczestnika - J. G. (1), na okoliczności uzasadniające złożenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z nagrania rozmowy dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, jako spóźnione i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. W ocenie Sądu Okręgowego uczestnik nie uzasadnił w ramach podstawy wynikającej z art. 381 k.p.c. tego, że nie mógł przedstawić tych dowodów już na etapie postępowania I-instancyjnego, że dotyczą nowych faktów lub, że potrzeba powołania się na nie powstała dopiero w postępowaniu apelacyjnym. Zgodnie z treścią art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. W orzecznictwie sądów powszechnych od dawna ukształtował się pogląd, do którego Sąd Okręgowy w pełni się przychyla że strona, która dopuszcza się zaniedbania w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku dowodowego nie uwzględni. Potrzeba powołania nowych faktów i dowodów powinna być następstwem zmienionych okoliczności sprawy, które są niezależne od zapadłego rozstrzygnięcia pochodzącego od sądu pierwszej instancji albo otwarcia się możliwości dowodzenia okoliczności faktycznych wcześniej niemożliwych do wykazania z przyczyn obiektywnych( tak Sądy Apelacyjne , SA w S. w sprawach IACa 824/13 i 930/13 i w sprawie AUa1912/13 ). W ocenie Sądu Okręgowego uczestnik nie uzasadnił w sposób przekonujący tego, że nie mógł przedstawić wnioskowanego dowodu już na etapie postępowania I-instancyjnego. Uczestnik mógł przecież powołać się na dowód z nagrania w postępowaniu przed Sadem I instancji, jednocześnie wskazując, że urządzenie rejestrujące znajduje się w naprawie, jest uszkodzone, lub, ze potrzebuje pomocy w jego odczycie. Ponadto w treści uzasadnienia wniosku nie przedstawił Sądowi żadnych dowodów na okoliczność naprawy urządzenia rejestrującego, poza wnioskiem o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania uczestnika na tę okoliczność, nie wyjaśnił na czym polegało uszkodzenie, dlaczego sądził, że owego nagrania nie uda się odzyskać oraz ile czasu rzeczywiście trwała naprawa.

W ocenie Sądu Okręgowego w pierwszej kolejności należało odnieść się do wniosku apelujących uczestników o uchylenie zaskarżonego postanowienia, a co za tym idzie i przekazanie sprawy do ponownego jej rozpoznania Sądowi I instancji, stwierdzić należy, że jest on nieuzasadniony. Wniosek ten jako idący najdalej wymagał rozpoznania w pierwszej kolejności . Zgodnie z art. 386 § 2 i 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie nie zachodzi żadna ze wskazanych wyżej podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy. Sąd ten dokonał bowiem analizy zasadności żądania wniosku z punktu widzenia okoliczności faktycznych, przytoczonych jako podstawa faktyczna pozwu oraz z punktu widzenia stanowiska przedstawionego przez pozwanego w toku postępowania. Na podstawie poglądów dominujących w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się nadto, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania wniosku albo pominął merytoryczne zarzuty uczestników. Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się na podstawie analizy wniosku i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego. Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483). To samo należy także odnieść do ewentualnej sprzeczności ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, czy też samego przeprowadzenia przez sąd I instancji postępowania dowodowego w tym jego zakresu. W tym też zakresie nie może to być utożsamiane z brakiem rozpoznania istoty sprawy przez Sąd I instancji. Wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy w niniejszym postępowaniu wreszcie nie wymaga także przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Przechodząc do oceny zarzutów apelacji wywiedzionej przez uczestników S. M., F. M. i A. M. (1) nadmienić należy, że zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. 952 § 1 i 3 k.c. w zw. 926 § 1 k.c. został w apelacji powiązany z zarzutem naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego i wyciągniecie wniosków z niego niewynikających oraz ocenę tego materiału niezgodnie z zadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, jak również podjęcie decyzji bez uwzględnienia wiedzy medycznej (dowód medyczny) w zakresie przesłanki obawy rychłej śmierci oraz powiązanym z nim błędem w ustaleniach faktycznych polegającym na przyjęciu, że w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy spadkodawca M. G. (4) znajdował się w dniu 22 lipca 2018 roku w obawie rychłej śmierci, dlatego też zarzut obrazy art. 952 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie w konsekwencji skutkujące odmową stwierdzenia nabycia spadku z mocy ustawy, zostanie mówiony łącznie z zarzutami naruszenia prawa procesowego.

Zgodnie z art. 952 § 1 k.c., jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie (art. 952 § 2 k.c.). W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków (art. 952 § 2 k.c.).

Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu Rejonowego, że w okolicznościach niniejszej sprawy zachowane zostały przesłanki ważności i skuteczności testamentu ustnego z art. 952 § 1 k.c. Zgodne zeznania trzech świadków testamentu przesłuchanych przed Sądem Rejonowym, dają podstawy do takiego wniosku. Świadkowie Ci zgodnie zeznali, że 22 lipca 2018 r., po południu, na terenie swojego gospodarstwa rolnego (...) oświadczył, że w przypadku jego śmierci gospodarstwo ma przypaść na rzecz N. M.. Świadkowie zeznali, że M. G. (1) tego dnia źle się czuł, że się chwiał, że był blady, że ciężko oddychał. Dwoje świadków spotkało go wcześniej na cmentarzu, gdzie już zauważyli że czuje się źle i przyjechało specjalnie po południu aby spytać o jego zdrowie.

Treść testamentu ustnego w niniejszej sprawie została stwierdzona w sposób prawidłowy w trybie art. 952 § 3 k.c., a więc poprzez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (na rozprawie w dniu 6 listopada 2018 r.). W świetle wyżej przytoczonego przepisu nie ulega wątpliwości, że podstawową przesłanką sporządzenia testamentu ustnego jest istnienie obawy rychłej śmierci. W judykaturze i doktrynie istnieje spór, czy obawa rychłej śmierci powinna być obiektywnie uzasadniona, czy też wystarczy, że jest ona odczuwana czysto subiektywnie przez spadkodawcę. W ocenie Sądu Okręgowego miarodajne jest tzw. ujęcie subiektywno-obiektywnego obawy rychłej śmierci. Zgodnie z nim obawa rychłej śmierci w rozumieniu art. 952 § 1 k.c. zachodzi wówczas, gdy testujący rzeczywiście obawia się rychłej śmierci (czynnik subiektywny) i obawa ta jest usprawiedliwiona okolicznościami o charakterze obiektywnym. Ujęcie takie – akceptowane dominuje w orzecznictwie (por. np.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2019 r. IV CSK 583/17 i powołane tam postanowienia SN z dnia 25 marca 1974 r., III CRN 5/74, OSNC 1975, nr 3, poz. 42, z dnia 24 marca 2000 r., I CKN 485/98, V CKN 259/01, z dnia 21 maja 2003 r., IV CKN 174/01, z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 328/02, z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 128/05, z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 381/07, z dnia 11 marca 2009 r., I CSK 321/08, z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 37/10, z dnia 21 stycznia 2011 r., III CSK 98/10, OSNC-ZD 2011, z. D, poz. 79, z dnia 29 czerwca 2012 r., I CSK 575/11, z dnia 27 lutego 2013 r., IV CSK 380/12). Wskazuje się przy tym, że uzasadnieniem dla takiego rozumienia pojęcia obawy rychłej śmierci jest literalna wykładnia art. 952 § 1 k.c., ,, ponieważ odwołanie się do „istnienia obawy rychłej śmierci” sytuuje się niejako między czysto podmiotowym ujęciem, że „spadkodawca obawia się” rychłej śmierci i czysto przedmiotowym „istnieniem niebezpieczeństwa” rychłej śmierci. Sugestię tę wspierają wykładnia systemowa i funkcjonalna, które uwzględniają przede wszystkim, że testament ustny został zaliczony do testamentów szczególnych, a więc co do zasady został uznany za niewystarczająco pewną formę utrwalenia ostatniej woli spadkodawcy, akceptowaną tylko w szczególnych okolicznościach, które nie sprzyjają zachowaniu doskonalszej formy zwykłej, czy wręcz je uniemożliwiają. Zasadniczy brak zaufania do tej formy nie pozwala przyjąć, by o jej dopuszczalności mogły decydować czysto subiektywne, irracjonalne przyczyny, ponieważ wówczas ograniczenia w jej zastosowaniu straciłyby jakąkolwiek praktyczną doniosłość. Uwzględnienie czynników obiektywizujących jest niezbędne także ze względu na potrzebę ograniczenia powszechnie dostrzeganego niebezpieczeństwa zafałszowania woli zmarłego z wykorzystaniem tej formy testamentu. Z drugiej strony nie można całkowicie abstrahować od czynnika subiektywnego, ponieważ ostatecznie to rzeczywista, wewnętrzna obawa rychłej śmierci decyduje zwykle o sporządzeniu testamentu w tej formie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r., V CKN 259/01). Raz oświadczona ustnie i prawidłowo spisana ostatnia wola zachowuje moc co najmniej przez 6 miesięcy (por. art. 955 k.c. i w tym czasie eliminuje potrzebę – i może stanowić przyczynę zaniechania – sporządzenia testamentu zwykłego. Nadmiernie rygorystyczne podejście do przesłanek testamentu ustnego może zatem prowadzić do definitywnego przekreślenia rzeczywistej woli zmarłego, której poszanowanie jest kamieniem węgielnym swobody testowania. Dlatego decydujące znaczenie należy przypisać temu, czy przeczuwana przez testatora obawa rychłej śmierci, miała racjonalne podstawy w okolicznościach obiektywnych. W doktrynie trafnie zwraca się uwagę, że istnienie tych podstaw należy oceniać z jego perspektywy, tzn. według dostępnej dlań wiedzy (także medycznej), doświadczenia życiowego, stanu emocjonalnego itp. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 37/10), a nie wyłącznie z perspektywy „abstrakcyjnej” wiedzy medycznej (por. jednak postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2000 r., I CKN 485/98, i z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 15/00, kryteria „doświadczenia życiowego” i „zasad wiedzy medycznej” przywołano łącznie w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 47/98, z dnia 21 maja 2003 r., IV CKN 174/01, z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 381/07). W zasadzie chodzi o to, czy obawa spadkodawcy była oparta na rozsądnej ocenie, w tym sensie, że będąc na jego miejscu inna, racjonalnie działająca osoba, mogłaby również obawiać się rychłej śmierci. Jeżeli jednak z medycznego punktu widzenia zachodziło niebezpieczeństwo rychłej śmierci, przesłance subiektywnej nie należy stawiać wysokich wymagań, trafnie bowiem wskazuje się, że z zasady osoba chora odczuwa dolegliwości chorobowe, zatem przesłanki obiektywne i subiektywne występują łącznie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2000 r., I CKN 485/98), a ponadto – zgodnie z orzecznictwem – pewne znaczenie może mieć nawet przeczucie spadkodawcy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 328/02, z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 128/05, z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 37/10). Całkowicie odrębną kwestią jest oczywiście to, czy testament ustny został w ogóle sporządzony, jednakże nadmierny rygoryzm przy wykładni przesłanek jego sporządzenia nie może być sposobem na uniknięcie trudności związanych ze stanowczą oceną dowodów, a zwłaszcza wiarygodności zeznań świadków testamentu.

