Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 maja 2022 roku w sprawie z powództwa Ł. A. przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W., o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi zasądził od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Ł. A. kwotę 4000 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 lipca 2021 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 200 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Pozwany w swej apelacji zaskarżył wyrok w całości, zarzucając skarżonemu orzeczeniu naruszenie:

art. 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1027 z późn. zm.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuzasadnione przyjęcie, że prowizja z tytułu udzielenia kredytu jest kosztem kredytu hipotecznego, który ulega obniżeniu za okres, o który skrócono obowiązywanie umowy i polega zwrotowi z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu,

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przeprowadzenie błędnej oceny materiału dowodowego w sprawie i nieuzasadnione przyjęcie, że prowizja z tytułu udzielenia kredytu jest kosztem kredytu hipotecznego, który ulega obniżeniu za okres, o który skrócono obowiązywanie umowy i polega zwrotowi z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu.

W konkluzji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie prowadzone przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie prowadzone przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie tychże kosztów liczonych od dnia uprawomocniania się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że niniejsza sprawa toczyła się w postępowaniu uproszczonym, dlatego uzasadnienie Sądu Okręgowego ma formę uproszczoną, co wynika z treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., stosownie do którego, jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe. Sąd Okręgowy
w pełni je podziela. Całkowicie bezzasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby prowizja stanowiła w umowie między stronami pokrycie kosztów przygotowania i zawarcia umowy kredytu hipotecznego. Ponadto, na tle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego spór w niniejszej sprawie określić należy jako spór o charakterze prawnym, także ze strony pozwanej. Stawianie zatem w postępowaniu odwoławczym zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uznać należy za bezzasadne.

W ocenie Sądu Odwoławczego jako bezzasadny należy ocenić zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1027 z późn. zm.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuzasadnione przyjęcie, że prowizja z tytułu udzielenia kredytu jest kosztem kredytu hipotecznego, który ulega obniżeniu za okres,
o który skrócono obowiązywanie umowy i polega zwrotowi z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu.

Sąd Okręgowy, rozstrzygając przedmiotową sprawę, miał na uwadze stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 31 maja 2023 r., sygn. akt III CZP 144/22, zgodnie z którym, prowizja za udzielenie kredytu hipotecznego ulega obniżeniu na podstawie art. 39 ust.1 ustawy z dnia 23 marca 2017 roku o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, jeżeli jej wysokość jest zależna od okresu obowiązywania umowy.

Ponadto należy wskazać w tym miejscu, że Sąd II instancji w całości podzielił argumentację Sądu Rejonowego o analogiczności interpretacji zapisu art. 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami jak i zapisu art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim.

Ustawa o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w celu wdrożenia prawa europejskiego, tj. dyrektywy 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących kredytu konsumenckiego. Należy mieć na względzie, iż wykładnia językowa nie jest pierwszą wykładnią stosowaną przy interpretacji aktów wspólnotowych. Z tego względu Sąd posłużył się wykładnią celowościową. Zgodnie z art. 5 pkt 6 u.k.k. na całkowity koszt kredytu składają się wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt. W szczególności są to odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, np. ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Z uwagi na użycie sformułowania „wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt” trzeba uznać, że do całkowitego kosztu kredytu powinny być zaliczane nie tylko prowizje, opłaty i marże pobierane przez kredytodawcę, ale również przez inne podmioty, o ile można wykazać związek tych obciążeń z umową o kredyt. Do tych opłat mogą zaliczać się środki pobierane przez zakład ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia ryzyka zwrotu kredytu lub przez sądy w związku z dokonaniem wpisu hipoteki do prowadzonej księgi wieczystej. A contrario, do całkowitych kosztów kredytu nie będą wliczane opłaty i prowizje powstałe w wyniku autonomicznej decyzji konsumenta co do dokonania dodatkowej czynności faktycznej lub prawnej. Wówczas konsument nie wypełnia zobowiązania nałożonego w związku z zaciągnięciem kredytu. Niemniej katalog całkowitych kosztów kredytu ma charakter otwarty, o czym decyduje użyty w przepisie zwrot „w szczególności” (por. Komentarz do art. 5 [w:] Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, WKP 2019 oraz [w:] Ofiarski, Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, LEX 2014).

