Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 maja 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie XVIII C 4460/16 oddalił powództwo o zasądzenie od pozwanego J. S. na rzecz (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. kwoty 6 706,89 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 5 259,80 od dnia 17 lutego 2016 roku do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że Bank (...) Spółka Akcyjna działający pod nazwą w obrocie C. F. zawarł z H. S. w dniu 28 lipca 2004 r. umowę pożyczki gotówkowej. Termin spłaty pożyczki miał nastąpić w dniu 29 lipca 2008 roku. Pożyczka opiewała na kwotę 7000 zł, przy czym prowizja od przyznanej pożyczki wynosiła 1 050 zł, oprocentowanie pożyczki wynosiło 29,95 zł. Kwota do zwrotu wynosiła 8 946 zł. Warunkiem zawarcia umowy pożyczki było opłacenie przez pożyczkobiorcę składki ubezpieczenia (...). W § 7 umowy pożyczkobiorczyni wyraziła zgodę na objęcie przez (...) Towarzystwo (...) na (...) Spółkę Akcyjną warunkami umowy ubezpieczenia (...), czyniąc jedynym podmiotem uprawnionym do otrzymania świadczenia z tytułu tego ubezpieczenia na wypadek śmierci, czyli podmiotem uposażonym.

P. zmarła w dniu 12 maja 2008 roku, a spadek po zmarłej nabył w całości z dobrodziejstwem inwentarza syn J. S..

Powód nabył dochodzoną wierzytelność na podstawie umowy cesji z pierwotnym wierzycielem z dnia 26 listopada 2014 roku. Zadłużenie z tytułu przedmiotowej pożyczki na dzień wniesienia pozwu obejmowało kwotę 5 259,80 zł tytułem niespłaconego kapitału, 673,36 zł tytułem odsetek umownych, 117,44 zł tytułem niespłaconych opłat i prowizji, 144 zł tytułem kosztów sądowych i 512,29 zł tytułem odsetek ustawowych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu. Sąd Rejonowy stanął bowiem na stanowisku, że pozwany podniósł skutecznie zarzut sprzeczności dochodzonego prawa z zapisami umowy ubezpieczenia (...). W ocenie Sądu Rejonowego zarzut ten należało ocenić w świetle art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego albo ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest zaś uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy wskazał, iż pożyczkobiorczyni zmarła czasie obowiązywania umowy, a powód nie wykazał bowiem, że wypowiedział wcześniej umowę, co oznaczało, że zgodnie z treścią umowy bank udzielający pożyczki był jedynym uposażonym do otrzymania świadczenia ubezpieczeniowego na wypadek śmierci pożyczkodawcy. Choć oczywistym było, że jest to jedynie uprawnienie banku, nie zaś obowiązek, to mając jednakże na uwadze, że warunkiem zawarcia umowy pożyczki była zgoda na objęcie pożyczkobiorczyni umową ubezpieczenia (...), zaś jedynym uposażonym z tej umowy był bank, przy czym obowiązek pokrycia składki ubezpieczeniowej spoczywał na pożyczkobiorcy, to obecne roszczenie banku względem spadkobiercy Sąd Rejonowy uznał za nadużycie prawa. Sąd a quo podkreślił przy tym, że składka ubezpieczeniowa wynosiła aż 1/7 części wypłaconej pożyczki i w tej sytuacji nieskorzystanie przez bank z możliwości wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego, nakazuje ocenę roszczenia, jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Przy rozstrzygnięciu wziął też pod uwagę zbieżność nazw banku i ubezpieczyciela (C. F., C. insurance), co nakazywało w jego ocenie podejrzewać powiązania kapitałowe pomiędzy obiema instytucjami. Mając natomiast na uwadze, że powód dochodzi roszczeń na podstawie umowy cesji wierzytelności i że pozwany może podnieść skutecznie zarzuty także względem nabywcy wierzytelności (513 § 1 k.c.) Sąd Rejonowy uznał zarzut zgłoszony przez pozwanego za skuteczny i oddalił powództwo.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 24 maja 2017 roku w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu na zasadzie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił naruszenie prawa materialnego tj:

⚫

art. 5 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i pomimo braku przesłanek ku temu w konsekwencji przyjęcie, że zachodzą przesłanki nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w postaci wystąpienia przez (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z roszczeniem przeciwko spadkobiercy kredytobiorcy zamiast przeciwko ubezpieczycielowi,

⚫

art. 353 § 1 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wierzyciel nie może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik z uwagi na art. 5 k.c., nie powinien świadczenia spełnić.