Aprobując powyższe stanowisko w całości, Sąd drugiej instancji uznał, że w niniejszej sprawie zachodziły zarówno elementy obiektywne, jak i subiektywne, obawy rychłej śmierci, o czym przekonywał w szczególności materiał dowodowy w postaci przede wszystkim zeznań świadków. Było rzeczą powszechnie wiadomą, że M. G. (1) choruje na serce, że leczy się, że przebywał w szpitalu. W ocenie Sądu z punktu widzenia okoliczności subiektywnych można uznać, że u M. G. (1) była obawa rychłej śmierci, taką obawę mógł wyrażać sam spadkodawca skoro zdecydował się złożył oświadczenie dotyczące co ma się stać z jego majątkiem po jego śmierci, o tej obawie mogli też myśleć świadkowie testamentu ustnego. Z punktu widzenia przesłanek obiektywnych należy wskazać, że M. G. (1) chorował, co było wiadome wszystkim zeznającym świadkom jak i stronom postępowania – dalszym i bliższym krewnym spadkodawcy. Okoliczność obiektywna obawy rychłej śmierci wyraża się w sposób najbardziej dosadny poprzez fakt śmierci M. G. (1), która nastąpiła w kolejnym dniu, tj. 23 lipca 2018 r. Zgodnie z ustaleniami prokuratorskimi, śmierć nastąpiła bez udziału osób trzecich.

Przechodząc do omówienia zarzutów drugiej apelacji, wywiedzionej przez I. K., J. T. i J. G. (1), wskazać należy, że również ta apelacja oparta została na zarzucie naruszenia art 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego i koncentruje się na krytyce ustalenia Sądu Rejonowego, że spadkodawca M. G. (1) sporządził ważny testament ustny w którym do całości spadku powołał wnioskodawcę N. M..

Podkreślić należy, że zarzuty apelacji oparte na naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. mogą być uznane za zasadne jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., I ACa 180/08, LEX nr 468598; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 16 marca 2022 r. w sprawie sygn. akt I A Ca 825/20 LEX nr 3342462 ).