W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, stosownie do art. 49 ust. 1 u.k.k całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Celem tego przepisu jest ochrona ekonomicznych interesów kredytobiorcy, tak aby umowny układ kosztów związanych z kredytem konsumenckim nie powstrzymywał go od spłaty kredytu przed terminem. W ten sposób uniemożliwia się osiągnięcie korzyści finansowych kredytodawcy związanych z kredytem naliczonych za okres, w którym kredytobiorca – wskutek przedterminowej spłaty – faktycznie z kredytu nie skorzystał (por. Komentarz do art. 49 [w:] Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, WKP 2019).

Podnieść należy, że Rzecznik (...) oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów reprezentują zbieżny pogląd, powołując się na wykładnię celowościową zmierzającą do pełniejszej ochrony interesów konsumentów. Jak wskazują w Stanowisku z 16 maja 2016 r. w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, art. 49 ust. 1 ustawy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.

Należy również pamiętać, że omawiana ustawa ma za zadanie urzeczywistniać dążenia ustawodawcy wspólnotowego, nakierowane na ochronę konsumenta. Stąd należy uwzględniać perspektywę kredytobiorcy. Jeżeli faktycznie poniósł on koszty składające się na całkowity koszt kredytu konsumenckiego, to powinny one zostać mu zwrócone proporcjonalnie do okresu skrócenia okresu kredytowania. Wprowadzenie jakichkolwiek ograniczeń, polegających na odmowie obniżenia kosztu kredytu w razie skorzystania z możliwości przedterminowej spłaty, nie zasługuje na aprobatę (por. Rutkowska-Tomaszewska, Redukcja kosztów kredytu konsumenckiego a przedterminowa jego spłata w świetle art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, Studia Prawno-Ekonomiczne 2016, t. C, s. 163 i n.). Odmienna interpretacja przepisu mogłaby doprowadzić do abstrakcyjnego ustalania wysokości prowizji w celu maksymalizacji zysku kredytodawcy. Istnieje ryzyko, że w ramach dowolnie nazwanej opłaty przygotowawczej kredytodawca usiłowałby pobierać opłaty i prowizje o charakterze trudnym do uchwycenia. Z punktu widzenia kredytobiorcy rozróżnienie opłat ponoszonych z chwilą zawarcia umowy od tych związanych z okresem kredytowania może budzić uzasadnione wątpliwości.

Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że wcześniejsza spłata kredytu prowadzi do obniżenia wszystkich jego kosztów, w tym też prowizji. Taką interpretację potwierdza ostatnia część zdania art. 49 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym obniżeniu podlegają nawet koszty jakie konsument poniósł przed spłatą kredytu. Oznacza to, że intencją ustawodawcy było, aby nie różnicować możliwości obniżenia kosztu kredytu w zależności od tego, jaki charakter ma ten koszt i w jakim czasie został poniesiony. Istotą i celem tego rozwiązania jest zatem ustanowienie proporcjonalnej redukcji całkowitego kosztu kredytu – niezależnie od tego, kiedy ten koszt został poniesiony przez kredytobiorcę. Nie ulega również wątpliwości, iż pożyczkobiorca miał prawo do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem. Z tego też uprawnienia skorzystała strona powodowa, wobec czego pojawia się kluczowe pytanie czy związku z wcześniejszym wywiązaniem się z zobowiązania mogła się ona ubiegać o częściowy zwrot prowizji. Na tej płaszczyźnie Sąd Rejonowy udzielił twierdzącej odpowiedzi, odwołując się do treści art. 49 ust. 1 ustawy kredycie konsumenckim. Stosownie do tego unormowania w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Dlatego też niezależnie od podnoszenia przez stronę skarżącą różnic w brzmieniu przepisów ustawy o kredycie hipotecznym w porównaniu z treścią ustawy o kredycie konsumenckim w odniesieniu do spłaty kredytu przez terminem, przyjąć należało, iż w niniejszym stanie faktycznym zastosowanie znajdował art. 39 ustawy o kredycie hipotecznym w interpretacji analogicznej jak art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, co czyniło niezasadnym zarzuty apelacji.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy zastosowała wykładnię przepisu art. 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym (..), bowiem kwota prowizji wynosiła 4125 zł, a kredyt został spłacony po upływie niespełna 8 z 360 miesięcy (352/360 x 4125 zł= 4033 zł). Powód natomiast domagał się zwrotu kwoty 4000 zł.

Z wskazanych powyżej przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.