Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2021 r., w sprawie o sygn. akt XVIII C 48/21, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

1.  nakazał K. L. opróżnienie lokalu mieszkalnego nr 7a położonego w Ł., przy ul. (...) i wydanie go powodowi Miastu Ł.-Zarządowi Lokali Miejskich w Ł.;

2.  orzekł o uprawnieniu pozwanej do lokalu socjalnego;

3.  wstrzymał wykonanie orzeczenia do czasu złożenia przez Miasto Ł. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

4.  zasądził od K. L. na rzecz Miasta Ł. – Zarządu Lokali Miejskich w Ł. kwotę 440 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało w całości zaskarżone przez pozwaną K. L., która zarzuciła mu:

1.  naruszenie prawa procesowego przez Sąd I instancji, co miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, wyrażającej się w wadliwym przyjęciu, że brak było podstaw do sanowania skutków uchybienia przez pozwaną terminu na złożenie wniosku o zawarcie umowy najmu w niniejszym postępowaniu, podczas gdy pozwana spełnia wszelkie warunki do zawarcia takiej umowy, a uchybienie terminowi na złożenie wniosku wynikało z niewiedzy o konieczności jego złożenia w terminie 6 miesięcy oraz faktu, iż pozwana bardzo przeżyła śmierć najemczyni lokalu D. M.. Pozwana po powzięciu informacji o konieczności złożenia wniosku o zawarcie umowy najmu niezwłocznie taki wniosek złożyła;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. § 12 uchwały nr XLIV/827/12 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 29 czerwca 2012 r. w sprawie wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Ł. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji nakazanie pozwanej opróżnienia lokalu mieszkalnego nr 7a przy ul. (...) w Ł. w wyniku uznania, że można wymusić na powodzie w drodze orzeczenia sądowego, aby zawarł z pozwaną umowę najmu, podczas gdy zasady współżycia społecznego, określone w art. 5 k.c. pozwalają na sanowanie uchybienia terminu na wniesienie wniosku o zawarcie umowy najmu lokalu.

Wobec powyższego, skarżąca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia i orzeczenia co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa o opróżnienie lokalu w całości;

2.  przeprowadzenie rozprawy;

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Strona powodowa nie odniosła się do treści wywiedzionej apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej podlegała uwzględnieniu.

Sąd Rejonowy w toku postępowania pierwszoinstancyjnego dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy z powodzeniem podziela i przyjmuje za podstawę swego rozstrzygnięcia. Zaznaczyć jednak należy, że Sąd drugiej instancji dokonał odmiennej oceny jurydycznej poczynionych ustaleń, co skutkowało zmianą rozstrzygnięcia na korzyść pozwanej.

Merytoryczną część rozważań rozpocząć należy od analizy zarzutu prawa procesowego. W wywiedzionej apelacji, powódka dopatrywała się obrazy przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to art. 233 § 1 k.p.c. W jej ocenie, Sąd Rejonowy dokonał dowolnej oceny materiału dowodowego, naruszając przy tym zasady logiki i doświadczenia życiowego, wyrażającej się w wadliwym przyjęciu, że brak było podstaw do sanowania skutków uchybienia przez pozwaną terminu na złożenie wniosku o wstąpienie w stosunek najmu, podczas gdy pozwana warunki te spełniała, zaś uchybienie terminu wynikać miało z faktu poruszenia związanego ze śmiercią najemczyni, a także niewiedzy pozwanej co do takiej konieczności.

Zarzut pozwanej należało uwzględnić. Przypomnienia wymaga, że organ procesowy ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego, wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Przepisy proceduralne gwarantują przy tym, że ocena sędziowska nie może być nacechowana swoistą dowolnością. Unormowanie art. 233 § 1 przy uwzględnieniu unormowania art. 327 ¹ § 1 k.p.c. nakłada bowiem na sąd orzekający następujące obowiązki: wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny mocy dowodowej, oraz wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej na weryfikację poczynionej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź jego zdyskwalifikowanie, a ostatecznie – odzwierciedlenia w treści uzasadnienia orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł i przyczyn odmowy wiarygodności innym zebranym materiałom. Reasumując, swobodna ocena dowodów skorelowana jest z wymaganiami płynącymi z przepisów prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia i poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i, ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane na podstawie tak ocenionych dowodów nie mogą wykazywać błędów faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania) (wyr. SA w Szczecinie z 20.11.2007 r., III AUa 598/07, niepubl.). Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Powyższe rozumieć należy więc w ten sposób, że zarzut naruszenia swobodnej oceny dowodów, może być uznany za prawidłowy wówczas, gdy sąd orzekający wywiedzie wnioski całkowicie sprzeczne z doświadczeniem życiowym, czy też zasadami logicznego rozumowania.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd meriti dokonał wadliwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia w konsekwencji doprowadziły do wadliwego uznania, iż pozwana nie spełnia warunków do zawarcia umowy najmu lokalu z powodem. Istotnym jest jednak zauważenie, że pozwana zasadniczo spełnia wymogi wynikające z przepisów prawa miejscowego, a jedynym uchybieniem z jej strony było niezłożenie odpowiedniego oświadczenia w przepisanym do tego terminie. W oczach Sądu orzekającego w drugiej instancji, Sąd Rejonowy biorąc pod rozwagę własne ustalenia faktyczne winien był rozważyć w swym rozstrzygnięciu zasadność posłużenia się klauzulą generalną, o której mowa w art. 5 k.c., a czego jednak nie uczynił.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa materialnego, a to § 12 uchwały Rady Miejskiej z dnia 29.06.2012 r., nr XLIV/827/12 w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Ł. (dalej jako: uchwała), wyraźnie podkreślić należy, że stanowisko pozwanej podlegało aprobacie. Powyższy zarzut pozwana w części uzasadnienia wywiedzionej apelacji oparła również na treści art. 5 k.c.