Niesłusznie zarzucają skarżący dowolna ocenę dowodów z zeznań świadków testamentu ustnego po zmarłym M. G. (1) oraz zeznań świadków: M. W., P. W. oraz A. D.. Zeznania wymienionych świadków były bowiem jasne, spójne i w pełni wiarygodne. Natomiast drobne niejasności, czy rozbieżności, a nawet sprzeczności w w/w zeznaniach, nie mogły stanowić podstawy do stwierdzenia, ze po stronie spadkodawcy nie było obawy rychłej śmierci oraz rzeczywistej woli i świadomości testatora w zakresie sporządzania przez niego w dniu 22 lipca 2018 r. testamentu w trybie art. 952 § 1 k.c. Rozbieżności te mogły bowiem wynikać z upływu czasu , jaki minął od dnia sporządzenia testamentu (22 lipiec) do dnia rozprawy (6 listopada). W ocenie Sądu odwoławczego, brak również podstaw do odmówienia wiarygodności zeznaniom świadków: S. M., J. G. (1), A. M. (3), W. M. oraz A. M. (1), tylko dlatego, że nie korespondowały z zeznaniami wnioskodawcy i innych uczestników. Również zastrzeżenia skarżących, co do oceny dowodu z zeznań M. W., P. W. oraz A. D., na okoliczność, że w dniu 22 lipca 2018 r. M. G. (1) źle się czuł, ciężko oddychał, był blady, potykał się i chwiał, należy uznać za pozbawione podstaw. To, że zgodnie z depozycjami w/w świadków, poruszał się samodzielnie, jeździł skuterem, był normalny na twarzy, czy spokojny, a dodatkowo nie werbalizował żadnych niepokojów odnośnie stanu swojego zdrowia, a nawet odrzucił propozycję wezwania pogotowia, w żaden sposób nie uzasadnia twierdzenia, że M. G. (1) nie miał w w/w dniu żadnych obaw dotyczących chociażby ewentualnego niebezpieczeństwa utraty życia. Spadkodawca, był bowiem osobą bezspornie chorą, od 9 lat leczył się na serce. Za słuszne i logiczne należy także uznać stwierdzenie Sądu Rejonowego, że już samo złożenie oświadczenia, co ma się stać z jego majątkiem po jego zgonie, świadczy o tym, że M. G. (1) mógł wyrażać obawę rychłej śmierci. Natomiast to, że tego typu deklaracje w przypadku spadkodawcy były przez niego powtarzane przez okres około 9 lat przed śmiercią, nie może stanowić samo w sobie podstawy do uznania, iż testator nie przejawiał tego dnia jakiekolwiek obaw dotyczących niebezpieczeństwa utraty życia. Skarżący zdaja się nie dostrzegać faktu, że testator został znaleziony martwy na terenie swojego gospodarstwa już następnego dnia po sporządzeniu testamentu, co chyba najdobitniej świadczy, o tym ze mógł on przeczuwać rychłą śmierć. Jak już wyżej zostało wskazane, obiektywnymi okolicznościami uzasadniającymi obawę rychłej śmierci po stronie spadkodawcy w dniu 22 lipca 2018 r. były fakt chorowania przez niego na serce oraz śmierć M. G. (1) w dniu 23 lipca 2018 r., tym bardziej, że wskazane schorzenie miało u testatora charakter przewlekły.

Reasumując, zarzuty apelujących odnoszące się do oceny materiału dowodowego, stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji oraz próbę forsowania, własnej, korzystnej dla siebie oceny materiału dowodowego i opisania stanu faktycznego w sposób odpowiadający ich oczekiwaniom co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Jednakże wbrew stanowisku skarżących, uznać należy, że Sąd Rejonowy rozstrzygnął sprawę nie naruszając reguł oceny dowodów zapisanych w art. 233 § 1 k.p.c..

W konsekwencji właściwej oceny dowodów Sad Rejonowy właściwie zastosował prawo materialne.

Za chybiony należało zatem uznać zarzut apelacji, wywiedzionej przez I. K., J. T. i J. G. (1), naruszenia art. 952 § 1 i § 3 k.c. Jak to zostało podniesione powyżej w przedmiotowej sprawie prawidłowo przeprowadzona analiza materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadków testamentu ustnego, stwierdzonych protokołem posiedzenia przed Sądem Rejonowym w Skierniewicach z dnia 6 listopada 2018 r. (sygn. akt: I Ns 337/18), pozwala na uznanie, iż zostały spełnione przesłanki tego rodzaju testowania określone w w/w przepisie, w tym po stronie testatora w chwili testowania istniała obawa rychłej śmierci, co daje podstawy do stwierdzenie nabycia spadku po zmarły M. G. (1) na podstawie testamentu ustnego z dnia 22 lipca 2018 r.

Również za bezzasadne należał uznać zarzuty naruszenia art. 926 § 2 k.c. oraz art. 934 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 958 k.c. Skoro, z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy wynika, że spadkobierca sporządził ważny testament ustny, to brak było podstaw do stwierdzenia nabycia spadku po M. G. (1) zgodnie z regulacjami ustawowymi określonymi w art. 934 § 2 k.c., Sąd Rejonowy nie mógł orzec o nieważności testamentu ustnego, gdyż postępowanie dowodowe wykazało spełnienie przez w/w testament ustawowych przesłanek przewidzianych dla tej szczególnej formy testowania, czyli obawę rychłej śmierci po stronie testatora w chwili składania oświadczenia oraz nadzwyczajne okoliczności uniemożliwiające sporządzenie przez niego testamentu zwykłego.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uznania zarzutów obu apelacji za trafne, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w pkt 1. postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt. 2. i 3. stosownie do treści art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 2 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935),mając na uwadze wynik sprawy i sporność interesów uczestników postępowania.