W oparciu o powyższe zarzuty, na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 oraz § 4 k.p.c. wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości,

2.  zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od pozwanej na rzecz powoda, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje,

W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, iż art. 5 k.c. nie może stanowić samodzielnej podstawy do oddalenia roszczenia. Istotą i funkcją klauzuli generalnej zawartej w art.5 k.c. jest możliwość uwzględniania różnego rodzaju, lecz o charakterze wyjątkowym, okoliczności faktycznych. Okoliczności te jednakże nie mogą w oderwaniu od konkretnego stanu faktycznego być źródłem powstania prawa podmiotowego w stosunku do drugiej osoby. Przyjęcie przez sąd, fikcji nie wystąpienia poprzez poprzednika prawnego powoda do ubezpieczyciela z roszczeniem ubezpieczeniowym zadecydowała o zastosowaniu w niniejszej sprawie klauzuli generalnej. Jednak zastosowanie takiego rozwiązania może wchodzić w grę wówczas, gdy nie będzie ono nadużyciem prawa w indywidualnej sprawie, a do takiego niewątpliwie doszło w przedmiotowej sprawie. Korzystanie z zasad wymienionych w art. 5 k.c. stanowi narzędzie w rękach sędziego stosującego prawo. Należy podnieść, iż przy przyjmowaniu nadużycia prawa należy zachować szczególną ostrożność. Sąd uznając sprzeczność żądania powoda powołującego się na prawo podmiotowe z zasadami współżycia społecznego, powinien w niniejszym wypadku ustalić, na czym ona polega, (jaka konkretnie zasada została naruszona i dlaczego). Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku wyjaśnił jedynie iż działanie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa.

Z tych też względów powód wskazał, iż oddalenie powództwa nastąpiło z naruszeniem prawa.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo, co następuje:

W zawartej w dniu 28 lipca 2014 roku umowie pożyczki pomiędzy pożyczkodawcą Bankiem (...) Spółka Akcyjna, a pożyczkobiorcą H. S. w § 6 regulaminu pożyczki gotówkowej zatytułowanym Gwarancja (...) w ustępie 1 przewidziano, że pożyczkobiorca zawierając umowę może oświadczyć, iż zamierza skorzystać na poniżej opisanych zasadach z Gwarancji (...), zwanej dalej (...). Skorzystanie z Gwarancji (...) jest dobrowolne i nie warunkuje uzyskania pożyczki. W przypadku zawarcia umowy z ubezpieczeniem pożyczkobiorca zostanie zwolniony ze spłaty zadłużenia z tytułu umowy, o ile będzie miało miejsce zdarzenie ubezpieczeniowe objęte umową. Ubezpieczenie zawarte przez bank na rzecz pożyczkobiorcy z C. (...) Towarzystwem (...) na (...) S.A. na warunkach określonych w Ogólnych Warunkach Ubezpieczeń stanowi załącznik nr 3 do regulaminu. W przypadku wyboru Gwarancji (...) pożyczkobiorca upoważnia bank do przekazywania ubezpieczycielowi informacji niezbędnych do prawidłowego wykonania umowy ubezpieczenia, w tym do przekazywania danych objętych tajemnicą bankową.

(regulamin k. 22)

Z kolei w w/w umowie pożyczki w § 3 ust. 7 pkt strony ustaliły, iż zawarcie w umowie Gwarancji (...) oznacza, że pożyczkobiorca wyznacza bank wyłącznym uprawnionym do otrzymania z tytułu ubezpieczenia sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci.

(umowa k. 21)

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie, aczkolwiek zasadniczo nie z przyczyn wskazanych przez Sąd Rejonowy.

Sąd Okręgowy w pełni bowiem podzielił stanowisko apelującego, iż w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy uznając sprzeczność żądania powoda powołującego się na prawo podmiotowe z zasadami współżycia społecznego, powinien w niniejszym wypadku ustalić, na czym owa sprzeczność polega, tj. wskazać jaka konkretnie zasada została naruszona i dlaczego, a powyższego nie uczynił. Powyższe zaniechanie Sądu I instancji wynikało zresztą z przyczyn, na które zwrócił również uwagę powód w złożonej apelacji tj. z braku wiedzy odnośnie wystąpienia przez poprzednika prawnego z roszczeniem do ubezpieczyciela, co rzeczywiście nie pozwalało na dokonanie oceny, czy w realiach przedmiotowej sprawy ewentualne dochodzenie zapłaty z umowy pożyczki zawartej z H. S. stanowiło nadużycie praw podmiotowych w kontekście art. 5 k.c. Jednakże nie wykazanie powyższych okoliczności prowadziło, w ocenie Sądu Okręgowego, do odmiennych od skarżącego, jak i Sądu I instancji, wniosków w kontekście legitymacji czynnej powoda w przedmiotowej sprawie.