Zgodnie z przywołanym § 12 uchwały:

1. W razie śmierci najemcy i pozostania w lokalu osób zamieszkujących faktycznie wspólnie z najemcą przez okres co najmniej 12 miesięcy do chwili śmierci, umowa najmu może być zawarta z pełnoletnimi:

1) wstępnymi, zstępnymi;

2) rodzeństwem;

3) powinowatymi (synowa, zięć, teściowa, teść);

4) osobami przyjętymi na podstawie orzeczenia sądu;

5) osobami uprawnionymi do zamieszkania na mocy skierowania;

o ile wyżej wymienione osoby lub ich współmałżonkowie, w dacie śmierci najemcy nie posiadały i nie posiadają tytułu prawnego do innego lokalu.

2. Dopuszcza się możliwość zawarcia umowy najmu z innymi osobami niż wymienione w ust. 1 zamieszkującymi faktycznie wspólnie z najemcą przez okres co najmniej 5 lat do chwili śmierci najemcy, o ile osoby te lub ich współmałżonkowie w dacie śmierci najemcy nie posiadały i nie posiadają tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego.

3. Osoby wymienione w ust. 1 i 2 mogą uzyskać prawo do lokalu, jeżeli:

1) złożą wniosek o zawarcie umowy o najem lokalu w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci najemcy;

2) osiągają średni miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego z ostatnich trzech miesięcy

przed złożeniem wniosku nieprzekraczający:

a) 200 % minimalnego wynagrodzenia w gospodarstwie jednoosobowym,

b) 150 % minimalnego wynagrodzenia w gospodarstwie wieloosobowym.

Realia przedmiotowej sprawy pozwoliły na bezsprzeczne uznanie, że pozwana K. L. powyżej przywołane warunki zasadniczo spełnia, z wyjątkiem złożenia odpowiedniego oświadczenia w terminie wyznaczonym prawem miejscowym. Fakt ten nie był kwestionowany przez strony. Okolicznością sporną pozostawała jedynie ocena jurydyczna ewentualnej możliwości sanacji uchybienia sześciomiesięcznemu terminowi.

Z perspektywy Sądu Okręgowego wbrew stanowisku wywiedzionemu przez Sąd Rejonowy w gruncie rzeczy taka możliwość istnieje i zawiera się ona w treści art. 5 k.c. Przywołana regulacja stanowi, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przepis ten jest sztandarowym przykładem klauzul generalnych, tj. niedookreślonych zwrotów funkcjonujących w jakiejś grupie społecznej, będące poza systemem prawnym. Fakt, iż przepisy te funkcjonują w obrocie prawnym, niejako wymusza na organach stosujących prawo, uwzględnianie ich przy ustalaniu stanu faktycznego i wyznaczeniu jego prawnych konsekwencji. Tym samym uznać należy, iż posługiwanie się nimi ma charakter wyjątkowy. Klauzule generalne pozwalają nadawać przepisom walor elastyczności, który umożliwia właściwe stosowanie tych norm w okolicznościach ciągłych zmian społeczno-gospodarczych.

Poczynione przez Sąd Okręgowy rozważania doprowadziły do wniosku, iż w realiach przedmiotowej sprawy koniecznym było zastosowanie art. 5 k.c. Mimo, że w niniejszym stanie faktycznym, orzeczenie Sądu Rejonowego pozostawało w zgodzie z obowiązującymi regulacjami prawa miejscowego, to stanowisko prezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia nie mogło być zaaprobowane z moralnego punktu widzenia. Pozwana zamieszkiwała sporny lokal przez okres ponad piętnastu lat. Jest ona emerytką, a także boryka się z problemami zdrowotnymi. Nie posiada prawa do jakiegokolwiek innego lokalu, nie ma możliwości skorzystania z pomocy najbliższych – córki oraz syna. Pozwana przez okres następujący po śmierci głównej najemczyni regulowała wszelkie należności związane z jej przebywaniem w spornym lokalu. Pozwana wystąpiła z właściwym wnioskiem niezwłocznie po otrzymaniu informacji, co do konieczności jego złożenia, co niewątpliwie świadczyć może o chęci zniwelowania ujemnych następstw własnej niewiedzy. Zdaniem Sądu Okręgowego w przeciwnym wypadku pozwana prawdopodobnie utrzymywałaby dotychczasowy stan sprawy, zamieszkując poniekąd nielegalnie w spornym lokalu, tak długo aż fakt ten zostałby zauważony przez odpowiednie organy. Ponadto zważywszy na wiek K. L. oraz inne okoliczności sprawy, a przede wszystkim stan psychiczny po śmierci D. M., usprawiedliwionym był brak świadomości w zakresie spoczywającego na niej obowiązku złożenia wymaganego oświadczenia woli. Jednocześnie umknąć uwadze nie powinien fakt, iż aktualna sytuacja mieszkaniowa jest ciężka nawet dla osób w sile wieku. Galopująca inflacja i związany z tym wzrost kosztów życia, znacznie ogranicza możliwości mieszkaniowe zwłaszcza osób starszych, których jednym źródłem utrzymania jest niewielka emerytura ledwo wystarczająca na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Mając na uwadze opisane wyżej fakty, w ocenie Sądu Okręgowego na kanwie analizowanej sprawy wystąpiły okoliczności umożliwiające zastosowanie art. 5 k.c., co skutkowało zmianą rozstrzygnięcia, wyrażającą się w oddaleniu powództwa.

Wobec powyższego, apelacja pozwanej uległa uwzględnieniu.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z § 7 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).