W toku postępowania pierwszo instancyjnego została bowiem całkowicie pominięta okoliczność, iż pozwany, występujący bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, w złożonej odpowiedzi na wniosek nie powoływał się na nadużycie prawa podmiotowego przez powoda, ale po prostu kwestionował jego legitymację czynną wskazując na jednoznaczne, stanowcze postanowienia umowne pozwalające na konstatację, iż w razie śmierci pożyczkobiorcy ubezpieczyciel pokrywa zobowiązania wobec banku. Z tych też względów w ocenie Sądu Okręgowego podkreślał, iż śmierć spadkodawczyni była nagła, niespodziewana, w trakcie obowiązywania umowy pożyczki. Powyższa treść zarzutu nie winna więc być rozważana tylko i wyłącznie w kontekście nadużycia praw podmiotowych, ale szerzej, w kontekście uprawnień powoda do żądania zapłaty w świetle przytoczonych w odpowiedzi na pozew okoliczności i w tym zakresie powód miał obowiązek ustosunkować się także do niej w toku postępowania przed Sądem I instancji.

Ze zgromadzonego natomiast w sprawie materiału dowodowego, który posłużył Sądowi Okręgowemu do uczynienia dodatkowych ustaleń w sprawie w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości wynikało, iż bank zwolni pożyczkobiorcę ze spłaty zadłużenia z tytułu umowy, o ile będzie miało miejsce zdarzenie ubezpieczeniowe objęte umową. Powyższy zapis, zawarty w § 6 regulaminu pożyczki gotówkowej, jest jednoznaczny i nie budzi wątpliwości natury interpretacyjnej określając podejmowane przez bank działania w przypadku śmierci pożyczkobiorcy. Należy przy tym zauważyć, iż banki nie są tylko podmiotami profesjonalnie zajmującymi się działalnością na rynku usług finansowych, ale także instytucjami zaufania publicznego, co potwierdzają przepisy prawa tworząc i podtrzymując wizerunek banków jako podmiotów o wyjątkowym charakterze, którym system prawny wyznacza ramy działania w sposób znacznie bardziej szczegółowy niż innym podmiotom gospodarczym. Trudno w takiej sytuacji przyjąć tezę, pojawiającą się w niniejszym postępowaniu, iż roszczenie o wypłatę ubezpieczenia w związku z zajściem zdarzenia ubezpieczeniowego tj. w związku ze śmiercią pożyczkobiorcy było jedynie uprawnieniem banku z którego bank ten nie skorzystał cedując wierzytelność na inny podmiot, jeśli postanowienia umowne w tym zakresie w sposób jednoznaczny przewidywały, iż „w przypadku zawarcia umowy z ubezpieczeniem pożyczkobiorca zostanie zwolniony ze spłaty zadłużenia z tytułu umowy, o ile będzie miało miejsce zdarzenie ubezpieczeniowe objęte umową”, bez jakichkolwiek dowodów obrazujących relację banku i ubezpieczyciela w tej kwestii, których powód nie przedstawił mimo podniesionego zarzutu. Dodatkowo należy zauważyć, iż zawarcie powyższej umowy ubezpieczenia miało charakter dobrowolny, wiązało się z rozporządzeniem mienia – uiszczeniem składki stanowiącej znaczną część udzielonej pożyczki i miało zabezpieczyć spadkobierców przed konsekwencjami niespłacenia w całości pożyczki przed śmiercią, tak więc założenie bez jakichkolwiek dowodów odmiennego od postanowień umownych postępowania banku, dające nawet asumpt do oceny tego postępowania w kontekście znamion art. 286 k.k., jest nie do przyjęcia. W ocenie Sądu Okręgowego podniesiony przez powoda zarzut pokrycia pożyczki przez zakład ubezpieczeń w świetle poczynionych wyżej ustaleń na gruncie zawartych w umowie pożyczki gotówkowej dotyczącej gwarancji (...) przerzucał na stronę powodową ciężar udowodnienia faktu, iż w dniu 26 listopada 2014 roku Bankowi (...) Spółka Akcyjna w W. przysługiwało roszczenie o zapłatę wynikające z umowy pożyczki zawartej z H. S. w dniu 28 lipca 2004 roku, iż nie został już zaspokojony w ramach umowy ubezpieczenia przez (...) Spółkę Akcyjną w W.. Powyższej okoliczności powód natomiast nie wykazał przedstawiając wyłącznie dowody na zawarcie umowy pożyczki i cesję wierzytelności. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu mającego istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada skonkretyzowana w tym przepisie jest jasna – kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie. Zaprzeczenie okolicznościom dokonane przez stronę przeciwną wywołuje ten skutek, że istotne dla sprawy fakty stają się sporne i muszą być udowodnione. W razie ich nieudowodnienia Sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości twierdzeń na innej podstawie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, niepubl.). W przedmiotowej sprawie powód nie podołał powyższemu obowiązkowi.

Z tych też względów należało uznać, że orzeczenie sądu pierwszej instancji odpowiada prawu, aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy w całości oddalił apelację powoda.